Transcript Edukacja w rzemiośle ma przyszłość!

DOBRE PRAKTYKI
Rzemieślnicy produkujący ręcznie swoje wyroby mogą przystąpić do CENTRO DE ARTISANIA
COMUNITAT VALENCIANA, które nadaje im po odpowiedniej weryfikacji specjalny certyfikat
poświadczający, że wyrób sprzedawany przez wytwórcę posługującego się tym
certyfikatem jest wyrobem rękodzielniczym.
Powyższe centrum w ramach przydzielonych mu przez władze regionu finansów zajmuje się
promocją zrzeszonych w nim rzemieślników. Wydaje foldery, katalogi, posiada własną
stronę internetową.
Jest to przykład dobrej praktyki, którą warto by zastosować w naszym kraju. Mamy wielu
drobnych wytwórców wytwarzających ręcznie swoje wyroby, których z reguły nie stać na
promocje swojej działalności w Internecie oraz mediach. Pomoc państwa czy władz
regionu w tym zakresie, promocja ich działalności bardzo by im pomogła w działalności.
W ramach Izby Rzemieślniczej oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości mogłoby powstać
centrum zajmujące się taką działalnością. Fundusze na ten cel powinny zostać pozyskane z
finansów centralnych lub regionu.
Rzemieślnik, który by chciał skorzystać z takiej promocji musiałby wystąpić o nadanie
certyfikatu. Certyfikat taki miałby on prawo umieszczać na swoich wyrobach. Byłby on
gwarantem jakości danego wyrobu oraz świadczącym o jego oryginalności.
Jego firma zostałaby umieszczona na stronie internetowej centrum. Centrum wydawałoby
katalogi i foldery promujące takich wytwórców.
Centrum Rzemieślnicze Departamentu Walencji zajmuje promocją przedsiębiorców
zarówno w kraju jak i za granicą. Pomaga im usytuować się na rynku. Działalność centrum
finansowana jest w większości z budżetu regionu oraz z środków Unii Europejskich. Promocja
odbywa się poprzez pokazy, edukację, targi, wystawy, stałą ekspozycję. Głównymi
hasłami są: tradycja, edukacja, artyzm. Aby osiągnąć zamierzone cele promocji
rzemieślników poprzez specjalną komisję nadawany jest czteroletni certyfikat wraz ze
specjalnym znakiem (logo). Dotyczy to zarówno produktów jak i usług oferowanych przez
przedsiębiorców. Logo to można używać na wyrobach lub oznaczyć zakłady usługowe,
wykorzystać na stronie internetowej lub w innych materiałach promocyjnych. Na około 9
tys. przedsiębiorców na chwilę obecną około 3200 rzemieślników ma prawo do używania
znaku i posiada ten certyfikat. O certyfikat rzemieślnicy występują z wnioskiem do
ministerstwa, w którym muszą przedstawić czym się zajmują, jaki jest stopień wykonania
robót ręcznych oraz spełnić inne warunki. Certyfikat ważny jest w całym kraju oraz poprzez
Centrum Rzemieślnicze przedstawiany jest poza granicami różnym zrzeszeniom i
organizacjom rzemieślniczym. Również wykorzystując logo tworzone są filmy
przedstawiające i promująca różne zawody rzemieślnicze - pokazywane młodym ludziom
w szkołach celem pokazania im różnorodnych możliwości zawodowych.
Dobra praktyka, którą można wykorzystać w Polsce.
Stworzenie znaku (logo) wraz z certyfikatem, które nadawane by było rzemieślnikom na
określony czas przez komisję przy Izbie Rzemieślniczej. Przedsiębiorcy, którzy otrzymaliby ten
certyfikat musieliby spełnić warunki jakości, wykorzystania nowych technologii w tradycyjnym
rzemiośle przy odpowiednim stopniu robót ręcznych. Rzemieślnicy, którzy otrzymaliby certyfikat
to zarówno wykonujący dzieło, produkt jak i świadczący usługi meliby prawo przez określony
czas, np. 5 lat do używania certyfikatu i logo poprzez umieszczanie go na wyrobach,
oznakowanie zakładów, wykorzystanie w materiałach promocyjnych, legitymowanie się nimi
na pokazach, targach, wystawach zarówno w kraju jak i za granicą. Również organizacja
rzemieślnicza jak Izba Rzemieślnicza czy Cechy Rzemiosł miałyby możliwość promocji tych
przedsiębiorstw poprzez swoją działalność.
