Transcript 1. KULTURNI PROSTORI

KULTURNI PROSTORI
doc dr Predrag Cvetičanin
Goran Tomka MSc
KULTURNE POTREBE I
KULTURNI PROSTORI
• Kulturne potrebe predstavljaju deo ljudske
motivacione strukture – to su težnje koje se
zadovoljavaju kroz simboličku komunikaciju
(osnovne kulturne potrebe - estetske potrebe,
saznajne potrebe i potreba za komunikacijom)
• Kulturni prostori su svi oni fizički i virtuelni
prostori u kojima čovek zadovoljava svoje
kulturne potrebe, bez obzira da li su ti prostori
isključivo namenjeni za kulturu ili su deo
svakodnevnog okruženja.
KULTURNI PROSTORI
• Kulturni prostori su zatvorene i/ili otvorene
prostorne celine, delovi urbanih, ruralnih ili
prirodnih predela (ili virtuelne stvarnosti), u
kojima su locirana materijalna kulturna dobra ili
se u njima realizuju kulturni sadržaji.
• Jedan deo turističkih potreba zadovoljava se
materijalnim kulturnim dobrima i kulturnim
sadržajima (turističke kulturne potrebe - kulturni
turizam)
• Predmet našeg kursa je složena interakacija
prostora (fizičkih i virtuelnih), turizma i kulture
TIPOVI KULTURNIH PROSTORA
doc dr Predrag Cvetičanin
12. februar 2014
TIPOVI KULTURNIH PROSTORA
• Prema tipu otvorenosti prostora, kulturni
prostori mogu biti otvoreni i zatvoreni.
• Otvoreni kulturni prostori su veoma često delovi
urbanih ili ruralni celina, koji kao takvi u najvećem
broju slučajeva nisu po nameni isključivo kulturni
prostori.
• Zatvoreni kulturni prostori - uglavnom je prva
asocijacija vezana za muzeje, galerije i kulturne
centre, ali to mogu biti i biblioteke, klubovi,
informativni centri, bioskopi, pozorišta, sportske
dvorane, stari industrijski objekti, gradilišta
TIPOVI KULTURNIH PROSTORA
• Prema lokaciji na kojoj se nalaze kulturni prostori se
mogu podeliti na seoske i gradske.
• Grad kao širi kulturni prostor je izdeljen na
mnogobrojne manje, specifičnije kulturne prostore,
kao što su: gradski centar sa glavnom ulicom i-ili
pešačkom zonom, stambeni delovi grada, predgrađa i
novi revitalizovani prostori – napušteni, prazni prostor i
td.
• Selo je obično manji kulturni prostor i najčešće sa
slabijom snagom privlačenja ljudi šireg okruženja. Nosi
više autentičnih vrednosti i tradicije življenja, a manje
savremene stilove i aktivnosti
TIPOVI KULTURNIH PROSTORA
• Prema nameni prostora razlikuju se monofunkcionalni
i polifunkcionalni kulturni prostori.
• Prostori sa isključivo kulturnom funkcijom - Postoje
prostori koji su prema svojoj nameni prilikom izgradnje
namenjeni kulturnim sadržajima
• Polifunkcionalni kulturni prostori - U ove prostore bi se
mogli uvrstiti svi oni prostori, koji su namenjeni za
najrazličitije svakodnevne funkcije gradskog i/ili
seoskog prostora. Ovi prostori po definiciji nisu
namenjeni kulturi, ali se u njima često organizuju
kulturni sadržaji - parkovi, ulice, trgovi, kuće, klubovi,
stadioni, plaže, crkvena dvorišta, stepeništa,.....
TIPOVI KULTURNIH PROSTORA
• Prema autentičnosti prostora za kulturu kulturni prostori
se dele na one koji su:
• Izvorno kulturni prostori - Ovi prostori bi obuhvatili one
celine koje predstavljaju prostorne kulturno-istorijske
celine, odnosno jedan deo kulturnog nasleđa tradicionalne seoske celine, stare ulice, pijace, čaršije,
tvrđave, manastirski kompleksi. Veoma često su ovi prostori
oplemenjeni i revitalizovani različitim kulturnim
događanjima.
