Transcript Funkcjonowanie-zmysłów-i-integracja-sensoryczna

Stymulacja zmysłów i integracja
sensoryczna(SI) we wczesnym
dzieciństwie
PODSTAWOWE UKŁADY ZMYSŁÓW:
• Dziecko nieustannie reaguje na bodźce
wewnętrzne i zewnętrzne, które postrzega za
pomocą organów zmysłów, przetwarza w
centralnym systemie nerwowym i odpowiada na nie
aktywnością psychoruchową.
• Z nielicznej liczby bodźców wybiera te, które istotnie
dla aktualnie wykonywanego zadania.
• U małych dzieci, dla orientacji w środowisku,
szczególną rolę pełnią zmysły bliskie, najwcześniej
dojrzewające: dotykowy, proprioceptywny,
przedsionkowy.
• Wraz z rozwojem dziecka znaczenia nabierają zmysły
wzroku i słuchu.
ZMYSŁ DOTYKU:
• Dotyk jest zmysłem
rozwijącym i
dojrzewającym.
Nazywany również
pierwotnym.
• Zmysł ten jest ważny dla
naszego przetrwania:
ssania, przełykania,
odbierania
otaczającego świata i
reagowania na niego.
• Obszary czuciowe mózgu jako pierwsze
wrażenia zmysłowe z ciała poprzez skórę.
• Posiadają one także połączenia z
przyległym ,,ruchowym’’ obszarem kory
mózgowej i razem nazywane bywają
czasem czuciowo-ruchowym lub korą
somatosensoryczną.
• Pomocniczą funkcję w interpretacji bodźców
dotykowych spełniają sąsiednie obszary kory
mózgowej.
• Kora ruchowa kontroluje ruch każdego
najmniejszego nawet mięśni naszego ciała.
• Rejony kory mózgowej odpowiadające za ruchy
dłoni czy okolicy jamy ustnej są stosunkowo
duże, odzwierciedla ważność i złożoność pracy
mięśni zaangażowanych w artykulację dźwięków
mowy bądź w precyzyjne czynności manualne,
do których należy, na przykład pisanie.
• Receptory czuciowe można podzielić na
dwie grupy: wielokomórkowe- tak zwane
kapsułki lub ciała z wewnętrznymi
zakończeniami nerwowymi, które
rozgałęziają się na kształt drzewek.
• Zakończenia ,,kapsułkowate’’ i
,,ciałka’’ – to: ciałka Paciniego oraz
ciałka Meissnera.
Ciałka Paciniego mają kształt
eliptyczny, zbudowane są z
nieosłoniętego aksonu otoczonego, na
przemian rozmieszczonymi, blaszkami
i płynem.
• Gdy blaszki zostają ściśnięte, wywołują impuls –
następuje deformacja aksonu.
• Rozmieszczenie ciałek Paciniego jest różne,
najwięcej jest w ich głębokich warstwach skóry
palców i sromu, w ciałach jamistych prącia, w
ściegniach i torebkach stawowych.
• Są największymi receptorami czuciowymi, które
otaczają stawy i ścięgna, znajdują się w
ściankach narządów wewnętrznych i naczyń
krwionośnych, a także w skórze.
• Informują one mózg o tym, co i z jaką siłą
naciska na nie z zewnątrz.
ZMYSŁ RÓWNOWAGI:
• Układ przedsionkowy (zmysł
równowagi) rozwija się w okresie
prenatalnym, w ciągu pierwszych dziesięciu
tygodni po zapłodnieniu.
• Jego rozwój wspomagają ruchy ciała matki
podczas codziennych aktywności.
• Narządy przedsionkowe mają błoniaste
części, które zawierają płyn i są kontynuacją
kanału ślimakowego – narządu słuchu.
• Na końcu z kanałów jest grzebień, kopuła i
zakończenie nerwowe.
BUDOWA UCHA:
• Wewnątrz błoniastych części znajduje się
płyn i komórki rzęskowe ( Cortiego)
zaktywizowane przez ruchy głowy i ciała.
• Narządy przedsionkowe zostały
• uformowane ze skroniowych kości czaszki,
w słuchowym polu mózgu.
• W zależności od położenia głowy podczas
rotacji, jeden, dwa lub wszystkie trzy kanały są
atywizowane.
• Drugi typ receptorów umieszczonych w
woreczku i łagiewce, reaguje na przyśpieszenie
liniowe.
• Receptory układu przedsionkowego uważane są
za najbardziej wrażliwe spośród wszystkich
narządów zmysłów.
• Oceną wzrostu i rozwoju tego układu są reakcje
mięśni oczu i szyi, zarówno podczas ruchu
noworodka, jak i w późniejszych okresach życia.
• Budowa i funkcjonowanie błędnika jest bardzo
skomplikowane.
• Znajdujące się w nim receptory odbierają
informacje o niewielkich nawet odchyleniach
głowy i ciała od pionowego położenia.
• Pobudzenia powstałe w błędniku wyzwalają
bardzo złożone reakcje równowagi, w wyniku
których odpowiednio zmienia się napięcie
poszczególnych grup mięśni.
• Wyzwalają się kompensacyjne ruchy oczu,
kończyn i tułowia.
• Mają one na celu utrzymanie równowagi i
zabezpieczenie przed wytrąceniem z niej. Dzięki
reakcjom równowagi możliwe jest więc dostosowanie
postawy do zmieniającego się położenia środka
płaszczyzny podparcia.
• W pozycji stojącej płaszczyznę podparcia określa
pozycja stóp. Odpowiedzi ruchowe powstające przy
wytrąceniu ciała równowagi, zależą od siły
działającego bodźca i zakresu przesunięcia środka
ciężkości. Są wyraźnie widoczne, gdy działająca siła
jest znaczna.