Podczas wymiany doświadczeń w ramach projektu „Edukacja w rzemiośle ma przyszłość”
uczestnicy wyjazdu do Walencji mieli okazję zobaczyć szkoły hiszpańskie kształcące młodzież
w zawodach rzemieślniczych, jak również mogli poznać tamtejszą strukturę szkolnictwa
podczas spotkań z dyrekcją i osobami odpowiedzialnymi za współpracę międzynarodową.
Jedną z 20 dobrych praktyk zaobserwowanych podczas wizyt w wybranych instytucjach
oświatowych było doskonałe wyposażenie pracowni. Dzisiejsza młodzież to pokolenie, które
dużą wagę przywiązuje do nowości technologicznych i do rozwijania swoich umiejętności
praktycznych, zarówno u pracodawców, jak i podczas zajęć lekcyjnych, dlatego też
odpowiednie wyposażenie pracowni szkolnych może stanowić przewagę konkurencyjną na
rynku usług edukacyjnych. Doposażenie pracowni szkolnych w nowoczesny sprzęt
pozwoliłoby nabyć uczniom umiejętności praktyczne w warunkach laboratoryjnych, a
następnie wykorzystanie zdobytej wiedzy na zajęciach praktycznych u pracodawców. Takie
zajęcia przyczyniłyby się do wzrostu atrakcyjności szkolnictwa zawodowego, co zwiększyłoby
wzrost zainteresowania zawodami rzemieślniczymi wśród uczniów.
Oprócz doskonale wyposażonych pracowni uczestnicy projektu zaobserwowali w
odwiedzanych placówkach kilka innych rozwiązań, które warto by było przenieść na
grunt polski. Zapewnienie bezpieczeństwa w szkole to jedno z kluczowych zadań
dyrektorów placówek oświatowych. Bardzo dobrym pomysłem zaobserwowanym w
hiszpańskich szkołach jest zamontowanie drzwi z bulajami, dzięki którym zwiększone jest
bezpieczeństwo zarówno młodzieży, jak i nauczycieli. Kolejną zaobserwowaną zaletą w
zakresie organizacji szkolnictwa w Hiszpanii był dźwięk dzwonka. W Polsce monotonny,
jednostajny dźwięk dzwonka wywołuje wśród uczniów skrajne emocje - uczucie strachu
w przypadku rozpoczynającej się lekcji lub euforię w przypadku zakończenia lekcji.
Bardzo dobrym pomysłem zaczerpniętym z odwiedzanych szkół byłoby wprowadzenie
melodii muzyki klasycznej zamiast standardowego dzwonka, która nie wywołuje
uczucia nerwowości związanego z rozpoczęciem lub zakończeniem zajęć lekcyjnych.
W Hiszpanii jednolitym systemem oświaty zarządza Ministerstwo Edukacji Narodowej wraz z
lokalnymi władzami oświatowymi. Centralna władza oświatowa zrezygnowała z wielu
uprawnień na rzecz 17 autonomicznych regionów, na które podzielony został kraj.
Ukierunkowane kształcenie zawodowe (Formación Professional Especifica) obejmuje
wszystkie kierunki nauki systemu szkolnictwa, które uprawiają do wykwalifikowanego
wykonywania poszczególnych zawodów. Obecnie dotyczy to wszystkich oferowanych
kierunków nauczania (zarówno profilu artystycznego, biologicznego, humanistycznego,
technicznego i matematycznego).
Celem ukierunkowanego kształcenia zawodowego (FPE) w ramach systemu szkolnictwa jest
przygotowanie do wykonywania zawodu. Uczniowie otrzymują wszechstronne wykształcenie,
które ma im pomóc w radzeniu sobie ze zmianami zachodzącymi również w późniejszym
życiu zawodowym. Dalszym celem jest zrozumienie organizacji i właściwości wybranej branży
jak również zapoznanie się z możliwościami wejścia w życie zawodowe. Ponadto ważne jest
zdobycie tożsamości i dojrzałości poprzez dokształcanie się mające na celu dopasowanie się
do zmian zachodzących w wykonywanym zawodzie oraz poszerzaniu własnych kwalifikacji.
