Transcript Doç. Dr. Halit KARATAY

İLKÖĞRETİM KURUMLARINA
DEVAM ORANLARININ
ARTIRILMASI PROJESİ
İLK OKUMA YAZMA
HAZIRLIK EĞİTİMİ PLANI
DOÇ. DR. HALİT KARATAY
İlk Okuma Yazma Hazırlık Eğitimi Planı,
dil yeterlikleri bakımından eksikleri bulunan
ilkokul birinci sınıf öğrencileri dikkate
alınarak hazırlanmıştır.
 Plan, ilk okuma yazma öğretiminde ön
görülen hazırlık süresi esnetilerek
uygulanacaktır.

İlkokula yeni başlayan öğrencilerin eğitim
yapılan dilde temel düzeyde dinleme ve
konuşma yeterliklerine sahip olması
beklenir.
 İlk okuma yazma öğretiminin hazırlık
aşaması, genel olarak çocukların okula
alışmalarına, el-göz koordinasyonu; sinir
kas eşgüdümünü geliştirmelerine ve eksik
ön öğrenmelerini tamamlamalarına ayrılır.
 Hazırlık aşamasında öğrencilerin dil ve
fiziksel becerileri belli bir olgunluğa
ulaştıktan sonra ilk okuma yazma
öğrenmeye başlarlar.

Öğrenci grubunun tamamı ya da bir
bölümü dinleme ve konuşma becerilerinin
yetersiz olması nedeniyle, ilk okuma
yazma öğrenme sürecinde sorunlar
yaşamaktadırlar.
 Bunun için çocukların öncelikli olarak
dinleme ve konuşma becerilerinin
geliştirilmesi gerekir.

Bu sorunun temelinde sınıf öğretmenlerinin,
dil yetersizliği olan öğrencilerin ilk okuma
yazma öğretimi öncesinde dinleme ve
konuşma becerilerini nasıl
geliştirebileceklerine ilişkin bilgi ve
deneyimlerinin olmaması vardır.
 Bunun için sınıf öğretmenlerinin, bu tür
durumla baş edebilmelerini sağlayacak
desteğe ihtiyacı vardır.
 İlk Okuma Yazma Hazırlık Eğitimi Planı,
sınıf öğretmenlerine bu desteği sunmayı
hedeflemektedir.

I. PLANIN AMACI

Planın asıl amacı, ilkokul birinci sınıfa
başlayan ve farklı düzeylerde de olsa
dinleme ve konuşma becerilerinde
yetersizliği olan öğrencilere, ilk okuma
yazma öğretimi doğrultusunda temel düzey
dil yeterliklerini kazandırmaktır.
Asıl amaca bağlı olarak öğrencilerin;
1. Temel söz varlığına sahip olmalarını,
 2. Dinlediklerini doğru olarak anlamalarını,
 3. Dili doğru ve güzel konuşmalarını,
 4. Ses ve şekil bilgisi farkındalığı edinmelerini
sağlamaktır.

II. PLANIN ÖNEMİ
Her insan için ilk okuma yazma öğretimi
ve dolayısıyla okur-yazarlık temel
haklardandır.
 Başarılı bir ilk okuma yazma öğretimi,
bireylerin hem gündelik-sosyal hem de
akademik hayatındaki başarısına doğrudan
etki eder.


Dil yeterlilikleri bakımından kabul
edilebilir düzeyde olmayan öğrencilerde,
genel anlamda başarı sorunu yaşanmakta,
okula devam oranları düşmekte ve
eğitimde genel anlamda ulaşılması
planlanan hedeflere ulaşılamamaktadır.
İlk Okuma Yazma Hazırlık Eğitimi Planı,
ilkokula dil becerileri yetersiz başlayan
öğrencilerin;
1. Dinleme ve konuşma becerilerindeki
eksiklikleri gidermeyi,
2. Öğrencilerin akademik başarılarını
artırmayı,
3. Eğitimden beklentilerini yükseltmeyi ve
eğitimde fırsat eşitliğini sağlamayı
hedeflemektedir.