• Ruchy wyzwalane wtedy polegają najczęściej na
dążeniu do podparcia się kończynami po tej stronie
ciała, która się obniża, a odwiedzeniu
ich po stronie uniesionej.
• Gdy siła wytrącająca ciało z równowagi powoduje
tylko niewielkie zmiany w przemieszczeniu środka
ciężkości, nie wywołuje wyraźnie widocznych gołym
okiem ruchów kompensacyjnych, lecz jedynie
wyczuwalną zmianę napięcia mięśni.
• Utrzymanie równowagi zależy od pracy błędnika,
lecz także od współdziałania z nim wielu innych
układów naszego organizmu. Tymi układami są:
• móżdżek,
• narząd wzroku,
• mięśnie odpowiadające za postawę
• ( antygwarantacyjne- posturalne),
• receptory czucia głębokiego
• i powierzniowego.
ZMYSŁ POWONIENIA:
• Układ limbiczny zlokalizowany jest w płatach
czołowych mózgu i ma związek z naszymi
uczuciami i zachowaniem.
• Jest unerwiony przez pierwszy nerw
czaszkowy węchowy, odpowiadający za
zmysły powonienia.
• Kilka spośród wielu struktur nerwowych, a
wciąż nie rozpoznawanych do końca
funkcjach, wchodzących w układ limbiczny.
• Zmysły powonienia odgrywa w okresie
dzieciństwa bardzo ważną rolę. Dorośli nie
zawsze zdają sobie sprawę z tego i często nie zwracają
uwagi na znaczenie tego zmysłu dla rozwoju
człowieka.
• Otaczający dziecko świat zapachów jest mu bardzo
bliski i dobrze znany od okresu życia
wewnątrzłonowego.
• Narządy reagują ma cząsteczki zapachowe obecne w
powietrzu oddechowym czyli receptorach zmysłu
powonienia, znajdują się w komórkach błony śluzowej
obu przewodów nosowych. Powstałe w nich
pobudzenia docierają do miejsc kierujących
emocjami, popędami, a nawet pamięcią.
• Płyną również do okolic
odbierających wrażenia
smakowe, a niektóre z nich
nawet do okolic
wywołujących reakcje
ruchowe.
• Zapachy często ułatwiają
orientację w okolicy lub
mogą informować o
niebezpiecznych
substancjach znajdujących
się w pobliżu. Komórki
węchowe człowieka są zdolne
do wychwytywania tysięcy
różnych zapachów.
Wrażliwość ich zmniejsza się
jednak z wiekiem.
• Właściwości przedmiotów dziecko poznaje,
korzystając nie tylko ze zmysłu dotyku,
wzroku i słuchu, powonienia.
• Stopniowo, coraz większą rolę, zaczyna
odgrywać jednak dotyk i wzrok. Wiele
przedmiotów w otaczającym na środowisku ma
swój charakterystyczny zapach.
• Dotyczy to zarówno ludzi, roślin, jak i obiektów.
Niektóre zapachy wpływać na układ nerwowy
uspokajająco (np. lawendowy, fiołkowy, różany,
sosnowy), a inne pobudzająco (cytrynowy,
musztardowy, czosnkowy).
ZMYSŁ SMAKU:
• Jedną z życiowych przyjemności, wrażeń
związanych z jedzeniem i piciem, dostarcza
zmysł smaku. Jest on najbardziej
świadomym spośród naszych zmysłów.
• Wzmaga aktywną uwagę i koncentrację.
Posiłek może mieć atrakcyjny wygląd, ale to,
czy zostanie przeżuty i połknięty, zależy od
jego smaku. Są to cztery podstawowe
rodzaje wrażeń smakowych: słodki,
kwaśny, słony i gorzki.
• Odbierane są przez receptory rozłożone w
różnych częściach języka. Smak słodki
rejestrowany jest przez kubki smakowe na
czubku języka, kwaśny – po jego bokach,
gorzki – z tyłu.
• Niektóre substancje zawierające substancje
zawierające substytut cukru- sacharozę
zmieniają swój smak, gdy podczas
przeżuwania przesuwane są z przedniej ku
tylniej części języka, a po ich połknięciu
pozostaje w ustach gorzki posmak.
• Kubki smakowe są miejscami przemieszane, dzięki
czemu możliwe jest odbieranie różnych kombinacji
podstawowych smaków.
• Noworodek wszystkie smaki odczuwa dużo
intensywniej niż człowiek dorosły. Kubki smakowe
pokrywają gęsto całą jego jamę ustną. Około 10.
roku życia część z nich zanika, a zmysł smaku nie
jest już tak wyostrzony.
• Smak pokarmu w dużym stopniu zależy od
odbieranych wrażeń węchowych. Podczas próby
rozróżnienia smaku jabłka i łagodnej cebuli z
zamkniętymi oczami i zatkanym nosem, okazuje
się, że smaki te są praktycznie nie do odróżnienia.
• Właściwym ośrodkiem zmysłu
smaku jest język, na którym
rozmieszczone są kubki
smakowe. Przed wiekami zmysł
smaki pozwalał na odróżnianie
rzeczy jadalnych i niejadalnych.
• Obecnie zwłaszcza dzieci,
dokonują oceny rzeczy
jadalnych na smaczne i
niesmaczne. Tak zwana pamięć
emocjonalna, pozwala nam na
zapamiętywanie obrazów,
smaków i zapachów wcześniej
poznanych.
• Już na samą myśl o cytrynie zwiększa
wydzielenie śliny. Dzieje się tak dlatego, że
zmysł smaku ma związek z układem
limbicznym małych dzieci szczególnie
wyraźnie można zaobserwować reakcje
mimiczne na określone smaki.
