Transcript Linking language examinations tot the CEF in a diversified

Taalbeleid in het
basisonderwijs : een must
voor elke school?
Kris Van den Branden
Wat zal het worden?
Overzicht
Bouwstenen van taalbeleid
-Doelen voor taalontwikkeling
-Taalvaardigheidsonderwijs
-Taal in alle vakken
-Taalontwikkeling evalueren
-Omgaan met meertaligheid
-Ouderparticipatie
-Processen van taalbeleid
-Beginsituatie-analyse
-Taalbeleidsplan schrijven
-Plan uitvoeren en evalueren
Sappige citaten?
Citaat 1
“ Taalbeleid gaat over een school die zichzelf op
het vlak van taal in vraag stelt en ernaar streeft
om beter te doen. Als het streven stilvalt, is het
taalbeleid dood.” (p. 13)
Taalbeleid
 = de structurele en strategische poging van een
schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan
de taalleerbehoeften van de leerlingen/studenten met
het oog op het bevorderen van hun ontwikkeling (in
functie van relevante doelen) en het verbeteren van hun
onderwijsresultaten.
"Beleid is het streven naar het bereiken van bepaalde
doeleinden met bepaalde middelen en bepaalde
tijdskeuzen" (Hoogerwerf, 1993)
Hamvraag voor taalbeleid
Hoe gaan wij om met taal op school?
Welke gevolgen heeft dat voor de
ontwikkeling van de leerlingen?
Citaat 2
“Taalverwerving is bij kleuters onlosmakelijk
verbonden met ontwikkeling op veel andere
domeinen: socio-emotionele ontwikkeling,
motorische, mentale en fysieke ontwikkeling, ...
Wie dat in het achterhoofd houdt, heeft de rit al
voor de helft uitgereden. Wie de banden met de
andere ontwikkelingsdomeinen doorknipt en te
eenzijdig op taal wil focussen, verarmt de
taalleeromgeving voor de kleuter.” (p. 86)
Aantal keer bij naam genoemd per
dag
AMINE
ADNANE
MOHAMED
AHLAME
AMELINE
ELISSA
YOUNESS
AMIRA
ANISSA
YASMINA
ABDEL
80
62
52
47
39
34
31
30
27
18
18
Snelst verworven woorden











Boekentas (997)
Trein (297)
Kus (691)
Sjaal (182)
Plasticine (392)
Kind (1782)
Hoofd (501)
Plaats (193)
Bak (389)
Knippen (94)
Kauwgum (14)
© 2006
1
Welke woorden worden het snelst
door kleuters verworven?
 Het belang van actie en motivatie
 Taal die samenhangt met interessante acties in
de wereld
 Belang van veel taalaanbod en van kansen tot
spreken
TAAL DE HELE DAG!
© 2006
1
Taal de hele dag!
“Taalleren hangt uiteindelijk niet af van een paar
supermomenten, maar van de
aaneenschakeling van duizenden kleine
interacties….” (p. 296)
3 componenten van een krachtige
(taal)leeromgeving
positief & veilig klimaat
Betekenisvolle
activiteiten
interactie,
ondersteuning,
reflectie
De pikkel en de wop
Tekst
Een wop mufte zijn frisse fruin.
Een pikkel beunde snerp in de fruin van de wop.
“Groes mijn bale fruin!” loeg de wop biest. “Mijn
fruin is frins!”
“Proest bedaan”, makkelde de pikkel. “Mart jij
benedal geen lijpjes?”
“Ik mart geen rotse pikkels”, slokte de wop biester.
Vragen
 Wat mufte de wop?
 Wie beunde in de fruin van de wop?
 Hoe beunde de pikkel?
 Schrijf in de juiste volgorde wat de wop deed: loeg – slokte – mufte
 Wat zou jij het liefste zijn, een pikkel of een wop?
Krachtige leesomgeving
 Doelgericht lezen: teksten lezen om een
bepaald doel te bereiken, bijv. bepaalde
informatie vinden, een bepaalde vraag
beantwoorden, instructies uitvoeren
 Strategisch lezen: je leeshandelingen planmatig
aanpassen aan je leesdoel
 Interactief lezen: leren uit de interactie over de
gelezen tekst met anderen
© 2006
1
Taak: Anders lezen
Schrijfvaardigheid
 ‘Complete’ schrijftaken +
 Ondersteuning/feedback
 = procesmatige benadering van
schrijfonderwijs: een lacune in ons onderwijs?
© 2006
1
lesvoorbeelden
Onderzoek Lieve Verheyden (2010)
 Leerkrachten basisonderwijs werken met
schrijftaken… en evalueren de producten van
leerlingen…
 … maar slaan er nauwelijks in om leerlingen
tijdens het schrijven te feedbacken,
ondersteunen, tot reviseren aan te zetten
 Leerlingen moeten op eigen houtje beter
worden in het schrijven van teksten…
Bloemen en rijtjes…
Dat lijkt er al meer op…
lesvoorbeelden
Leerlingbeurten in 5 klassen
Leerlingbeurten
Klas
Min.
Max.
1
4
142
2
0
37
3
0
20
4
3
29
5
2
48
Citaat 3
“ Net zoals in de kleuterklas kijken we naar de
positieve kant van de medaille: als taal de hele
dag een rol speelt in de klas kunnen
leerkrachten heel de dag bouwen aan de lees-,
schrijf-, luister- en spreekvaardigheid van hun
leerlingen in betekenisvolle, authentieke
leersituaties.” (p. 137-138)
 Kijkwijzer HW / CW
Functionaliteit?

