Transcript taalbeleid - Centrum voor Taal & Onderwijs

WELKOM
LANCERING VAN HET
HANDBOEK TAALBELEID
SECUNDAIR ONDERWIJS
Programma
13.30u – 14 u
Nora Bogaert: voorstelling
boek: bouwstenen van
taalbeleid
14u – 15.30u
K. V.d. Branden: Processen
van taalbeleid als
vernieuwing
15.30u
Receptie
Phaistosschijf of Qwertyklavier:
onderwijsvernieuwingen en
processen van taalbeleid in het
secundair onderwijs
Kris Van den Branden
Twee innovaties
Taalbeleid: een phaistos-schijf of een
qwerty-klavier?
TAALBELEID
Innovatie?
An innovation is “an idea, practice, or object that is
perceived as new by an individual or other unit
of adoption”. (Rogers, 2003: 12)
Innoveren?
An ‘innovation-decision process’ is the process through
which an individual (or other decision-making unit)
passes from first knowledge of an innovation to forming
an attitude toward the innovation (persuasion), to a
decision to adopt or reject (decision), to implementation
of the new idea (implementation), and to confirmation of
this decision (confirmation). (Rogers, 2003)
 Fullan (2003)
 1. initiation
 2. implementation
 3. institutionalization
Een delicaat proces
Ongeveer 75% van alle innovaties mislukken op
lange termijn omdat vroege ‘adopters’ ofwel de
innovatie verwerpen tijdens de implementatiefase, of hun mening over de bruikbaarheid of
relevantie van de innovatie herzien voor de
vernieuwing geïncorporeerd is.
Monard, 2009
 De grootste weerstanden waarop nagenoeg alle
innovaties stuklopen zijn:
nivellering
kwaliteitsverlies
werkdrukverhoging
CO4
 Controle
 Complexiteit
 Compartimenten
 Correctheid Een externe examinator bij de
lerarenopleiding schrijft dat het niet
ongewoon is als studenten his
schrijven in plaats van is, dat ze het
verschil niet weten tussen their en
there of tussen where en were, en
dat ze niets terechtbrengen van
interpunctie en spelling.

Cox and Dyson, 1969
Lippendienst bewezen?
“Adoption and diffusion efforts do not
automatically ensure the best interest of the
(educational) system. Installation efforts are
often little more than attempts to promote
painless infusion, to install without really
changing, and to accommodate but not to
improve.” (Hannafin, Dalton, & Hooper, 1987: 7)
The greatest single educational system barrier for
an innovation may, then, be the system itself
(Dooley, 1999).
Taalbeleid als opdracht
 Scholen moeten (OOK!!!!) een taalbeleid ontwikkelen
 Dat is complex, en moet volgens de regels van de
kunst: structuur, cyclus, plan, BSA, effectmeting… (ha,
dank u, een handboek!)
 Alle leerkrachten moeten hieraan meewerken: Elke
leerkracht is (OOK!!!!) een taalleerkracht!
 Taalbeleid is ‘beleid’
 Een secundaire school is
GROOT
Taalbeleid als opdracht
Een taalbeleid met een waterhoofd….
We hebben een BSA, een taalbeleidscoördinator,
een plan en veel ambities (‘talk the talk’)
en een zeef met heel kleine gaatjes…..
Maar in onze klassen beweegt er niet veel…
Goed, zullen we dan nu aan de volgende
opdracht beginnen?
Onderzoek naar succesvolle
implementatie van vernieuwingen
Het cruciale belang van de belangen,
overtuigingen en praktijken van de betrokken
leerkrachten ... die verzoend moeten worden
met de belangen van de leerlingen die met de
innovatie worden beoogd...
(Fullan, 2006; Rogers, 2003; Markee, 1997; Van
den Branden, 2009)
Innovatie invoeren?
 Welke voordelen heeft het (voor mij)?
 Is het nieuwe inpasbaar in het oude?
 Is het moeilijk om te begrijpen?
 Kan ik het uitproberen?
 Kan ik de gevolgen zien?
 Is het praktisch haalbaar?