• Izgrađeni za kulturne potrebe - Dvorane kulturnih centara,
galerije, biblioteke, muzeji…. Svi ovi prostori imaju za cilj da
očuvaju i prezentuju barem jedan deo kulture određenog
naroda ili države. Veoma često su građeni kako bi ljudima
omogućili da se približe kulturnim ostvarenjima
TIPOVI KULTURNIH PROSTORA
• Prema učestalosti korišćenja u kulturi razlikuju
se:
• Stalni - Ovo su oni prostori koji se stalno koriste
za različite vrste dešavanje tokom godine.
• Povremeni - Ovakvi prostori se koriste samo u
nekim posebnim slučajevima ili u određenom
periodu za realizaciju kulturnih događaja Tvrđava za EXIT, Štrand za festival hrane, SPENS za
Novosadsku jesen.....
TURIZAM I PROSTOR
Doc dr Predrag Cvetičanin
12. februar 2013
TURIZAM I PROSTOR
• Dva određujuća činioca turizma jesu: potreba
da se promeni način života, doživi nešto novo i
drugačije i prostor u kome se turističke
aktivnosti odvijaju.
• Odvijajući se u prostoru, turizam neminovno
utiče na njegove promene
• U tom procesu transformacije prvobitni
prostor može trpeti pozitivne, ali i negativne
posledice, najčešće kombinovane.
TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA
• Osnovni kriterijumi tipologizacije prostora su:
1. intezitet i učestalost turističkih tokova, ili
opšte prisustvo turizma u prostoru;
2. oblici turističkog uređenja i opremanja
prostora, kao i dostignut stepen uređenosti.
• Primenom ove dve velike grupe faktora
moguće je izvršiti složenu tipologiju prostora,
koja bi sadržala sledeće grupe i podgrupe
turističkih prostora:
TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA
• A Polivalentni i otvoreni turistički prostori, za
koje je karakteristično istovremeno odvijanje
turizma i drugih privrednih i neprivrednih
aktivnosti čoveka. Turizam je, znači, u ovim
prostorima samo jedna, često i nedominantna
funkcija.
• B Specijalizovani i regionalni tipovi turističkih
prostora u kojima je turizam glavna funkcija
koja zauzima najveći deo raspoložive površine.
TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA
A Polivalentni i otvoreni turistički prostori
I Obalni i jezerski tipovi
• Tradicionalni obalni prostori - karakteristični za morske
obale razvijenih zemalja
• Jezerski prostori - na obalama velikih kontinentalnih
jezera
• Međutipovi (više ili manje obalni) - sa turizmom kao
jednom od funkcija
II Urbani neobalni tipovi
• Velike urbane aglomeracije - glavni gradovi zapadne i
istočne Evrope
• Srednji i mali turistički gradovi i gradovi hodočašća
TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA
• III "Zeleni" tipovi
• Centri seoskog turizma - postojećih naselja,
van zaštićenih prostora
• Rurbani tip prostora - širenje urbanog života
na ruralni prostor - naselja sekundarnog
stanovanja
TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA
• B Specijalizovani i regionalni tipovi turističkih prostora
• I Otvoreni tipovi prostora
• Specijalizovani sa dva ili više centara - aristokratski i
novi primorski centri
• Specijalizovani mononukleusni - najčešće nastali od
ribarskih naselja i luka
• Specijalizovani termalni tip - stari i noviji centri
banjskog turizma
• Specijalizovana kulturna žarišta - sa ulogom
razgledanja i kratkog boravka
• Tradicionalni centri zimskog turizma - sa različitim podtipovima
TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA
• II Enklavni tipovi - hiperspecijalizovani sa
turizmom kao isključivom funkcijom
• Više ili manje otvoreni - zimski centri i obalni
tipovi
• Više ili manje zatvoreni - marine, klubovi-sela i
hotelski kompleksi, kao i nacionalni parkovi i
prirodni rezervati
UTICAJ TURIZMA NA PROSTOR
• Kada je reč o efektima turizma na prostor, društvo
i kulturu, postavlja se pitanje šta je uopšte
pozitivno, a šta negativno (Sus)
• Pored isticanja pozitivnih ekonomskih efekata,
uočeno je da turizam podstiče i obnavljanje starih
spomenika; da se razvija svest o vrednosti
kulturno-istorijskog nasleđa i prirode; da se stare
zgrade obnavljaju i ulepšavaju da bi postale
turistički atraktivne; da turizam podstiče zaštitu
prirodne i stvorene sredine (mnoge istorijske
građevine, zamkovi, manastiri, crkve, sela, itd, ne
bi mogli biti obnovljeni bez prihoda od turizma).