Is het werken in hoeken een middel voor het bereiken van functionele
doelen en niet louter een doel op zich?

Relevantie: wordt er gewerkt in de richting van de eindtermen?
Betrokkenheid?


Leiden de werkvormen bij alle kinderen tot intense mentale activiteit en
welke ontwikkelingsdomeinen worden daarin aangesproken?
Worden de betrokkenheidsbevorderende factoren optimaal ingezet
(m.b. ‘aanpassing aan niveau’, ‘aandacht voor sfeer en relatie’,
‘werkelijkheidsnabijheid’, ‘leerlingactiviteit’, ‘leerlinginitiatief’)?
Interactie en diversiteit?



Worden de leerlingen uitgenodigd om samen te werken op een
interactieve wijze?
Is er ruimte voor leerbevorderende interactie tussen leerkracht en
leerling(en)?
Biedt de activiteit voldoende ruimte om de eigen ervaringen aan te
spreken?
Valse tegenstellingen
Kennis of vaardigheid?
Taal verwerven is handelen met taal én daarover
reflecteren. Kinderen leren taal niet louter al
doende: ze moeten (op hun niveau) stilstaan bij
wat ze aan het doen zijn.
Preventie of remediëring?
Taalbeleid omvat preventie én remediëring
Remediëring wordt bij voorkeur niet beperkt tot:
‘meer van hetzelfde’ of ‘minder dan hetzelfde’.
Nog meer valse tegenstellingen
Nederlands of andere talen?
Een positieve aandacht voor thuistaal van
anderstalige kinderen staat de bevordering van
het Nederlands niet noodzakelijk in de weg.
Thuistaal – schooltaal
Taal de hele dag kan een nieuwe dimensie
krijgen als er bruggen worden gebouwd tussen
thuis en school. En dat hoeft niet per se te
betekenen dat de school de hele thuiswereld
inpalmt…
Citaat 4
“Evaluatie biedt niet alleen een spiegel voor het
kind maar ook een spiegel voor de school:
resultaten van taaltoetsen en observaties
kunnen dienen als hefboom voor
onderwijsverbetering, tenminste als de school
de resultaten van de evaluatie gebruikt om ook
zichzelf te evalueren.” (p. 145)
Citaat 5
“Een taalbeleidsplan is toekomstgericht. Het kan
slechts vorm krijgen als met een zelfkritische
houding naar het verleden en het heden wordt
gekeken.” (p. 239)
BSA? Sop? Kolen?
Een trio van doelstellingen op een
bedje van BSA….
Citaat 5
“Een taalbeleidsplan is en blijft een plan: het kan
een handig hulpmiddel zijn om doelstellingen en
acties uit te denken en gedetailleerd te
beschrijven, maar niet meer dan dat. Een plan
blijft dode letter als er geen concrete
handelingen uit voortvloeien. Als al dat plannen
en vergaderen zoveel tijd opslorpt dat er geen
tijd overblijft voor echte daden, of als de
administratie de zaken alleen maar complexer
maakt voor een schoolteam, kan het taalbeleid
eerder afgeremd dan voortgestuwd worden.” (p.
261)
Tien tips voor het efficiënt uitvoeren
van een taalbeleidsplan
 Zorg ervoor dat alle leden van het team ……………………….
(1) zijn over de inhoud van het taalbeleidsplan en hou hen ook
goed geïnformeerd over de voortgang van de uitvoering van het
plan.
 Werk met ….………………….(2) actief aan het uitvoeren van
het taalbeleid: combineer acties die van bovenuit komen (vanuit
het schoolbeleid) met acties van onderuit (in de verschillende
klassen). Combineer individuele acties van leerkrachten met
gezamenlijke acties door het team. Combineer acties op
klasniveau met acties op schoolniveau.
Tien tips (vervolg)
 Ga …..……….(3) om met tijd en met vernieuwingen: probeer met
kleine stappen vooruit te gaan. Probeer evolutie of vernieuwing niet
te overhaasten maar respecteer anderzijds de gestelde
tijdslimieten.
 Zet in op……………………. (4) : laat leerkrachten die snel van start
gaan andere teamleden inspireren, motiveren, informeren,
ondersteunen of op een andere manier het voortouw nemen. Geef
andere leerkrachten het recht om wat meer tijd te nemen of met
kleinere stappen vooruit te gaan.
 Werk met ……..…………….… (5) of …………………………….. (6),