• Słodki smak wywołuje uśmiech, gorzki –
grymas twarzy, kwaśny- ułożenie ust w
dziubek.
• Smak słony nie wywołuje widocznych reakcji
mimicznych, ani u dzieci, ani u dorosłych.
ZMYSŁY WĘCHU I SMAKU:
• Odbierają bodźce związane z działaniem
składników chemicznych różnych ciał
fizycznych. Są to narządy przystosowane do
odbierania bodźców chemicznych. Narząd
węchu odbiera bodźce od ciał gazowych, narząd
smaku od ciał płynnych.
• Najszybciej reagują one na te substancje, które
zostaną wprowadzone w postaci suchej i są
rozpuszczone dopiero w ślinie.
• Najnowsze badania na zmysłem smaku
wykazały, że istnieje lokalizująca mapa języka,
wskazująca na stopień czułości rejestrowania
zapachów w określonych obszarach języka.
• Bodźce smakowe są źródłem specyficznych reakcji
fizjologicznych, które powodują wzmożone
zapotrzebowanie organizmu na określone potrawy.
• Na przykład, dzieci jedząc kredę uzupełniają braki
wapnia w diecie.
• Można ten fakt tłumaczyć także przejściowym
okresem próbowania smaku rzeczy niejadalnych.
Przy niedoborach witaminy C najchętniej sięgamy
po owoce, a przy niskim potasu - po pomidory.
Na pełną ocenę odczuć smakowych składają się
także wrażenia węchowe.
• U dzieci kubki smakowe występują nie w
brodawkach smakowych na języku, rozmieszczone
są one także na wargach.
• Odbiór wrażeń zapachowych uzależniony jest
od stanu zdrowia i cyklu rozwojowego, a nawet
od sytuacji i nastroju.
• Na przykład u kobiet w cyklu miesiączkowym, w
czasie ciąży, zmieniają się preferencje zarówno
smakowe, zapachowe oraz próg wrażliwości
różnicowania zapachów.
ZMYSŁ WĘCHU:
• Zmysł ten jest ogromnie czułym i wrażliwym
układem zmysłowym, poprzez który bodźce
zmysłowe docierają do mózgu najszybciej.
• Potrafimy rozróżniać około czterech tysięcy
zapachów za pomocą blisko pięciu milionów
komórek zapachowych.
• Spośród tak ogromnej ilości wrażeń
zapachowych, rozpoznajemy tylko niewielką
ilość ich część. Zmysł ten wiąże się z
rozwojem postrzegania, mową i koncentracją
uwagi.
• Z badań z zakresu neurofizjologii układu
nerwowego wynika, że obszar mózgu, w którym
zlokalizowane są funkcje poznawcze, pierwotnie
rozwinął się z rejonu kory węchowej. Już w
okresie płodowym, od 2. miesiąca ciąży, do
dziecka docierają zapachy.
• Doznania węchowe płodu w okresie
prenatalnym są duże. Zmysł powonienia u
noworodka jest stosunkowo dobrze rozwinięty.
Dzieci, już po narodzeniu, potrafią nie tylko
lokalizować zapachy, ale także różnicować
przyjemne i nieprzyjemne wonie.
• Reakcje te mają charakter wyłącznie
odruchowy i występują także u dzieci z
uszkodzeniami ośrodkowego układu
nerwowego. Przy głębszych uszkodzeniach
neurologicznych kanał sensoryczny jest
często układem dominującym.
• Zmysł węchu odgrywa bardzo ważną rolę w
pierwszym okresie życia. Ma istotne
znaczenie w rozwoju emocjonalnym i w
poznawaniu otaczającego świata, kiedy
zmysły wzroku i słuchu dopiero się rozwijają.
• Usta stanowią podstawowe źródła doznań
zmysłowych. Wywołuje reakcje emocjonalne,
pobudzają łaknienie i reakcje wegetatywne.
• Dostarczają informacji o zmianach w
najbliższym otoczeniu. Zapachowe preferencje
kształtują się u dzieci sześcioletnich i zwykle nie
ulegają zasadniczym zmianom w dorosłym
życiu.
• Umiejętność rozróżniania zapachów i smaków
jest uzależniona od warunków zewnętrznych
(temperatury, odległości, natężenia i długości
trwania bodźca) oraz od osobniczych
predyspozycji.
• Zapachy odbieramy nie tylko przez śluzówkę
nosa, ale także przez skórę. Zmysły węchu i
smaku są tak zwane chemoreceptorami i
dlatego bywają nazwane zmysłami
chemicznymi. Bez udziału powonienia
rozpoznawalibyśmy tylko podstawowe smaki:
słodki, słony, kwaśny i gorzki.
OGRÓD
• Węch pozwala ocenić, czy
pożywienie jest świeże, a
także różnicować odcienie
smaku potraw i napojów
oraz czerpać radość z
wąchania kwiatów,
owoców, zapachów czy
ogrodu
• Zapachy przywołują także wspomnienia, które
kojarzą nam się z określonymi wydarzeniami, na
przykład zapach lasu deszczu czy dymku z
ogniska – z wakacjami nad jeziorem.
• Nos rejestruje również szczegóły z naszego
otoczenia. Znacznie łatwiej odnotowuje zapach
niż smak. Nieprzyjemne zapachy mogą
powodować pobudzenie psychoruchowe.
• Przykładowe zapachy oceniane przez dzieci jako
nieprzyjemne to: ocet winny, musztarda,
czosnek, ekstrakt mięty i dziurawca.
• Zapachy uważane za przyjemne to: goździki,
wanilia, cynamon, cytryna, pomarańcza,
mięta, olejek różany i lawendowy.
