Transcript IZLU*IVANJE - EKSKRECIJA

 Tokom
metaboličkih reakcija u organizmu
nastaju štetni produkti. Uklanjanje tih
produkata iz organizma naziva se ekskrecija
ili izlučivanje.
 Životinjski i ljudski organizmi posjeduju
specijalizirane organe za ekskreciju.
 Krajnji produkti metabolizma nastaju u
stanicama. To su: CO2 i H2O – od ugljikohidrata;
Od bjelančevina nastaju – amonijak, a kod
složenih organizama urea i mokraćna kiselina.
 Prema tome iz organizma uzlučuju se: ugljični
dioksid, amonijak, urea, mokraćna kiselina i
njene soli.
 Kod
jednostaničnih organizama izlučivanje se
vrši putem čitave površine, hranjive vakuole i
specijalizirane stanične organele – kontraktilne
vakuole.
 Kontraktilna vakuola se sastoji od kružno
postavljenih kanalića sa centralnom dupljcom.
 Kanalići stalno pulsiraju pri čemu se pune i
prazne.
 Neki
jednoćelijski organizmi nemaju
posbne organe za izlučivanje nego tu
funkciju obavljaju organele koje se
nazivaju EKSKRETORNIM VAKUOLAMA.
Protozoa – kontraktilne vakuole (uloga,
građa i funkcija)
 Spongia – amebocite u mezogleji,
paragastralna duplja, oskulum
 Coelenterata – hidrolimfa

 Najjednostavnije
organe za izlučivanje
kod višećelijskih životinja imaju pljosnate
gliste. To su protonefridije ili jednostavne
cjevčice (čiji se jedan kraj otvara prema
vani, a drugi je vezan prema unutrašnjim
dijelovima tijela) iz kojih se ekskrecija
vrši u spoljašnju sredinu.
 Amfioksus
(protonefridije u parovima
raspoređene okolo ždrijela, a izlijevaju se
u škržnu duplju)
 Kod
prstenastih glista skoro na svakom
segmentu tijela nalazi se pojedan par
ekskretornih organa – metanefridija.
 Kopneni
zglavkari imaju poseban sistem
organa za izlučivanje to su Malpigijevi sudovi.
Izlučivanja iz ovih cjevčica se izlijevaju u crijevo
i zajedno sa izmetom vani u spoljašnju sredinu.
 Zglavkari koji žive u vodi imaju izmjenjene
metanefridije, u obliku tzv. “viličnih žlijezda”.
 Organizmi koji imaju malpigijeve sudove kao
organe za izlučivanje su: stonoge, pauci,
insekti,...
 Kod
raznih grupa kičmenjaka bubrezi su
drugačiji, no svi imaju osnovnu gradivnu i
funkconalnu jedinicu koja se zove nefron.
 Kod sisavaca i čovjeka ekskrecija je
najsloženija.
 Manji dio metaboličkih produkata izbacuje se
putem znoja, nesvarena hrana putem crjeva, a
najveći dio štetnih metabolita putem bubrega.
 Bubrezi
– ren
 Mokraćovod –
ureter
 Mokraćna
bešika –
vesica
urinaria
 Mokraćna
izvodna cijev
– urethra.
 parni, oblika
graha,
veličine
11×6×2,5
cm, oko 150
grama.
 U bubrege
dolazi
bubrežna
vena i
bubrežna
arterija.
Na uzdužnom presjeku
tri zone:
• spolja omotač –
od vezivnog i
masnog tkiva.
• bubrežna kora –
(cortex renis) u
kojoj su smještena
malpigijeva tjelašca
i početni dijelovi
bubrežnih kanalića.
• U centru
bubrežna srž –
medulla renis.
GLUKOZA
AMINO-KISELINE
Dovodna
arteriola
VITAMINI
Na, Cl
Na uz
aldosteron
Odvodna
arteriola
H2O
voda
voda
voda
voda
Voda uz
vazopresin
Na
Cl
K
Voda uz
vazopresin