Ukierunkowane kształcenie zawodowe (FPE) obejmuje utworzoną modułowo strukturę
etapów nauczania mających odmienny czas trwania. Etapy te składają się z teoretycznej
i praktycznej części, które są uzależnione od odpowiedniej dziedziny zawodowej oraz
od kompetencji określonej osoby. Czas nauki w 25% odbywa się w zakładzie pracy
np: w zakładzie produkcyjnym, gdzie procesy produkcyjne (lub usługi) z nim związane
odbywają się w realnych czasowo warunkach. Uczniowie którzy ukończyli kształcenie
zawodowe (FPE) średniego lub wyższego stopnia, otrzymują tytuł specjalisty i są cennym
narybkiem na rynku pracy.
Po odbyciu szeregu spotkań w wizytowanych wielozawodowych placówkach szkolnych
rejonu Walencji uwagę przykuło rozwiązanie stosowane w wizytowanych szkołach dot.
wyposażania uczniów w ubrania robocze na zajęcia praktyczne. Uczniowie na te zajęcia
muszą we własnym zakresie (na własny koszt) wyposażyć się w niezbędny ubiór i dbać o
jego stan przez cały okres nauki. Również uczniowie branż cukierniczej, gastronomicznej i
fryzjerskiej muszą się wyposażyć w podstawowe - niezbędne narzędzia.
Wyżej opisane doświadczenie powinno zostać przyjęte do stosowania u polskich
rzemieślników-przedsiębiorców, w których zakładach uczniowie szkół odbywają
praktyczną naukę zawodu. Oczywiście, w zależności od branży, ten pierwszy wkład
ucznia w naukę, byłby kwotowo różny mając na uwadze wysokość poniesionych kosztów.
W skład „zestawu” w jaki musiałby się uczeń wyposażyć wchodziłyby:
a/ ubiór – zgodny z obowiązującymi wymogami i przepisami BHP odpowiedni dla
każdego zawodu
b/ zestaw podstawowych – niezbędnych narzędzi
Szczegóły „zestawu” określałby mistrz zakładu – pracodawca , u którego uczeń ma
podjąć naukę, gdyż to on zgodnie z Kodeksem Pracy odpowiada za zatrudnienie
pracownika właściwie przygotowanego do wykonywania pracy.
Stosowane w naszym kraju metody wyposażania pracownika (w tym i ucznia)
podejmującego pracę w zakładzie w ubranie robocze na zasadzie „obdarzania” Go tym
, jest nie doceniane, co w praktyce przejawia się jego niszczeniem, niedbalstwem o jego
stan, kradzieżą itp. A sposoby dyscyplinarne nie skutkują.
Wniosek należałoby poddać szerszej dyskusji do Komisji Egzaminacyjnych wszystkich branż
Izby Rzemieślniczej oraz Małej Średniej Przedsiębiorczości, celem jego zaopiniowania przez
Mistrzów zasiadających w ich składzie.
Model edukacji, w którym żadna z wybranych przez jego uczestnika ścieżek zdobywania
wiedzy w żadnym momencie rozpoczętego procesu edukacyjnego nie blokuje dróg
rozwoju osobistego jednostki nie jest koncepcją nową. Nie jest ona również obca
polskiemu szkolnictwu to co jednak zasługuje na omówienie w świetle zdobytych
doświadczeń to realizacja owego postulatu w ramach istniejącego w Hiszpanii modelu
szkolnictwa zawodowego.
System edukacji hiszpańskiej przewiduje obowiązkową naukę młodzieży do ukończenia 16
roku życia. Proces obowiązkowej edukacji kończy przystąpienie do egzaminu educación
secundaria obligatoria E.S.O . będącego odpowiednikiem naszego egzaminu
gimnazjalnego, po którym młody człowiek chcący kontynuować edukację może podjąć
ją w dwuletnim liceum przygotowującym do studiów uniwersyteckich lub w zwyczajowo
dwustopniowej szkole zawodowej.
