Transcript Sağlık Hizmetleri

Hastaneciyiz.blogpot.com
AİLE PLANLAMASI NE DEMEKTİR?
AP,
ailelerin
istedikleri
zaman,
istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri
için sunulan hizmetlerin tümüne verilen
isimdir.
AP’nin AMAÇLARI NELERDİR?
* Çiftlere gebeliği önleyici yöntemler hakkında bilgi
vermek,
* Sık doğurmayı önlemek,
* Çok doğurmayı önlemek,
* İstenmeyen gebelikleri önlemek,
* Bedenen ve ruhen sağlıklı çocuklar yetiştirmek,
* Çocuk sahibi olamayan annelere yardımcı olmak,
* Hızlı nüfus artışını önlemek.
TÜRKİYE’de AP HİZMETLERİNİ HANGİ KURUM
/ KİŞİLER VERMEKTEDİR?
Sağlık Bakanlığı
(AÇS-AP Genel Müdürlüğü)

İl Sağlık Müdürlüğü
(AÇS-AP Şube Müdürlüğü)


Sağlık Ocakları
Sağlık Evleri


AÇS-AP Dispanserleri
AP Poliklinikleri
* Gönüllü dernek ve kuruluşlar.
Aile Planlaması Hizmetlerinde Öncelik
Verilmesi Gereken Riskli Gruplar
- Gebelik aralığı iki yıldan az olanlar
- Doğum sayısı 5 ve daha fazla olanlar
- Yaşı 35 ve üzerinde olanlar
- Yaşı 18 ve altında olanlar
- Sistemik hastalığı olanlar (diabet, kalp hastalığı vb.)
- Anemik olanlar
- Daha önce güç doğum öyküsü olanlar
Doğum Aralıkları ve Doğum Sırasına
Göre B.Ö.H. (Türkiye-2003)
Demografik Özellikler
B.Ö.H. (‰)
Doğum Aralığı (yıl)
<2
2
3
4+
74
38
25
27
1
2-3
4-6
7
27
36
47
80
Doğum Sırası
Riskli Gebelikler ve Doğumlar Sonucu
Doğan Bebeklerde Sık Görülen
Sağlık Sorunları
- Düşük doğum ağırlığı ve prematürelik,
- Çocukluk döneminde beslenme sorunları,
- Doğmalık anomali riskinin fazla olması,
- Zeka düzeyinin ve okul başarısının düşük olması,
- Fiziksel büyüme gelişmenin yavaşlaması.
Aile Planlamasının Ana Sağlığı
Açısından Yararları
 Gebelik, düşük ve doğuma bağlı ana ölümleri azalır,
 Annenin jinekolojik hastalıkları azalır,
 Gebelik ve doğum komplikasyonları azalır,
 Düşük ve kürtaj sayısı azalır,
 Annelerin gebe kalma korkusuyla psikolojik bunalıma
girmeleri önlenir,
 Annedeki anemi, beslenme bozukluğu gibi hastalıklar
azalır.
Aile Planlamasının Çocuk Sağlığı
Açısından Yararları
- Bebek ölümleri azalır,
- Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebekler az görülür,
- Çocukların bulaşıcı hastalıklara yakalanma sıklığı azalır,
- Beslenme bozuklukları azalır, zeka düzeyleri gelişir,
- Konjenital anomaliler daha az görülür,
- Anne çocuklarına daha fazla zaman ayırabilir,
- Sonuç olarak bedenen ve ruhen sağlıklı çocukların
yetiştirilmesi sağlanır.
Aile Planlamasının Toplumsal
Açıdan Yararları
* Sağlıklı annelerin sayısı artar,
* Sağlıklı çocukların sayısı artar,
* Hızlı nüfus artışının ekonomi üzerindeki olumsuz etkisi azaltılır,
* Beslenme, konut, eğitim ve çevre koşullarının iyileştirilmesi
sağlanır,
* Sonuç olarak sağlıklı ve refah düzeyi yüksek bir toplum oluşur.
Kontraseptif Yöntemler
1- Etkili Yöntemler
- Hormonal kontraseptifler (oral, enjektabl, implant).
- Rahim İçi Araçlar (RİA).
- Kondom (prezervatif, kaput).
- Cerrahi Sterilizasyon (tüp ligasyonu, vazektomi).