 Is het concreet?
 Speelt het in op mijn problemen?
 Word ik ondersteund?
Taalbeleid: moet ik daar (nu ook al)
van wakker liggen?
 De basisinsteek voor elke leerkracht is haar vak, en
haar leerlingen. Taalbeleid zal voor taal- en niettaalleerkrachten een meerwaarde voor het vak moeten
hebben, en zal verbonden moeten worden (en zelfs
vertrekken vanuit) met de vraag: hoe helpt dit mij om
mijn vak beter te geven? Hoe helpt dit mij om de
doelstellingen van het vak beter te halen? Hoe helpt dit
mijn leerlingen om het vak beter te leren beheersen?
 Het vak is leeg zonder taal. Taal is het belangrijkste
werkinstrument van elke leerkracht. Taalgebruik is de
kern van de onderwijsleeractiviteit. Elke leerkracht is
een talige leerkracht.
Voorbeelden uit de praktijk
 De vakgroep Nederlands vergelijkt schrijfproducten van leerlingen 4
en 6 om te analyseren op welke punten ze vooruitgang boeken en
op welke punten niet. Ze proberen daaruit conclusies te trekken
voor hun schrijfonderwijs.
 School X wint de Vredesprijs: de leerkrachten Geschiedenis en
Nederlands werkten een fietsralley uit tussen het Fort van
Breendonk en de kazerne van Dossin en zorgde voor extra inleving
door de leerlingen tijdens de fietstocht in de huid te laten kruipen
van een bestaand personage uit WO II . De leerlingen werden
joden, homo's, zigeuners, verzetsleden of collaborateurs en
ontdekten gaandeweg hoe het hen tijdens de oorlog verging aan de
hand van opdrachten en reflectie.
Voorbeelden uit de praktijk
 De leerkrachten van 4,5 en 6 besluiten om een
gezamenlijke, vakoverschrijdende ‘groeiwijzer’ te
ontwerpen voor het beoordelen en feedbacken van
informatieve leerlingpresentaties waarbij Powerpoint
wordt gebruikt.
 Na een pedagogische studiedag over coöperatief leren
mogen leerkrachten die nog weinig ervaring hebben met
(en veel vragen bij) samenwerkend leren, hun meer
ervaren collega’s van dezelfde graad gaan observeren.
 Leerkrachten van diverse vakken gebruiken een
kijkwijzer van het CTO over taalgebruik in toetsen en
examens om hun eigen examens kritisch te bekijken en
te verbeteren.
Voorbeelden uit de praktijk
 Samen met de afdeling Hout en Bouw (BSO) en Handel (TSO)
wordt door de gemeente een lokaal speeltuintje en skatepark
volledig heringericht; zowel in het ontwerp als in de uitwerking
krijgen jongeren volwaardige inspraak.
 De leerlingen voeren een meertalig project uit rond uitvindingen. Ze
beschrijven een uitvinding (geïnspireerd op het televisieprogramma
"De bedenkers") en bereiden promotieteksten en een presentatie
voor hun product in drie talen. Ze lezen wetenschappelijke teksten
in verschillende talen over waarom bepaalde uitvindingen wel
succesvol zijn en welke niet. Ze leggen de informatie samen en
schrijven een kort krantenartikel en een blogtekst over hun
bevindingen.
Voorbeelden uit de praktijk
 De leerlingen van de BSO-richting "Voeding en
verzorging" geven EHBO-les aan de leerlingen
van het ASO (in dezelfde school).
 Na overleg tussen leerkrachten:
 wordt het vak “Kantoortechnieken” omgevormd tot
een virtueel kantoor waarin leerlingen samen de
verschillende aspecten van de administratie van een
imaginaire onderneming verzorgen
 wordt besloten om in de richting Carrosserie als een
echte garage met echte klanten te gaan werken
Taalbeleid als kans
Taalbeleid gaat om ge.................. kansen voor
taal
Taalbeleid als kans
Taalbeleid gaat om geBUNDELDE kansen voor
taal:
- bundeling van kansen voor leerlingen om taal
te leren, en te leren via taal
- bundeling van kansen voor leerkrachten om
hun klassen taalkrachtiger te maken
Taalbeleid als kans
Hoe benutten wij als schoolteam de drie dimensies van het
schoolgebeuren om gebundelde kansen voor
taalverwerving, en leren via taal, te doen ontstaan?
