Transcript Jongeren in de publieke ruimte. Criminologische

Jongeren in de publieke
ruimte
Criminologische reflecties bij het
overlastdebat
Stefaan Pleysier en Diederik Cops
Leuvens Instituut voor Criminologie, KU Leuven
Post-Academische Vorming KEKI ‘Kinderrechten in de publieke ruimte’
Brussel, 29 november 2013
Inhoud
• Jongeren en overlast
o
o
o
Wat is ‘overlast’?
Overlast is ‘van alle tijden’
Overlast vandaag
• Jongeren en de publieke ruimte
o
o
Publieke ruimte als netwerkplaats
Publieke ruimte als ‘non-lieu’
Wat is ‘overlast’?
• Wetenschappelijke definitie ‘overlast’?
o
o
o
o
geen objectieve realiteit maar gepercipieerde
werkelijkheid
sociaal construct
individuele en maatschappelijke tolerantiedrempel
precaire evenwicht tussen vrijheid en veiligheid
Wat is ‘overlast’?
• Overlast volgens wetgever?
o
o
ruime, vage omschrijving
omzendbrief
“voornamelijk individuele, materiële gedragingen die het harmonieuze verloop
van de menselijke activiteiten kunnen verstoren en de levenskwaliteit van de
inwoners van een gemeente, een wijk, een straat, kunnen beperken op een
manier die de normale druk van het sociale leven overschrijdt” (OOP 30)
Wat is ‘overlast’?
• Overlast volgens wetgever?
o
o
ruime, vage omschrijving
voordeel
• stedelijke autonomie
• specificiteit van lokale problemen
o
nadeel
• onduidelijkheid en willekeur
• rechtszekerheid en -gelijkheid
“if each of us has a different assessment of behavioural acceptability, and this
may change in different contexts, then who decides?” (Millie, 2011)
Wat is ‘overlast’?
Overlast is ‘van alle tijden’
“What is happening to our young people? They disrespect their elders, they
disobey their parents. They ignore the law. They riot in the streets inflamed with
wild notions. Their morals are decaying. What is to become of them?“
(Plato, 4de eeuw VC)
“’De studenten die de verlichting gingen bekijken, kregen het aan de stok met de
knecht van de burgemeester. Woorden liepen uit in een gevecht in regel.
Studenten hebben toen het huis van de burgemeester bestormd, waarna de
burgers in opstand zijn gekomen tegen de studenten’. Uiteindelijk moest zelfs het
leger tussenbeide komen, en daarbij zijn ‘verscheidene doden’ gevallen”
(Leuven, 1757)
Overlast is ‘van alle tijden’
Overlast is ‘van alle tijden’
• Historische nuance
o
o
overlast en ‘onrust is van alle tijden’ (van Weringh,
1978)
chronocentrisme
• En toch…
o
overlast is een bijzonder ‘actueel’ thema
Overlast vandaag
• Breedmaatschappelijk kader
o
o
risicomaatschappij
voorzorgsprincipe
• reductie van risico en onzekerheid
• vroegtijdige detectie van potentieel risicovol gedrag
• aanpak van ‘onprettig’, ‘onbehoorlijk’, ‘ergerniswekkend gedrag
o
verschuiving van tolerantiedrempel
Overlast vandaag
Overlast vandaag
• Breedmaatschappelijk kader
o
o
o
o
risicomaatschappij
voorzorgsprincipe
verschuiving van tolerantiedrempel
veranderde betekenis van publieke ruimte
• ‘nieuwe preventie’ en criminalisering van gedrag
• militarisering van de publieke ruimte
Overlast vandaag
Overlast vandaag
Artikel 2.18 Hinderlijk gedrag in of bij gebouwen
Het verbod van artikel 2.18 kan worden ingezet tegen degenen die zich zonder
redelijk doel of anderszins hinderlijk ophouden bij of in voor gemeenschappelijk
gebruik bestemde ruimten van gebouwen, en andere voor het publiek
toegankelijke voorzieningen, zoals haltehuisjes, portieken en parkeergarages.
Nog daargelaten of dit gepaard gaat met concreet overlastgevend gedrag in de
vorm van bijvoorbeeld schreeuwen, uitschelden, bedreigen of de doorgang
versperren, roept het doelloos rondhangen van personen of groepen in voor het
publiek bestemde ruimten dikwijls sterke gevoelens van onbehagen en
onveiligheid op, waardoor een normaal gebruik van deze ruimten wordt
belemmerd.
Een verbod op dit gedrag is daarom op zijn plaats. De toevoeging “zonder redelijk
doel” beoogt uit te sluiten dat bijvoorbeeld een glazenwasser onder de
verbodsbepaling zou vallen.
Jongeren en de publieke ruimte
• Breedmaatschappelijk kader
o
o
o
risicomaatschappij
voorzorgsprincipe
culture of fear (Furedi)
• Veranderende betekenis van de publieke ruimte
o
o
publieke ruimte als netwerkplaats
publieke ruimte als ‘non-lieu’
Jongeren en de publieke ruimte
• Publieke ruimte als netwerkplaats
o
o
o
rondhangen ‘is wat jongeren doen’
rondhangen als ‘doel’
rondhangen als ‘recht’
• Multifunctionaliteit van rondhanggedrag
o
o
o
veiligheidsfunctie van rondhangen
groep als bescherming tegen aanwezige risico’s
versterking kennis publieke ruimte >< afname
onvoorspelbaarheid en onbekendheid ervan
Jongeren en de publieke ruimte
• Publieke ruimte als ‘non-lieu’
o
‘new spatial logic’
publieke ruimte als ‘overschot’
instrumentele, functionele niet-plek (ruimte als ‘middel’)
o
zo bekeken is rondhangen…
o
o
… annexatie van de publieke ruimte
… bedreigend
o
hangjongeren zijn…
… anomalie, ‘dirt’ (~ ‘matter out of place’)
… ‘risky strangers’
Jongeren en de publieke ruimte
• Maatschappelijke reactie
o
conflict mbt invulling publieke ruimte
• problematisering van normaal jongerengedrag
• criminalisering van hangjongeren
o
formele reactie
• cf. GAS, ASBO…
• aanpak van ‘morele openbare orde’
Jongeren en de publieke ruimte
De buurt
individu
individu
Gebeurtenis/
gedrag
individu
individu
Jongeren en de publieke ruimte
• Conclusie
o
o
o
o
interpretatie van wat ‘overlast’, ‘risicovol’, ‘onveilig is…
… nood aan meer nuance en diversiteit
jongeren als ‘usual suspects’
januskop van de jeugd
‘youth at risk’ << ‘youth as risk’
“in effectively saying to young people that they are not welcome in certain
essential public places, we may not only be criminalizing youth sociability of
young people on the basis of adult anxieties and assumptions about what young
people might do, we may also be conveying stark messages about the status
and value of young people in society” (Crawford, 2009)