Edukację podjętą w szkołach zawodowy, funkcjonujących w ramach szkolnictwa
nieobowiązkowego, odbywać można na dwóch poziomach edukacji; zasadniczego
nauczania zawodowego (formación profesional de grado medio) trwającego dwa lata
oraz następującego po nim nauczania zawodowego (formación profesional de grado
superior), długość trwania tego stopnia zależy od typu szkoły - 2 do 4 lat. Czteroletni
poziom wyższy ma np. szkoła ceramiki w Manises, ukończenie tego poziomu równoznaczne
jest z ukończeniem edukacji uniwersyteckiej.
Istotne jest, iż podjętą w szkołach zawodowych stopnia podstawowego edukację
można przerwać na każdym jej etapie i na każdym etapie można do niej powrócić
weryfikując zdobyte w przerwanym procesie edukacyjnym umiejętności przez
przystąpienie do egzaminu sprawdzającego. Tak więc, nie tylko proces zasadniczego
nauczania zawodowego nie musi być kontynuowany na stopniu wyższym, może być
również podjęty po dowolnie długiej przerwie, ale obowiązkowo zakończony
trzymiesięcznym okresem praktyki w przedsiębiorstwach zewnętrznych. Podobnie
w wypadku kolejnego ze stopni szkolenia zawodowego, podejmowanego przez
absolwentów stopnia podstawowego, nie zawsze bezpośrednio po zakończeniu
pierwszego etapu edukacji, o czym świadczy wiek uczniów od 18 do 6o roku życia,
przerwanie edukacji nie zamyka drogi do jej zakończenia. Naukę podjąć można w
dowolnym momencie po zaliczeniu egzaminu sprawdzającego zdobyte uprzednio
umiejętności i zakończyć odbywając obowiązkową praktykę z zakładzie produkcyjnym
i broniąc realizowanego pod nadzorem opiekuna projektu czy też inaczej pracy
dyplomowej.
Pomimo dużej dowolności w wyborze dróg edukacji „ponad gimnazjalnej” i
nieobligatoryjnego charakteru twórcy systemu edukacji hiszpańskiej przygotowali również
propozycję dla tych absolwentów szkół ogólnokształcących, którzy z różnych powodów
nie zdali egzaminów E. S. O. dając im możliwość podjęcia przyuczenia do wykonywania
zawodu w ramach różnych kursów i pozostawiając im możliwość podejścia w każdej
chwili do egzaminu otwierającego wstęp do regularnej szkoły zawodowej przez
przystąpienie do egzaminu sprawdzającego wiedzę na poziomie E. S. O.
Doradztwo zawodowe w Polsce realizowane jest w ramach systemu oświaty, systemu instytucji
rynku pracy oraz jako element projektów finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego prowadzonych zarówno przez placówki oświatowe, instytucje rynku pracy, jak i
prywatne firmy i organizacje pozarządowe. Ustawa o systemie oświaty daje możliwość
zatrudniania w szkołach doradców zawodowych jako personelu psychologicznopedagogicznego. Ich zatrudnienie jednak jest zależne od decyzji organu prowadzącego daną
szkołę (najczęściej samorząd terytorialny).
Zatrudnianie doradców zawodowych przez szkoły nadal pozostaje kwestią dobrowolności,
pojawiły się natomiast nowe ustalenia, do których szkoły są zobowiązane dostosować się. Pomoc
psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolach, szkołach i placówkach ma być realizowana
przez – odpowiednio – nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów
prowadzących zajęcia z uczniem, tworzących zespół. Osoba koordynująca pracę zespołu
zostaje wyznaczona przez dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki. Do zadań zespołu należy
zatem planowanie zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego i sposobu ich realizacji
w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Do zadań doradcy zawodowego lub nauczyciela
planującego i realizującego zadania doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkole i placówce
należą w szczególności: systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje
edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej;
gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych
danemu poziomowi kształcenia; udzielanie indywidualnych konsultacji uczniom i rodzicom;
prowadzenie zajęć przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia
roli zawodowej; koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę i
placówkę; współpraca z innymi nauczycielami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w
zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego. Dodatkowo – dla uczniów o indywidualnych
potrzebach – zespół zakłada Kartę ucznia, która jest na bieżąco prowadzona i uzupełniana, a w
przypadku ukończenia szkoły przez ucznia, wydana jego rodzicom lub przekazana do następnej
szkoły. Na podstawie prowadzonych kart dyrektor szkoły dokonuje bilansu potrzeb na dany rok
szkolny.
