Transcript Organizacija kao birokratska tvorevina

ORGANIZACIJA
POSLOVNIH SISTEMA
Shvatanje organizacije
Shvatanje organizacije
 Veliki broj autora i naučnika se bavio pojmom i
definisanjem organizacije
 Veliki broj definicija
 Nepostoji univerzalna definicija
 Kompleksan i složen fenomem organizacije
dovodi do velikog broja različitih mišljenja i
pogleda na organizaciju
Shvatanje organizacije
 Sistematski pristup izučavanju organizacije
počeo je početkom vijeka
 Veliki broj aspekata i kompleksnost organizacije
 Nemogućnost ižučavanja i razumjevanja u
potpunosti svih elemenata
 U toku perioda razvoja shvatanja organizacije
razvili su se i različiti prilazi i pristupi
promatranja i proučavanja organizacije
Shvatanje organizacije
 Različiti pristupi proučavanju organizacije su
najčešće bili parcijalni
 Proučavali su samo jednu stranu ili aspekt
organizacije
 Onaj koji je posebno interesovao njegove
istraživače
 Polazak od različitih pretpostavki i dolazak do
različitog pojma i shvatanja organizacije
 Industrijski rukovodioci, ekonomisti, sociolozi,
psiholozi i mnogi drugi.
Shvatanje organizacije
 Različita shvatanja organizacije
 Organizacija kao organizam
 Organizacija kao bitokratska tvorevina
 Organizacija kao socijalni sistem
 Organizacija kao radne cjeline
 Organizacija kao djelatnost organizovanja
ORGANIZACIJA KAO ORGANIZAM
Organizacija kao organizam
 Poznato je kao i bilologističko shvatanje
organizacije
 Nastalo je u okvirima klasične teorije o
organizacije
 Zadržalo se sve do danas
 Svodi se na izjednačavanje organizacije i
organizma
 Identifikovanje sa živom prirodnom cjelinom
Organizacija kao organizam
 Kao i organizam ona ima povezane dijelove
(organe) od kojih svaki vrši svoju sasvim
određenu funkciju
 Dijelovi i funkcije su međusobno povezani i
usklađeni da se osigura nesmetano vršenje
ukupnog zadatka
Organizacija kao organizam
 Ovo shvatanje se temelji na predpostavci da
organizacija ima gotovo sve osobine organizma
i da je tako treba i postavljati i posmatrati
 Organizacija kao i organizam obavlja određen
zadatak, ima svoje organe koji obavljaju
pojedinačne funcije, koji se dalje dijele na
dijelove koji obavljaju konkretne zadatke
 Svi su oni povezani i djeluju ka obavljaju
zadatka ili cilja organizacije kao i organizma
Organizacija kao organizam
 Postoje i druge sličnosti organizacije i
organizma




Kordinacioni sistem
Centar odlučivanja
Centar regulacije funkcionisanja
....
 Ovaj sistem shvatanja organizacije insistira na
automatskom funkcionisanju organizacije
 Isto kao što organizam automatski funcioniše
Organizacija kao organizam
 Pristalice ovog shvatanja organizacije ističu
kako se osobine i sistemi iz organizma trebaju
da ugrade u organizaciju kako bi ona
funkcionisala
 Ovi autori pored organizacije izučavaju i glavne
osobine ljudskog organizma
ORGANIZACIJA KAO
MEHANIZAM
Organizacija kao mehanizam
 Ovo shvatanje je takođe starijeg datuma i blisko
je shvatanju organizacije kao organizma
 Nastalo je u okviru klasične teorije organizacije
 Organizacija ima sve osobine mehanizma
 Jednog složenog aparata koji se sastoji od
povezanih konponenti (sklopovi, podsklopovi,
dijelovi podsklopova...)
 Ona čini jednu savršenu mašinu
 Čiji se rad i ponašanje mogu precizno regulisati
Organizacija kao mehanizam
 Najzaslužnji za ovo shvatanje je američki
inžinjer Taylor
 Tretirao je organizaciju kao tehnički sistem
 Čovjek u ovom sistemu ili shatanju nije bio
odvojen od mašine
 Čovjek je bio faktor proizvodnje ili dio mašine
 Pošto je čovjek viđen kao dio mašine smatrano
je da se njegov rad i ponašanje može predviditi i
regulisati (programirati)
Organizacija kao mehanizam
 Organizacija je komponovana kao savršeni
depersonalizovani aparat koji besprekorno
funkcioniše bez zastoja ili prekida u radu
 Pristalice ovog pogleda organizaciju tretiraju
kao mehanizam u kome se nalaze i djeluju ljudi
Organizacija kao organizam i mehanizam
 Iako su ova shvatanja logična, ona nemaju
realnu osnovu
 Ona ne odzažavaju organizaciju
 Njenu suštinu, stvarnu prirodu tvorevine
 Ona ne izučavaju organizaciju iz svih aspekata i
ne obrađuju sve njene elemente
Organizacija kao organizam i mehanizam
 Ova shvatanja nisu naučna:
1. Što idealizuju organizaciju, što pokušavaju da
je prikažu savršenom (da besprekorno
funkcioniše)
2. Što joj daju karakter depersonalizovane
tvorevine

