Transcript INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA

INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA
VASPITANJA I OBRAZOVANJA 1
PLIVANJE
Prof. dr Zlatko AHMETOVIĆ, Doc. dr Bojan MEĐEDOVIĆ
([email protected])
PLES
Predavač Slađana IVANIŠEVIĆ
FOLKLOR
Predavač Miodrag LONIĆ
INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA
VASPITANJA I OBRAZOVANJA 1
PLIVANJE
Predavanja: utorak od 10.00h do 10.45h
(Učionica br. 2)
Vežbe: utorak i četvrtak od 13.00h do 14.30h
(bazen na Klisi)
INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA
VASPITANJA I OBRAZOVANJA 1
PLES
Predavanja i vežbe: sreda od 13.00h do 14.30h...
FOLKLOR
Predavanja i vežbe: sreda od 15.00h do 16.30h...
INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA
VASPITANJA I OBRAZOVANJA 1
PLIVANJE
Literatura:
TEORIJA PLIVANJA
Zlatko Ahmetović i Ivan Matković
Novi Sad, 1995
(Nalazi se u biblioteci tims.-a)
PowerPoint prezentacije sa predavanja
(Na sajtu fakulteta, download centar)
SWIMMING FASTEST
Ernest W. Maglischo, Human Kinetics 2003
FITNESS SWIMMING
Emmett Hines, Human Kinetics, 2008.
Praktičan deo (bazen)
Struktura predmeta (PLIVANJE)
• Broj sati nastave: 1+4 – utorak 10.00h -10.45h
predavanja i utorak i četvrtak 13.00 -14.30h vežbe
• Cilj predmeta:
• Voda kao specifična sredina
• Sticanje znanja o plivanju, tehnikama plivanja, okreta i
startova.
• Postupci obuke neplivača.
• Poznavanje procedura učenja i ispravljanja grešaka
prilikom učenja tehnika.
• Spašavanje na vodi.
Način ocenjivanja
•
•
•
•
Redovnost i aktivnost na predavanjima – 15
Redovnost i aktivnost na vežbama – 30
Seminarski rad – 4*
Ukupno – 49 bodova.
• Ispit
• Praktičan deo ispita – 40 (četiri tehnike, svaka po 10
bodova)*
• Usmeni deo ispita * – 11 (pravo na usmeni deo ispita se
ostvaruje polaganjem sve četiri tehnike!!!!)
• Ukupno 100 - maksimalan broj poena
Ocene
•
•
•
•
•
Prelazna ocena – Ocena 6 (51 – 60 poena)
Ocena 7 (61 – 70 poena)
Ocena 8 (71 – 80 poena)
Ocena 9 (81 – 90 poena)
Ocena 10 (91 – 100 poena)
Nastavne jedinice
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Uticaj vode na organizam čoveka
Biomehanika i plivanje
Obuka neplivača
Slobodna tehnika (pravilna tehnika plivanja)
Startovi i okreti u slobodnoj tehnici
Najčešće greške u slobodnoj tehnici
Leđna tehnika (pravilna tehnika plivanja)
Startovi i okreti u leđnoj tehnici
Najčešće greške u leđnoj tehnici
10. Prsna tehnika (pravilna tehnika plivanja)
11. Startovi i okreti u prsnoj tehnici
12. Najčešće greške u prsnoj tehnici
13.
14.
15.
16.
Delfin tehnika (pravilna tehnika plivanja)
Startovi i okreti u delfin tehnici
Najčešće greške u delfin tehnici
Spašavanje na vodi...
UTICAJ VODE NA ORGANIZAM
ČOVEKA
Doc. dr Bojan Međedović
FAKULTET ZA SPORT I TURIZAM
2012.
REHABILITACIJA U VODI
• 1990 - većina novijih centara za rehabilitaciju, ili
terapijskih tretmana u svom sastavu imaju i
bazene ili okruženja za terapiju vodom...
• Mnogi postojeći centri za rehabilitaciju –
renovirani, obogaćeni sadržajima koji
podražumevaju terapiju uz pomoć vode...
• Javni bazeni – korišćenje u terapeutske svrhe...
• Mnoge profesionalne
organizacije – uloga u
uspostavljanju normi i
preduslova za rehabilitaciju i
vežbanje u vodi
• The Aquatic Physical
Therapy Section of the
American Physical Therapy
Association – 1992 godine
(Judy Cirullo and Richard
Ruoti)
• 2005 godine analiza terapije
u vodi je završena –
neophodna znanja, veštine,
sposobnosti za terapeute
koji su specijalizirali to
usmerenje...
Programi i sadržaji vežbanja u vodi
• Mnogo programa – svaki centar nudi jedinstven
program u zavisnosti od sadražaja koje nude,
demografskih obeležja, okruženja
• Neki centri – u okviru bolnica ili drugih
medicinskih ustanova, rekreativnih centara
• Porodični tretmani...
• Odrasli...
• Tretmani sa medicinskim i rekreativnim
sadržajima!
Indikacije i prednosti programa
vežbanja u vodi
• Svaka sredina u kojoj se vežba – prednosti i mane!
• Za osobe kojima je ulazak u vodu jedini izbor
prilikom odabira terapeutskih tretmana –
prednost je velika...
• Kontinuitet u kardio-vaskularnom treningu kod
povređenog sportiste...
• Sportisti (osobe) koji teže oporavku posle
povrede ili operacijem, uz potrebu za
smanjenjem opterećenja zgloba – idealni uslovi u
vodi...
• Prilikom utvrđivanja benefita vežbanja u vodi –
optimalnije je utvrditi potrebe i ciljeve svake
individue pojedinačno, pre nego specifičnih
kategorija za rehabilitaciju
1. osobe sa više ciljeva koriste vodu kako bi optimizovali dejstvo
vežbi
2. osobe koje učestvuju u rehabilitacionom programu ističu
vodu kao dobro dopunsko sredstvo vežbama na suvom
3. vežbe u vodi nisu pogodne za sve osobe sa multiple sclerosis
ili nakon operacije leđa...
