Transcript Ma**e*stwo w Grecji

•
Pierwsze zadanie o charakterze ogólnopaństwowym, to przysporzenie polis
obywateli
•
Perykles w swojej mowie pogrzebowej (Tukidydes II 45) mówił „… nadzieja na inne
dzieci powinna pokrzepić tych, którzy je jeszcze mieć mogą; w rodzinnym bowiem życiu nowe
dzieci pozwolą niejednemu zapomnieć o umarłych, a państwo osiągnie podwójną korzyść:
uniknie wyludnienia i powiększy swoje bezpieczeństwo”
•
Drugie zadanie o charakterze prywatno – rodzinnym to zapewnienie kontynuacji
rodu, opieki nad rodzicami i przejęcia obowiązków związanych z kultem religijnym
•
W Sparcie agamia czyli bezżenność pociągała atimię czyli rodzaj niesławy, która co prawda nie
wiązała się z utratą praw obywatelskich, ale oznaczała szereg upokarzających obowiązków, np.
bezżenni musieli zimą obchodzić w korowodzie nago agorę i śpiewać pieśni, w których sami
określali się jako nieposłuszni prawom i poddawali sami siebie upokarzającej krytyce. Mężczyźni
bezżenni nie mogli liczyć na szacunek w podeszłym wieku, a co za tym idzie zamykała się przed
nimi droga do urzędów. Oprócz tego wytaczano im sprawy sądowe i karano grzywną – graphé
agamíu.
•
W Atenach nie było formalnego przymusu prawnego zawierania małżeństwa, jednak opinia
publiczna wywierała na mężczyzn bardzo silną presję, co w systemie ateńskiej demokracji w
sposób znaczący rzutowało na powodzenie w życiu politycznym.
•
Platon uważał, że poprzez założenie rodziny i posiadanie potomstwa człowiek uczestniczy w
nieśmiertelności a niegodnym jest ten, który z tego rezygnuje. Postulował (Prawa IV 721) - … kto
/…/ nie ożeni się do trzydziestego piątego roku życia, płacić będzie rocznie sumę wynoszącą tyle a tyle,
ażeby nie wyobrażał sobie, że zyskuje na bezżennym stanie i ułatwia sobie życie. Odmówione mu będą przy
tym wszelkie dowody czci i szacunku, jakie młodzi za każdym razem okazują publicznie starszym od siebie
wiekiem. Nieco dalej (Prawa VI 773-4) określa nawet wysokość takiej grzywny na 100 drachm dla
pentakosiomedimnoi, 70 dla hippeis, 60 dla zeugitów i 30 dla tetów. Pieniądze te stanowić będą
święty fundusz Hery. Kto w ciągu roku nie uiści tej grzywny, zapłaci sumę przewyższająca ją
dziesięciokrotnie.

(Platon, Prawa VI 772 D) Skoro zaś ktoś skończył lat dwadzieścia pięć i mając sposobność
rozejrzeć się i dać poznać, znalazł, jak sądzi, dziewczynę, która mu odpowiada i nadawałaby
się do wspólnego płodzenia potomstwa, niech wstępuje w związki małżeńskie, i niech czyni to
każdy do trzydziestego piątego roku życia najpóźniej.

Zgodnie z prawami przypisywanymi Likurgowi młodzi Spartanie powinni wybierać
żony z rodzin ubogich, aby nie tworzyć dużych latyfundiów.

W Sparcie nie było nakazu endogamii. Możliwe były nie tylko małżeństwa z
cudzoziemkami, jak też z córkami periojków i helotów. Jeżeli uznano je za legalne
żony, ich dzieci stawały się pełnoprawnymi obywatelami.

Platon był także przeciwny zawieraniu małżeństw dla majątku, uważał też, że dobrze
jest by żona nie wnosiła do małżeństwa zbyt dużego posagu - nie wnosząc posagu do
domu mniej wykazywać będą buty i nie będą popadać małżonkowie w poniżające jarzmo z
powodu pieniędzy kobiet.