• Zapach limetkowy (limonkowy) zmniejsza
napięcie psychoruchowe. Łagodnie
antyseptyczne mają olejki: sosnowy,
szałwiowy i tymiankowy.
• Przyjemne zapachy zwiększają sprawność
psychofizyczną i normalizują pracę układu
nerwowego. Poprawiają koncentrację uwagi.
Wtedy bodźce zapachowe powinny być silne i
wyraziste.
ZMYSŁ SŁUCHU:
• Narząd słuchu rozwija się i dojrzewa jeszcze
przed urodzeniem.
• Płód jednak nie może uświadmomic sobie
odbieranych informacji słuchowych, gdyż
,,słuchowa’’ część jego kory mózgowej jest
niedojrzała.
• Reakcje płodu na sygnały dźwiękowe można
obserwować za pomocą ultrasografu lub
badania rytmu serca.
• Docierające do płodu dźwięki zaczynają
kształtować rozwój ośrodków mowy w mózgu.
• Szczególnie znaczenie ma na tym etapie
rozwoju odgrywa bicie serca, głos matki i
powtarzające się dźwięki mowy lub muzyka.
Płód potrafi nie tylko rozróżnić je, lecz także
zapamiętywać.
• Dziecko po urodzeniu nie lokalizuje źródła
dźwięku, lecz rodzi się z pewną zdolnością
rozpoznawania melodii i mowy znanych z
okresu ciąży. W zewnętrznym przewodzie
słuchowym noworodka znajdują się wody
płodowe i maź płodowa.
• Ucho zewnętrzne noworodka jest małe i słabo
zbiera dźwięki. Zdolność lokalizacji źródła
dźwięku występuje dopiero w kilku miesięcy
po urodzeniu.
• Słuch kształtuje się poprzez doświadczenie,
systematycznie i stopniowo. W okresie
niemowlęcym informacje słuchowe są
,,opracowane’’ znacznie wolniej niż u
dorosłych, dlatego proste słowa i wyraźna
artykulacja zdań pomagają dziecku w ich
rozumieniu.
Dużą rolę przypisuje się ,,mowie matczynej’’, która
wytwarzana jest przez matki spontanicznie i
przepełniona miłością kierowana jest bezpośrednio
do dziecka. W okresie płodowym duży wpływ na
rozwój odgrywają bodźce słuchowe. Zbyt silne dźwięki
mogą uszkodzić słuch.
Okres od 6.miesiąca ciąży do kilku miesięcy po
urodzeniu jest okresem największej wrażliwości na
hałas. Zaraz po urodzeniu noworodek znajduje się w
środowisku bogatym w bodźce dźwiękowe, różniące
się od słyszalnych poprzednio, które przepływały
przez wody płodowe i przechodziły przez ciało matki.
Teraz musi nauczyć się rozróżniana i selekcjonowania
spośród wielu innych – tych najważniejszych.
Dzieje się to stopniowo . W kolejnych miesiącach
życia matki pomagają dzieciom w różnicowaniu
bodźców słuchowych.
ZMYSŁ WZROKU
• Zmysł wzroku w chwili narodzin jest
najsłabiej rozwiniętym układem zmysłowym,
jednak w piramidzie zmysłów zajmuje
miejsce na samym szczycie (nad układem
słuchowym).
• Z jednej strony dlatego, że osiąga najpóźniej
dojrzałość funkcjonalną, z drugiej zaś- jest
układem zmysłowym najbardziej
wyspecjalizowanym.
• Jeżeli chodzi o zmysł wzroku, co najważniejsze jego
zmiany rozwojowe dokonują się po urodzeniu.
• W pierwszych miesiącach życia dziecko posługuje się
przede wszystkim zmysłami pierwotnymi dotykiem i
węchem. I za ich pomocą poznaje świat.
• Warunkiem rozwoju kształtowania procesu widzenia jest
prawidłowy funkcjonujący układ wzrokowy i
wyspecjalizowane ośrodki w korze mózgowej.
• Proces widzenia rozpoczyna się wówczas, kiedy światło
przechodząc przez rogówkę, skupia się na soczewce i pada
na siatkówkę. Około szóstego miesiąca życia dziecka
pojawia się większość podstawowych funkcji wzrokowych,
takich jak: dobra ostrość wzroku, widzenie głębi czy
harmonijne ruchy gałek ocznych.
• Proces widzenia rozpoczyna się wówczas, kiedy światło
przechodząc przez rogówkę, skupia się na soczewce i
pada na siatkówkę. Około szóstego miesiąca życia
dziecka pojawia się większość podstawowych funkcji
wzrokowych, takich jak: dobra ostrość wzroku,
widzenie głębi czy harmonijne ruchy gałek ocznych.
Przez drogi wzrokowe przewodzone są wrażenia
zmysłowe w postaci impulsów nerwowych.
Rozpoczynają się one w komórkach zwojowych
siatkówki. Z neuronów komórek zwojowych siatkówki
zbudowane są włókna wzrokowe, z których utworzone
są utworzone: tarcza nerwu wzrokowego, nerw
wzrokowy, skrzyżowanie nerwów i pasmo wzrokowe.
Drogi wzrokowe tworzą kilka równoległych ścieżek.
• Główna świadoma droga prowadzi z siatkówki
przez ciało kolankowate boczne do pierwotnej
kory wzrokowej. Inna- podkorowa, wiedzie do
wzgórków czworacznych śródmózgowia do jąder
w pniu mózgu i przez opuszkę do miejsca
asocjacji wzrokowych. Droga ta przewodzi
nieuświadomione informacje wzrokowe. U osób
z widzeniem ubocznym informacje wzrokowe.