4. Artritis kolenog zgloba – nije pogodan za sve osobe
• Generalno – osobe kod kojih je prisutan
napredak kroz programe u vodi i osobe kod
kojih je neophodan rad u vodi
• Rasterećenje zgloba, ili zglobova iz bilo kojih
razloga – benefiti boravka u vodi (potisak)
• Razlog za rasterećenje zgloba – patološka
stanja, povrede ili slabost mišića...sva stanja
koja dovode do nemogućnosti pokreta protiv
gravitacije
Kod nas...
• U zavisnosti od konfiguracije bazena programi
rehabilitacije moraju se prilagoditi uslovima
• Struktura bazena, ulaz i izlaz, dubina,
tamparatura vode (vazduha) – razliliči za
trenažne procese i rehabilitaciju
• Bez odgovarajućeg prilaza bazenu...
• Temperatura vazduha...
• Obezbeđen prostor...
Kontraindikacije i ograničenja za učestvovanje u
programima vežbanja u vodi
• Iako se bazen čini kao idealno mesto za većinu
ljudi koji se nalaze u procesu rehabilitacije, to
nije slučaj za sve individue
• Mnoga ograničenja – odnose se na osoblje i
uslove, pre nego na karakteristike pacijenata
• U većini slučajeva – ograničenja koja se
odnose na aktivnosti na suvom ista su kao i za
aktivnosti u vodi
• Apsolutna ograničenja – nestabilna srčana stanja,
nestabilni vitalni znaci, nekontrolisana hipertenzija ili
dijabetes...
• Ponašanja koja dovode u pitanje bezbednost klijenta,
osoblja, ili drugih pacijenata, fobija od vodene sredine,
nestabilna medicinska stanja...
• Otvorene rane, inficirane rane, gastrointestinalna
stanja, povraćanje, ili ostali kontaminirani fluidi,
prissutnost temperature...
• Strah – bazeni bez držača, sa turbulentnom vodom,
udaljenim osobljem...
• Hidrostatički pritisak na grudni koš – plućne bolesti,
postpolio sindrom, povrede kičme...
• Infekcije uha, urinarnog trakta, kože...
FIZIČKA SVOJSTVA VODE
• Termičko delovanje i hidrostatički
pritisak vode
• Termičko delovanje – specifični
toplotni kapacitet vode je veliki, a
koeficijent toplotne provodljivosti je
relativno nizak (znatna apsorcija i
sporo odavanje toplote)
• Oko 25 puta veća toplotna
provodljivost od vazduha
• Prema Cordesu
• Tabela 86 strana tamno plave knjige
• Hidroterapijske procedure – termičko delovanje jače je na podlaktici
i šaci, nego na potkolenici i stopalu (pri istom intenzitetu nadražaji
se slabije podnose na gornjim ekstremitetima)
•
•
•
Prokrvljenost veća na šakama nego na stopalima (podkolenice za oko 50% od
potkolenica)
Razlika između maksimalne vazokonstrikcije i maksimalne vazodilatacije na
prstima i šakama je veća nego na stopalima
Reaktivnost krvnih sudova kože i mišića veća i brža na gornjim nego na donjim
ekstremitetima
• Tople procedure deluju sporije i blaže na donje ekstremitete (manje
opterećenje srca i krvotoka)
• Hladne procedure manje agresivne na donje ekstremitete
Hidrostatski pritisak
• Mehaničko delovanje vode – hidrostatski
pritisak vode
• Hidrostatski pritisak raste sa visinom verikalnog rastojanja između
površine vode i površine tela
• 10 metara dubine → pritisak od 2 atmosfere...
• 30 do 50 cm → 1/20 deo atmosfere...
• Hidrostatski pritisak – pražnjenje
perifernih vena i limfnih sudova,
povećanje perifernog otpora krvotoku, i
povećanje količine krvi u centralnim
venama
• U vodi – povećanje pritiska u šupljim venama (5-12 cm
vodenog stuba) → Direktno opterećenje srca (bez
dodatnih refleksnih termički uslovljenih vazomotornih
reakcija) – imati u vidu kod hroničnih srčanih
bolesnika!!!
• Naglo pražnjenje kade (a ispitanik je još u njoj) – kolapsa
usled naglog smanjenja pritiska na periferiji i u šupljim
venama...
• Hidrostatski pritisak – povećan pritisak na dijafragmu i
grudni koš, a time do smanjenja vitalnog kapaciteta,
otežane inspiracije, uz olakšanu ekspiraciju
Potisak i otpor vode
•
•
•
•
•
Arhimedov zakon
Hidrodinamički pritisak
Hidrodinamički potisak
III Njutnov zakon
Čovek zaronjen u vodu do vrata teži onoliko, koliko su teški
glava i vrat iznad vode (minimalna opterećenost donjih
zglobova...)
• Vežbe stajanja i hodanja kod pacijenta čiji antigravitacioni
mišići donjih ekstremiteta nisu u stanju da savladaju težinu
trupa (ocena mišićne snage 2), ili nisu u mogućnosti
izvođenja aktivnih potpomognutih vežbi.
• Voda → vežbe olakšanja – ali i vežbe otežanja...
• Mehaničke draži – podvodna
masaža, povećavanje i
modifikovanje delovanja
termičkih draži
• Hemijske draži (balneoterapija)
– pojačavanje termičkih i
mehaničkih draži
SPA tretmani – minerali u vodi
(sodijum, magnezijum, kalcijum,
gvožđe).