Za szkolenie zawodowe odpowiadają w Hiszpanii dwa ministerstwa: z jednej strony jest to
Ministerstwo Edukacji, Polityki Społecznej i Sportu, z drugiej – Ministerstwo Pracy i Imigracji.
Obu ministerstwom podlegają instytucje wspierające koordynację działań.
Poradnictwo dla uczniów jest prowadzone przez całe kształcenie obowiązkowe.
Organizacja i harmonogram działań z zakresu poradnictwa na szczeblu szkół są
określone w Planie Działania Poradnictwa, który z kolei zawiera Plan Działania w trybie
Konsultacji oraz Plan Poradnictwa Zawodowego i Akademickiego. Plan Działania w
trybie Konsultacji to dokument opisujący organizację i funkcjonowanie wszystkich działań
z zakresu poradnictwa edukacyjnego, prowadzonych przez nauczycieli we współpracy z
Departamentem Poradnictwa i dyrektorem szkoły - najczęściej jest to godzina
konsultacji w tygodniu. W szkołach podstawowych plan ten układają wychowawcy
klasy, a w szkołach średnich – Departament Poradnictwa, na podstawie propozycji
wychowawców klas oraz wskazówek szkolnego Komitetu Koordynacji Pedagogicznej.
Konsultacje uznawane są za jedną z podstawowych metod w poradnictwie szkolnym.
Mają one pomagać i udzielać porad uczniowi lub grupie uczniów za pośrednictwem
wychowawcy, który jest nauczycielem tej grupy. Poradnictwo obejmuje całą edukację
obowiązkową, a do jego głównych celów należą: pomoc uczniom w poprawie
osiąganych wyników, zwiększenie obszaru samoświadomości i szacunku dla samych
siebie, rozwiązywanie trudności szkolnych, zdobywanie umiejętności potrzebnych do
życia w społeczeństwie oraz umiejętności myślenia i podejmowania decyzji.
Godzina poświęcana na konsultacje jest częścią tygodniowego planu zajęć.
Poradnictwo należy do obowiązków pedagogicznych i jest nieodłącznym elementem
wszystkich procesów edukacyjnych, dlatego uwzględnione jest w edukacji na
poziomie podstawowym i średnim. Ponadto w szkołach średnich i i II stopnia
(ogólnokształcących) na poradnictwo zawodowe poświęca się jedną godzinę w
tygodniu (36 godzin rocznie).
W szkołach średnich najważniejszą rolę w poradnictwie pełnią służby funkcjonujące w
szkołach, tj. Departamenty Poradnictwa. w ich skład wchodzi przynajmniej jeden
doradca, nauczyciele wyspecjalizowani w pracy z uczniami o szczególnych
potrzebach edukacyjnych, nauczyciele i pracownicy socjalni. Departamenty te są w
każdej szkole średniej.
Warto wspomnieć o strukturach świadczących pomoc i doradzających podmiotom
na poziomie pośrednim. Nie pracują one bezpośrednio z klientami, ale ze strukturami
współpracującymi z nimi, a konkretnie z Zespołami i Jednostkami Poradnictwa na
poziomie szkół podstawowych oraz Departamentami Poradnictwa na poziomie szkół
średnich. Służby te są zawsze zewnętrzne w stosunku do szkół i zazwyczaj są to centra
zasobów albo ośrodki pomocy specjalistycznej.