2- Etki Derecesi Sınırlı Yöntemler
- Takvim Yöntemi
- Coitus İnterruptus (geri çekme)
- Vajinal Lavaj
- Emzirme
TÜRKİYE’DE NÜFUS ve
SAĞLIK ARAŞTIRMASI
(1993 – 2003)
ETKİLİ YÖNTEMLER (%)
Hormonal Kontraseptifler
Rahim İçi Araçlar
Kondom
Cerrahi Sterilizasyon
Diyafram, Köpük, Jel
(1993)
 34.5





5.0
18.8
6.6
2.9
1.2
(1998)
37.7
(2003)
42.5
5.1
20.2
10.8
5.8
0.6
(1993)
ETKİ DERECESİ
SINIRLI YÖNTEMLER (%)  28.1
Takvim Yöntemi
 1.0
Geri Çekme
 26.2
Diğer
 0.9
HERHANGİ BİR
YÖNTEM KULLANMA (%)  62.6
(1998)
(2003)
26.2
28.5
1.1
26.4
1.0
63.9
71.0
KOMBİNE ORAL
KONTRASEPTİFLER
KOMBİNE HAPLARDA HANGİ
HORMONLAR BULUNUR VE NEDEN
“KOMBİNE” DİYE ADLANDIRILIR?
Östrojen olarak etinil östradiol ve
progestin
olarak
norgestrel
(14nortestosterone) bulunur ve 2 hormondan
oluştuğu için kombine denir.
ETKİ MEKANİZMALARI
NELERDİR?
Ovulasyonu baskılar,
Servikal mukusu kalınlaştırarak spermlerin
geçişini engeller,
Endometriumu
engeller.
inceltir,
implantasyonu
ETKİNLİĞİ NE KADARDIR?
Tam kusursuz kullanımda = % 99,7
KULLANIM KURALLARI NELERDİR?
- Haplar ara vermeksizin ve günün aynı
saatinde.
- Başlamak için en uygun gün adetin ilk günü.
- Ardarda iki veya daha fazla hap unutulursa
7 gün süreyle ek yöntemle korunmalıdır
GERİ DÖNÜŞÜMLÜ BİR YÖNTEM MİDİR?
Evet geri dönüşümlü bir yöntemdir ve genellikle
doğurganlık hemen geri döner
KOK’un OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ
Olumlu yönleri
- Son derece etkilidir,
- Adet kanamaları hafif, kısa ve
düzenli olur,
- İyi huylu meme hastalıkları
azalır,
- Yumurtalıklarda kist oluşumu
azalır,
- Dış gebelik riskini azaltır,
- Endometrium ve yumurtalık
kanseri riskini azaltır,
- Pelvik enflamatuar hastalık
riskini azaltır,
- Çok iyi incelenmiştir.
Olumsuz Yönleri
- Her gün hap almanın
hatırlanması gerekir,
- Ruhsal değişikliklere neden
olabilir,
- Bazı ilaçlarla ters etkileşim
gösterebilir,
- Sigara içenlerde tehlikeli
dolaşım bozukluklarına
neden olabilir .
EN SIK GÖRÜLEN YAN
ETKİLERİ NELERDİR?
 Mide bulantısı,
 Memelerde dolgunluk hissi,
 Adetler arası kanamalar,
 Baş dönmesi,
 Baş ağrısı.
ENJEKTE EDİLEN
KONTRASEPTİFLER
İÇERİĞİ NEDİR?
İçinde yalnız progestin bulunan
kontraseptif ürünlerdir
ETKİ MEKANİZMASI NEDİR?
Ovulasyonun baskılanması,
Servikal
mukusun
kalınlaştırılarak
spermlerin penetrasyonunun engellenmesi.
KAÇ TİPİ VARDIR ve
ETKİNLİĞİ NE KADARDIR?
Depo Provera ve Noristerat olmak üzere iki
tiptir,
Depo Proveranın başarısızlık oranı her 100
kadın yılı için 0.3’ten azdır,
Yöntem bırakıldığında doğurganlık birkaç
ay içinde geri döner.
ENDİKASYONLARI NELERDİR?
Uzun süre korunmak isteyenler,
Kolay kullanımı arzulayanlar,
Östrojen
içeren
preparatları
kullanamayanlar,
Emzirenler,
Menapoza yakın yaşta olan kadınlar.