Artritis, bolesti kože, fibromyalgia
Fiziološko delovanje vode korišćene u
hidroterapiji
• Delovanje vodenih procedura je veoma složeno
• Voda – draži koje deluju na kožu izazivaju reakciju i preko
zloženih refleksa deluju na centralni i vegetativni nervni
sistem kao i na druge organe
• Ljudska koža – kapilari (1/3 do ¼ ukupne krvi)
• Delujući preko vode temičkim, mehaničkim i
hemijskim nadražajima, kao i njihovom
uzajamnom kombinacijom – moguće je putem
raznih regleksa uticati na stanje i funkciju
pojedinih organa, sistema i celokupnog
organizma
• Različita temperatura kože i vode – predavanje ili
oduzimanje toplote telu
• Temperaturna razlika deluje kao draž na nervne
završetke u koži (razlika veća, nadražaj jači i
fiziološke reakcije izraženije)
•
•
•
•
Plivanje u hladnoj vodi...
Kritična temperatura vode...
Vreme provedeno u hladnoj vodi...
Mehanizam utapanja...
• Hladna voda – najjače reakcije (dvofazna)
• Koža prvo pobledi (vazokonstrikcije uglavno
kapilara)
• Ukoliko procedura traje kratko, kapilari se
proširuju, povećana količina krvi prolazi kroz
njih, dolazi do hiperemije i crvenila kože
• Ukoliko procedura potraje duže, dolazi do
pasivne hiperemije kože (paraliza vazomotora)
i do usporenja cirkulacije uz pojavu cijanoze i
hladnoće kože.
• Prednosti kratkog boravka u hladnoj vodi:
Povećanje belih i crvenih krvnih zrnaca i
hemoglobina, povećanje razdražljivosti senzitivnih i
motornih živaca, povećanje razrdažljivosti
poprečno-prugaste muskulature. Tonizirajuće
dejstvo na muskulaturu se povećava hladnim
tuševima, snažno trljanje ili pljeskanje
• Prilikom dužeg boravka – smanjuje se
razdražljivost, gubi se mišićna elastičnost, pri
pokretima se javljaju spazmi, hipetermija...
Hidrotermalne procedure
• Kupke, polivanje, obloge (vlažne komprese), vlažna uvijanja...
• Kupke – prema površini kože: opšte kupke i lokalne kupke
• Prema temperaturi: hladne, sveže, indiferentne, tople,
vruće
• Najčešće se primenjuju vruće, a ređe hladne kupke
• Vruće lokalne – oko 15 minuta, kod reumatičkih i
posttraumatskih stanja, bolova u maloj karlici
• Hladne lokalne – koriste se kod kongestija , distorzije
skočnog zgloba, 10 minuta
• Naizmenične kupke – vruća voda (40 stepeni) oko 4 minuta,
pa hladna voda (10 stepeni) oko 1 minut, ukupno 5-7 puta i
završava se u toploj vodi → poremećaj periferne cirkulacije,
reumatskih oboljenja, promrzlina, posle preloma kosti,
kontuzija...
Viskoznost vode i vežbe snage
• Voda kao ’’promenljiva’’ sredina – uslovi u kokoj
je otpor jednak primenjenoj sili (otpor vode
jednak soli mišića)
• Mogućnost preopterećenja tolerancije mišića se
smajuje u vodi
• Mogućnost promene brzine kretanja – za razliku
od izokinetičkih sprava (ljudski pokreti su po
prirodi promenljivi, pa je funkcionalne zahteve
lakše ostvariti prilikom vežbanja u vodi)
• Vežbe snage u vodi – jedino ograničenje
predstavlja mobilnost zgloba koji je aktivan
• Sprave za vežbanje – pokreti u tri ravni
• Vežbanje u vodi – pokret funkcionalniji (bolja
nervno-mišićna adaptacija na aktivnosti
svakodnevnog života)
• Resistive devices...
Dodatne prednosti vežbanja u vodi
• Fleksibilnost – povećanje obima pokreta u vodi
• Kooperativni pokreti ekstreniteta – simetrično pokreti
povređenog i nepovređenog zgloba
• Kardio-respiratorne forma –brže uključivanje u
vežbanje nakon povreda (trčanje u dubokoj vodi 8389% od VO2max na suvom; maximum HR 89-95% u
odnosu na vrednosti na suvom)
• Mišićna izdržljivost – važnija sposobnost u održavanju
optimalne pozicije kičme tokom svakodnevnih
aktivnosti (ponavljajuće vežbe niskog intenziteta...)
• Socijalni, emocionalni, psihološki benefiti terapeutskih
tretmana u vodi...
Povrede kukova, kolena i skočnog zgloba
• Zglob kolena – nekoliko težina tela
• Vežbe u vodi do struka (40%) i grudi (60%)
• Operacija ACL – terapija u vodi i na suvom, bez razlika
u pasivnoj fleksibilnosti, grupa koja je vežbala u vodi
pokazala je manje oticanje zgloba, veći funkcionalni
napredak, i veću stabilnost zgloba.
Prevencija padova – osobe sa povećanim rizikom od
padova i nesposobnošću odražavanja ravnoteže
Terapija nakon preloma kosti
• 79-ogodišnjak sa prelomom desne ruke (olekranon process)
• Stojeći u vodi do ramena, pacijent gura i vuče vodu kroz
fleksiju i ekstenziju glenohumeralnog i zgloba lakta, sa
trodimenzionalnim otporom
• Merenje primenjene sile u poveđenoj i ne povređenoj ruci,
tokom perioda rehabilitacije (???)
REHIDRATACIJA
Plivanje (rekreativno i takmičarsko)
• Zablude i mitovi o plivanju...
1. Plivanje u hladnoj vodi prouzrokuje nagomilavanje
masti u organizmu?!
Fenomen koji se zove cold-water immersion response koji
ima tendenciju da raspoređuje masti usled potrebe za
izolacijom. Međutim, čim se aktivnost uspostavi dolazi do
povećanja temperature. Većina bazena – povećanje
temperature tela i ko najmršavijih plivača. La Manch (13
stepeni) – plivači značajno troše masti tokom plivanja.