Što čovjeka ne vide kao ljudsko biće (sa svim
slabostima i manama) već kao mašinu (dio
mašine) ili organizma
3. Zanemaruju sistem društvenih odnosa i njegov
uticaj na formulisanje organizacije, kao i na
ponašanje ljudi u njoj
Organizacija kao organizam i mehanizam
 Ova shvatanja iako nisu naučna u određenom
obliku su se zadržala sve do danas
 Upotreba termina ovih shatanja:





Funkcija
Organ
Dijagnoza
Anatomija
....
ORGANIZACIJA KAO
BIROKRATSKA TVOREVINA
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Ovo shvatanje takođe predstavlja kruti i
depersonalizovani koncept organizacije
 Ono polazi od organizacije kao savršenog,
racionalnog sistema
 U kojem je čovjek samo jedan činilan rada
 Čovjek u ovom sistemu radi i ponaša se prema
propisanim pravilima i normama
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Ovo shvatanje je nastalo kao rezultat
istraživanja i proučavanja organizacije koje je
vršio poznati njemački ekonomista, filozof i
sociolog Max Weber
 Prema Weber-u organizacija čini sistem koji
se bazira na brojnim, precizno utvrđenim
regulama i pravilima, kojim upravlja i diriguje
birokratija sastavljena od rukovodilaca
različitog profila i nivoa.
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Prema ovom shvatanju u organizaciji sve mora
da bude propisano i normirano
 Ljudi moraju striktno da se pridržavaju normi i
pravila
 Odnosi među ljudima moraju biti bezlični i
impersonalni
 Čovjek ne pozdravlja i ne respektuje čovjeka
nego njegovu funkciju
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Posebna karakteristika ovog shvatanja je
isticanje hierarhije i suborginacije
 Jedinstven sistem nadređenosti i podređenosti
Fajol naziva "skalarnim lancem komande".
 Taj lanac se prostire od vrha do dna
organizacije.
 On je strogo formalno ustrojen i preko njega idu
svi nalozi i sva naređenja u organizaciji.
 Sve se to odvija po principu subordinacije.
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Hijerahrija i subordinacija predstavljaju ideal i
temeljnu komponentu organizacije
 Na njima se zasniva čitav sistem rukovođenja i
usmjeravanja rada
 Rukovođenje mora da bude hijerarhijski
postavljeno
 Mora da funkcioniše na principu komande i
totalne podređenosti nižih pozicija
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Dužnosti, nadležnosti i odgovornosti
rukovodioca moraju da budu unapred i striktno
određene
 Njhovo ponašanje i djelovanje mora biti
impersonalno, strogo sližbeno
 Ovakno ponašanje mora biti na svim nivoima i u
svim djelovima organizacije
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Nedostatci ovog pogleda su:
1. Pridavanje pretjeranog značaja formi

Nastojanje da se cjelokupna aktivnost i
ponašanje ljudi u organizaciji normira i propiše
2. Glorifikovanje birokratije u organizaciji
•
Forsiranje birokratije u organizaciji, umjesto
spuštanja i svođenja na najmanju mjeru
3. Totalna depersonalizacija i dehumanizacija
organizacije

Promatranje i tretiranje čovjeka isključivo kao
nosioca posla, koji kao takav mora samo da radi
i sluša
Organizacija kao birokratska tvorevina
 Ovo shvatanje se takođe održalo sve do danas
u određenoj formi
 Korišćenje pojmova




Hijerahija
Subordinacija
Jedinstvo komande
...
ORGANIZACIJA KAO SOCIJALNI
SISTEM
Organizacija kao socijalni sistem
 Ovo shvatanje organizacije za razliku od
prethodnih je novijeg datuma
 Nastalo je kao rezultat kritike prethodnih
shatanja
 Predstavlja socio-psihološku viziju organizacije i
njene problematike
Organizacija kao socijalni sistem
 Prema ovom shvatanju, organizaciju čine, pre
svega, ljudi i sistem odnosa među njima
 Ljudi su njen glavni i jedini faktor i oslonac
 Kao ljudska bića a ne kao mašine ili sredstva
 Ljudi imaju svoje motive, potrebe, ciljeve,
stavove, zahtjeve, svoje norme i pravila
ponašanja što čini osnov postojanja i
funkcionisanja organizacije
Organizacija kao socijalni sistem
 Proučavanje i težište ovog shvatanja
organizacije je na:







