Transcript Od narratologii do narratywizmu

Narratywizm w historiografii
„Nie istnieje nic takiego, jak pole
czystych faktów” – istnieją jedynie
fakty-w-dyskursie
Wniosek
Studiujmy literaturoznawstwo!
Literaturoznawstwo
Świat – tekst – człowiek
Wprowadzenie do Metahistory
(1973)
1.
2.
3.
Tropologia, czyli teoria tropów:
Metafora, Metonimia, Synekdocha,
Ironia.
Teoria wyjaśniania historycznego.
Teoria stylów historiograficznych.
Trop
Metafora
Metonimia
Synekdocha
Ironia
Fabularyzacja
Romans
Tragedia
Komedia
Satyra
Argumentacja
Implikacja ideologi
Formistyczna
Mechanistyczna
Organicystyczna
Kontekstualna
Anarchiczna
Radykalna
Konserwatywn
Liberalna
Trop
W tradycyjnej retoryce trop to odchylenie
od języka dosłownego, od
konwencjonalnego i „właściwego” użycia
języka.
Trop u White’a
Przed-logiczny, przed-fabularny, przedargumentacyjny „sposób”, „maniera”
ujmowania przedmiotu wypowiedzi.
Konstruktywizm White’a
Ujmowanie przedmiotu = ustanawianie go
Nietzscheańska teoria „poznania
metaforycznego”
Poznanie to ustalanie relacji tożsamości
między nieznanym i znanym
Nietzsche – teoria poznania
antropomorficznego
„filozof szuka nie prawdy, lecz
metamorfozy świata w człowieku” (PP, za
MPM 91), tzn. filozof nie jest w stanie
poznać świata w jego obcości, zawsze go
uczłowiecza np. poprzez nadawanie mu
sensu.
Tradycje tropologii
Vico;
 Rousseau, Hegel;
 Nietzsche;
 Semiotyka strukturalistyczna: Louis
Hjemslev przyrównuje język do foremek,
w które ujmujemy „piach”
rzeczywistości;
 Paul de Man, Allegories of Reading
(1979).

Nietzsche – fundator tropologii
1. „Czymże więc jest prawda? Ruchliwą
armią metafor, metonimii,
antropomorfizmów”.
2. Całość ludzkiego poznania określa pięć
tropów: metafora, metonimia, synekdocha,
personifikacja, hypallag
Tropologia White’a
Cztery tropy rządzą poznaniem
historycznym:
 Metafora;
 Metonimia;
 Synekdocha;
 Ironia.
Metafora – definicja
„traktowanie jako tożsamych rzeczy
rozpoznanych pod jakimś względem jako
podobne” (Nietzsche)
Tropics of Discourse
Każde poznanie zawiera w sobie myślenie
metaforyczne, metonimiczne,
synekdochiczne i ironiczne jako etapy
Metahistory
Istnieją paradygmaty poznawcze, każdy
rządzone przez poszczególny trop.
Wyjaśnianie historyczne
Formizm,
 Organicyzm,
 Mechanicyzm,
 Kontekstualizm.

Formizm
Skupienie się na „cechach
charakterystycznych (lub
wyróżniających) przedmiotów, jakimi
odznaczać się mają przedmioty
znajdujące się w polu badania
 Wyjaśnienie można uznać za pełne, jeśli
przedmioty owe zostaną wyodrębnione i
opisane
 Odpowiada metaforze

Formizm – przykład
„Nigdy wcześniej ani później nie było
takiego wydarzenia, jak Wielka Rewolucja
Francuska”
Organicyzm
Badane zjawisko traktuje się jako
element pewnej większej całości, pojętej
dynamicznie – „uwaga badacza skupia
się przede wszystkim na pojęciu celu,
końca, oraz na ideach i zasadach
formujących, rozumianych […]
kształtotwórczo”;
 Odpowiada synekdosze.

Organicyzm – przykład
„Wielka Rewolucja Francuska byłą
początkiem nowej formacji kulturowej w
dziejach Europy – nowoczesności”.
Mechanicyzm
Skupianie się na badanym przedmiocie
jako odmianie czegoś ogólniejszego.
„Indywidualność podporządkowana jest
tutaj klasie, klasa – prawu.
Mechanicyzm uznaje wyjaśnienie za
kompletne, jeśli odkryje prawa, które
rządzą historią w ten sam sposób, w jaki
prawa fizyki rządzą naturą”;
 Odpowiada metonimii

Mechanicyzm – przykład
Wielka Rewolucja Francuska jako przykład
Rewolucji jako takiej
Kontekstualizm
Badacz skupia się na związkach
badanego zjawiska z innymi faktami
danego czasu. „Zmierza raczej do
opisywania aktualnych i jednokrotnych
związków niż do odkrywania praw w
mocnym ich rozumieniu. Posługuje się
takimi kategoriami jak prąd, tendencja,
mówi chętnie o profilu epoki”
 Odpowiada ironii

Stosunek narracji historycznej do
rzeczywistości
Utożsamienie narracji i
rzeczywistości
Historiografia tradycyjna
Ustanowienie rozdziału
między narracją i
rzeczywistością
Historiografia
narratywistyczna
Rodzaje historiografii
Rocznik – brak komponenty narracyjnej
 Kronika – komponenta narracyjna
obecna; brak zakończenia
 Historia właściwa – komponenta
narracyjna obecna, kompozycja:
początek – środek - zakończenie

Rocznik z Sankt Gallen
„709. Ciężka zima. Zmarł książę Gotfryd.
710. Ciężki rok i kiepski urodzaj.
711.
712. Wszędzie powódź
713.
714. Zmarł Pippin, majordom pałacu.
715,
716,
717.
718. Karol spustoszył Saksonię, szerząc
zniszczenie”
Rocznik z Sankt Gallen – cechy
Brak głównego podmiotu,
 Brak fabuły (?)
 Brak kategorialnej różnorodności
zdarzeniowej
 Brak narratora,
 Brak usensownienia podanych faktów
(?)

Fabuła
Układ zdarzeń, który skupia się wokół
pewnego centrum – historii – nadającego
im jedność.
„Fabularność” Rocznika
Odnoszenie się do całości – rejestru dat
rocznych;
 Pewna jedność zdarzeń: zdarzenia
ekstremalne

Mit obiektywności rocznika

Rocznik, podobnie jak historiografia
właściwa, przedstawia zdarzenia, które
są rezultatem selekcji dokonanej na
podstawie pewnego światopoglądu.
721. Teodor wyparł
Saracenów z Akwitanii;
722. Doskonałe plony.
Narracyjność
Regularność i kompletność zdarzeń
osiągana poprzez:
1. pewne ich umiejscowienie i
2. nadanie im znaczenia
3. Odniesienie do pewnej koncepcji tego.,
o czym się opowiada
Umiejscowienie zdarzeń
=
usytuowanie ich w
pewnym porządku
wobec siebie
Nadanie znaczenia
zdarzeniom
=
odniesienie ich do
pewnej koncepcji
pojmowania
Nienarracyjność rocznika
Brak jedności zdarzeń, ustanowionej
przez odsyłanie zdarzeń do podmiotu
obdarzonego pewnymi intencjami;
 Brak historyczności – zdarzeń ważnych
z punktu widzenia państwa i prawa;
 Brak interpretatywności.

Historiografia wg Hegla
Jedność obiektywnego i subiektywnego
- problem perspektywy
 państwo i prawa, na którym się ono
opiera, jako punkt odniesienia
historiografii
 Świadomość państwa i prawa rodzi
świadomość przeszłości i napięć
charakterystycznych dla świata stricte
ludzkiego
