Transcript fasi

1
moTxovna da miwodeba: sabazro Zalebi
Sesavali
• moTxovna da miwodeba is terminebia, romelsac ekonomistebi
yvelaze metad iyeneben;
• moTxovna da miwodeba is Zalebia, romlebic sabazro ekonomikas
amuSavebs;
• Tanamedrove mikroekonomika aris moTxovnis miwodebis da
sabazro wonasworobis Sesaxeb analizi
bazrebi da konkurencia
• bazari konkurentuli saqonlisa Tu momsaxurebis myidvelTa da
gamyidvelTa jgufia
• terminebi moTxovna da miwodeba miuTiTebs rogor iqcevian adamianTa
jgufebi. . . rodesac es adamianebi konkurentul bazarze urTierTqmedeben
bazrebi da konkurencia
• myidveli gansazRvravs moTxovnas
• gamyidveli gansazRvravs miwodebas
konkurentuli bazari
konkurentuli bazari:
• bazari, sadac bevri myidveli da bevri gamyidvelia, rac
gamyidvelebs umniSvnelo SesaZleblobas utovebs, gavlena
moaxdinos sabazro fasze
konkurencia: srulyofili da arasrulyofili
konkurencia
srulyofili
1. monopolia
2. oligopolia
3. monopolisturi konkurencia
arasrulyofili
konkurencia: srulyofili da arasrulyofili
• srulyofili konkurencia
– produqcia erTgvarovania
– myidvelebis da gamyidvelebi bevria da isini sabazro fasze gavlenas ver
axdenen;
– myidvelebi da gamyidvelebi fasis mimRebebia
• monopolia
– erTi gamyidveli da is awesebs fass, e.i. fasis damwesebelia
konkurencia: srulyofili da arasrulyofili
• oligopolia
– mcire gamyidvelebi
– aramudmivad agresiuli konkurencia
– safaso omi
• monopolisturi konkurencia
– bevri gamyidveli
– produqciis diferenciacia
– TiToeuli gamyidvelma SesaZlebelia daawesos Tavisi produqtisTvis misi fasi
moTxovna
• moTxovnis raodenoba aris saqonlis raodenoba, romlis SeZenis
survili da SesaZleblobac aqvs myidvels
• moTxovnis kanoni
– bazarze Tu saqonelsa da momsaxureobaze fasi izrdeba, maSin
moTxovna mcirdeba da piriqiT, sxva Tanabar pirobebSi, roca
moTxovnaze sxva arafasismier faqtorebi gavlenas ar axdenen
მოთხოვნა
• moTxovnis ganrigi
– moTxovnis ganrigi cxrilia, romelic asaxavs damokidebulebas saqonlis
fassa da moTxovnis raodenobas Soris
magaliTi:
giorgis moTxovnis ganrigi
nayinis fasi
nayinze moTxovnis
raodenoba
moTxovnis mrudi: damokidebuleba saqonlis fassa da moTxovnis
raodenobas Soris
• moTxovnis mrudi
– moTxovnis mrudi saqonlis fassa da moTxovnis raodenobas Soris
damokidebulebia amsaxveli garfikia
giorgis moTxovnis ganrigi da moTxovnis mrudi
nayinis fasi
nayinis fasi
$3.00
2.50
1.
fasis
Semcireba
2.00
1.50
1.00
0.50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
nayinis raodenoba
2. ... moTxovnis
raodenobis
gazrda
nayinze
mTxovnis raod.
sabazro moTxovna da individualuri moTxovna
• sabazro moTxovna aris konkretul saqonelsa da momsaurebaze
yvela individualuri moTxovnis jami
• individualuri moTxovnis mrudebis horizontaluri SekrebiT
miiReba sabazro moTxovnis mrudi
moTxovnis mrudis gadaadgilebebi
(mrudze gadaadgileba)
• moTxovnis raodenobis cvlileba
– moTxovnis mrudis gaswvriv moZraoba
– cvlilebis mizezia produqtis fasis gazrda an Semcireba
moTxovnis raodenobis (sididis, raodenobis) cvlileba
gviCvenebs: rogor icvleba moTxovnis
raodenoba fasis cvlilebis dros
nayinis
fasi
B
$2.00
Sedegi: moZraoba mrudis gaswvriv
A
1.00
D
0
4
8
nayinis raodenoba
რა განსაზღვრავს მოთხოვნას?