POZITIVNI UTICAJI
• Obnavljanje i restauracija postojećih istorijskih mesta,
zgrada i spomenika (Vilijamsburg SAD)
• Transformacija starih zgrada i mesta u objekte turističke
namene. Stari mlinovi, seoske kuće, zamkovi, palate, pa
i čitava tradicionalna naselja (Sveti Stefan), pretvaraju
se u hotele, restorane, klubove, itd.
• Zaštita prirodnih resursa. Nacionalni parkovi u Africi pojedine vlade istočno-afričkih zemalja (Tanzanija,
Kenija) donele su mere za zaštitu prirode u nacionalnim
parkovima, koji predstavljaju glavnu turističku atrakciju
POZITIVNI UTICAJI
• Donošenje administrativnih i planskih mera za zaštitu
pojedinih osetljivih prostora. U brojnim istorijskim
mestima u Evropi ograničava se saobraćaj u blizini
osetljivih zona, zabranjuje se neodgovarajuća izgradnja,
ograničava se broj turista (Venecija), zabranjuje se
ulazak turista u unutrašnjost objekata (Partenon)
• Zaštita prostora od drugih aktivnosti. U prostorima u
kojima se razvija turizam, ne mogu se istovremeno
odvijati i neke druge aktivnosti, čiji su negativni efekti
na životnu sredinu znatno pogubniji. Ovde se pre svega
misli na određene industrijske grane koje spadaju u
kategoriju tzv. "prljave industrije"
POZITIVNI UTICAJI
• Unapređenje estetskog kvaliteta prostora. Imajući u
vidu činjenicu da je estetski atraktivan pejzaž veoma
bitan faktor ukupne privlačnosti određenog prostora,
turizam teži da ga ulepša. To je bitna razlika u odnosu
na poljoprivredu i industriju, kojima ulepšavanje
prostora nije preduslov za egzistenciju.
• Unapređenje dostupnosti prostora. Daleki prostori,
izolovana mesta, teško pristupačni spomenici (Maču
Pikču) ili planinski vrhovi (Mon Blan), zahvaljujući
turizmu postaju dostupni ne samo turistima, već i svim
ostalim posetiocima.
POZITIVNI UTICAJI
• Stvaranje geografskog prostora. Turizam, ponekad,
prevazilazi jednostavnu funkciju zaštite postojećeg
prostora, stvarajući od neatraktivne privlačnu sredinu.
Ovo se događa u regijama u kojima je turizam već
veoma razvijen i gde su za daljnji razvoj preostala još
samo neka neatraktivna mesta
• Valorizacija prostora. Ukupno opremanje i turističko
uređenje prostora treba da valorizuje posebnosti date
fizičke sredine i ljudi koji u njoj žive, kao i da doprinese
izgradnji specifičnog turističkog imidža koji se ne može
naći nigde drugde.