Inteziteti i trajanje – metabolizam masti.
2. Plivanje u horizontalnom položaju dovodi do
manjeg HR u odnosu na ostale sportove i to ne
dovodi do manjih zahteva?!
Potapanje u vodu smanjuje količinu rada srca koje ne
mora da pumpa krv protiv sile gravitacije (smanjenje HR
u mirovanju). Međutim, to nema uticaja kada se počne
sa plivanjem. Intenzitet i trajanje – zahtevi koji nisu
manji u odnosu na ostale sportove!
3. Od plivanja se ogladni?!
Istina je da su plivali gladni posle treninga. Ali to važi i za ostale sportove!
Pojava gladi posle treninga je više povezana sa temperaturom tela nego sa
tipom vežbanja. Ukoliko je temperatura tela znatno iznad temeprature u
mirovanju, onda je potreba za hranom manja nakon aktivnosti. Trkači i
biciklisti imaju povećanu temperaturu tela duži period, odlažući glad. Plivači
provedu određeni deo vremena u cool vodi nakon intenzivnog treninga kako
bi smanjili temperaturu tela...
Zdravlje plivača
PRINCIPI KRETANJA U VODI
• Hidrostatika – izučava zakonitosti
pasivnog boravka u vodi
• Hidrodinamika – izučava principe
kretanja kroz vodu
Uslovi za održavanje tela na vodi
• Specifična težina – težinski i zapreminski
odnos (p/cm³)
• Specifična težina vode - 1 p/cm³
• Sva ljudska tkiva nemaju istu specifičnu težinu
• Masno tkivo – oko 1 p/cm³, mišići oko 3 puta
veću...
• Višak masti – specifično lakši
ARHIMEDOV ZAKON
• Svako telo potopljeno u vodu prividno gubi
od svoje težine onoliko koliko je teška količina
vode istisnuta prilikom potapanja
• Hidrostatički potisak – napadna tačka u
središtu potopljene zapremine
• Napadna tačka težišta tela
• Napadne linije – spreg sila
USLOVI ZA KRETANJE TELA KROZ VODU
• Pomeranje tela kroz vodu – posledica je
interakcije aktivnih propulzivnih sila i
kočećih retropulzivnih sila
• Pomeranje tela kroz vodu definisano je III
Njutnovim zakonom, zakonom akcije i
reakcije
• HIDRODINAMIČKA SILA – njenim i dejstvom
njenih komponenti stvaraju se uslovi za kretanje
kroz vodu tela sa većom specifičnom težinom
• Nastaje kao rezultat otpora vode
• Prilikom kretanja kroz vodu, telo nailazi na otpor
strujnica kolinearnih sa pravcem kretanja tela,
ali suprotnog smera
• Rezultanta strujnica stvara silu otpora (O), čija
napadna linija je upravna na površinu koja se
kreće
• Razlaže se na dve komponente: vertikalnu i
horizontalnu
Za efikasnije kretanje kroz vodu – veći
otpor vode!
• Veličina površine koja se izlaže otporu
– Direktno proporcionalna pritisku
• Oblik površine koja se izlaže otporu
– Konkavno - izdubljeno
• Dužina poluge koja se izlaže otporu
– Krak poluge duži – veća je sila
– Dublji slojevi vode su gušći
• Brzina i dužina zaveslaja
– Veća brzina – pokreti brži i put delovanja duži
– Nema eksplozivnih pokreta (nema impulsa sile)
– Brzina ruke se postepeno povećava
Veličina otpora
• Vodene čestice teže da zadrže stanje
relativnog mirovanja, i suprotstavljaju
se kretanju tela
• Na veličinu otpora utiču:
1 . Specifična težina same vode
2 . Položaj tela, oblik tela i kvalitet
površine tela plivača
Kretanje kroz vodu može biti...
• Laminarno kretanje
• Turbulentno kretanje
U biomehaničkoj analizi veoma je bitno
razdvojiti efekte u prvoj i drugoj polovini
zaveslaja
TRI VRSTE OTPORA VODE
• ČEONI (napadne površine, gustina, brzina)
sprečava kretanje napred
• Dejstvo brzine
Kada plivači povećaju brzinu, oni proizvode
više trenja i turbulencije i otuda, povećavaju
otpor. Efekti brzine su tako snažni da
povećanje trenja za duplo povećava otpor
četvoroduplo.
• OTPOR VRTLOGA (oblik tela)
telo plivača malo može da se izmeni...oblik,
različiti položaji delova tela
• Položaj šake
• Trenje kože
– Neka istraživači (Clarys, 1979) – koža čoveka je
zanemarljiva za stvaranje otpora trenja...
– (Hay & Thayer, 1989) – kretanje vode oko tela
Granična oblast – voda kreće u različitim
pravcima, oko različitih segmenata
Kada se kreću u istom pravcu – laminarno
U suprotnom pravcu - turbulentno
‘Granična oblast’
• Molekuli vode u graničnoj oblasti
sukobljavaju se sa drugim u istom momentu
ispred i sa strane tela...turbulencija
• granična oblast se u jednom momentu odvoji
od površine tela
• molekuli vode u tom području se
sukobljavaju sa ostalim molekulima ispred i
sa strane, stvarajući turbulenciju
• U zavisnosti od udaljenosti vrtloga od tela...