• U osób z widzeniem obuocznym informacje
wzrokowe z obu oczu przekazywane przez
włókna nerwowe łączą się w korze prążkowanej.
• Dzięki narządowi wzroku znacznie łatwiej jest nam
zdobywać orientację w przestrzeni poruszać się,
wykonywać czynności dnia codziennego i zdobywać
wiedzę podczas wiedzę podczas kolejnych etapów edukacji
(rysowanie, czytanie, pisanie, nauka w szkole).
Prawidłowa budowa anatomiczna narządu wzroku jest
równie ważna, jak odpowiednia precyzja w działaniu
aparatu ruchowego gałek ocznych, które stanowią
mięśnie.
• Jest ich sześć. Są to cztery mięśnie proste (górny, dolny,
przyśrodkowy i boczny) oraz dwa skośne (górny i dolny).
Sprawność ich zależy od prawidłowej budowy,
unerwienia, kontroli ze strony ośrodkowych znajdujących
się w korze mózgowej oraz odpowiedniego wyćwiczenia,
niezbędnego do właściwego wykonywania
skoordynowanych ruchów poruszania gałkami ocznymi.
• Gałki oczne wykonują ruchy w płaszczyźnie
poziomej i pionowej oraz ruchy obrotowe. Są to
ruchy szybkie, skokowe oraz ruchy wolne.
Skierowanie spojrzenia na przedmiot jest możliwy
dzięki szybkim ruchom gałek ocznych, wykonują
one wtedy ruch skokowy zwany skadę.
• Kiedy gałki oczne osiągają cel, następuje do
zatrzymanie ich w ruchu na danym celu (fiksacja).
• Wolne ruchy gałek ocznych, czyli ruchy wodzenia,
mają na celu stałe utrzymanie przedmiotu w
centrum pola widzenia.
• Gałko oczne wykonują ruchy zbieżne i
rozbieżne, które są ruchami zmieniającymi
wzajemne ustawienie gałek ocznych.
• Gdy przedmiot zbliża się do oczu, gałki oczne
kierują się ku nosowi, gdy przedmiot oddala
się, ustawiają się rozbieżnie.
• W porównaniu z innymi zmysłami, zmysł
wzroku po urodzeniu i w pierwszym miesiącu
życia jest bardzo niedojrzały.
• Wzrok jest jedynym zmysłem, na który w
łonie matki nie działają bodźce.
• Największe zmiany dokonują się dopiero po
urodzeniu.Na rozwój tego zmysłu największy
wpływ ma doświadczenie, a natura przeznaczyła
dla analizowania informacji wzrokowych najwięcej
miejsca w korze mózgowej. Noworodek szybko
nawiązuje kontakt wzrokowy z matką.
• Naśladuje mimikę twarzy, a około 6. tygodnia
życia uśmiechem odpowiada za uśmiech.
• Jest to tak zwany ,,uśmiech społeczny’’,
świadczący o zdolności niemowlęctwa do
nawiązywania tego rodzaju kontaktu i jest dobrym
prognostykiem rozwoju umysłowego.
• Do 6. miesiąca życia ostrość wzroku znacznie
się doskonali, a ruchliwość gałek ocznych
jest pełna.
• Między 6. a 8. miesiącem życia niemowlę
dostrzega otoczenie prawie tak, jak dorosły.
• Szybka dojrzałość narządu wzroku po
urodzeniu ma wpływ na dalszy rozwój
ruchowy, rozwój percepcji wzrokowej,
koordynacji wzrokowo-ruchowej, kontroli
ułożenia ciała i orientacji przestrzennej.
STYMULACJA ZMYSŁÓW:
Stymulacja zmysłu dotyku
Stymulacja zmysłu słuchu
Stymulacja zmysłu wzroku
Stymulacja zmysłu równowagi
STYMULACJA ZMYSŁU
DOTYKU:
• Przedmioty, które dzięki zróżnicowanej
fakturze i twardości pobudzają wrażliwość
dotykową, a także zabawki interaktywne
pobudzające do działania.
• Poza rozwijaniem zmysłu dotyku, pomagają
one także doskonalić małą motorykę i
koordynację wzrokowo-ruchową.
• Wyrabiają potrzebę dotyku, zdobywania,
poznawania, doświadczania nowych bodźców i
różnych faktur.
• Ponadto artykuły te pomagają rozładować
napięcie i stres.
PRZYKŁADY ZABAWEK DLA
MALUCHA:
•
•
•
•
•
•
-"Gniazdko" wykonane jest w formie
owalnego nadmuchiwanego kręgu,
pokrytego miękką, kolorową tkaniną. Na
obwodzie znajduje się osiem elementów o
różnych fakturach i wydających różne
dźwięki.
-Tkanina pokrywająca "gniazdko" jest
miękka, bezpieczna i nadaje się do prania
maszynowego.
-Wnętrze gniazdka wyłożone jest cienką i
miękką kołderką.
-W pierwszym okresie życia dziecka,
zaleca sie tylko częściowe napompowanie
kręgu, co daje bezpieczne podparcie dla
główki i szyi leżącego dziecka.
-W późniejszym okresie - w pełni
napomowany krąg - pomaga dziecku
utrzymywać bezpieczną pozycję siedzącą,
zapewniając łatwy dostęp do atrakcyjnych
ww. elementów i swobodną zabawę
innymi przedmiotami.
Zewnętrzna średnica 90 cm.
Wiek: 0 +
MATA FAKTUROWA O NUMERZE o
NUMERZE FABRYCZNYM HTAF11185
• Miękka, pikowana mata o
wymiarach 100x100
cm, zawiera wiele elementów
prowokujących do zabawy.