POZITIVNI UTICAJI
• Izgrađivanje svesti o životnoj sredini Turizam
takođe utiče na razvijanje svesti kod lokalnog
stanovništva o vrednosti prostora i resursa u
njemu, kao i o potrebi zaštite i unapređenja
životne sredine.
• Navedeni pozitivni efekti ne dolaze
automatski, ne javljaju se uvek i svuda gde se
razvija turizam
NEGATIVNI UTICAJI
• Zagađenje vazduha se vezuje prvenstveno za izduvne
gasove automobila, kojima najveći broj turista putuje.
Zagađenje vazduha prouzrokuju i avioni
• Zagađenje vode (mora, jezera. reka) je posledica
litoralizacije, odnosno industrijalizacije i urbanizacije
obala.
• Zagađenje i degradacija tla. Zagađenje pojedinih mesta
čvrstim otpatcima (flaše, kese, konzerve, hartija, itd.),
kao i neodgovarajući način odlaganja otpadaka na
deponije, predstavljaju osnovne oblike ovog tipa
zagađenja
NEGATIVNI UTICAJI
• Zvučno zagađenje, tj. buka, dolazi prvenstveno od
saobraćajnog prometa, ali i od vozila rekreativne
namene (snežne sanke, motorni čamci, turistički
avioni, itd.). Izvor buke je i sama masa turista, kao
i razne rekreativne aktivnosti na plaži ili u planini,
na primer.
• Smanjenje prirodnih i poljoprivrednih površina.
Razvoj turizma, prateća izgradnja, uređenje i
opremanje, neminovno zauzimaju sve veće nove
površine na račun poljoprivrednih i prirodnih
zona.
NEGATIVNI UTICAJI
• Uništenje flore i faune. Različite vrste zagađenja,
smanjenje prirodnih i poljoprivrednih površina,
učestalo i preterano turističko korišćenje pojedinih
zona, ponašanje turista (preterano branje, nemarnost,
vandalizam, itd.) utiču na smanjenje i nestanak
pojedinih biljnih i životinjskih vrsta.
• Degradacija pejzaža i kulturno-istorijskih spomenika.
Izgradnja turističkih objekata i opreme (hoteli, moteli,
žičare, prodavnice, parkinzi, itd.) na mestima izuzetne
prirodne lepote i/ili uz kulturno-istorijske spomenike,
dovodi često do estetske degradacije pejzaža, posebno
onda kada objekti nisu usklađeni sa svojim okruženjem
NEGATIVNI UTICAJI
• ZakrčIvanje prostora. ZakrčIvanje prostora može
biti statičko (parkirana vozila, usidrene jahte i
čamci, turisti koji se sunčaju na plaži) i dinamičko
(vozila u pokretu, jahte i čamci na plovidbi, turisti
u šetnji, smučari na spustu, itd.).
• Geološki oblici degradacije se retko pominju u
literaturi, a uglavnom se odnose na posledice
sakupljanja minerala, stena, fosila, krađu i
uništavanje pećinskog nakita i slično.
NEGATIVNI UTICAJI
• Prostorna redistribucija stanovništva. Razvoj turizma,
atraktivnost receptivnog prostora i mogućnost veće
zarade nego u nekim drugim delatnostima, privlače
radnu snagu, ne samo iz nekih tradicionalnih privrednih
sektora (poljoprivreda, zanatstvo), već i iz drugih regija.
Kada je reč o primorskim regijama to može dovesti do
postepene depopulacije zaleđa, uz istovremenu
hiperkoncentraciju stanovništva na obali
• Banalizacija prostora, Tokom godina turističkog razvoja,
prostor postepeno gubi svoj prvobitni karakter i
identitet i počinje da liči na bilo koji drugi. To je
posledica uniformizacije objekata i standardizacije
opreme koji banalizuju pejzaž
IZVOR
• Kulturni prostori – građa za pripremu
ispita strane 1-11 i 18 - 20