Olimpijske igre u Atini 2000. godine
• Razlika između prvog i četvrtog plivača na 50
metara slobodno je iznosila 0,13 sekundi, a
razlika između prvog i osmog plivača je
iznosila 0,53 sekunde
SMITH, MOLLOY, PASCOE (2007),
Compressive Laminar Flow Body Suit – smanjenje
otpora (2%), povećanje brzine (1,5%),
manja potrošnja kiseonika (manje potrebne
energije za plivanje istom brzinom)
50 metara – 1 sekunda bolje vreme
1500 metara – 23 sekunde bolje vreme
Rezime
• Kretanje fluida – laminarno i turbulentno
• Kretanje čestica fluida po strujnicama
• Za svako pomeranje strujnica potrebna je
određena količina energije – otpor
• Vrste optora
• Sila uzgona kod tela sa specifičnim oblikom
•
•
•
•
•
Hidrodinamički potisak
Hidrodinamička sila
Propulzivne i retropulzivne sile
Vrste otpora
Otpor zavisi od:
veličine površine koja se izlaže otporu
oblik površine koja se suprotstavlja otporu
dužina poluge kojom se izvodi zaveslaj
brzina i dužina zaveslaja
(Sledeće predavanje)
Kretanje kroz vodu
• Izazov takmičarskog plivanja je pomeranje tela
sa najvećom energetskom ekonomičnošću
• Hidrodinamika je naučna disciplina koja se
bavi ovom problematikom
• U plivanju sila propulzije se ostvaruje
pomeranjem delova tela
• Biomehanika je disciplina koja proučava
pokrete (kinematika), i propulziju (sila)
Tri vrste otpora
• Čeoni otpor – površina i položaja tela koja se
izlaže otporu → kos položaj tela u vodi,
spušteni kukovi i kolena, pomeranje tela levodesno od uzdužne ose...
• Pliva se na površini, zbog uzimanja vazduha...
• Otpor talasa – talasi na površini utiču na
efikasnost kretanja kroz vodu, tako da i dizajn
bazena može uticati na promenu ovog stanja
• Prolaskom ruke kroz vodu, molekuli sa rasipaju
u svim pravcima → dublji bazen, veće
rasipanje talasa
• Plivačke staze, menjaju efekte otpora talasa na
plivača
Otpor trenja
• Korekcija površine koja se kreće kroz vodu
• Bernulijev princip → brzina strujanja
molekula i razlika u pritiscima - telo se kreće u
pravcu manjeg pritiska
Tehniku sportskog plivanja analiziramo tako
što se:
– odredi položaj tela,
– rad ruku,
– rad nogu,
– disanje i
– koordinacija rada ruku i nogu sa disanjem.
POLOŽAJ TELA...
• Kod svih tehnika plivanja potrebno je da telo
što više zauzme horizontalan
(hidrodinamičan) položaj sa najmanjim
mogućim napadnim uglom.
• Napadni ugao je ugao koji zaklapa uzdužna
osa tela plivača i horizontala
• Telo treba da bude ispruženo a stabilnost u
toku kretanja maksimalna.
• Kod tehnike kraula telo se ritmički okreće oko uzdužne
ose, tako da poprečna osa ramena i horizontala kod
nekih plivača zaklapaju ugao od 35 do 45o, što
omogućuje rad rukama u najoptimalnijim ravnima i
njihov racionalni prenos kroz vazduh.
• Okreti trupom omogućuju udah s minimalnim
mišićnim naprezanjem i skoro neznatnim remećenjem
horizontalnog položaja tela.
• Stepen okretanja zavisi od individualnih sposobnosti
plivača i tehnike plivanja (varijante). Povećanjem
tempa plivanja rukama stepen obrtanja se smanjuje.
• Pri plivanju delfinom i prsnom tehnikom gornji
deo tela obavlja kretanje oko poprečne ose u
predelu kuka, tako da se ritmički kreće gore-dole,
a pri tome napadni ugao može da bude i do 20o.
• Ovi tzv. dodatni pokreti trupom su neophodni da
bi se pravilno realizovala tehnika plivanja, ali se
zato stvaraju veće sile otpora nego što je to slučaj
kod leđnog i prsnog kraula, koji nemaju te
pokrete.
RAD RUKU...
• U sportskom plivanju rad ruku uglavnom
proizvodi silu vuče, jedino kod prsnog plivanja
i ruke i noge svojim kretanjem približno
podjednako stvaraju silu vuče.
• Tehnika rada rukama najviše utiče na opštu
koordinaciju, određuje tempo , ritam i brzinu
plivanja.
• Rad ruku je povezan sa disanjem.
• Silu vuče produkuju šaka i podlaktica, koje se
svojim zaveslajnim površinama odupiru o
vodenu masu, odguruju se od nje u osnovnoj
fazi zaveslaja.
• Ruka za vreme zaveslaja (osnovna faza) treba
da se kreće maksimalnom brzinom i u ravnima
gde se stvaraju najveći otpori.
• U momentu ulaska ruke u vodu, u tzv. fazi pripreme za
zaveslaj, šake i prsti zauzimaju takav položaj kako bi se
otporu vode izložila njihova najmanja površina.
• Obično se prvo uronjavaju prsti, pa šake, itd.
• U završnoj fazi (u fazi izlaska iz vode) ponovo se vodi
računa da se otporu vode, odnosno sili pritiska, izloži
najmanja površina ruku i da se ruke najbolje pripreme
za racionalan retropulzivan pokret.
•
Npr, pri plivanju kraulom, delfinom i leđnim kraulom
pri izlasku iz vode dlanovi se okreću butinama u cilju
minimiziranja sile pritiska i dobre pripreme za pravilan
prenos ruku kroz vazduh.
• Zaveslaj se započinje sa skoro
ispruženom rukom u zglobu lakta.
potpuno
• Međutim, osnovni deo zaveslaja mora da se
obavi uz određeno savijanje zgloba lakta.
• Stepen savijanja zavisi od morfoloških osobina,
snage mišića trupa, ramena i ruku i varijante
plivanja.
• Plivači sa boljim rezultatima imaju veći stepen
savijanja ruke u laktu.
• Kod svih tehnika plivanja prva polovina osnovnog dela
zaveslaja realizuje se sa tzv. "visokim" položajem lakta.
