Transcript egitim.bilgiyonetimi.net

BBY 263
BILGI KAYNAKLARININ
TANIMLANMASI
Dublin Core Üstveri Eleman Seti (DCMES) ve Genişletilebilir DCMES
30 Ekim 2014
Arş. Gör. Tolga Çakmak
Ders İçeriği
 Elemanlar, Özellikler ve Değerler
 Dublin Core Metadata Eleman Seti
 Dublin Core Elemanları
 Dublin Core Kullanımı
 Basit Dublin Core
 Genişletilmiş Dublin Core
 Dublin Core Eleman Niteleyiciler
 Eleman kısıtlayıcılar
 Kodlama şemaları
 Dublin Core Metadata Oluşturma Prensipleri
 Dumb Down Prensibi
 One to One Prensibi
 Uygun Değerler Prensibi
Metadata Standartları
 İlgili olunan alanda kullanılacak tanımlama alanlarının neler olduğunun belirlenmesi
 Bu alanların kapsamlarının ve genel kullanım özelliklerinin belirtilmesini içeren kurallar
listesi
 Örneğin; MARC
 Tanımlama alanlarının rakamlarla gösterilmesi
 Her bir alanın temsil ettiği sayının/kodun belirlenmesi
Metadata Standartları
Metadata Standartları
Metadata Standartları
 Kullanılan üç unsur => Elemanlar, Özellikler ve Değerler
 Elemanlar => Tanımlama alanları
 Örneğin MARC için 100, 245, 250, 260
 Özellikler => Tanımlama alanlarının içeriğinde hangi bilgilerin bulunacağının
açıklanması
 Değerler => Tanımlama alanlarının içeriğinde yer alan veriler
Dublin Core
 Bütün alanların kullanımı ile ilgili kurallar metadata standartları / şemaları ile belirlenir.
 Bütün elemanlar birden çok defa oluşturulabilir/tekrarlanabilir.
 Elemanlar herhangi bir sıraya göre kullanılabilir
 Kurumsal politikalar ve arşivleme politikaları ön plandadır.
 Kurumsal politika?
 Arşivleme politikası?
 Uluslararası
 Genişletilebilir (Qualified Dublin Core ile)
 3 temel prensip
 Dumb-Down
 One to one
 Appropriate Values (Uygun Değerler)
Dublin Core
Dublin Core Genel Özellikleri
 İki ayrı kullanım
 Simple Dublin Core
 Qualified Dublin Core
 Simple Dublin Core;
 Yalnızca 15 elemanla sınırlı
 Genişletilmiş Dublin Core – Qualified Dublin Core;
 Yeni elemanlar
 Niteleyiciler
Dublin Core Alanları/Elemanları
Title (Başlık),
Format (Biçim)
Creator (Yaratıcı),
Identifier (Belirteç): URL (Uniform Resource Locator)
Subject (Konu) keyword,
Source
Description ( Tanımlama) Kaynak
içeriğinin tanımı
Language
Publisher (Yayımcı)
Contributor,
Date (Tarih),
Type (Tür),
Relation
Coverage
Rights
Dublin Core Alanları/Elemanları
Eleman adı: Title
Label: TITLE = ESER ADI
Bir kaynağa YARATICISI veya YAYIMCISI tarafından verilen isim
Kullanımı: dc.title
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: CREATOR = YARATICI
Bir kaynağın entellektüel içeriğini yaratmaktan sorumlu olan kişi veya kuruluş.
Örnek olarak,
yazılı dökümanlar söz konusu olduğunda yazarlar,
görsel kaynaklar söz konusu olduğunda artistler yada fotoğrafçılar.
Kullanımı: dc.creator
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: SUBJECT = KONU BAŞLIĞI
Kaynağın konu başlığı. Tipik olarak konu başlığı, anahtar kelimeler veya cümleler ile
konu başlığını veya kaynağın içeriğini anlatır.
Kullanımı: dc.subject
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: DESCRIPTION = TANIMLAMA
Kaynağın içeriğini anlatan tanımlama.
Doküman tipi nesneler için özet, görsel kaynaklar için içerik tanımını kapsar.
Kullanım: dc.description
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: PUBLISHER = YAYIMCI
Bir kaynağı yayımlamaktan sorumlu olan varlık,
Örneğin yayınevi veya üniversitenin bir bölümü
Kullanım: dc.publisher
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: CONTRIBUTOR = KATKIDA BULUNAN
Bir kaynağa önemli ölçüde entelektüel katkıda bulunmuş, ama yaptığı katkılar YARATICI
elemanına göre ikincil kalan ve YARATICI elemanda yer almayan kişi veya kuruluş.
Kullanım: dc.contributor
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: DATE = TARİH
Kaynağın güncel haliyle yayımlandığı tarih.
Önerilen uygulama YYYY-AA-GG şeklinde kullanım.
Kullanım şekli için çeşitli standartlar kullanılmaktadır. Örneğin ISO 8601 standardı tarih
gösterimini YYYY-AA-GG olarak göstermektedir.
