Chemotherapie

Afdeling Hematologie Universitair Medisch Centrum Groningen www.hematologiegroningen.nl

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Chemotherapie en verwante middelen Werkingsmechanismen

• Grijpt in tijdens de deling van cellen door: – foute bouwstoffen in te laten bouwen; – celdeling te laten mislukken; – bouwstoffen te beschadigen.

• Versnelt de celdood in rustende cellen door eraan vast te plakken.

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Toediening in

kuren

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Chemotherapiekuren

normale cellen kankercellen

De dip 1-2 weken na chemotherapie

Chemotherapie Beenmerg Bloed 1 Normaal gehalte van alle cellen 1 2 Dip: alle cellen verlaagd 3 weken Herstel: weer normaal gehalte van alle cellen

Functie van bloedcellen

•

Rode

bloedcellen (erytrocyten) transport van zuurstof •

Witte

bloedcellen (leukocyten) afweer •

Bloedplaatjes

(trombocyten) stolling

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Tekort aan rode cellen na chemotherapie

• Meestal is geen actie nodig.

• IJzerpillen of een dieet helpen niet.

• Pas als bloedgehalte te laag wordt (bv. Hb <5.0) helpt een bloedtransfusie (korte dagopname op het dagcentrum).

• EPO helpt soms, maar veel langzamer, en niet als het bloed te laag is.

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Leukocytopenie

(tekort aan witte cellen)

• Sterk verhoogd infectierisico; snel verlopende infecties met weinig symptomen: – klein huidwondje > snel grote ontsteking – wondje rond de anus > perianaal abces – koortslip > uitgebreide herpesinfectie mond – kuchje met koorts > levensbedreigende longontsteking • Bij twijfel, en/of koorts ALTIJD overleggen, zeker als het in de dipperiode zou kunnen zijn. Bel buiten kantoortijden met dienstdoende hematoloog 050-3616161

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Tekort aan bloedplaatjes (trombopenie)

Symptomen

• Huidbloedingen (kleine puntjes tot grote blauwe plekken) • Nabloeden uit puncties • Bloedneuzen • Tandvleesbloedingen • Bloed in de urine • Bloedende aambeien • Heftige menstruatie • Zeldzaam: plots slecht zien door bloeding achter het oog

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Trombopenie: voorzorgsmaatregelen

• Trombocytentransfusie – Uit voorzorg bij trombo’s <10 – Zo nodig extra bij bloedingen • Na venapunctie e.d. goed afdrukken • Zachte tandenborstel, maar wel goede gebitshygiëne!

• Zorgen voor zachte ontlasting m.b.v. mild laxeermiddel (lactulose)

Met dank aan Callebaut Lien, Oudenaarde, voor het gebruik van dit plaatje

• Menstruatie evt. onderdrukken

Trombopenie: verboden

• Rectaal temperaturen • Liquorpunctie, gastroscopie gewrichtspunctie, pleurapunctie, weefselbiopsie e.d., tenzij eerst transfusie • Gebitsextracties, overleg met tandarts!

• Inbrengen centrale lijnen • Gebruik aspirine/NSAIDs; tramal = OK • Antistolling (tenzij trombo >40)

Chemotherapie bereiden vereist speciale voorzorgen ter bescherming van het personeel

Waarschuwing voor gebruik cytostatica

Cytostatica, handel volgens procedure

Bij problemen of vragen: altijd bellen!

050-3616161, overdag: eigen arts; buiten kantoortijden: dienstdoende hematoloog