• Da bi zaveslaj bio dovoljno efikasan šaka mora da se
kreće znatno brže od lakta ("šaka pretiče lakat"). U tom
delu zaveslaja lakat ne sme da ide dole niti da zaostaje
u kretanju, već da se kreće u stranu, dok se nadlaktica i
podlaktica umereno obrću unutra. Na taj način se
stvaraju uslovi da se otporu vode izlože najveće
površine šaka i podlaktica.
• "Visok" položaj lakta treba imati i pri kretanju ruke
kroz vazduh u fazi povratnog pokreta, što takođe
doprinosi racionalnosti zaveslaja
RAD NOGAMA...
• Radom nogu, uglavnom, kod sve četiri tehnike
se obezbeđuje horizontalan položaj tela, kako
ne bi došlo do propadanja zadnjeg dela tela u
dublje slojeve vode.
• Služe kao stabilizator tela da bi se obezbedio
što povoljniji hidrodinamički položaj tela na
vodi.
• Na taj način se održava optimalna veličina napadnog
ugla.
• Kod kraula, leđnog kraula i delfina rad nogu, pored
toga što obezbeđuje stabilan položaj tela, ima izvesnog
manjeg udela i u stvaranju sile vuče, kao i u održavanju
ravnomerne brzine pri plivanju.
• Međutim, kod prsnog plivanja radom nogu se mnogo
značajnije utiče na stvaranje sile vuče, što će biti
detaljno objašnjeno kasnije.
Biomehanička analiza kraul tehnike
• 5 faza zaveslaja:
• Ulaz ruke u vodu – ispred glave,prvo prsti, u
prostoru između središta sagitalne ravni i ivice
ramena, sa blago rotiranim palcem na dole
radi smanjenja otpora, šaka, podlaktica i
nadlaktica putuju kroz ‘rupu’ koju su napravili
prsti. Ruka se tada opruža
• ‘Hvatanje’ – ručni zglob se savija za oko 40°, i
dlan se rotira spolja, ruka vrši pritisak na dole i
upolje do tačke koja je šira od ramena i na
dubini od oko 0,6 m za muškarce i oko 0,5 m
za žene
• ‘Otiskivanje’ – u ovoj fazi šaka se rotira unutra,
i povlači ka središnjoj liniji tela do najuže tačke
provlačućeg modela
• ‘Finiširanje’ – šaka menja pravac ka spolja i
unazad, pomerajući se od središnje linije ka
površini vode sa strane tela
• ‘Faza oporavka’ – kada šaka napusti vodu i
obuhvata interval od izlaska šake do ulaska
prstiju u vodu. Tokom ove faze lakat je savijen i
postavljen visoko, i ruka je relaksirana
Rotacija tela
• 160° - prilikom aktivne faze postavljanje ruku
dublje, a prilikom faze oporavka podizanje
ramena van vode
• Ovo doprinosi povećanju snage zaveslaja,
uključivanjem u rad velikih, snažnih mišića
leđa
• Ovo je potpomognuto udarcima nogama, što
poboljšava rotaciju
Rad nogama
• 2 udarni i 6-to udarni
• 3 udara nogana tokom jednog saveslaja ruke
Položaj glave
• Glava u produžetku kičme
• Uzimanje vazduha na stranu, na svaki 3
zaveslaj, u trenutku završne faze, trudeći se da
glava izađe iz vode rotiranjem tela a ne glave!
INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA
VASPITANJA I OBRAZOVANJA
PLIVANJE
LEĐNA TEHNIKA
Faze zaveslaja u kraulu
• Prva faza –
ulaz ruke u vodu
• Druga faza –
hvatanje
• Treća faza –
otiskivanje
• Četvrta faza –
finiširanje
• Peta faza –
oporavak
Rotacija tela
• 160°
• Mišići leđa –
učestvuju u zaveslaju
• Udarci nogama –
pomažu u rotiranje
• Glava –
u produžetku kičme
• Uzimanje vazduha
Back crawl stroke, Backstroke...
• Nalik na front crawl, samo što se pliva u
odrnutom položaju (ruke naizmenično, šestoudarni rad nogama)
• Tri propulzivne faze?!?!?!?!?!
• Delfin rad nogama – do 15 metara
Rad ruku
• Četiri faze → četiri pokreta ruke tokom
podvodnog dela zaveslaja
•
•
•
•
First downsweep – prvi pokret na dole
Prvi upsweep – prvi pokret na gore
Second downsweep – drugi pokret na dole
Second upsweep – drugi pokret na gore
Prvi pokret na dole
• 45 do 60 cm dubine, a oko 60 cm udaljenosti od
ramena u fazi zahvata
• Dlan koji je usmeren od tela, rotira se dole do
optimalne dubine i vraća nazad kada je
uspostavljen catch/hvat
• Ruka se savija u laktu tokom ovog dela zaveslaja,
tako da je usmerenje ruke prema nazad
postignuto u ovoj fazi
• Ruka je savijena oko 30-40° a lakat oko 140-150°
Prvi pokret na gore
• Dlan se rotira prema gore sve dok taj pokret
ne bude kompletiran
• Pokret na gore ne treba da se učini sve dok
šaka ne pređe lakat na svome putu ka gore
Drugi pokret na dole
• Počinje kada je prethodna faza skoro završena
• Šaka prolazi kroz najvišu tačku prvog pokreta
na gore, potom se ruka opruža u smeru ka
dole i nazad i kompletno se opruža do
bedra/buta....oko 30 cm dubine na kraju faze
Drugi pokret na gore
• Kada je drugi pokret na dole završen, počinje
ova faza
• Ruka se kreće gore, ka površini, prolazi pored
bedra
• Ruka treba da je opružena tokom ove faze!