Jeśli chodzi o kwalifikacje doradcy zawodowi w Hiszpanii muszą mieć ukończone
studia wyższe. Typ studiów zależy od kontekstu ich pracy (związanej z edukacją lub
zatrudnieniem), choć wymagany tytuł jest taki sam dla wszystkich osób pracujących w
obszarze edukacyjnym, niezależnie od tego, czy pracują w szkołach podstawowych,
czy średnich. Doradcy zawodowi muszą ukończyć studia z psychologii, pedagogiki lub
psychologii pedagogicznej (niekoniecznie związane z poradnictwem zawodowym),
trwające 5 lat. Dodatkowo muszą dysponować szczegółową wiedzą na temat ofert
programów edukacyjnych i zawodowych oraz dostępnych zawodów, umieć używać
technologii potrzebnych do gromadzenia i analizowania informacji oraz komunikować
się i służyć poradnictwem indywidualnym lub grupowym.
Jednym z bardzo ważnych ogniw nauki w zawodzie rzemieślniczym jest promocja zakładów
rzemieślniczych w gimnazjach, gdyż tam młody człowiek staje przed dylematem wyboru
zawodu. Czego się tam dowie, co zobaczy i usłyszy, rzutuje na jego świadomy wybór,
uwzględniając jego zdolności, zamiłowania i predyspozycje psychiczne. Każde gimnazjum
powinno mieć doradcę zawodowego, który ma częsty kontakt zarówno z uczniami jak i
rzemieślnikami szkolącymi. Doradca zawodowy powinien odpowiednio przedstawiać zawody
rzemieślnicze poprzez ciekawe spotkania z rzemieślnikami różnych branż, wystawy prac
rzemieślniczych, dostarczać różne materiały o rzemiośle. Powinni korzystać z filmów o
praktykach zawodowych, które emitują: Związek Rzemiosła Polskiego oraz Izba Rzemieślnicza
w Katowicach. Gimnazjum powinno mieć możliwość zorganizowania wystawy prac
rzemieślniczych, co się sprawdza w rękodzielnictwie, inne zawody mogą pokazywać zdjęcia o
swojej pracy.
W spotkaniach uczniów z rzemieślnikami winni uczestniczyć też rodzice oraz przedstawiciele
Cechów. W porozumieniu z Cechem w danym mieście, powinny być organizowane wycieczki
do zakładów pracy, gdzie młodzież ma okazję poznać rzemiosło „od kuchni”. Uczeń powinien
mieć możliwość obejrzenia kilku różnych zakładów pracy, by wybrać odpowiedni zawód.
Bardzo ważna powinna być współpraca szkół z Cechami, gdyż Cech oferuje sprawdzonych
rzemieślników, cieszących się dobrą opinią, zrzeszonych w Cechu, posiadających
odpowiednie kwalifikacje zawodowe tj. dyplom mistrzowski, kurs pedagogiczny i praktykę.
Uniknie się kierowania uczniów przez szkoły do „ulubionych” zakładów pracy. Doradca
zawodowy powinien uświadomić ucznia, że rzemiosło to nie tylko praca ale też tradycja ,
historia, a zrzeszanie się w Cechach i Izbach Rzemieślniczych to honor. Rzemieślnik, który
należy do Cechu winien posiadać certyfikat przynależności do organizacji, a to winno
świadczyć o jakości pracy i odpowiednich kwalifikacjach w szkoleniu ucznia.
Wiele z tych praktyk wykorzystywane jest w Hiszpanii, co rewelacyjnie sprawdza się pod kątem
ukończenia nauki i odnalezieniu się na rynku pracy. Należałoby się zastanowić nad
rozszerzeniem promocji nauki rzemiosła poprzez plakaty w formie dostosowanej do gustów
młodzieży oraz prasę młodzieżową. Tego typu poczynania przyczynią się do bardziej
przemyślanego wyboru zawodu i uniknięcia sytuacji popełnienia błędu, co prowadzi do
zmiany kierunku kształcenia zawodowego w trakcie trwania nauki.