• Są to: lusterko, piłeczka,
kieszonka, grzechotka oraz
różne faktury i elementy
szeleszczące.
• Ponadto po spięciu czterech
rogów - specjalnymi
uchwytami, mata staje się
pierwszym kojcem dla
niemowlaka.
Wiek: 0 + miesięcy
WIBRUJĄCY PIESEK o numerze
HTAF11375:
Wiek: 0 m-cy +
•
•
Pluszowy, miły w dotyku,
piesek posiada mechanizm,
który po naciągnięciu
wprawia zabawkę w
drgania. Wibracje oraz
szeleszczące uszka skupiają
uwagę dziecka, dając
frapujące i miłe doznania
słuchowe i dotykowe.
Zabawka występuje w
dwóch kolorach niebieskim i różowym, aby
zamówić konkretny kolor
proszę określić to w
uwagach zamówienia.
GRZECHOTKA MIŚ O
NUMERZE BJ/AT31006:
Wiek : 3 miesiące
• Zabawka w formie
kilku ubranek misia o
różnych fakturach i
kolorach.
• Pobudza percepcję
zmysłu dotyku,
wzroku i słuchu.
STYMULACJA ZMYSŁU
WZROKU:
• Zabawki i przedmioty pobudzające koncentrację
wzrokową poprzez zmianę nasilenia światła, zmianę
koloru, wykorzystujące efekt lustra.
• Zabawki te są bardzo przydatne w terapii integracji
sensorycznej, gdyż uczą spostrzegawczości,
koncentracji, rozpoznawania kolorów, koordynacji
wzrokowo-ruchowej.
• Przedmioty te mogą być wykorzystywane do ćwiczeń
reakcji wzrokowych: lokalizowania przedmiotu,
utrzymywania na nim wzroku i płynnego wodzenia.
Dzieciom nadwrażliwym na światło pozwalają
oswajać się z nim w łagodny sposób, a dzieciom
poszukującym silnych wrażeń wzrokowych
umożliwiają zróżnicowaną zabawę.
PIERWSZA KSIĄŻECZKA O
NUMERZE HTAF10635:
• Książeczka zawiera na
jednej stronie obrazki
biało - czarne, na
pierwszy okres rozwoju
(do 3 miesiąca).
• Na drugiej stronie są
obrazki z podstawowymi
kolorami dla dzieci
powyżej 3 miesięcy.
Wiek: 0 miesięcy +
STYMULACJA ZMYSŁU:
• W grupie tej znajdują się proste instrumenty
muzyczne i przedmioty wydające różne dźwięki,
są one frapujące i zachęcają do działania.
• Rozwijają uwagę słuchową i pomagają
rozróżniać dźwięki.
• Pomagają maluchom w artykułowaniu swoich
potrzeb. Rozwijają wyobraźnię i kreatywne
myślenie.
• Doskonalą koordynację słuchowo-ruchową. W
zależności od brzmienia i sposobu zabawy mogą
uspokajać, relaksować dziecko lub pobudzać je
do aktywności. Regulują oddech.
GRZECHOTKA W FORMIE
DWÓCH ZWIERZĄTEK :
RYBKA
ŚLIMAK
STYMULACJA ZMYSŁU
RÓWNOWAGI:
• Do grupy tej należą wszystkie przedmioty,
dzięki którym dziecko uczy się pokonywać
siłę grawitacji, ćwiczy równowagę i
koordynację.
• Zmysł równowagi ma decydujący wpływ
na wszelkie pozostałe zmysły, na
zharmonizowany rozwój dziecka, co w
konsekwencji stanowi podstawę jego
sukcesów.
POWRACAJĄCY WALEC O
NUMERZE TR 10597
Wiek: 12 m-cy +
• Walec o wymiarach 8 x
6,5 cm, z
przeciwwagą, który po
odepchnięciu powraca do
pozycji wyjściowej.
Zabawka zachęca dziecko
do podążania za nią przez
co rozwija zdolności
manualne i ruchowe.
INTEGRACJA SENSORYCZNA:
• Jest bardzo ważnym zagadaniem w terapii dzieci
mających trudności z przetwarzaniem
sensorycznym lub cierpiącym na jego
zaburzenia (SPD). Badania pokazują, że
większość dzieci ze spektrum autyzmu ma takie
problemy, szczególnie ze słuchem, dotykiem i
wzrokiem.
• Szacuje się, że w każdej klasie jest jedno dziecko
z problemami sensorycznymi.
• W grupie dzieci z zaburzeniami ze spectrum
autyzmu (ASD) aż 50-80 procent ma trudności z
przetwarzaniem sensorycznym.
• Przetwarzanie sensoryczne jest zdolnością
mózgu do prawidłowego scalania informacji
dostarczanych przez zmysły.
• Sygnały przekazywane przez zmysły: dotyku,
ruchu, powonienia, smaku, wzroku i słuchu,
łączą się w mózgu z wcześniej pozyskiwanymi
informacjami, czyli wiedzą utrwaloną w
pamięci, aby nadać sens otaczającej nas
rzeczywistości.
• U ludzi z niezaburzonym przetwarzaniem
sensorycznym proces ten zachodzi płynnie i
dlatego wiedzą oni, co się dzieje i co mają zrobić.
• Bez świadomego wysiłku filtrują swoje
odczucia, żeby pozbyć się tych nieistotnych.
• Przetwarzanie sensoryczne zaczyna się od
uświadomienia sobie (rejestracji) jakiegoś
odczucia.
• Drugim etapem, umożliwiającym dziecku
skupienie uwagi, jest orientacja. Następnie
dochodzi do interpretacji – napływające
informacje trzeba zrozumieć.