U stvaranju mokraće
učestvuju svi dijelovi
nefrona.
U Malpigijevom tjelašcu pod
dejstvom krvnog pritiska
vrši se filtracija krvne
plazme.
Kroz zid kapilara prolaze sve
molekula čija je masa ispod
10 000, a one sa masom
većom od 200 000 ne
prolaze.
Ova tečnost u početnom
dijelu nefrona nema krvnih
ćelija i bjelančevina i naziva
se primarna mokraća.
U toku 24 h nastane je oko
180 l
Poslije toga reapsorpcijom
od primarne mokraće
nastaje sekundarna
mokraća.







Reapsorpcija je proces
ponovnog vraćanja korisnih
materija iz tubula kanalića u
krv.
U početnom dijelu nefrona
vraćaju se: glukoza,
aminokiseline, proteini,
vitamini, neorganske soli i dr.
zajedno sa njima prelazi i
voda.
U Henlijevoj petlji stvara se
hipotonična mokraća jer se
aktivno izlučuje Na.
U završnom dijelu tubula
dolazi do dalje reapsorpcije
nekih materija i vode, ali i do
sekrecije nekih materija u
lumen kanalića.
Ovako kanalić zadržava
korisne a izlučuje štetne
materije.
Prolaskom mokraće kroz
sabirne kanaliće stvara se
hipertonična mokraća –
sekundarna mokraća.
Ona ima trostruko veći
osmotski prtisak od krvne
plazme.
 Gustina 1,010 – 1,030.
 pH 4,8 – 7,4
 Boja od urobilinogena
 Karakterističan miris potiče
od uree, a od nje
nastaje NH3.
 Od neorganskih tvari: hloridi, fosfati, karbonati,
i sulfati Na, K, Ca i Mg.
 Od organskih tvari: urea, hipurna kiselina,
kreatinin, soli mokraćne kiseline, žučne boje.
 Čovjek dnevno izluči 1200 – 1500 cm3.
 Sastav mokraće – ogledalo rada unutrašnjih
organa.
 Osnovni
mehanizam homeostaze krvi je
ekskretorni sustav.
 pH krvi je 7,4 a bubrezi tome doprinose na više
načina:
• Ukoliko u oranizam unosimo kisele produkte
povećava se i njihova ekskrecija.
• Slično je i sa bikarbonatnim jonima.
• Ako je suviše karbonata izlučuju se, ako je premalo
onda se sintetiziraju.
 Regulacija
osmotskog pritiska:
• ako se poveća količina unesene voda, onda se ona
više izlučuje a mokraća je razrijeđena.
• Ako se izgubi veća količina vode (npr. znojenje),
količina mokraće se smanji i ona je hipertoničnija.

Nervna regulacija:
• Preko nerava regulira se količina mokraće tako što oni djeluju
na protok krvi kroz bubrege (vazodilatacija i vazokonstrikcija).

Humoralna regulacija:
• Najači uticaj na stvaranje mokraće ima ADH. Pojačano stvaranje
ovog hormona – smanjuje izlučivanjem mokraće jer on
povećava sposobnost reapsorpcije.


Kada se u mokraćnoj bešici nakupi 250 – 300 cm3
mokraće nastaju kontrakcije mišića detrusora koji
izaziva istiskivanje mokraće.
Regulacija mokrenja je pod kontrolom vegetativnog
nervnog sistema.
• Simpatikus puni mokraćnu bešiku
• Parasimpatikus izaziva njeno pražnjenje.

Centar za inervaciju bešike je u slabinskom dijelu
kičmene moždine.
 Uloga
loja.
kože ostvaruje se lučenjem znoja i
• Znoj je sličan mokraći po sastavu. Sadrži vodu,
NaCl, ureu, soli mokraćne kiseline.
• Količina izlučenog znoja zavisi od spoljašnjih
faktora.
• Lojne žlijezde izlučuju loj kojim se premazuje
površina kože.
• Loj ima zaštitnu ulogu jer sprečava sušenje i
pucanje kože.