POSTKOİTAL
KONTRASEPSİYON
POSTKOİTAL
KONTRASEPSİYONDA NELER
KULLANILABİLİR?
 Kombine oral kontraseptif kullanılabilir.
İlişkiden sonraki 72 saat içinde etinil estradiol
ve 0,5 mg norgestrel içeren 2 hap alınır, 12
saat sonra 2 hap daha alınır. 30 mcg etinil
estradiol içeren haplardan ise 3 hap alınır. 12
saat sonra 3 hap daha alınır.
 RİA uygulanabilr. İlişkiden sonraki 5 gün
içerisinde bakırlı RİA uygulanır. %1 başarısızlık
oranı vardır.
ERTESİ GÜN HAPININ ETKİ
MEKANİZMASI NEDİR?
Tubal hareketi etkileyerek implantasyonu
önler.
Endometrium değişikliklerine yol açar.
ERTESİ GÜN HAPININ ETKİNLİĞİ
Doğru kullanıldığında % 98 etkilidir
ERTESİ GÜN HAPI GÜVENLİ MİDİR?
Evet
RAHİM İÇİ ARAÇ
(BAKIR T 380 A = Cu T 380 A)
RİA’NIN ETKİ MEKANİZMASI
NEDİR?
- Spermin üst genital yollara ulaşmasını engeller,
- Ovum transportuna engel olur,
- Fertilizasyonu engeller,
- Servikal mukusu kalınlaştırır.
RİA ETKİNLİĞİ NE KADARDIR ve
Cu T 380 A RİA KAÇ YIL
ETKİLİDİR?
Cu T 380 A RİA için birinci yıl
başarısızlık oranı % 0.6, 8 yıl
sonunda kümülatif gebelik oranı ise
% 2.3’tür.
Cu T 380 A RİA’nın sekiz yıla kadar
etkin olduğu belirlenmiştir. Etkin
ömrü
daha
da
uzatılmaya
çalışılmaktadır.
RİA NE ZAMAN TAKILABİLİR?
- Gebe olmadığı kesinse, siklusun herhangi bir
döneminde,
- Doğum sonrası ilk 48 saatte veya 6 hafta sonra,
- Sezeryan sonrası 8. haftada.
RİA’NIN YAN ETKİLERİ
Adet düzeninde değişiklikler. Özellikle
kanama miktar ve süresinde artma en sık
görülen yan etkidir.
İlk birkaç adet döneminde ağrı olabilir.
RİA’NIN OLUMLU ve OLUMSUZ
YÖNLERİ
OLUMLU YÖNLERİ
•
•
•
•
•
Son derece güvenli ve
etkilidir,
Emziren
kadınlar
için
uygundur,
Yenilenme
ve
çıkarılma
dışında
sadece
kontrol
ziyareti gerektirir,
Uygulamadan sonra ipleri
kontrol
etme
dışında
kadının
başka
bir
şey
yapması gerekmez,
Çıkarıldığında
doğurganlığın geri dönüşü
gecikmez.
OLUMSUZ YÖNLERİ
• Uygulama biraz ağrılı
olabilir,
• İlk 3 ayda alt karın ağrısı
ve
adet
arasında
lekelenme olabilir,
• Uygun
teknik
kullanılmazsa uygulama
sırasında
perforasyon
riski az da olsa vardır,
• Cinsel
yolla
bulaşan
hastalıklara
karşı
korumaz .
RİA’NIN ÇIKARILMA ZAMANI
- Kullanım süresi 10 yıldır.
- Kadın gebe kalmak istiyorsa,
- Yan etkiler devam ediyorsa RİA
çıkarılmalıdır.
CU T 380 A RİA’YI KİMLER
KULLANMAMALIDIR?
 Gebelik ve gebelik şüphesi olanlar,
 Tanı konmamış düzensiz vajinal
kanaması olanlar,
 Tekrarlayan ya da 3 ay içinde pelvik
enfeksiyon geçirmiş olanlar,
 Akut genital yol enfeksiyonu olanlar,
 Konjenital uterin anomalisi olanlar.
BARİYER YÖNTEMLER
KONDOMUN ETKİ MEKANİZMASI
NEDİR
VE
ETKİNLİĞİ
NE
KADARDIR?
Erkeğin spermlerinin
engeller,
vajinaya
girmesini
Doğru kullanılırsa çok etkilidir. Başarısızlık
oranı = 2-5 / 100 kadın yılıdır.