•
•
•
•
•
momxmareblis Semosavali
urTierTdakavSirebul saqonelTa fasebi (Semcvlelebi da Semavceblebi)
gemovneba
molodini
myidvelTa raodenoba
moTxovnis mrudis gadaadgilebebi
• moTxovnis cvlileba (moculobis)
– moTxovnis mrudis marjvnis an marcxniv gadaadgileba
– mizezia nebismieri cvlileba, romlis Sedegad izrdeba moTxovnis
moculoba
naxazi 3 moTxovnis mrudis gadaadgileba
nayinis
fasi
moTxovnis
gazrda
moTxovnis
Semcireba
moTxovnis mrudi
D2
moTxovnis mrudi
moTxovnis mrudi
0
D1
D3
nayinis raodenoba
moTxovnis mrudis gadaadgileba
• momxmareblis Semosavali
– normaluri saqoneli - saqonelia, romlezec sxva Tanabar pirobebsSi,
Semosavlis zrdasTan erTad moTxovnac izrdeba
– mdare saqoneli – saqoneli, romelzec sxva Tanabar pirobebSi,
moTxovna mcirdeba Semosavlis zrdis Sedegad
momxmareblis Semosavali normaluri saqoneli
fasi
$3.00
Semosavlis zrda...
2.50
moTxovnis
zrda
2.00
1.50
1.00
0.50
D1
0 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
D2
raodenoba
momxmareblis Semosavali mdare saqoneli
fasi
$3.00
2.50
Semosavlis zrda...
2.00
moTxovnis
Semcireba
1.50
1.00
0.50
D2
0 1
D1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
raodenoba
Semcvlelebi da Semavseblebi
• urTierTdakavSirebul saqonelTa fasebi
• საbstituti (Semcvleli) – ori saqoneli, romelTaganac erTis fasis
zrda iwvevs meoreze moTxovnis zrdas
• Semavsebeli - ori saqoneli, romelTaganac erTis fasis zrda iwvevs
meoreze moTxovnis Semcirebas
cvladebi, romlebic gavlenas axdenen myidvelebze
cvladi
fasi
Semosavali
saqonelTa fasebi
gemovneba
molodini
myidvelTa raodenoba
cvladis cvlileba
asaxavs moZraobas moTxovnis mrudis gaswvriv
gadaadgilebs moTxovnis mruds
gadaadgilebs moTxovnis mruds
gadaadgilebs moTxovnis mruds
gadaadgilebs moTxovnis mruds
gadaadgilebs moTxovnis mruds
miwodeba
• miwodebis raodenoba saqonlis raodenobaa, romlis gayidvis survili
da SesaZleblobac aqvs gamyidvels
• miwodebis kanoni
– miwodebis kanoni – sxva Tanabar pirobebSi saqonlis fasis zrda iwvevs
am saqonlis miwodebis raodenobis zrdas
miwodebis mrudi: damokidebuleba saqonlis fassa da miwodebis raodenobas Soris
• miwodebis ganrigi
– miwodebis ganrigi cxrilia, romelic asaxavs damokidebulebas saqonlis
fassa da miwodebis raodenobas Soris
giorgis miwodebis ganrigi
nayinis fasi
nayinis miwodebis
raodenoba
miwodebis mrudi: damokidebuleba saqonlis fassa da miwodebis raodenobas Soris
• miwodebis mrudi
– miwodebis mrudi saqonlis fassa da miwodebis raodenobas Soris
damokidebulebis amsaxveli garfikia
giorgis miwodebis ganrigi da miwodebis mrudi
nayinis
fasi
nayinis fasi
nayinis miwodebis
raodenoba
$3.00
2.50
1.
fasi
gaizarda
...
