INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA VASPITANJA I OBRAZOVANJA 1 SLOBODNA TEHNIKA Doc. dr Bojan MEĐEDOVIĆ Fakultet za sport i turizam

• •

Kretanje kroz vodu

Izazov takmičarskog plivanja je pomeranje tela sa najvećom energetskom ekonomičnošću Hidrodinamika je naučna disciplina koja se bavi ovom problematikom • • U plivanju sila propulzije se ostvaruje pomeranjem delova tela Biomehanika je disciplina koja proučava pokrete (kinematika), i propulziju (sila)

Tri vrste otpora

• Čeoni otpor – površina i položaja tela koja se izlaže otporu → kos položaj tela u vodi, spušteni kukovi i kolena, pomeranje tela levo desno od uzdužne ose...

• Pliva se na površini, zbog uzimanja vazduha...

• Otpor talasa – talasi na površini utiču na efikasnost kretanja kroz vodu, tako da i dizajn bazena može uticati na promenu ovog stanja • Prolaskom ruke kroz vodu, molekuli sa rasipaju u svim pravcima → dublji bazen, veće rasipanje talasa • Plivačke staze, menjaju efekte otpora talasa na plivača

Otpor trenja

• Korekcija površine koja se kreće kroz vodu • Bernulijev princip → brzina strujanja molekula i razlika u pritiscima - telo se kreće u pravcu manjeg pritiska

Tehniku sportskog plivanja analiziramo tako što se:

– odredi položaj tela, – rad ruku, – rad nogu, – disanje i – koordinacija rada ruku i nogu sa disanjem.

POLOŽAJ TELA...

• Kod svih tehnika plivanja potrebno je da telo što više zauzme horizontalan (hidrodinamičan) položaj sa najmanjim mogućim napadnim uglom.

• Napadni ugao je ugao koji zaklapa uzdužna osa tela plivača i horizontala • Telo treba da bude ispruženo a stabilnost u toku kretanja maksimalna .

• Kod tehnike kraula telo se ritmički okreće oko uzdužne ose, tako da poprečna osa ramena i horizontala kod nekih plivača zaklapaju ugao od 35 do 45 njihov racionalni prenos kroz vazduh.

o , što omogućuje rad rukama u najoptimalnijim ravnima i • Okreti trupom omogućuju udah s minimalnim mišićnim naprezanjem i skoro neznatnim remećenjem horizontalnog položaja tela.

• Stepen okretanja zavisi od individualnih sposobnosti plivača i tehnike plivanja (varijante). Povećanjem tempa plivanja rukama stepen obrtanja se smanjuje.

• Pri plivanju delfinom i prsnom tehnikom gornji deo tela obavlja kretanje oko poprečne ose u predelu kuka, tako da se ritmički kreće gore-dole, a pri tome napadni ugao može da bude i do 20 o .

• Ovi tzv. dodatni pokreti trupom su neophodni da bi se pravilno realizovala tehnika plivanja, ali se zato stvaraju veće sile otpora nego što je to slučaj kod leđnog i prsnog kraula, koji nemaju te pokrete.

RAD RUKU...

• U sportskom plivanju rad ruku uglavnom proizvodi silu vuče, jedino kod prsnog plivanja i ruke i noge svojim kretanjem približno podjednako stvaraju silu vuče.

•

Tehnika rada rukama najviše utiče na opštu koordinaciju, određuje tempo , ritam i brzinu

plivanja.

• Rad ruku je povezan sa disanjem.

• Silu vuče produkuju šaka i podlaktica, koje se svojim zaveslajnim površinama odupiru o vodenu masu, odguruju se od nje u osnovnoj fazi zaveslaja.

• Ruka za vreme zaveslaja (osnovna faza) treba da se kreće maksimalnom brzinom i u ravnima gde se stvaraju najveći otpori.

• U momentu ulaska ruke u vodu, u tzv. fazi pripreme za zaveslaj, šake i prsti zauzimaju takav položaj kako bi se otporu vode izložila njihova najmanja površina.

• Obično se prvo uronjavaju prsti, pa šake, itd.

• U završnoj fazi (u fazi izlaska iz vode) ponovo se vodi računa da se otporu vode, odnosno sili pritiska, izloži najmanja površina ruku i da se ruke najbolje pripreme za racionalan retropulzivan pokret.

• Npr, pri plivanju kraulom, delfinom i leđnim kraulom pri izlasku iz vode dlanovi se okreću butinama u cilju minimiziranja sile pritiska i dobre pripreme za pravilan prenos ruku kroz vazduh.

• Zaveslaj se započinje sa ispruženom rukom u zglobu lakta.

skoro potpuno • Međutim, osnovni deo zaveslaja mora da se obavi uz određeno savijanje zgloba lakta.

• Stepen savijanja zavisi od morfoloških osobina, snage mišića trupa, ramena i ruku i varijante plivanja.

• Plivači sa boljim rezultatima imaju veći stepen savijanja ruke u laktu.

• Kod svih tehnika plivanja prva polovina osnovnog dela zaveslaja realizuje se sa tzv. "visokim" položajem lakta.