RUIMTE
TIJD
MENSEN
Taalbeleid als bundeling van kansen
ZE KUNNEN NIET MEER ……………..
KUNNEN WIJ NIET MEER……………… ?
Hoe die kansen verhogen?
 Samengaan van bottom-up en top-down-initiatieven,
van interne en externe impulsen
 overleg stimuleren (informeel en formeel); aparte overlegruimte
voor inhoudelijk overleg
 veerboten tussen eilanden van activiteit
 modelling, intervisie en team-teaching bevorderen
 klas-, graad-, en vakdoorbrekend werken promoten
 vanuit resultaten leerlingen samen reflecteren op toetsen,
taalgebruik, interactie in de klas
 leerlingen bevragen en responsabiliseren
 navormingsplan rond taalleren en taal in andere
vakkenontwikkelen
 visietekst ontwikkelen vanuit concrete vragen en initiatieven
 doorlopen van formele taalbeleidscyclus
Beginsituatie-analyse? Sop? Kolen?
Een trio van doelstellingen op een
bedje van Beginsituatie-analyse...
Evalueren van taalbeleid
Doelstellingen
Effect
beoogde veranderingen op
leerling/klas/schoolniveau
vastgestelde veranderingen op
leerling/klas/schoolniveau





Specifiek
Meetbaar
Aanvaardbaar
Realistisch
Tijdsgebonden
 Verbonden met specifieke
doelen?
 Gemeten/waargenomen?
 Aanvaard door team als effect?
 Gerealiseerd dankzij de acties?
 Binnen voorziene tijdsperiode?
Timperley,
2011
Tien tips voor het efficiënt uitvoeren
geïnformeerd
van een taalbeleidsplan
 Zorg ervoor dat alle leden van het team ……………………….
(1) zijn over de inhoud van het taalbeleidsplan en hou hen ook
goed geïnformeerd over de voortgang van de uitvoering van het
plan.
het hele team
 Werk met ….………………….(2) actief aan het uitvoeren van
het taalbeleid: combineer acties die van bovenuit komen (vanuit
het schoolbeleid) met acties van onderuit (in de verschillende
klassen). Combineer individuele acties van leerkrachten met
gezamenlijke acties door het team. Combineer acties op
klasniveau met acties op schoolniveau.
Tien tips (vervolg)
realistisch
 Ga …..……….(3) om met tijd en met vernieuwingen: probeer met
kleine stappen vooruit te gaan. Probeer evolutie of vernieuwing niet
te overhaasten maar respecteer anderzijds de gestelde
de olievlekstrategie
tijdslimieten.
 Zet in op……………………. (4) : laat leerkrachten die snel van start
gaan andere teamleden inspireren, motiveren, informeren,
ondersteunen of op een andere manier het voortouw nemen. Geef
andere leerkrachten het recht om wat meer tijd te nemen of met
een kernteam
kleinere stappen vooruit
te gaan.
een taalbeleidscoördinator
 Werk met ……..…………….… (5) of …………………………….. (6),
die de vaart in de uitvoering van het taalbeleidsplan kan houden en
die ook voor de nodige ondersteuning aan individuele leerkrachten
of directie kan zorgen. Neem als directie een actieve rol op in het
voorstuwen van het taalbeleid.
De cruciale rol van SPILfiguren
De cruciale rol van SPILfiguren
 Directie
 Taalbeleidscoördinator
 Kernteam
 leerkrachten ondersteunen, coachen
 visie-ontwikkeling stimuleren en visie uitschrijven
 leerkrachten informeren
 overleg faciliteren
 taalbeleidscyclus 'rollend' houden
 externe expertise inroepen
 redactie taalbeleidsplan
 supervisie evaluatie taalbeleidsplan
 .....