die de vaart in de uitvoering van het taalbeleidsplan kan houden en
die ook voor de nodige ondersteuning aan individuele leerkrachten
of directie kan zorgen. Neem als directie een actieve rol op in het
voorstuwen van het taalbeleid.
Tien tips (vervolg)
 Zet waar nodig …………..……. (7) in: vraag feedback over de
manier waarop de uitvoering van het taalbeleidsplan verloopt.
Zoek buiten de school naar antwoorden op inhoudelijke en
praktische vragen, zeker als het team vastzit. Vind geen wielen
uit die reeds buiten de school zijn uitgevonden. Zoek contact
met andere schoolteams (of leerkrachten van andere scholen)
die in een gelijkaardig taalbeleidsproces verwikkeld zijn.
 Blijf binnen het team …………………… (8) over het taalbeleid
voeren en doe dat op verschillende manieren: informeel,
formeel, mondeling, schriftelijk, ... Zorg ervoor dat leerkrachten
met hun vragen of bedenkingen steeds bij iemand
terechtkunnen.
Tien tips (nog eens vervolgd)
 Benadruk en bespreek geboekte ……………..…. (9).
Zorg ervoor dat niet alleen de klachten, problemen
en weerstanden de communicatie domineren.
 Verlies bij het uitvoeren van de acties de
……….…….. (10) nooit uit het oog. Herinner
teamleden aan het uiteindelijke doel van de acties.
 ………………………..…… (11) hoe de acties
verlopen en of het behalen van de doelstellingen
haalbaar blijft. Stuur zo nodig bij.
“Uit de kwantitatieve en kwalitatieve analyses blijkt dat
scholen die werken volgens de kwaliteitscirkel en die
rekening houden met de drie niveaus school, leraren en
leerlingen, met het creëren van een voldoende groot
draagvlak, met netwerking en professionele aanpak van
vraaggestuurde nascholing en professionalisering juist
de voorbeelden van goede praktijk zijn”
(Onderwijsspiegel 2004-2005, p. 25)
Taalbeleid draait om samenhang
…. tussen BSA en taalbeleidsplan, tussen doelen
op leerlingniveau en die op klas- en
schoolniveau, tussen doelen en acties, tussen
evaluatie en acties, tussen wat verschillende
leerkrachten in verschillende klassen doen,
tussen wat de directie doet en wat de
leerkrachten doen, tussen wat leerlingen
denken en doen en wat leerkrachten denken en
doen……
Taalbeleid krijgt op de basisschool systematisch
vorm als een schoolteam:
 bewust stilstaat bij wat alle leden van het team concreet met
taal doen en zich afvraagt hoe effectief en efficiënt dat is voor
de ontwikkeling van de leerlingen;
 beslist aan welke problemen en zwaktes prioritair aandacht
moet geschonken worden;
 voor die prioritaire aandachtspunten doelstellingen bepaalt en
aan die doelstellingen gepaste acties verbindt;
 die acties met alle betrokkenen probeert uit te voeren;
 het effect van die acties evalueert en waar nodig bijstuurt.
PLANMATIGHEID – TEAMWERKING - SAMENHANG
Valkuilen voor taalbeleid
 Taalbeleid is een zaak voor taalspecialisten.
 Taalbeleid is een opdracht voor de directie.
 Taalbeleid staat en valt met een
taalbeleidsplan.
 Taalbeleid gaat in de eerste plaats over
taalcorrectheid.
 Taalbeleid heeft vooral met regels en
reglementen te maken.
 Taalbeleid is de zoveelste 'extra' voor de
school.
Mercer,1995
“Een prestatie van een leerling is nooit alleen een
weergave van de innerlijke talenten van die
leerling, maar is ook een maat voor de
effectiviteit van de communicatie tussen de
leerkracht en de leerling.”
Laatste citaten
“Taal is de zuurstof van het onderwijs. Taal doet
leren.” (p. 9)
“De ultieme toetssteen voor een geslaagd
taalbeleid is dus niet hoe tevreden de
leerkrachten of de directie erover zijn maar of
de leerlingen, dankzij de uitvoering van het
taalbeleid, sterker tot ontwikkeling komen.” (p.
286)
Handboek taalbeleid basisonderwijs
 Meer info en bestellen bij
www.uitgeverijacco.be
Bedankt voor uw aandacht!