• Hiperekstenzija u zglobu šake, dlan prema
gore i nazad, pa prsti ka dnu bazena
Faza oporavka
• Izlazak ruke iz vode sa dlanom prema telu, i palcem koji
predvodi taj pokret
• Za izlazak i ulazak ruku u vodu odgovorno je rotiranje
tela
• Pokret ramena na gore takođe pomaže u ovom pokretu
• Ruka se kreće kroz vazduh iznad tela, nikako sa strane
• Do polovine oporavka dlan je usmeren prema telu, a od
polovine se rotira od tela,
• Ulazak ruke u vodu je istovremen sa ulaskom ramena
Pravovremenost ruku
• Ruka ulazi u vodu kada je druga ruka završava
drugi pokret na dole
• Prvi pokret na dole frontalne ruke istovremen
sa završetkom drugog pokreta na gore
suprotne ruke
INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA
VASPITANJA I OBRAZOVANJA
PLIVANJE
DELFIN TEHNIKA
Faze zaveslaja
• Ulazak ruku u vodu
i opružanje
• Pokret spolja i hvat
• Pokret unutra
• Pokret gore
• Završni deo
• Oporavak
Ulazak ruku u vodu i opružanje
• Ulazar ruku ispred tela u širini ramena
• Šake blago okrenute spolja kako bi ušle u vodu sa
što manje otpora
• Nako toga ruke se opružaju napred, tačno ispod
površine vode
• Ruke ostaju ispružene sve dok se ne završi udarac
nogama!
• Cela faza ulaska ruku u vodu se poklapa sa
urarom nogu – propulzija (smanjena zgob ulaska
ruku u vodu)...
• Propulzija nogu može biti povećana ili
smanjena – u zavisnosti kako ruke ulaze u
vodu
• Tendencija održavanja ruku iznad vode sve dok
se one ne nađu ispred ramena
• U prvoj fazi zaveslaja – pokret kukovima na
gore
• Taj pokret gura grudi i ramena u dubinu, što
usmerava ruke u pokret ka spolja
Pokret spolja i hvat
• Ruka ulazi u vodu ispred tela u širini ramena ili
malo šire
• Dlanovi malo okrenuti ka spolja kako bi ušli u
vodu sa manje otpora, potom se ruke
udaljavaju dok dlanovi ne dođu šire od
ramena
• Na kraju zaveslaja dlanovi se postaljaju spolja i
unazad
• Catch/hvat je uspostavljen
• Ruke se savijaju u laktovima oko 30-40°, a
zadnja strana ruku i dlanovi su usmereni ka
nazad
• Svaki pokušaj da se uspostavi propulzija pre
nego što se uspostavi ovaj položaj dovode do
guranja vode u neželjenom smeru
• Ova faza nije propulzivna, a ruke treba da su
blago istegnute napred i upolje
• Njegova uloga je pravilno postavljanje za
sledeću fazu, a ruke usporavaju od ulaza u
vodu pa do kraja ove faze
Pokret unutra
• Prvi od dva propulzivna dela zaveslaja
• Veliki polukružni pokret ruku, od prvog dela
zaveslaja (ispod površine vode), do položaja
kada su ruke skoro spojene ispod tela
• 50 – 60° (početak) do 90 – 100° (kraj) u
laktovima
• Pokret se ubrzava
Pokret gore
• Pokret počinje kada su ruke blizu jedna drugoj
• Drugi propulzivni deo zaveslaja
• Polukružni pokret napolje, unazad, i iznad
površine vode
• Ruke se opružaju u momentu napuštanja
vode, palčevi su usmereni nazad i spolja
• Ruke usporavaju sa prelaza iz prethodne faze u
ovu, i ubrzavaju na kraju ove faze
Pokret tela tokom faze oporavka
• Ruke – dovoljno visoko da se ne bi kretale po
vodi i stvarale otpor
• Delimično podizanje tela da ramena budu
slobodna
• Prilikom ulaska ruku u vodu, kukovi se podižu,
a prilikom izlaska ruku iz vode kukovi se
spuštaju
Udarci nogama
• Dvoudarni ritam
• Prvi udarac kada ruke uđu u vodu, a drugi kada
ruke izlaze iz vode
Uzimanje vazduha
• Unapred i na stranu, na svaki drugi zveslaj, u
momentu kada ruke napuštaju vodu, i vraćanje
glave pre nego što ruke uđu u vodu
INDIVIDUALNI SPORTOVI U PROCESIMA
VASPITANJA I OBRAZOVANJA
PLIVANJE
PRSNA TEHNIKA
Faze zaveslaja
• Pokret spolja
• Pokret unutra
• Oporavak
Pokret spolja
• Polukružni pokret spolja i blago nagore dok
ruke ne prođu širinu ramena
• Nakon toga, pokret na dole kako bi se
uspostavio catch/hvat
• Laktovi savijeni 30 do 40°, tako da ruke i
dlanovi mogu da se usmere ka nazad (50 do
80 cm dubine)
• Dlanovi – orijentisani ka spolja u prvom delu, i
ka nazad u drugom delu ovog pokreta
Pokret unutra
• Propulzivna faza zaveslaja
• Nakon zahvata, ruke prave polukružni pokret
unazad, dole i unutra
• Laktovi ostaju visoko, dok se podlaktice
rotiraju oko njih
• Dlanovi, koji su usmereni spolja u fazi zahvata,
sada se rotiraju ka nazad (na kraju ovog
pokreta)
Faza oporavka
• Počinje kada su ruke na pola puta ka unutra
• Usmeravanje ruku gore i napred (prestanak
propulzivne faze)
• Napred i ispod površine vode (inercija šaka
povlači ruke u ekstenziju/opružanje)
Udarac nogama
•
•
•
•
Faza oporavka
Savijanje kolena bez savijanja kukova
Stopala opružena i prsti usmereni ka nazad
Pokret se izvodi brzo zbog otpora, i na kraju ove
faze stopala se pregibaju (plantarna fleksija) i