III. TEMEL İLKELER VE
AÇIKLAMALAR

Dil eksiltme yoluyla değil, ana dilini koruma
yoluyla dil öğretimi esas alınmalıdır.

Bilinenden bilinmeyene, yakından uzağa,
basitten karmaşığa, somuttan soyuta vb.
temel öğretim ilkelerinden hareket
edilmelidir.

Öğrencilere, ilk okuma yazma öğretimi
öncesinde temel düzeyde dil yeterliklerini
edinmeleri için gerekli zaman ve fırsat
verilmelidir.

Öğretimde ortak söz varlığından
yararlanılmalıdır.

Konuşma becerisine ağırlık verilmelidir.

Söz varlığında kullanım sıklığı fazla
kelimelerden yararlanılmalıdır.

Öğretimde kapsam ve süre bakımından
esnek olunmalıdır.

Planın uygulanmasında etkileşimsel
yaklaşım esas alınmalıdır.

Öğretimde görsel ve işitsel
materyallerden yararlanılmalıdır.

Ses ve biçim bilgisi farkındalığı
kazandırmak hedeflenmelidir.

Çok uyaranlı bir eğitim ortamı
oluşturulmalıdır.

Karma sınıflar oluşturulmalıdır.

Plan, öğrencilerin özgüvenini artırıcı şekilde
uygulanmalıdır.
IV. PLANIN KAPSAMI VE
SÜRESİ
İlk Okuma Yazma Hazırlık Eğitimi Planının
ilk okuma yazma öğretiminin hazırlık
aşamasında uygulanması öngörülmektedir.
 Plan, esneklik ilkesine göre uygulanmalıdır.
Öğretmen, öğrencilerin yeterliklerini dikkate
alarak ilk okuma yazma eğitimine hazırlık
süresini artırabilir.
 Öğrencilerin temel düzey dinleme ve konuşma
yeterliği edinmelerinin ardından ilk okuma
yazma eğitimine geçilmelidir.

Mevcut şartlarda öğrenciler Türkçe yeterlikleri
açısından üç farklı özellik gösterebilir:
 1. Türkçeyi hiç bilmeyen öğrenciler.
 2. Türkçe dinlediklerini kısmen ya da tam
anlayan fakat konuşamayan öğrenciler.
 3. Türkçe dinleme ve konuşma becerileri
sınırlı olan öğrenciler.
 Öğretmenler, çalışmalarında öğrencilerin
yukarıda belirtilen düzeylerini dikkate
almalıdır. Bu bağlamda öğretmenler planın ön
gördüğü etkinlikleri tamamen ya da kısmen
uygulayabilirler.

V. DİL YETERLİKLERİ
1. Dinleme Yeterlikleri
 İlk Okuma Yazma Hazırlık Eğitimi Planı,
öğrencilerin genel olarak;
 Öğrenci kendisiyle, ailesiyle veya çevresiyle
ilgili konuşmaları; bildiği sözcükler ve basit
cümlelerle yavaş, net ve açık
konuşulduğunda anlayabilme.
 Kısa, açık ve anlaşılır iletileri ve duyuruları
anlayabilme.” dinleme yeterliliklerini
kazanmasını hedeflemektedir.


a. Yaş grubuna uygun temel söz varlığını
anlayabilir.

b. Dinlediklerine yönelik tahminlerde
bulunabilir.

c. Dinlediklerinin iletisini ve konusunu
belirleyebilir.

d. Kendisine yöneltilen soruları ve
yönergeleri anlayabilir.

e. Günlük hayata ilişkin kalıp ifadeleri
anlayabilir.

h. Dinledikleri/izlediklerinde vurgu ve
tonlamaları fark edebilir.

g. Okul ve yakın çevresiyle ilgili
konuşmaları anlayabilir.