• Da bi zaveslaj bio dovoljno efikasan šaka mora da se kreće znatno brže od lakta ("šaka pretiče lakat"). U tom delu zaveslaja lakat ne sme da ide dole niti da zaostaje u kretanju, već da se kreće u stranu, dok se nadlaktica i podlaktica umereno obrću unutra. Na taj način se stvaraju uslovi da se otporu vode izlože najveće površine šaka i podlaktica.

• "Visok" položaj lakta treba imati i pri kretanju ruke kroz vazduh u fazi povratnog pokreta, što takođe doprinosi racionalnosti zaveslaja

51, 52, 53, 55, 63

RAD NOGAMA...

• Radom nogu, uglavnom, kod sve četiri tehnike se obezbeđuje horizontalan položaj tela, kako ne bi došlo do propadanja zadnjeg dela tela u dublje slojeve vode.

• Služe kao stabilizator tela da bi se obezbedio što povoljniji hidrodinamički položaj tela na vodi.

• Na taj način se održava optimalna veličina napadnog ugla.

• Kod kraula, leđnog kraula i delfina rad nogu, pored toga što obezbeđuje stabilan položaj tela, ima izvesnog manjeg udela i u stvaranju sile vuče, kao i u održavanju ravnomerne brzine pri plivanju.

• Međutim, kod prsnog plivanja radom nogu se mnogo značajnije utiče na stvaranje sile vuče, što će biti detaljno objašnjeno kasnije.

• • • •

Biomehanička analiza kraul tehnike

5 faza zaveslaja: PRVA FAZA - Ulaz i opružanje ruke u vodi – ispred glave, prvo prsti, u prostoru između središta sagitalne ravni i ivice ramena, sa blago rotiranim palcem na dole radi smanjenja otpora, šaka, podlaktica i nadlaktica putuju kroz ‘rupu’ koju su napravili prsti. Ruka se tada opruža.

Za bolje kliženje kroz vodu – telo se rotira na stranu ruke koja je ušla u vodu Ruka koja završava zaveslaj vrši efikasniji pokret jer se to izvodi istovremeno sa rotacijom tela...

• Kretanje ruke koja ulazi u vodu se usporava u ovoj fazi do potpunog opružanja (druga ruka koja vrši zaveslaj ’’gura’’ telo i opruženu ruku napred!!!!!!!

• • • DRUGA FAZA (Downsweep) Zamah na dole – ručni zglob ostaje opružen a lakatni zglob se blago savija i vrši pritisak na dole i upolje do tačke koja je šira od ramena U ovoj fazi – jako je važno da ruka nastavlja da se kreće napred (svaki pokušaj guranja vode dole – usporavanje i slabljenje sile propulzije) Ova faza počinje u momentu kada suprotna ruka prestane da vrši pritisak na vodu!

• • Ruka lagano ubrzava, ali ne preterano U ovoj fazi telo nastavlja da se rotira, a druga ruka napušta vodu i prelazi u fazu oporavka

• TREĆA FAZA ‘Hvatanje’ – zglog lakta pod uglom od 90 ˚ • • • • Šaka se postavlja na dubinu od oko 50 do 70 cm Ruka i šaka se nalaze sa ispred i sa strane ramena i kreću se prema nazad i blago van Ova faza predstavlja prvu propulzivnu fazu zaveslaja!!!!!!!!

Ruka ne sme biti previše opružena, i u toj poziciji nadlaktice se nalazi bočno, dok se dlan i podlaktica nalaze bliže ramenu...

• ČETVRTA FAZA (Insweep) Zamah ka unutra • • • • • • Početak ove faze počinje sa hvatom Zatim, polukružni pokret u zglogu ramena sve dok šaka ne dođe ispod grudi U zaveslaju treba da učestvuju veliki mišići leđa i ramena dok se voda gura unazad Dlan stalno usmeren ka nazad Ruka ubrzava kretanje ka nazad Ova faza se poklapa sa rotacijom tela na drugu stranu.

• • • • PETA FAZA (upsweep) ’Zamah nagore’, ’Finiširanje’, ’Otiskivanje’ – šaka menja pravac ka spolja i unazad, pomerajući se od središnje linije ka površini vode sa strane tela Zglob lakta probija površinu, i snažno se opruža Drugi propulzivni deo zaveslaja Faza u kojoj je brzina ruke najveća!

• Faza oporavka – kada šaka napusti vodu i obuhvata interval od izlaska šake do ulaska prstiju u vodu. Tokom ove faze lakat je savijen i postavljen visoko, i ruka je relaksirana

Rotacija tela

• • • 160° - prilikom aktivne faze postavljanje ruku dublje, a prilikom faze oporavka podizanje ramena van vode Ovo doprinosi povećanju snage zaveslaja, uključivanjem u rad velikih, snažnih mišića leđa Ovo je potpomognuto udarcima nogama, što poboljšava rotaciju

Rad nogama

• • 2 udarni i 6-to udarni 3 udara nogama tokom jednog saveslaja ruke

Položaj glave

• • Glava u produžetku kičme Uzimanje vazduha na stranu, na svaki 3 zaveslaj, u trenutku završne faze, trudeći se da glava izađe iz vode rotiranjem tela a ne glave!