Oblicima povezivanja i djelovanja ljudi
Njhovim formalnim i neformalnim grupama
Međusobnim odnosima ljudi u ovim grupama
Njihovim stavovima i interakcijama
Strukturi i vodstvu grupa
Grupnim normama i pravilima ponašanja
Njihovom statusu i moći u organizaciji.
 Opstanak i uspješnost funkcionisanja
organizacije zavisi od ljudi i njihovoh odnosa
Organizacija kao socijalni sistem
 Ovo shvatanje je realnije od prethodnih jer
posmatra čovjeka kao ljudsko biće
 Ovo shvatanje nije cjelovito jer posmatra jedan
element ili aspekt organizacije
 Zanemarije ostale veoma ili jednako bitne
elemente i aspekte koje čine organizaciju
 U organizaciji vidi samo socijalni a ne i tehnički
sistem
ORGANIZACIJA KAO RADNA
CJELINA
Organizacija kao radna cjelina
 Obuhvata i druge aspekte i onu stranu
organizacije koju prethodno shvatanje
zanemaruje
 Prema ovom shvatanju organizacija čini jednu
organsku cjelinu sposobnu za samostalno
djelovanje i samostalan život
Organizacija kao radna cjelina
 Prema ovom shvatanju govorimo da je
organizacija:






I preduzeće
I država
I društvo ekonomista
I EU
I UN
i....
Organizacija kao radna cjelina
 Kao radna sredina organizacija ne obihvata
samo ljude i njigove međusobne odnose, već i
materijalne činioce proizvodnje, kao i sistem
odnosa između njih i unutar svakog od njih
 Ona čini i socijalni i tehnički sistem
 Ovo shvatanje je kompletnije od prethodnih
shvatanja jer ne uzima u obzir samo jedan
akpekt ili faktor organizacije
Organizacija kao radna cjelina
 Ali ovo shvatanje ispušta iz vida jednu značaju
stranu organizacije
 Djelatnost organizacije
ORGANIZACIJA KAO
DJELATNOST, ODNOSNO
PROCES ORGANIZOVANJA
Organizacija kao djelatnost,
odnosno proces organizovanja
 Ovo shvatanje organizacije je veoma
raprostranjeno u teoriji i praksi
 O organizaciji se govori u svakodnevnom životu
 Kada se želi istaći potreba da se nešto bolje,
brže i racionalnije obavi
 Da se preduzmu određeni koraci i ulože određeni
napori
Organizacija kao djelatnost
 Prema ovom shvatanju, organizacija predstavlja
svojevrsan proces, svojevrsnu, smišljenu
djelatnost čovjeka kojom se vrši spajanje,
usklađivanje i međusobno vezivanje činilaca
rada u jednu novu organsku, radno sposobnu
cjelinu.
Organizacija kao djelatnost
 Organizacija ne prestanje stvaranjem jedne
takve cjeline (kompomovanjem od činilana
rada)
 Zbog toga što u toku funkcionisanja ove cjeline
dolazi do stalnog narušavanja sklada između i
unutar njenih činilaca
 To dovodi do potrebe za njegovo ponovno
uspostavljanje
Organizacija kao djelatnost
 Shvatanje organizacije kao djelatnosti, uzeto
samo za sebe, ne čini organizaciju u punom
smislu riječi
 Djelatnost u stvari, čini samo jedan (veoma
važan) aspekt organizacije
INTEGRALNO SHVATANJE I
PROUČAVANJE ORGANIZACIJE
Integralno shvatanje i proučavanje
organizacije
 Iz prethodnih shvatanja organizacije se vidi da
uzeti sami za sebe, nisu adekvatna i da u
potpunosti ne odražavaju njenu stvranu prirodu,
niti uključuju sve njene komponente i aspekte
 Ovo shvatanje i njeni autori dopuštaju da
organizacija ima više značenja
 Da je u isto vrijeme i tehnički i socijalni sistem (tj.
ljudi i materijalna sredstva ili radna cjelina i
djelatnost organizacije)
Integralno shvatanje i proučavanje
organizacije
 Ovo shvatanje vidi organizaciju kao složenu
tvorevinu sa više različitih značenja i obilježja
 Većina pristalica klasičnih teorija sve više
koriguju svoje stavove sagledavaju organizaciju
sa više aspekata, a ne samo kroz jedan
Integralno shvatanje i proučavanje
organizacije
 Ovo shvatanje ističe dvije strane organizacije
(dva temeljna značenja)
1. Koje upućuje na organizaciju kao cjelinu
2. Koje upućuje na organizaciju kao proces