f. Dinlediklerinde geçen sayı ve miktar
ifadelerini anlayabilir.
2. Konuşma Yeterlikleri
İlk Okuma Yazma Hazırlık Eğitimi Planı,
öğrencilerin genel olarak;
 “Biraz yavaş ve yineleyerek konuşulur veya
söylemek istediklerinde ona yardımda bulunulursa
öğrenci kendini basit bir biçimde ifade edebilme.
 Doğrudan doğruya, gerekli şeylerle ve çok iyi
bildiği konularla ilgili basit soruları sorabilir ve
soruları yanıtlayabilme.
 Tanıdığı kişileri ve oturduğu yeri betimlemek için
basit ve kalıplaşmış ifade ve cümleleri
kullanabilme.
 Karşılıklı kısa bir konuşmalara katılabilme.”
konuşma yeterliliklerini kazanmasını
hedeflemektedir.



a. Yaş düzeyine uygun temel söz varlığını
konuşmalarında kullanabilir.

b. Basit cümlelerle tanıtımlar yapabilir.

c. Bilgi edinmek için sorular sorabilir.

d. Kendisine yöneltilen sorulara cevap
verebilir.

e. Günlük hayata ilişkin kalıp ifadeleri
kullanabilir.

f. Kendisinin ve başkalarının duygularını
ifade edebilir.

g. Konuşmalarında vurgu ve tonlama
yapabilir.
VI. ÖĞRENME-ÖĞRETME
YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Bu planda; Türkçe dil becerileri yetersiz olan
çocukların aynı anda hem ilk okuma yazma
hem de sözlü iletişim becerilerinin
geliştirilmesi hedeflendiğinden, öğrencilerin
dil becerilerini geliştirmek için İletişimsel Dil
Öğretimi Yaklaşımı yöntem olarak da
Eylem/Görev Odaklı Dil Öğretimi esas
alınmıştır.
a. İletişimsel Dil Öğretimi Yaklaşımı

İletişimsel dil öğretiminde temel olarak
benimsenen anlayış, öğretim sürecinde etkili
iletişimin gerçekleştirilmesidir.

Amaç, doğru ifade biçimlerinin üretilmesinden
ziyade anlaşılır olanın üretilmesidir ve bu
nedenle yöntemin uygulanmasında doğruluk
değil, anlaşılabilirlik hedeflenir.
Bu yöntemin bazı özellikleri şu şekilde ele
alınabilir (Richards ve Rodgers: 2001: 153–
172):
 Öğrenenlerin dil öğrenmesi için gerekli olan, o
dili iletişimde kullanmalarıdır.
 Sınıf içi etkinliklerin amacı, özgün ve anlamlı
iletişim olmalıdır.
 Akıcılık, iletişimin önemli bir boyutudur.
 İletişim, farklı dil becerilerinin birleşimini
içerir.
 Öğrenme, yaratıcı yapılandırma sürecidir ve
deneme-yanılma içerir.

b. Eylem/Görev Odaklı Öğretimi

Göreve dayalı dil öğretimi, iletişimsel
yaklaşıma göre oluşturulmuş bir dil öğretim
yöntemidir.

Buna göre Richards ve Rodgers’ göre (2001:
223) göreve dayalı dil öğretimi, dil öğretiminin
planlanması ve gerçekleştirilmesinde temel
unsur olarak görev ya da eylem adı verilen
birimlerin kullanılmasını öngören bir
yaklaşımdır.
Göreve dayalı dil bilgisi öğretiminin anahtar
varsayımları ise şöyledir:
 Ürüne değil, sürece odaklanılmalıdır.
 Kullanışlı etkinlikler ve görevler, iletişim ve
anlamın vurgulandığı temel ögelerdir.
 Bir dili öğrenmenin en etkili yolu, belirli
etkinlik ve görevler aracılığıyla anlamlı ve
amaçlı iletişimde bulunmaktır.
Etkinlikler ve görevler, öğrencilerin gerçek
hayatta karşılaşacağı ya da sınıf içerisinde
eğitsel amacı olan durumlar olabilir.
 Etkinlikler ve görevler, belli bir zorluk
aşamasına göre sıralanır.
 Bir görevin zorluğu; öğrencinin önceki
deneyimleri, görevin karmaşıklığı, görevi
başarmak için gerekli dil ve sağlanacak olan
yardımın derecesi gibi pek çok sayıdaki
etmene bağlıdır (Feez, 1998’den akt. Richards
ve Rodgers: 2001: 224).

