Transcript *w. Augustyn (Aureliusz Augustyn) biskup Hippony (354-430)

św. Augustyn
(Aureliusz Augustyn)
biskup Hippony (354-430)
Matka: św. Monika (Berberyjka? chrześcijanka),
Ojciec: Rzymianin, poganin.
Główne dzieła: Wyznania, Dialogi filozoficzne,
Państwo boże.
Podobnie jak sceptycy, których krytykował w
Contra Academicos, Augustyn przyjmował, iż
• twierdzenia o zjawiskach danych zmysłowo
i o przeżyciach wewnętrznych (treściach
mentalnych) są prawdziwe,
• twierdzenia o rzeczach nie mogą być
prawdziwe.
Własne myśli są faktami, co do których podmiot
myślący ma pewność.
Pewne jest, iż myślę i jestem.
Dubito, ergo sum, si enim fallor sum.
Wątpię, zatem jestem;
jeśli się mylę, jestem.
W ten sposób dowodzi się samoistnego bytu
jednostkowej duszy.
Prawdy wieczne są poznawane przez
umysł lepiej niż rzeczy materialne, a
przedmiotem tych prawd jest to, co
wieczne i obiektywne.
Wiedzę tę otrzymujemy od Boga (prawdy
wieczne znajdują się w umyśle Boga) dzięki
oświeceniu (iluminacji).
Poznanie owych prawd ma charakter
umysłowy, intuicyjny (bezpośredni) i
kontemplacyjny, i jest możliwe dzięki łasce
bożej.
Augustyn głosił, iż stworzenie świata
nie ma charakteru jednorazowego
(creatio ex nihilo – stworzenie z
niczego), lecz ciągły –
podtrzymywanie w istnieniu (creatio
continua – stwarzanie ciągłe).
Idee w umyśle Boga są punktem
odniesienia dla stwarzania rzeczy.
Teodycea – usprawiedliwienie Boga
Zło ma charakter naturalny i moralny.
Świat jako dzieło Boga i całość jest dobrem.
Rzeczy stworzone są dobre ze względu na miarę,
postać i porządek, ale mogą być zepsute,
niedoskonałe i w takim stopniu rzecz jest zła.
Zatem zło jest brakiem dobra.
Zło nie istnieje jako odrębny byt, jak
twierdzili manichejczycy, i nie może
być nawet pojęte poza dobrem.
Zło jako brak wymaga podstawy w
dobru.
Bóg zatem nie jest stwórcą zła, lecz
jest ono nieodłączne od bytu
stworzonego z nicości.
Nicość jest źródłem zepsucia.
Świat stworzony, składający się z
rzeczy, obarczonych brakiem, tworzy
harmonijną całość, która jest dobrem.
Samo istnienie świata w czasie i
zmiany, jakim ulega stanowią o jego
pięknie.
Zło moralne ma swe źródło w woli
człowieka.
Wolny (o)sąd (liberum arbitrium)
może prowadzić do zła.
Można więc spytać, czy Bóg nie jest
odpowiedzialny za wolę zdolną do
wyboru zła, i tym samym
odpowiedzialny za zło moralne
wyrządzane przez człowieka.
Wolna wola sama w sobie jest
dobrem, lecz jej użycie przez
człowieka może być źródłem zła. Zło
moralne (grzech) jest więc wynikiem
działania wolnej woli, które nie jest
ukierunkowana na miłość do Boga.
Niedoskonałość woli ma swe źródło w
nicości, z której człowiek został
stworzony do istnienia.
Aby czynić dobro człowiek musi
uzyskać pomoc od Boga – łaskę.
Dzięki niej wolna wola kieruje się ku
dobru.
Przy czym im bardziej wolna wola
poddaje się łasce, tym bardziej jest
wolna.
Prawdziwa wolność polega na
służbie Chrystusowi.
Dobre ukierunkowanie i użycie
wolnej woli jest pełną wolnością
(libertas).
Łaska (zbawienia) jest udzielana ludziom z
góry.
Jest wyrazem wolności Boga, niezawisłego
w swych sądach i decyzjach.
Zasługi ludzkie nie mają wpływu na boską
wolę.
Ludzie obdarzeni łaską (przeznaczeni do
zbawienia) – państwo boże.
Ludzie pozbawieni łaski (potępieni) –
państwo ziemskie.
•
•
•
•
Znaczenie woli Boga i woli człowieka.
Wola ważniejsza od rozumu.
Wola ludzka źródłem dobra i zła.
Dialektyka woli i łaski.
• Czas historyczny pojmowany liniowo, a nie
cyrkularnie.
• Historiozofia chrześcijańska.
• Chrześcijańska filozofia polityczna.
Czy św. Augustyna
można nazwać
pierwszym
scholastykiem?
Scholastyka (od łac. schola – szkoła)
• ukształtowała się w okresie od V/VI wieku (św.
Augustyn, Boecjusz) do XVI wieku.
• Złoty wiek scholastyki: XIII - XIV wiek.
• Odrodzenie scholastyki: XVI - XVII wiek.
• Neoscholastyka: od wieku XIX po dzień
dzisiejszy.
Scholastyka zakłada, że wiara może
być uzasadniona rozumowo, z
wyjątkiem nielicznych prawddogmatów.
Stąd istotna funkcja logiki
sylogistycznej (Arystoteles).
Wyznania, ks. XI
Argument za istnieniem Boga (zapowiedź tzw.
trzeciej drogi św. Tomasza z Akwinu, czyli dowodu
na istnienie Boga ex possibili et necessario – z
przygodności bytów [z możliwego i koniecznego]):
• To, co istnieje jako nie stworzone (samo z siebie)
nie zmienia się (nie ma w nim, czego przedtem
nie było).
• To, co stworzone istnieje w taki sposób, iż zmienia
się.
• Jeśli istnieje to, co zmienia się, to istnieje to, co
nie zmienia się.
• Niebo i ziemia musiałyby istnieć same w sobie,
by wyłonić się z samych siebie, musiałyby
istnieć nim zaczęły istnieć, ponieważ tak nie
jest, istnieją one zmieniając się.
• Skoro niebo i ziemia zmieniają się, zostały
stworzone.
• Istnieje zatem coś, co jest niestworzone i
stworzyło niebo i ziemię. Tym czymś jest Bóg.
Argument za istnieniem Boga (zapowiedź drogi
czwartej Tomasza z Akwinu, czyli dowodu na
istnienie Boga ex gradibus perfectionis – ze
stopni doskonałości):
• Cechy mają różne stopnie natężenia i istnieje
stopień najwyższy.
• To, co stworzone posiada cechy (piękno,
dobroć, istnienie) w pewnym stopniu.
• Istnieje coś, co posiada te cechy w stopniu
najwyższym (najdoskonalszym), jest to Bóg
Stwórca.