Profiel van de taalbeleidscoördinator
 heeft een aantal jaren beroepservaring in de klas;
 wordt gewaardeerd in het team omwille van zijn
deskundigheid;
 is toegankelijk en vlot in de omgang;
 heeft een specifieke deskundigheid en/of een sterke
interesse in taal;
 staat open voor vernieuwing, is constructief-kritisch over
onderwijskwaliteit en positief zoekend naar verbetering;
 staat positief ingesteld tegenover directie, leerkrachten
én leerlingen: heeft hoge verwachtingen op de drie
niveaus.
Tien tips (vervolg)
externe hulp en deskundigheid
 Zet waar nodig …………..……. (7) in: vraag feedback over de
manier waarop de uitvoering van het taalbeleidsplan verloopt.
Zoek buiten de school naar antwoorden op inhoudelijke en
praktische vragen, zeker als het team vastzit. Vind geen wielen
uit die reeds buiten de school zijn uitgevonden. Zoek contact
met andere schoolteams (of leerkrachten van andere scholen)
die in een gelijkaardig taalbeleidsproces verwikkeld zijn.
intensief overleg
 Blijf binnen het team …………………… (8) over het taalbeleid
voeren en doe dat op verschillende manieren: informeel,
formeel, mondeling, schriftelijk, ... Zorg ervoor dat leerkrachten
met hun vragen of bedenkingen steeds bij iemand
terechtkunnen.
Inspectie kijkt mee
“Uit de kwantitatieve en kwalitatieve analyses blijkt dat
scholen die werken volgens de kwaliteitscirkel en die
rekening houden met de drie niveaus school, leraren en
leerlingen, met het creëren van een voldoende groot
draagvlak, met netwerking en professionele aanpak van
vraaggestuurde nascholing en professionalisering juist
de voorbeelden van goede praktijk zijn”
(Onderwijsspiegel 2004-2005, p. 25)
Taalbeleid
 = de structurele en strategische poging van een
schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan
de taalleerbehoeften van de leerlingen/studenten met
het oog op het bevorderen van hun ontwikkeling (in
functie van relevante doelen) en het verbeteren van hun
onderwijsresultaten.
Taalbeleid krijgt op de school systematisch
vorm als een schoolteam:
 bewust stilstaat bij wat alle leden van het team concreet
met taal doen en zich afvraagt hoe effectief en efficiënt dat
is voor de ontwikkeling van de leerlingen;
 beslist aan welke problemen en zwaktes prioritair aandacht
moet geschonken worden;
 voor die prioritaire aandachtspunten doelstellingen bepaalt
en aan die doelstellingen gepaste acties verbindt;
 die acties met alle betrokkenen probeert uit te voeren;
 het effect van die acties evalueert en waar nodig bijstuurt.
PLANMATIGHEID – TEAMWERKING - SAMENHANG
Taalbeleid draait om samenhang
 tussen beginsituatie-analyse en taalbeleidsplan;
 tussen doelen op leerlingniveau en die op klasen schoolniveau;
 tussen doelen en acties;
 tussen evaluatie en acties;
 tussen wat verschillende leerkrachten in
verschillende klassen doen;
 tussen wat de directie doet en wat de
leerkrachten doen;
 tussen wat leerlingen denken en doen en wat
leerkrachten denken en doen.
Vernieuwing als proces
 Innovatie moet kunnen uitgroeien tot 'joint
project' van een lerende organisatie: open
ruimte voor experimenteren, proberen, leren uit
mislukkingen
 "Change in language teachers’ beliefs and
practices, then, should be seen as a process
rather than an event; it entails an unfolding of
experience and a gradual development of skill
and sophistication in using the innovation
(Dooley, 1999). As a result, it calls for sustained
effort and support." (Van den Branden, 2009)
"Het is onze taak de zaken te verbeteren.
Democratische instellingen kunnen zichzelf niet
verbeteren. Een verbetering is altijd een zaak
van personen en niet van instellingen." (Popper,
De open samenleving en haar vijanden, 1962, p.
158)