• W trakcie ostatniego etapu- organizacjidziecko wykorzystuje do wywołania reakcji.
Może to być zachowanie emocjonalne, reakcja
fizyczna bądź kognitywna.
• Integracja sensoryczna jest definiowana jako proces,
za pomocą którego mózg interpretuje informacje
docierające do nas za pośrednictwem zmysłów, po
czym wytwarza odpowiednią reakcję.
• Zaburzenia integracji sensorycznej to niezdolność
mózgu do prawidłowego przetwarzania bodźców
zmysłowych. Niektóre informacje nie docierają do
celu i poszczególne części mózgu nie mogą wykonać
swojego zadania.
• O zaburzeniu możemy mówić, gdy nieprawidłowo
funkcjonuje jedno lub więcej ogniw sieci zmysłowej.
POBIERANIE BODŹCÓW
ZMYSŁOWYCH:
• Do mózgu zbyt wiele (nadwrażliwość ) lub zbyt
mało (podwrażliwość ) informacji. Osoby
nadwrażliwe unikają bodźców, które
nadmiernie je pobudzają, w konsekwencji
unikają wielu aktywności stymulujących
rozwój. Z kolei osoby wrażliwe szukają takich
bodźców , aby się pobudzić.
• W obu przypadkach mózg otrzymuje bodźce na
niewłaściwym poziomie natężenie. Jest to
przyczyną ograniczeń w zdobywaniu
właściwych doświadczeń co doprowadza
doświadczeń co doprowadza do
nieharmonijnego rozwoju.
ORGANIZACJA INFORMACJI
PRZEZ SYSTEM NERWOWY:
• Dane sensoryczne albo nie są otrzymane,
albo docierają nieregularnie, bądź nie są
powiązane z prawidłowymi komunikatami
zmysłowymi.
REAKCJE RUCHOWE, SŁOWNE
LUB EMOCJONALNE:
• Jeżeli mózg nie jest w stanie prawidłowo
przetwarzać bodźców zmysłowych, trudno o
znaczące i celowo reakcje.
• Dziecko z zespołem Aspergera, podobnie jak
większość dzieci autystycznych, cierpi na szereg
zaburzeń autystycznych. Objawia się to głównie
w sferze różnych nadwrażliwości ( lub wręcz
odwrotnie – niedowrażliwości) słuchowych,
dotykowych, smakowych, wzrokowych.
• Szacuje się, że około 40 % dzieci autystycznych
ma rodzaj odchyleń w sferze wrażliwości
sensorycznej. Najczęściej pojawia się
nadwrażliwość słuchowa i dotykowa.
• Obserwacje kliniczne pokazują, że dla osób
autystycznych istnieją trzy rodzaje hałasu,
który mogą być nadwrażliwe: nagłe
nieoczekiwane dźwięki – szczekanie psa,
dzwonek telefonu ,,klikanie długopisem’’,
dźwięki o wysokiej częstotliwości - sprzęty
elektroniczne, dezorientujące,
niejednorodne odgłosy – na przykład na
spotkaniach wielu ludzi.
DZIECKO Z ZESPOŁEM
ASPERGERA:
• Na dźwięk dzwonka może sprawić
wręcz fizyczny ból. Różnice
natężenia dźwięków są dla niego
szczególnie nieprzyjemne, mogą
dezorganizować jego pracę, a
nawet wywołać lęk. Takie dziecko
nie zawsze będzie potrafiło
powiedzieć, z czego wynika jego
reakcja, a często jest ona
gwałtowna.
• Hałas w klasie, podniesiony głos
nauczyciela, lekcja wychowania
fizycznego prowadzona na
korytarzu obok sali, gdzie ma
zajęcia, mogą być przyczyną
frustracji, złości, wybuchu lub w
delikatnej formie – niepokoju albo
trudności z koncentracją ucznia.
• Dość łatwo możemy poznać, że coś jest nie
tak, gdy właśnie po rozdrażnieniu dziecko
zatyka uszy.
• Na różne dźwięki nadwrażliwych jest 70-80
% z Zespołem Aspergera. Przeprowadzone w
takich sytuacjach badania słuchu z reguły
wykazują, że jest on prawidłowy. Pozorna
głuchota wynikać może z trudności w
przekazywaniu informacji za pomocą kilku
zmysłów jednocześnie.
• Dziecko może być tak silnie skupione,
pochłonięte swoją ulubioną zabawką lub pasją,
że nieświadomie wyłącza, wręcz blokuje dostęp
innych bodźców z zewnątrz. Nadwrażliwość
dotykowa może nie dotyczyć całego ciała – z
mojego doświadczenia wynika, że nadwrażliwe
są głowa i ręce. Trzeba wziąć pod uwagę, że
każde dziecko jest inne.
• Wizyta u fryzjera, mycie włosów są nie lada
wzywaniem. W przedszkolu nadwrażliwość
może przejawiać się różnie.
• Głaskanie po głowie, lepienie z plasteliny albo
malowanie farbami, szczególnie w chwili gdy, gdy
dłonie zetkną się z czymś o dziwnej konsystencji,
może wywołać odmowę wykonania czynności lub
protest dziecka.
• Często nawet lekki, ale niespodziewany dotyk może
wywołać zupełnie niezrozumiałą dla nauczyciela
reakcję.
• Dziecko swoim zachowaniem mówi, nam że nie radzi
sobie z tą sytuacją. Może się zdarzyć, że w otoczeniu
bogatym w bodźce zacznie biegać, chodzić w kółko po
Sali lub wykonywać dziwne ruchy rękoma, próbując
zrekompensować sobie nadmiar.
• Dużo problemów może pojawić się na zajęciach
wychowania fizycznego.Kontakt fizyczny z innymi
ludźmi lub przedmiotami (np. piłką, przyrządami
gimnastycznymi) może wywołać nieadekwatne
reakcje.