usmeravaju spolja
• Faza udarca
• Pokret spolja i unutra (stopala unazad i unutra, i
nakon toga opružena ka nazad)
Uzimanje vazduha
• Na svaki zaveslaj
• Glava u produžetku kičme
Startovi i okreti
• Svaka takmičarska disciplina počinje fazom
starta, i u zavisnosti od dužine plivanja,
podrazumeva veći ili manji broj okreta
• Odrazni impuls mišića opružača nogu iz
pozicije starta i okreta saopštava telu veće
ubrzanje, nego što to mogu da obezbede
propulzivni pokreti ruku i nogi za vreme
plivanja
Start u tehnikama kraul, prsno i delfin
• U poziciji starta – plivač se nalazi na prednjem
delu startnog bloka; palčevima stopala
ostvaruje prethvat, a prstima ruku zakačenim
za startni blok snažno privlači gornji deo tela
ka startnom bloku
• Faza odraza – odvajanje tela od startnog bloka
• Faza leta – maksimalna kontrakcija mišića
opružača nogu; trup zauzima blago povijen
položaj
• Faza ronjenja – ostvaruje se kroz prvi deo u
kojem telo roni bez ostvarivanja propulzivnih
pokreta rukama i nogama, i drugi deo tokom
kojeg se izvode propulzivni pokreti
• Kraul tehnika – drugi deo faze ronjenja →
delfin pa kraul rad nogama
• Delfin tehnika – drugi deo faze ronjenja →
delfin rad nogama
• Prsna tehnika – drugi deo faze ronjenja →
jedan zaveslaj rukama i jedan zaveslaj rukama
Start u leđnoj tehnici
• U poziciji starta – plivač se nalazi u vodi hvatom
za startni blok i nogama postavljenim na čeonu
površinu zida bazena,
• Faza odraza – uoči znaka za start plivač podiže
težište tela iznad vode i prema zidu
• Faza leta – ekcentrička kontrakcjia mišića
opružača nogu, uz zabacivanje glave u pravcu
plivanja i podizanje kukova
• Nakon ulaska u vodu dozvoljen je rad nogama
delfin i leđnom tehnikom
Okret u kraul tehnici
• Priprema za okret → jedna ruka ostaje u poziciji
uz bok, a druga ruka ostvaruje zaveslaj i
priključuje se poziciji uz bok noge
• Pregibanje glave i trupa (snažnom kontrakcijom
pregibača trupa telo se rotira u sagitalnoj ravni),
uz jedan udarac nogama delfin tehnikom radi
podizanja kukova
• U fazi rotacije, ostati u savijemo položaju, dok se
noge rotiraju van vode
• Stopala dodiruju zid, a ruke ostaju spojene u
uzručenju
• Odguravanje u bočnom položaju, i rotacija oko
uzdužne ose, sa rukama u uzručenju
Okret u leđnoj tehnici
• Pripremna faza okreta predstavlja prelazak
tela iz leđnog u prsni položaj
• U ovoj fazi propozicije zabranjuju propulzivne
pokrete rukama i nogama
• Neposredno pre dodira okretišta plivač
rukama ostvaruje rotaciju tela u sagitalnoj
ravni (kolut napred); nakon toga sledi sudar
stopala sa okretištem, postavljanje ruku u
odručenje i odgurivanje nogama
Okret u prsnoj i delfin tehnici
• Plivač dodiruje dlanovima okretište,
istovremeno i simetrično, uz tendenciju što
bližeg primicanja težišta tela površini okretišta
• Okret se ostvaruje rotacijom tela u frontalnoj
ravni, dok se gornji deo tela rotira i u
sagitalnoj ravni (položaj na stomaku)
• Sudar stopala sa okretištem; ruke se
postavljaju u uzručenje, i odgurivanje od
okretišta
Obuka neplivača
•
•
•
•
•
•
•
•
Navikavanje na vodenu sredinu (igre)
Uranjanje lica
Uzimanje vazduha
Pravilan položaj tela na vodi
Odraz-klizanje
Rad nogu
Rad rukama
Izranjanje
Plutanje
• Prsno, leđno, i bočno plutanje na površini
vode
• Vodoravno plutanje držeći se za ivicu bazena
• Uspravno plutanje držeći se za ivicu bazena
• Podvodni položaj (zaranjanje) držaći se za kraj
bazena
• Aktivnosti disanja
• Korišćenje pomoćnih plutajućih sredstava
Sposobnost plutanja
• Sila potiska
• Sila zemljine teže
Prsno plutanje
• Za ivicu bazena, stopalima oslonjenim na dno,
trup opružen, brada na površini vode
• Uzimanje vazduha, zaron, brojenje do tri...
• Izduvavanje vezduha pod vodom, uz osećaj da
telo tone dublje i da se više oslanja na noge
• Sve to bez držanja za ivicu
• Držanje za ivicu, noge na porvšini vode
• Plutanje bez držanja, i bez odupiranja nogama
Vraćanje u početni, plutajući položaj
•
•
•
•
Ležeći na stomaku
Saviti vrat, podići stopala
Primaknuti kolena na grudi
U trenutku dodira nogu sa podlogom podići
glavu iznad vode
Pravilan položaj plutanja
• Ruke ispravljene u laktovima
• Gledati u dno bazena
• Noge opružene u kolenima
• Držanje daske sa 4,3,2,1 prstom
• Plutanje ‘’pečurka’’
Vežbe plutanja u plićaku
• Klečeći stav, sa rukama oslonjenim na dno
bazena, zaroniti lice u vodu i ispraviti jednu
nogu u kolenu
• Plutati sa opruženim nogana, ruke na dnu
• ‘’krokodil’’
Leđno plutanje
• U plitkoj vodi
• Uspostavljanje ravnoteže u plutanju na
leđima
• Stojeći, leganje u nazad
• Plutanje u leđnom položaju na leđima