Nauczanie przedmiotów zawodowych jest niezwykle ważnym elementem przygotowania
młodych ludzi do wykonywania zawodu. W polskich szkołach zawodowych kształcenie
zawodowe nastawione jest w głównej mierze na przekazanie wiedzy teoretycznej w szkole,
a praktycznej u pracodawcy. Taki podział kształcenia ma swoje wady i zalety. Niewątpliwą
zaletą jest to, iż uczniowie będąc na zajęciach praktycznych u pracodawcy poznają
maszyny, urządzenia, wykonują proste czynności związane z procesem technologicznym w
realnych warunkach. Wadą natomiast jest brak realizacji
niektórych elementów z
podstawy programowej w trakcie odbywania zajęć praktycznych.
Jak temu zaradzić? Co zrobić aby teoretyczne i praktyczne kształcenie przygotowywało
młodych ludzi do zawodu a jednocześnie było nastawione na realizowanie efektów
z podstawy programowej kształcenia w zawodzie.
Dobrym przykładem a zarazem odpowiedzią na postawione wyżej pytania są szkoły
zawodowe w Hiszpanii. Kształcenie teoretyczne i część kształcenia praktycznego
realizowana jest w szkole. Oprócz tego uczniowie odbywają praktykę zawodową u
pracodawców.
Bardzo dobrze wyposażone pracownie, możliwość wykorzystania surowców na zajęciach,
opieka nauczyciela, który nadzoruje zadania do wykonania przez uczniów powoduje, iż
uczniowie Ci nabywają nowe umiejętności praktyczne. Program kształcenia praktycznego
realizowanego w szkole jest wstępem do tego co będzie pogłębiane i realizowane
u pracodawcy.
Aby można było zastosować takie rozwiązanie w naszych szkołach zawodowych
niezbędne jest finansowanie przez państwo zakupu surowców, wyposażenia pracowni
zawodowych do prowadzenia kształcenia praktycznego. W wielu szkołach zawodowych
istnieją pracownie, w których kształcenie teoretyczne połączone jest z praktycznym, jednak
zakupu surowców musi dokonywać uczeń. Niejednokrotnie uczniów nie stać na ten zakup,
stąd też uczniowie w tych zajęciach uczestniczą biernie a nie czynnie.
Takie „laboratoryjne” prowadzenie kształcenia praktycznego (nie w formie warsztatu) ale
na lekcji, gdzie uczeń ma do dyspozycji surowce, opiekę nauczyciela, który w każdej chwili
oceni jego pracę, pokaże jak ma wykonać daną czynność, niewątpliwie podniosłoby
jakość kształcenia zawodowego.
Specyfika szkół zawodowych w Hiszpanii jest zupełnie inna niż specyfika szkół
ogólnokształcących. O profilach kształcenia decyduje rynek pracy, a popularność szkoły zależy
od uznania pracodawców. Rynek pracy w Hiszpanii weryfikuje najlepszych. Uczeń musi wykazać
się dużą wiedzą, aby przyjąć się na dobre stanowisko pracy. Uczniowie niejako sami motywują się
do pracy, gdyż im więcej zdobędą wiadomości w szkole zawodowej, tym większą szansę da im
dostanie się do pracodawcy. Ważne są też kontakty z doradcą zawodowym.
Szkoły zawodowe w Hiszpanii dają wykształcenie w następujących kierunkach: rolnictwo,
wychowanie fizyczne, rybołówstwo i szkoły morskie, administracja, sztuki graficzne, handel i
marketing, dźwięk i obraz, budownictwo, elektryczność i elektronika, mechanika, hotelarstwo i
turystyka, fryzjerstwo i kosmetyka, żywienie i produkcja żywności, informatyka, obróbka drewna,
mechanika samochodowa, konserwacja urządzeń mechanicznych, chemia, służba zdrowia,
praca kulturalno-społeczna, krawiectwo, szkło i ceramika. Absolwenci gimnazjum mogą kształcić
się w szkołach zawodowych stopnia średniego, a następnie wyższego.