Pokrewieństwo nie było przeszkodą zawarcia małżeństwa. Możliwe były nawet
związki między rodzeństwem przyrodnim z tego samego ojca, ale zabronione był
związki pomiędzy rodzeństwem przyrodnim z tej samej matki.

Za wiek stosowny do zawarcia małżeństwa przez dziewczynę uważano 15 lat, choć
wydawano za mąż i 12 letnie dziewczęta, choć Platon uważał, że żoną powinna
zostawać kobieta w wieku od 16 do 20 lat

Męża dla córki wybierał ojciec

Małżeństwo mogło być zawarte tylko pomiędzy pełnoprawnym obywatelem polis i
córką pełnoprawnego obywatela. Dzieci z innych związków nie posiadały praw
obywatelskich i były określane jako nothoi. Były pozbawione praw obywatelskich i
prawa do dziedziczenia, po śmierci ojca – obywatela mogły otrzymać jedynie
jednorazową zapomogę, nie wyższą jednak niż 1000 drachm. Ustawa taka była
podjęta w Atenach za Peryklesa w 460 r. p.n.e., jednak sam Perykles musiał prosić o jej
uchylenie dla swojego syna.

Małżeństwo powinny poprzedzać formalne zaręczyny – engyesis

Kandydat na męża składał przyszłemu teściowi hedna czyli podarki

W ramach umowy engyesis ustalano wysokość posagu proniks, pherne, którego część
stanowiły tzw. „miłe dary” czyli meilia – ta część posagu stawała się osobistą
własnością żony.

Choć posag w zasadzie nie był konieczny, jednak przestrzegano bardzo , by był
ustanawiany. Ubogie dziewczęta i sieroty były uposażane z funduszu pochodzącego
ze składek obywateli lub ze skarbu polis

Zgodę na małżeństwo wyraża w imieniu dziewczyny ojciec, brat lub opiekun.

Jeżeli małżeństwa ni poprzedziły engyesis, dzieci z niego nie mogły być wpisane do
fyli obywatelskiej.

Heraklejdes bierze sobie jako swoją prawowitą małżonkę Demetrię, pochodzącą z wyspy Kos,
kobietę wolno urodzoną, od jej ojca Leptinesa z wyspy Kos i matki Filotis. Wolny bierze ją wolną,
przynoszącą ubranie i ozdoby wartości 1000 drachm. Heraklejdes będzie dostarczał Demetrii
wszystko, co należy się wolno urodzonej małżonce i będziemy mieszkali razem tam, gdzie uznają
za najlepsze Leptines i Heraklejdes po wspólnej naradzie. Jeżeli się okaże, że Demetria popełnia
jakieś złe czyny na hańbę męża, Heraklejdesa, zostanie pozbawiona wszystkiego, zostanie
pozbawiona wszystkiego, co przyniosła, ale Heraklejdes musi wykazać słuszność zarzutów
przeciw Demetrii wobec trzech mężów, na których zgodzą się oboje. Nie będzie wolno
wprowadzić Heraklejdesowi do domu innej kobiety na hańbę Demetrii, ani mieć dzieci z inna
kobietą, ani pod jakimkolwiek pozorem postępować źle przeciw Demetrii. Jeżeli okaże się, że
Heraklejdes robi coś takiego i Demetria wykaże to wobec trzech mężów, na których zgodzą się
oboje, Heraklejdes będzie musiał oddać Demetrii posag, który wniosła, wartości 1000 drachm i
zapłaci ponadto kary 1000 drachm w srebrnej monecie Aleksandra. Demetria i ludzie występujący
z nią razem będą mieli prawo egzekucji jakby na podstawie prawnie przeprowadzonego procesu
w stosunku do osoby Heraklejdesa i całego majątku Heraklejdesa na lądzie i na wodzie.