Farklı kullanımlar için ayrıca açıklama yapılması gerekmektedir.
Kullanım: dc.date
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: TYPE = TİP
Kaynağın kategorisini belirler, örneğin, ev sayfası, roman, şiir, teknik rapor, sözlük gibi.
Kullanımı: dc.type
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: FORMAT = FORMAT
Kaynağın gösterilebilmesi yada işler hale getirilebilmesi için gereken yazılımı yada
muhtemelen donanımı tanımlayan, kaynağa ait veri formatı.
Kullanım: dc.format
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: IDENTIFIER = BELIRLEYICI
Kaynağı tek olarak belirleyebilmekte kullanılan dizi veya sayı.
Örneğin,
Bir bilgisayar ağı üzerindeki kaynaklar için URL
Kitaplar için ISBN, Süreli yayınlar için ISSN gibi
Kullanım: dc.identifier
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: SOURCE = KAYNAK
Uygulanabilir durumlarda, kaynağın çıkarıldığı veya türetildiği çalışmayı tek olarak
tanımlayabilen dizi veya sayı.
Kullanım: dc.source
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: LANGUAGE = DİL
Kaynağın entelektüel kapsamının dili (veya dilleri).
Kullanım: dc.language
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: RELATION = GÖNDERME
Bu kaynağın diğer kaynaklarla ilişkisi.
Bu elemanın amacı, diğer kaynaklarla ilişkisi olan ama tek başına bulunan kaynaklar
arasındaki ilişkiyi ifade edebilmektir.
Kullanım: dc.relation
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: COVERAGE = KAPSAM
Bir kaynağın uzaysal ve zamana ait özellikleri.
Kullanım: dc.coverage
Dublin Core Alanları/Elemanları
Label: RIGHTS = HAK
Telif hakkı ilanına veya hak yönetimi ifadesine veya kaynağa erişimin kurallarını
tanımlayan bilgiye bir bağlantı.
Kullanım: dc.rights
Alan Özellikleri
Genişletilmiş Dublin Core
 Yeni elemanlar;







Audience
Provenance
RightsHolder
Instructional Method Instructional Method
Accrual Method
Accrual Periodicity
Accrual Policy
Dublin Core - Niteleyiciler
 Eleman kısıtlayıcılar;
 Elemanın ifade ettiği anlamı taşıyan ancak bu anlamı daha fazla daraltmayı sağlayan ekler.
Dublin Core - Niteleyiciler
Dublin Core - Niteleyiciler
Dublin Core - Niteleyiciler
Dublin Core - Niteleyiciler
 Kodlama şemaları;
 Verinin belirli bir kurala göre düzenlenmesini sağlar
 Kendi içinde ikiye ayrılır;
 Sözlüklere dayanan kodlama şemaları
 Konu belirteçleri – LCSH, MeSH gibi
 Sözdizimsel kodlama şemaları, verinin ne şekilde ifade edileceğini gösterir.
 Örneğin tarih; 2011-11-03
 Yazar isimlerinin veriliş biçimleri; Soyad, Ad
Örnek Kullanım:
<meta name = "DC.Coverage.Spatial" scheme = "TGN" content = "Columbus (C,V)">
Dublin Core - Niteleyiciler
Dublin Core - Prensipler
 Dumb-Down Prensibi;
 Metadata alanları/elemanlar niteliyiciler olmadan da kullanılabilir.
 Eleman kısıtlayıcılar, metadata alanının/elemanının anlamını daraltır. Asla genişletmez
 Kodlama şemaları, elemanların taşıdıkları değerin ne olacağı konusunda yol göstericidir.
Alan/eleman adı
Niteleyici (eleman kısıtlayıcı)
Dublin Core - Prensipler
 One-to-One Prensibi;
 Bir bilgi kaynağının her bir gösterimi ayrı bir kayıt ile gösterilir
 Örneğin; Mona Lisa tablosunun orijinal haline yönelik tanımlama alanları ile dijital
kopyasının tanımlama alanları aynı değildir. Aynı alanlarla tanımlanmamalıdır.
 Kayıtlara yönelik tanımlama unsurları ile kayıtlardan sorumlu olan kurum/kuruluş
ve kişilerin tanımlama bilgileri ayrı tutulmalıdır.
Dublin Core - Prensipler
 Uygun Değerler Prensibi;
 Elemanlar, eleman kısıtlayıcılar ve kodlama şemaları kullanıcı grubunun ihtiyaçlarına göre
belirlenmelidir.
 Kullanıcı grubunun özellikleri, bilgi gereksinimleri belirlenerek alanlar ve alanlarda
kullanılacak bilgiler belirlenmelidir.
BBY 263
BILGI KAYNAKLARININ
TANIMLANMASI
Dublin Core Üstveri Eleman Seti (DCMES) ve Genişletilebilir DCMES
30 Ekim 2014
Arş. Gör. Tolga Çakmak