2.00
1.50
1.00
0.50
0
1 2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
nayinis raodenoba
2. ... miwodebis raodenoba gaizarda.
sabazro miwodeba da individualuri miwodeba
• sabazro miwodeba aris konkretul saqonelsa da momsaurebaze
yvela individualuri miwodebaTa jami
• individualuri miwodebis mrudebis horizontaluri SekrebiT
miiReba sabazro miwodebis mrudi
miwodebis mrudis gadaadgilebebi
•
•
•
•
masalebis fasebi
teqnologia
molodini
gamyidvelTa raodenoba
miwodebis mrudis gadaadgilebebi
• miwodebis raodenobis cvlileba
– miwodebis mrudis gaswvriv moZraoba
– cvlilebis mizezia produqtis fasis gazrda an Semcireba
miwodebis raodenobis cvlileba
S
fasi
C
$3.00
gviCvenebs: rogor icvleba miwodebis
raodenoba fasis cvlilebis dros
Sedegi: moZraoba mrudis gaswvriv
A
1.00
0
1
5
raodenoba
miwodebis mrudis gadaadgilebebi
• miwodebis cvlileba
– miwodebis mrudis marjvnis an marcxniv gadaadgileba
– mizezia nebismieri determinantis cvlileba, romlis Sedegad izrdeba
miwodebis raodenoba
naxazi 7 miwodebis mrudis gadaadgilebebi
fasi
miwodebis mrudi,
S3
miwodebis mrudi,
miwodebis
Semcireba
S1
miwodebis mrudi,
miwodebis
gazrda
0
raodenoba
S2
cvladebi, romlebic gavlenas axdenen gamyidvelebze
cvladi
fasi
masalebis fasebi
teqnologia
molodini
gamyidvelTa raodenoba
cvladis cvlileba
asaxavs moZraobas miwodebis mrudis gaswvriv
gadaadgilebs miwodebis mruds
gadaadgilebs miwodebis mruds
gadaadgilebs miwodebis mruds
gadaadgilebs miwodebis mruds
miwodeba da moTxovna erTad
• wonasworoba situaciaa, rodesac miwodeba da moTxovna
gawonasworebulia, erTmaneTis tolia
miwodeba da moTxovna erTad
• wonasworuli fasi
– fasi, romlic awonasworebs moTxovnasa da miwodebas
– moTxovnisa da miwodebis mrudebis gadakveTis wertilia
• wonasworuli raodenoba
– saqonlis moTxovnisa da miwodebis raodenoba wonasworobis dros
– moTxovnisa da miwodebis mrudebis gadakveTis wertilia
miwodeba da moTxovna erTad
moTxovnis cvlileba
nayinis fasi
miwodebis cvlileba
საბაზრო მოთხოვნა
nayinis fasi
$2.00 - moTxovnisa da miwodebis
wonasworoba!
საბაზრო მიწოდება
moTxovnisa da miwodebis wonasworoba
fasi
miwodeba
wonasworoba
wonasworuli fasi
$2.00
wonasworuli
raodenoba
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
moTxovna
10 11 12 13
raodenoba
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
bazrebi arawonasworul mდgomareobaSi
(a) Warbi miwodeba
fasi
მიწოდება
სიჭარბე
$2.50
2.00
მოთხოვნა
0
4
moTxovnis
raodenoaba
7
10
miwodebis
raodenoba
raodenoba
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
wonasworoba
• სიჭარბე
– roca fasi > wonasworul fasze, roca miwodebis raodenoba > moTxovnis
raodenobaze
• არსებობს ჭარბი მიწოდება ან სიჭარბე.
• მომწოდებლები ფასების დაწევით ზრდის
გაყიდვებს, რის შედეგადაც მოძრობა მიემართება
წონასწორობისაკენ .
wonasworoba
• დეფიციტი
– roca fasi < wonasworul fasze, roca moTxovnis raodenoba > miwodebis
raodenobaze .