Ta umowa niech będzie ważna pod każdym względem wszędzie, gdzie by ją wniósł Heraklejdes
przeciwko Dematrii albo Demetria i ludzie występujący z nią razem, tak jakby ta umowa była
zawarta. Heraklejdes i Demetria będą mieli prawo przechowywać własne egzemplarze umowy i
wnieść je przeciw sobie wzajemnie. Świadkowie Kleon z Geli, Antikrates z Temnos, Lysias z
Temnos, Dionisios z Temnos, Aristomachos z Kyrene Aristidikos z Kos.

Rano w dniu wesela przystrojenie domu panny młodej kwiatami

Także rano dobywała się uroczysta kąpiel panny młodej w wodzie z miejscowego świętego
źródła ( np. w Atenach młode dziewczęta lutrophoroi przynosiły wodę ze źródła Kallirohe)

Przystrajano pannę młodą i oczekiwano gości w domu jej rodziców.

Po zebraniu się gości składano ofiary bogom – opiekunom rodziny i małżeństwa: Zeusowi,
Herze, Hestii, Artemidzie i Mojrom. Panna młoda składała im w ofierze swoje dziecięce
zabawki i odcięty lok włosów.

Po ofiarach ojciec panny młodej oddawał córkę przyszłemu zięciowi i wygłaszał formułę, w
której stwierdzał, że zwalnia ją z obowiązku składania ofiar duchom swoich przodków i od tej
chwili winna składać ofiary duchom przodków męża. Odpowiadało to prawnemu wyzwoleniu
spod władzy ojca i przejściu pod władzę męża.

Następnie urządzano ucztę weselną na którą zapraszano gości. Podczas tego etapu uczty
weselnej panna młoda zasłonięta welonem kalyptra siedziała w gronie swoich rówieśnic
oddzielona od gości

Uczta weselna nie powinna była być wystawna i przesadnie bogata

Nie wolno się upijać, szczególnie małżonkom, ponieważ dziecko, które może zostać poczęte w
noc po zaślubinach powinno zostać powołane do życia w pełni świadomości. Dziecko
spłodzone przez nietrzeźwych rodziców będzie pod każdym względem upośledzone
skrzywdzone (Platon, Prawa VI 755)

Kolejną uroczystością było przeprowadzenie panny młodej do domu męża. Panna młoda szłą
lub jechała na wozie w towarzystwie pana młodego i nymphiosa czyli jednego z krewnych.

Za nowożeńcami ciągnął orszak weselny, a matka panny młodej przenosiła zapalona
pochodnię, aby rozpalić ogień w domu małżonków i w ten sposób wprowadzić do ich
małżeństwa Hestię, boginię domowego ogniska

W czasie przemarszu śpiewano pieśni weselne tzw. hymenaje ku czci boga wesel Hymenajosa.

Po dotarciu do domu pan młody przenosił żonę przez próg. Podczas gdy goście obsypywali parę
młodą daktylami, orzechami, figami lub drobnymi monetami (katachysma) Była to zarówno
wróżba dostatku w domu, jak i ofiara dla bóstw domowych.

Rozpalenie ognia na ognisku domowym i złożenie ofiar przodkom rodziny męża, po czym
następowało wspólne spożycie chleba i owoców.

Uczta w domu państwa młodych. Goście mogli wręczać upominki

Odprowadzenie pary młodej do thalamos czyli sypialni przy wtórze hymnos epithalamos –
pieśni pełnej żartobliwych i nie zawsze taktownych aluzji do tego, co ma w sypialni nastąpić.

W dniu następnym młoda para wydawała dla gości przyjęcie, kiedy to była właściwa pora na
składanie podarków. Ponieważ panna młoda występowała w tym dniu bez welony kalyptra,
dlatego uroczystości te nazywano anakalypteria (zdjęcie welonu) a podarki dane w tym dniu
anakalyptra.

Żona nie ma praw obywatelskich a w epoce klasycznej jest całkowicie zależna od męża. W
Atenach żona powinna wraz z innymi kobietami przebywać w kobiecej części domu
(gynaikoinitis lub gynaikeion.

