Transcript logos
Filozofia dla socjologów Miłowit Kuniński Przed powstaniem filozofii największy wpływ na świat Greków miał Homer, Poeta, sławny autor Iliady i Odysei, żyjący w VIII lub w VII w. p.n.e. Adresaci poematów arystokracja i szlachta, ostatecznie wszyscy wolni Grecy. Innym poetą, które wpłynął znacząco na grecką kulturę i myśl był Hezjod (chłopskie pochodzenie). Rozkwit: ok. 800 r. lub 700 r. p.n.e. Homer Hezjod Hezjod Główne poematy: Narodziny bogów (Theogonia) - uporządkowanie wielu wątków mitologicznych - objaśnienie wzajemnych relacji pośród bogów i między bogami a ludźmi Prace i dni (Érga kai hemérai) - opis i pochwała pracy fizycznej (głównie na roli) - wskazanie na jej praktyczne i sakralne znaczenie Hezjod - 5 pokoleń ludzi (epok, wieków)): złote, srebrne, brązowe, mężów-herosów, żelazne Zalążek filozofii historii. Wpływ na filozofię okresu klasycznego: Platon. Homer • Iliada opowiada historię wojny trojańskiej. – na ślub Tetydy i Peleusa nie została zaproszona bogini Eris (bogini niezgody). – by się zemścić, rzuciła na stół jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”. Hera, Afrodyta i Atena chciały je wziąć dla siebie. – spór na mocy decyzji Zeusa miał rozstrzygnąć Parys. Obietnice bogiń: Hera (żona Zeusa) - panowanie nad całą Azją i bogactwo] Atena (bogini mądrości i odwagi w boju) wiedza i waleczność Afrodyta (bogini miłości) - Helenę, najpiękniejszą kobietę, córkę Zeusa, żonę Menelaosa, brata słynnego Agamemnona. Parys porwał i wywiózł ją do Troi. Tak rozpoczęła się wojna Greków z Trojanami. Homer • Mapa ilustruje położenie Myken, siedziby Agamemnona oraz Troi, siedziby Priama. • Wykopaliska archeologiczne wiążą Troję opisaną przez Homera z VII warstwą miasta. Mykeny, Lwia Brama Mykeny, Lwia Brama Tzw. Grób Agamemnona Skarbiec Atreusza Tzw. Grób Agamemnona Skarbiec Atreusza Tzw. Grób Agamemnona Skarbiec Atreusza Maska Agamemnona Troja Patroklos i Achilles Co wniosły poematy Homera (szczególnie Iliada) do greckiej kultury i mentalności W przeciwieństwie do sztuki ludów pierwotnych, która skupiała się na tym, co odrażające i szpetne, czyli na swój sposób wyjątkowe i przyciągające uwagę poezję Homera cechuje : • poczucie harmonii, proporcji, granicy i miary, a więc kwestie podejmowane w późniejszej filozofii greckiej • przedstawianie przyczyn, szukanie racji, charakterystyka związków przyczynowoskutkowych, a nie jedynie ciągu zdarzeń, również obecne później w filozofii greckiej Co wniosły poematy Homera (szczególnie Iliada) do greckiej kultury i mentalności • zainteresowanie całością rzeczywistości, widoczne wyraźnie już w filozofii jońskiej (przedsokratejskiej) • przedstawianie upersonifikowanych przykładów podstawowych wzorców życia i postaw etycznych ludzi, co wpłynęło na ich utrwalenie się na wiele stuleci w antycznej greckiej kulturze i mentalności. mythos i logos mythos – słowo, mowa, opowieść, wiadomość, rozmowa polskie słowo: mit mythos i logos Przeciwieństwem mythos jest logos logos – myślenie, myśl – racja, cel, zasada, sens, uzasadnienie, nauka – sąd, przesłanka, wniosek, argument, – rozum, umysł, intelekt, myślenie racjonalne logos W kulturze zachodniej, ukształtowanej pod wpływem judaizmu i chrześcijaństwa oraz myśli grecko-rzymskiej, istotne jest znaczenie logos jako słowa. Ewangelia wg św. Jana zaczyna się od zdania: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo.” W grece (zapisanej alfabetem łacińskim): En archē en ho Logos, kai ho Logos en pros ton Theon, kai Theos en ho Logos. (Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος.) Proszę również zwrócić uwagę na słowa: archē i theos, które odgrywały istotną rolę w filozofii greckiej, a następnie w teologii i filozofii chrześcijańskiej. Początkowe zdanie z prologu Ewangelii wg św. Jana jest najbardziej filozoficznym sformułowaniem, jakie występuje w Nowym Testamencie, ze względu na jego związki z terminologią i siatką pojęciową filozofii greckiej. Św. Jan pisał po grecku. Logos Co charakteryzuje logos? – myślenie za pomocą pojęć ogólnych – sfera ludzka i boska zostają oddzielone – związki przyczynowo-skutkowe dają się pojąć: wyjaśnianie, wiedza dostępna dla każdego – samoświadomość: człowiek jako podmiot poznaje siebie i coś, a więc przedmiot – słowo logos zyskało filozoficzny sens po raz pierwszy u Heraklita (VI/V w. p.n.e.): porządek w zmiennej rzeczywistości harmonia, dynamiczna równowaga Przy okazji warto uświadomić sobie wieloznaczność słownictwa klasycznej greki i trudność jaką sprawiają tłumaczom teksty filozoficzne powstałe w tym języku. Dlatego tak istotną rolę pełnią interpretacje tych tekstów i ciągłe powracanie do nich w celu ich lepszego zrozumienia. Stąd wiele wersji przekładów dzieł np. Platona czy Arystotelesa, jakie wydawane są w głównych językach europejskich. 7 mędrców Tales z Miletu Pittakos z Mityleny Biasz Priene Solon Ateńczyk Kleobulos z Lindos Myzon z Chene Chilon ze Sparty Filozofia w starożytnej Grecji Dyscypliny filozoficzne i powiązane z nimi nauki szczegółowe P. Kunzmann, Fr.-P. Burkard, Fr. Wiedmann, Atlas filozofii, Poznań 1999 Oś czasu – starożytność P. Kunzmann, Fr.-P. Burkard, Fr. Wiedmann, Atlas filozofii, Poznań 1999