• არსებობს ჭარბი მოთხოვნა ან დეფიციტი
• მომწოდებლების არსებული ფასის გამო ძალიან
ბევრ მყიდველს სურს საქონელი, მაგრამ იგი
ბაზარზე ცოტაა. შედეგად იზრდება ფასი და
მოძრაობა მიამართება კვლავ წონასწორობისაკენ
naxazi 9(ბ) bazrebi arawonasworul dmgomareobaSi
(ბ) ჭარბი მოთხოვნა
ფასი
მიწოდება
$2.00
1.50
დეფიციტი
მოთხოვნა
0
4
მიწოდების
რაოდენობა
7
10
რაოდენობა
მოთხოვნის
რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
wonasworoba
• მოთხოვნისა და მიწოდების კანონი
– დებულება, რომლის თანახმადაც საქონლის
ფასი მასზე მოთხოვნისა და მიწოდების
რაოდენობას აბალანსებს
წონასწორობის ცვლილების ანალიზის სამი
შემთხვევა
• გადაწყვიტეთ, მოვლენა მოთხოვნის მრუდს
გადაადგილებს, მიწოდების მრუდს თუ ორივეს
ერთად
• გადაწყვიტეთ რომელი მიმართულებით
მოძრაობს მრუდ(ებ)ი
• გამოიყენეთ მოთხოვნისა და მოწოდების
დიაგრამაიმის დასადგენად, როგორ იცვლება
წონაწორული ფასი და რაოდენობა მრუდების
გადაადგილებ(ებ)ის შედეგად.
როგორ მოქმედებს მოთხოვნის ზრდა წონასწორობაზე
ფასი
1. მოთხოვნის მრუდი გადაადგილდა
მარჯვნივ და ზემოთ . . .
მიწოდება
ახალი წონასწორობა
$2.50
2.00
2. . წონაწორული
ფასი გაიზარდა
საწყისი
წონაწორობა
D
D
0
წონაწორული
3. . რაოდენობა
..
გაიზარდა
7
10
რაოდენობა
როგორ მოქმედებს წონასწორობაზე მიწოდების შემცირება
ფასი
S2
1.
მიწოდების მრუდი
გადაადგილდა
მარცხნივ და ზემოთ
S1
ახალი
წონასწორობა
$2.50
საწყისი წონასწორობა
2.00
2. . .
წონაწორული
ფასი
გაიზარდა
მოთხოვნა
0
4
7
რაოდენოაბა
3. . . . წინასწორული
რაოდენობა შემცირდა.
მოთხოვნის ელასტიურობა
• მოთხოვნის ფასისადმი ელასტიურობა
გვიჩვენებს რამდენად მგრძნობიარეა
მომხმარებელი ფასის ცვლილებიები სიმართ
• თუ მოთხოვნილი რაოდენობა მცირედით
იცვლება ფასის ცვლილებასთან ერთად,
მოთხოვნა არაელასტიურია
• თუ მოთხოვნილი რაოდენობა საგრძნობლად
იცვლება ფასის ცვლილებასთან ერთად,
მოთხოვნა ელასტიურია
მოთხოვნის ელასტიურობა
• ელასტიურობა იზომება როგორც მოთხოვნილი რაოდენობის
პროცენტული ცვლილების ფარდობა ფასის პროცენტულ
ცვლილებასთან
% ცვლილება 𝑄
მოთხოვნის ელასტიურობა ფასის მიმართ =
% ცვლილება 𝑃
• ელასტიურობაზე ზეგავლენას ახდენს:
– შემცვლელების არსებობა
– პროდუქტზე დანახარჯების წილი მთლიან ბიუჯეტში
– პროდუქტის მოხმარების აუცილებლობა
𝐸𝑝 =
% ცვლილება 𝑄 50
= = 2.5
% ცვლილება 𝑃 20
moTxovnis safaso elastiurobის გაანგარიშება
• მაგალითი: თუ ნაყინის ფასი იზრდება $
2.00 დან 2,20 –მდე და გაიყიდა თუ 10 დან
8 ცალი, მაშინ მოთხოვნის საფასო
ელასტიურობა იქნება:
(10  8 )
 100
10
( 2 .20  2 .00 )
2 .00

 100
20%
10%
2
moTxovnis saფასo ელასტიურობა და მისი
დეტერმინანტები
• ახლოშემცვლელები
• პირველადი მოთხოვნილების საგნები და
ფუფუნების საგნები
• ბაზრის საზღვრები
• დანახარჯების წილი შვენს ბიუჯეტში
• დრო
moTxovnis saფასo ელასტიურობა და მისი
დეტერმინანტები
• მოთხოვნა უფრო მეტად ელასტიურია:
– ახლო შემცვლელების დროს