Nie wolno było żonie ateńskiej samodzielnie wychodzić na ulicę. Zawsze towarzyszyła jej
zaufana niewolnica – przyzwoitka. Jedynie w święta możliwe było opuszczanie domu.

Prawa Sparty były bardziej liberalne, ponieważ dobrem najwyższym było zdrowie i
sprawność młodej matki, a zatem dziewczęta i kobiety mogły np. brać udział w ćwiczeniach
fizycznych

Platon postulował wierność obojga małżonków, jednak w praktyce karana była jedynie
zdrada żony, która w razie odkrycia zdrady traciła dobre imię, a mąż mógł zabić kochanka,
jeżeli miał świadków zdrady.

Także Platon postulował rozwiązywanie po 10 latach małżeństw bezdzietnych.

Likurg natomiast w przypadku gdy mąż był o wiele starszy od żony i nie było nadziei na
potomstwo postulował, by stary mąż wybrał młodego mężczyznę, który w jego domu
będzie płodził dzieci z jego żoną.

Likurg dopuszczał także , by mężczyzna , który nie chce mieć mieszkać z żoną, a chce mieć
dzieci, może płodzić je z małżonką innego mężczyzny, ale oczywiście za jego zgodą.
 O rozwód apoleipsis starać się mogli obydwoje małżonkowie.
 Żona mogła przedstawić archontowi na piśmie powody rozwodu i jeżeli mąż nie
stawiał przeszkód ogłaszano separację, jeżeli jednak istniały spory, np.
majątkowe i mąż zgłaszał sprzeciw, to żona mogła ponownie odwołać się do
archonta i sprawę przeprowadzano na drodze sądowej. Wynik rozprawy w
dużym stopniu zależał od dokładności sporządzenia umowy ślubnej.
 Mąż nie musiał przeprowadzać sprawy rozwodowej, tylko odsyłał żonę wraz z
posagiem do domu jej ojca lub opiekuna prawnego. Nie musiał podawać
powodu odesłania (apopompe, apopempsis)

Zdaniem Platona małżonkowie powinni dbać o to by przyszły na świat dzieci najpiękniejsze

Kobieta w ciąży powinna zachowywać spokój i pogodę ducha, nie powinna doznawać ani wielkich
przyjemności, ani przykrości.

W porodzie pomagała położna, a pieczę nad rodzącymi miała bogini Ejlejtyja utożsamiana z Artemidą

Poród był zawsze dla kobiety niebezpieczny z uwagi na niewielką wiedzą położnych

Jeżeli szczęśliwie urodził się chłopiec drzwi domu przystrajano gałązkami oliwnymi, a jeżeli
dziewczynka, to wełnianymi wstążkami

Noworodka kąpano w wodzie z oliwą, a w Sparcie w wodzie z winem i zawijano w pieluszki spargama.
Składano nastepnie w wiklinowej kołysce liknon.

W piątym lub siódmym dniu po porodzie odbywała się amphidromia czyli uroczystość uznania dziecka
przez ojca. Jeżeli ojciec dziecko uznawał podnosił je z ziemi i nastepnie szybko obnoszono je na sicie
dookoła ogniska domowego sypiąc równocześnie ziarno, groch i sól dla bogów.

Dzieci nie uznane porzucano

Po amphidromii nadawano dziecku imię po dziadkach, a goście obdarowywali dziecko i rodziców.
Dziewczynki wychowywała matka, a chłopcy w wieku 7 lat przechodzili spod jej opieki pod opiekę ojca.

Piastunki trophos i mamki titthe pomagały w wychowaniu. Titthe karmiły dzieci piersią, a potem przeżutą
przez siebie papką.

Platon zalecał huśtanie dzieci w możliwie jak najdłuższym czasie. Usypianiu pomagały kołysanki
baukalema, a straszeniu strzygi Mormolyke. Dzieciom dawano też grzechotki platagaí