Planda Kullanılacak Öğretim
Teknikleri
Dilin doğru kullanımını ve etkileşimi
sağlamak için çocukların aktif katılımını
teşvik eden ilgi çekici etkinlikler olmalıdır.
Bunlar, dramatik oyun etkinlikleri, sanat
etkinlikleri, müzik, hikâye vb. etkinliklerdir.
 Zengin, uyarıcı ve teşvik edici bir ortamın
düzenlenmesi bu planın temelidir.
 Ortam düzenlenerek, dili kullanma ve dilin
kullanımına olanak sağlama, dil müdahalesi
için gerekli olan tüm ilkelere temel
oluşturmaktadır.


Ancak dil ediniminde teşvik edici bir
çevrenin sağlanması tek başına yeterli
değildir.

Sınıf ortamında çocukların dikkatlerinin
dilsel yapılara ve bu yapıların kullanımına
çekilmesi için farklı öğretim tekniklerine
(müdahale tekniklerine) de ihtiyaç vardır.

a) Yoğunlaştırılmış Uyaran Verme

b) Yeniden Düzenleme ve Model Olma

c) Genişletme ve Cümle Tamamlama

d) Açık Uçlu Sorular

f) Pekiştirme ve Övgü

e) Model Olma ve İpucu
VII. SÜRECİN
DEĞERLENDİRİLMESİ
İlk Okuma Yazma Hazırlık Eğitimi Planının
ölçme ve değerlendirme uygulamaları üç
aşamada ele alınmıştır:
 Bunlar öğretimin başında, öğretim sürecinde
ve sonunda yapılacak değerlendirmelerdir.
Öğretim sürecinin başında öğrencilerin hazır
bulunuşluk düzeylerinin veya durumlarının
belirlenmesi, planlanan bu tamamlayıcı
eğitim için son derece önemlidir.

Bu amaçla ilk okuma yazma öğretimi sürecinin
başında öğrencilerin derse karşı tutumları,
dinleme ve konuşma yeterlikleri belirlenmelidir.
 Öğrencilerin; dinleme ve konuşma alanlarına
ilişkin performansları çeşitli ölçme araçları
kullanılarak ölçülmelidir.
 Bu belirlemeler için tutum ölçekleri, başarı
testleri, gözlem formları, dereceli puanlama
anahtarları gibi araçlar kullanılır.
 Burada yapılacak değerlendirme, öğretim yılı
sonunda öğrencilerin nereden nereye
geldiklerini görebilmemiz açısından önem
taşımaktadır.

Öğretimin değerlendirilmesi ve öğrenme
eksikliklerinin belirlenmesi amacıyla gözlem
formları, puanlama ve kontrol listeleri vb.
araçlar kullanılmalıdır.
 Süreç içerisinde yapılan ölçme ve
değerlendirme çalışmalarıyla öğretim sürecine
ilişkin geri bildirimler alınır ve varsa öğrenme
eksiklikleri tamamlanır.
 Ayrıca bu uygulamalar, öğrencilerin daha iyi
öğrenmelerine ve ne öğrendiklerinin farkına
varmalarına da yardımcı olmaktadır.


Dil becerilerinde yetersizlikleri olan öğrenciler
için hazırlanan bu tamamlayıcı planda
belirlenen dil yeterliklerine yönelik olarak
hazırlanacak ölçme araç ve yöntemleri hem
ürün hem de süreç odaklı olarak uygulanacaktır.