– ფუფუნების საგნებზე
– ვიწრო ბაზრები (ნაყინი და საკვები)
– ხანგრძლივი დროის განმავლობაში
ელასტიური და არაელასტიური მოთხოვნა
• ელასტიური მოთხოვნა
 ფასის ელასტიურობა > 1
• არაელასტიური მოთხოვნა
 ფასის ელასტიურობა < 1
• ელასტიურობა ერთის ტოლია
 ფასის ელასტიურობა = 1
mTliani (ერთობლივი) Semosavali
ფასი
$4
P × Q = $400
(შემოსავალი)
P
0
მოთხოვნა
100
Q
რაოდენობა
ფასის ცვლილება არაელასტიური მოთხოვნის შემთხვევაში
P
D
100
არაელასტიური მოთხოვნა
50
5
7
Q
ფასის ცვლილება ელასტიური მოთხოვნის შემთხვევაში
P
ელასტიური მოთხოვნა
50
40
D
5
10
Q
ელასტიურობა სხვადასხვა ტიპის საქონელზე
• პირველადი მოხმარების საგნებზე შემოსავლის
მიხედვით მოთხოვნის საფასო ელასტიკურობა
ნაკლებია, რადგან მომხმარებელი მას შემოსავლის
სიმცირის მიუხედავად მაინც ყიდულობენ
– მაგალითები: საკვები, საწვავი, ტანსაცმელი,
კომუნალური და სხვა სამედიცინო მომსახურება.
• ფუფუნების საგნებზე შემოსავლის მიხედვით
მოთხოვნის საფასო ელასტიკურობა მაღალია,
რადგან მცირე შემოსავლიანი მომხმარებელი მას
ვერ ყიდულობენ
• მაგალითები: სპორტული მანქანების, ბეწვეული, და
ძვირადღირებული საკვები....
მიწოდების ფასისადმი ელასტიურობა
 მოთხოვნის ელასტიურობისგან განსხვავებით, როდესაც ფასები
გაიზრდება (ანუ მიწოდების მრუდზე მოხდება გადაადგილება),
მთლიანი შემოსავლებიც იზრდება, მიუხედავად იმისა, თუ
როგორია ელასტიურობა
 მოთხოვნისაგან განსხვავებით, ფასის ცვლილება ზოგჯერ
დაუყონებლივ არ მოქმედებს მიწოდებაზე - წარმოების გაზრდას
დრო ჭირდება (ქარხნების მშენებლობა, რესურსების მოძიება)
 აქედან გამომდინარე, მიწოდება შესაძლოა თითქმის სრულიად
არაელასტიური იყოს
 თუ დამატებითი რესურსების მოძიებას დიდი დრო არ ჭირდება,
და ამასთან რესურსები შესაძლოა იგივე ფასად იქნას მოძიებული
(ანუ თუ ზღვრული ხარჯები არ არის ზრდადი), მიწოდება
შესაძლოა თითქმის სრულიად ელასტიური იყოს
 სენდვიჩების მაღაზია
moTxovnis da miwodebis sabazro Zalebi
ZiriTadi sakiTxebi










moTxovnis kanoni da misi analizi (mrudis CvenebiT)
moTxovnis raodenobis, sididis cvlileba (mrudze moZraoba)
moTxovnis moculobis cvlileba (mrudis gadaadgileba)
moTxovnis determinantebis analizi
miwodebis kanoni da misi analizi (mrudis CvenebiT)
miwodebis raodenobis, sididis cvlileba (mrudze moZraoba)
miwodebis moculobis cvlileba (mrudis gadaadgileba)
miwodebis determinantebis analizi
sabazro wonasworobis analizi (naxazis CvenebiT), Warbi miwodeba, da Warbi moTxovnis axsna
moTxovnisa da miwodebis mrudebis gadaadgilebebi (sapirispiro da erTdrouli gadaadgilebebi)
დავალება
• გრეგორი მენქიუ - მოთხოვნისა და მიწოდების საბაზრო ძალები
• გამოიყენეთ სლაიდები - დაგეხმარებათ გრაფიკების ვიზუალურ
აღქმაში
• სლაიდები და წიგნი შეიგიძლიათ იხილოთ საიტზე:
gmikhelidze.yolasite.com
• შემდეგ ლექციაზე: ბაზრების ეფექტიანობა და კეთილდღეობის
ასპექტები