• Często przypadkowe dotknięcie, czy każdy inny
kontakt fizyczny z drugim uczestnikiem gry, może być
zinterpretowany jako celowe uderzenie.
• Dzieci z zespołem Aspergera wykazują osobliwe cechy
chodu oraz postawy ciała. Brak im swoistego wdzięku
w poruszaniu się, chodzą z reguły na tak zwanej
szerokiej podstawie, kołysząc się na boki.
• Wing określiła ruchy jako sztywne.
Osobliwość nie zawsze zauważalna dla oka
laika. Niezdarność ruchowa może być
wynikiem upośledzenia zdolności
integrowania bodźców czuciowych
pochodzących z ciała z właściwymi sygnałami
wysyłanymi do wykonania polecenia
ruchowego.
• Dzieci takie silnie polegają także na bodźcach
wzrokowych, aby utrzymać prawidłową
równowagę i pozycję ciała.
• Przy nadwrażliwych dotykowych, dzieci
autystyczne mają często dużą odporność na
ból.
• Czasem nawet poważny uraz nie powoduje
dużego bólu, co może prowadzić do sytuacji,
że dziecko ze złamaną ręką nie trafi do
lekarza, gdyż ,,wcale tak mocno nie boli’’.
• Czasami może to być wręcz niebezpieczne, na
przykład kiedy dziecko zrani się lub poparzy i
nie odczuje bólu we właściwym nasileniu.
• Brak reakcji na sygnały z pęcherza
moczowego i jelita sprawia, że niektóre dzieci
z zespołem Aspergera moczą się lub
zanieczyszczają kałem.
• Nadwrażliowość węchowa i wzrokowa są
mniej zauważalne w przedszkolu. Niektóre
dzieci nie lubią mocnego światła, unikają
jasnych miejsc, mogą chcieć używać
okularów przeciwsłonecznych lub czapek z
daszkiem.
• Zapach perfum lub kosmetyków nauczyciela
może powodować, że dziecko będzie niechętnie z
nim przebywało, ponieważ nie będzie w stanie
znieść tych zapachów.
• Do zaburzeń sensorycznych możemy zaliczyć
również trudności z koordynacją ruchową, co jest
widoczne niemal w każdym momencie. Chód
dziecka z zespołem Aspergera bywa dziwny.
• Obserwując takie dziecko, ma się wrażenie, że
każda część ciała, każda kończyna, żyje własnym
życiem.
DZIWNE REAKCJE DZIECKA
AUTYSTYCZNEGO:
• Dziecko wpada na ściany, uderza się o meble i
przedmioty, spada ze schodów. Zaburzenia
koordynacji utrudniają mu życie od najmłodszych
lat.
• Nie umie grać w piłkę, łapać jej, potyka się biegając,
ma także problem z nauką jazdy na rowerze lub
rolkach.
• Zdarzają się również dzieci, dla których sport nie
stanowi żadnego problemu, a jest wręcz wyzwaniem
i sposobem na życie.
• Z zespołem Aspergera jest stosunkowo młodą
jednostką kliniczną, wyłonioną w ramach spectrum
pod koniec lat osiemdziesiątych.
• Z nielicznych badań dotyczących profilu
sensorycznego ludzi z zespołem Aspergera
wynika, że istnieje odmienność sensoryczna
także w tej grupie.
• Badania wstępne dowodzą, że te osoby odbierają
rzeczywistość swoimi zmysłami inaczej niż
ludzie z innych grup.
• Sensoryczna dysfunkcja osoby z zespołem
Aspergera może nie tylko osłabiać jej
umiejętność przystosowania do środowiska, w
którym żyje, uczy lub pracuje, ale także może
wywołać u niej ,,trudne’’ zachowania.
• W przypadku klasycznego autyzmu połowa
rodziców wyraża swoje pierwsze niepokoje
podczas wizyty u pediatry, zanim dziecko
ukończy rok.
• Niepokoje zazwyczaj dotyczą przeważnie
rozwoju mowy, języka, kontaktów
społecznych, a także osobliwych reakcji na
różnego rodzaju dźwięki, zapachy, światło,
dotyk, jedzenie.
• U dzieci z zespołem Aspergera zauważa sie
nadwrażliwość na dotyk tkanin i materiałów, z
jakich zrobione są ubrania.
• Mają one swoje ulubione rzeczy, które mogą
nosić codziennie, 365 dni w roku.
• W porównaniu z innymi zmysłami, zmysł
wzroku po urodzeniu i w pierwszych miesiącach
życia jest bardzo niedojrzały .
BADANIA:
• Połowa dzieci z zespołem Aspergera jest
wrażliwa na różnego rodzaju dotyk.
• Osoby te często mówią o swojej niechęci do
ucisków i bycia dotykanym.
Badania wykazują istotny związek pomiędzy
nadwrażliwością na dotyk, a cechami
charakterystycznymi dla autyzmu, takimi jak:
•
•
•
•
Zachowania rytualne,
Niechęć do zmiany środowiska,
Nieprawidłowy afekt,
Dziwne, niespotykane reakcje dziecka
na dotyk są dla rodziców jednym z
pierwszych niepokojących sygnałów.
• U dzieci z zespołem Aspergera zauważa sie
nadwrażliwość na dotyk tkanin i materiałów, z
jakich zrobione są ubrania.
• Mają one swoje ulubione rzeczy, które mogą
nosić codziennie, 365 dni w roku.
• W porównaniu z innymi zmysłami, zmysł
wzroku po urodzeniu i w pierwszych miesiącach
życia jest bardzo niedojrzały .