OLUMLU YÖNLERİ
- Erkeklerin de katılımını sağlar.
- Ucuzdur ve kolay bulunur.
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı
korur.
- Sağlığa zararı yoktur.
- Erken boşalmayı önlemede yardımcı
olur.
- Yan etkisi yoktur.
OLUMSUZ YÖNLERİ




Bazı çiftlerde duyarlılığın azalmasına
neden olabilir,
Ereksiyonun devamını sağlamak güç
olabilir,
Yeterli miktarda kondomun önceden
bulundurulması gerekir,
Kullanımdan sonra yok edilmesi sorun
olabilir.
KONDOM KULLANIMI İLE İLGİLİ
UYARILAR
- Üretim tarihinden itibaren 5 yıl
geçmemelidir.
- Bir kere kullanılmalıdır.
- Yırtılması halinde postkoital korunma
yapılmalıdır.
Cerrahi Sterilizasyon
Etki Mekanizması
Kadında Fallop tüplerinin (tüp
ligasyonu)
veya
erkekte
vaz
deferenslerin (vazektomi) mekanik
olarak
tıkanması
ile
sperm
ve
yumurtanın birleşmesinin engellenmesi
esasına dayanır.
Etkinlik
Başarısızlık oranları ilk yıl için;
Kadında %0-0.8
Erkekte ‰1.0
Başarısızlık Nedenleri
 Sterilizasyon sırasında kadının gebe olması,
 Cerrahi hata,
 Fistül oluşumu,
 Spontan reanastomoz,
 Spontan rekanalizasyon (erkekte)
Olumlu Yönleri
 Kalıcı olması,
 Etkin olması,
 Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaması,
 Kısa sürede ve kolay uygulanabilir olması,
 Kadını kontraseptif yöntem kullanma
yükünden kurtarması.
Olumsuz Yönleri
Kalıcı olması,
Geri dönüşümünün pahalı ve zor olması,
CYBH karşı koruma sağlayamaması,
Vazektomili erkeklerin %5-10’unun
ileride pişmanlık duyması.
Kimlere Uygulayalım?
Olgun, stressiz kişilik,
İstenen aile büyüklüğüne ulaşılmış ya da bu sayı
aşılmış,
Kararın eş ya da aile üyeleri tarafından
destekleniyor olması,
Huzurlu evlilik,
Doğurganlığın sonlandırılması konusunda iyi
düşünülmüş kararlılık,
Bilgi eksikliği ya da yanlışın olmaması.
Geri Dönüş?
 Kadında laparatomi ve mikrocerrahi
teknik ile tüplerin distal ve proksimal
kesimlerinin birleştirilmesi (pahalı, zor
ve sonuçları tam bilinmeyen),
 Erkekte mikrocerrahi teknikle %16-79
(pahalı ve zor).
EMZİRME
* Bebeğin 6 aydan küçük olması,
* Annenin adet görmemesi,
* Bebeğin 6-10 kez/gün ve her seferinde en az iki
dakika emzirilmesi,
*
Bebeğin yalnız anne sütüyle beslenmesi,
koşullarında emzirme %98 oranında etkilidir.
* Bu koşullarda ovulasyon şansı % 0-12
gebelik şansı
%2
** Doğumdan 6 ay sonra emziren kadınları %2050’sinde adet görmeseler bile ovulasyon olur.
Takvim Yöntemi
Yöntemin dayandığı temeller;
* Düzenli menstrüel siklus,
* Ovumun 12-24 saat canlı kalabileceği,
* Spermin 24-72 saat canlı kalabileceği,
* Ovulasyonun, bir sonraki menstrüel
peryoddan önceki 14. günde olacağı.
Geri Çekme
* Halk arasında “çekilme”
“dikkatli olma”
“dışarı boşalma”
* Doğru uygulandığında gebelik oranı
%9-15,
* Topluma dayalı araştırmalarda
%25,
* Kadın ve erkekte psikolojik ve
fizyolojik sorunlar çıkabilir.
Vajinal Yıkama
Bu
yöntem
tamamen
etkisizdir.
Spermler
birkaç
saniye
içinde
servikal mukusa geçebilir.
ANA ve ÇOCUK SAĞLIĞI
Ana Sağlığı  Çocuk Sağlığı
(15-49 yaş)
(0-6 yaş)
Bu grup tüm ülke nüfusunun %30-40’dır.
ANA SAĞLIĞI
Ana sağlığıyla ilgili sorunların çoğu kadınların toplumdaki
konumlarına bağlıdır.
1- Doğuşta yaşam beklentisi, kadınlarda daha fazladır.
Ancak bazı ülkelerde cinsiyet ayrımı yapılması, doğurganlık
çağında yeterli bakım sağlanamaması gibi nedenlerle kadınların
yaşam süresi kısalmaktadır.
2- Ekonomik ve sosyal konumlarının iyi olmayışı nedeniyle
az gelişmiş ülke kadınlarının çoğunda beslenme bozukluğu ve
enfeksiyonlar yaygındır.
3- Kadınlarda okur yazarlık oranı düşüktür. Ağır işlerde
düşük ücretle çalışmaktadırlar. Ayrıca erkeklere tanınan sosyal
ve yasal hakların çoğundan yoksun bırakılmışlardır.
ANA ÖLÜMLERİ
Gebelik, doğum ve lohusalık ile ilgili
nedenlere bağlı ölümlere ana ölümleri denir.
Ana Ölümü = 1 yıldaki ana ölüm sayısı /
Aynı yıldaki canlı doğum sayısı x k (100.000)
ANA ÖLÜMLERİNİN NEDENLERİ
a. Ülkenin sosyoekenomik durumu ve
kadının toplumdaki yeri:
* Yaşam standartı düşük
* Kadına önem verilmeyen
 Ana ölümleri sıktır
* Erken yaşta evlenmenin sık olduğu
b. Doğurganlık Özellikleri:
* 18 yaş , 35 yaş 
* İstenmeyen gebelikler  Ana ölümlerini arttırır
* Kısa aralıklı doğum
* Çok sayıda çocuk
c. Ana sağlığı hizmetlerinin yokluğu ya da
yetersizliği
*
*
*
*
Etkili AP hizmeti olmayışı
Yetersiz doğum öncesi bakım
 Ana ölümlerini arttırır
Sağlık personelinin yetersizliği
Sevk olanaklarının bulunmayışı
* En sık ölüm nedeni kanama ve enfeksiyondur
Ana Sağlığının Geliştirilmesine
Yönelik Öneriler
1- Toplumda kız ve erkek çocuklar arasında ayrım
yapılmamalıdır,
2- Kız çocuklarının eğitimine önem verilmelidir,
3- Kadınların saygınlıklarını belirleyen tek özellik
çocukları olmamalıdır,
4- Ne zaman ve ne sayıda çocuk sahibi olacağına
karar veren kadının kendisi olmalıdır,
5- Ana ölümlerini önlemeye yönelik sağlık
kuruluşlarının geliştirilmesine önem verilmelidir,
6- Sağlık personeli, ana sağlığı hizmeti konusunda
eğitimden geçirilmelidir.
ÇOCUK SAĞLIĞI
Çocuk sağlığını değerlendirmede toplumsal sağlık
açısından önemli olan iki ölçüt vardır.
Bebek Ölüm Oranı = (1 yılda ölen bebek sayısı / Aynı yıl
canlı doğum sayısı ) x 1000
5 Yaşından Küçük Çocuk Ölüm Oranı = (1 yılda 0-4 yaşta
ölen çocuk sayısı / Aynı yıl canlı doğum sayısı) x 1000
Bebek ölüm oranı toplumun genel sağlık durumunu, 0-4
yaş çocuk ölüm oranı ise çocukların refah düzeyi ve sağlık
hizmetlerinin etkinliğini ölçmeye yarayan ölçütlerdir.
BEBEK ÖLÜMLERİNİN NEDENLERİ
a. Perinatal dönemde = Rh uyuşmazlığı, doğum
travması, kordon baskısı, kanama, DDA, enfeksiyon.
b. Yenidoğan döneminde = Prematürelik, DDA,
tetanoz, sepsis.
c. Yenidoğan sonrası dönemde = Beslenme
bozuklukları, gastroenterit, kızamık, alt solunum
yolu enfeksiyonu.
Çocuk Sağlığının Geliştirilmesine
Yönelik Öneriler
1. Ülkenin sosyoekonomik koşullarının iyiye gitmesi,
2. Doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası bakım
konusunda annelerin eğitilmesi,
3. Birinci basamak sağlık kuruluşlarının her yönden
geliştirilmesi.