Zupełnie inaczej natomiast wygląd sytuacja na polskim rynku pracy. Pracodawcy w Polsce myślą
w krótkich okresach czasowych. W naszym kraju fachowiec w firmie potrzebny jest na już, a w
Hiszpanii pracodawca przewiduje, jakich specjalistów będzie potrzebował za rok, czy za dwa
lata. Kształcenie zawodowe w Polsce to rzeczywiście bolączka rynku. Jego niedostosowanie do
potrzeb i oczekiwań pracodawców potwierdzają twórcy zmian w systemie edukacji zawodowej,
który rozpoczął się od września tego roku. W dzisiejszej sytuacji społeczno-gospodarczej młodzież
wchodząca po raz pierwszy na rynek pracy ma bardzo utrudnione zadanie. Główną przyczyną
tego stanu jest przewlekłe bezrobocie występujące w gospodarce narodowej. Od młodych
pracowników pracodawcy oczekują nie tylko wiedzy i kompetencji, ale także doświadczenia,
które w wielu przypadkach jest warunkiem zatrudnienia. Sytuacja demograficzna oznacza dla
organizatorów kształcenia zawodowego wielkie wyzwanie, a dla środowiska rzemieślniczego
potrzebę jeszcze większego zaangażowania w proces edukacji. Nie chodzi wyłącznie o to, aby
system edukacji zawodowej generował nowych fachowców, ale także o to, by zadbać o tych,
którzy jeszcze dzisiaj mogą przekazać następnym pokoleniom unikatową wiedzę i doświadczenie
mistrzów.
W związku z tym, ważne jest wzmocnienie roli pracodawców w kształceniu zawodowym
uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych. Będzie to możliwe poprzez opracowanie wspólnej
strategii promowania kierunków rzemieślniczo – artystycznych. Kierunki te powoli zanikają,
niemniej jednak rynek pracy wykazuje coraz większe zainteresowanie zawodami
deficytowymi, co świadczy o tym, że należałoby zająć się ich promocją i większym
rozpowszechnianiem, zwłaszcza wśród młodzieży gimnazjalnej.
Sposobami promocji rzemiosła mogą być:
* Wzmocnienie współpracy pomiędzy pracodawcami a szkołami;
* Współpraca pomiędzy pracodawcami a doradcami zawodowymi lub osobami
odpowiedzialnymi za doradztwo zawodowe w szkole (organizowanie wycieczek
zawodoznawczych oraz spotkań z pracodawcami)
* Organizacja wystaw, wernisaży, konkursów, spotkań promujących rzemiosło;
* Opracowanie strony internetowej promującej zawody rzemieślnicze;
* Cykliczne spotkania pracodawców z przedstawicielami szkół, cechów, Izby Rzemieślniczej;
* Wspólne opracowanie publikacji dotyczącej wymaganych wiadomości na temat pracy w
danym zawodzie;
* Nawiązanie współpracy z zagranicznymi pracodawcami oraz instytucjami związanymi z
kształceniem zawodowym I rynkiem pracy w celu poznania ich sposobów na promocję
zawodów rzemieślniczych;
* Wypracowanie dualnego systemu kształcenia, który połączyłby teorię i praktykę w
szkołach zawodowych. Dla pracodawcy – kształcenie w systemie dualnym zapewnia
dostosowanie profilu zawodowego pracownika do jego oczekiwań oraz potrzeb;
* Stosowanie crowdsourcingu we współpracy z młodzieżą;
Zastosowanie choćby niektórych z wyżej wymienionych sposobów promocji zawodów
rzemieślniczych zaowocuje w przyszłości wzmocnieniem pozycji kształcenia zawodowego w
szkołach, a także zwiększeniem kompetencji młodych ludzi na rynku pracy.
Podczas wymiany 20-osobowej grupy z Polski, która odbyła się w październiku 2012 roku
w Hiszpanii, uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z systemem oświaty zawodowej
w tym kraju. Wizytowano między innymi szkołę zawodową IES San José. Było to
właściwie centrum młodzieżowe rozmieszczone na bardzo dużym obszarze, w którym
zlokalizowano szkołę wieloprofilową. Poznano nowoczesne sale do zajęć teoretycznych
ale również świetnie wyposażone pracownie praktyczne. Ogromne fundusze jakie
kierowane są na edukację i dofinansowanie szkół widać zaraz po wejściu do tego
ogromnego centrum. To co uderzyło uczestników w jednej z pracowni to mała
przedsiębiorczość prowadzona przez uczniów pod nadzorem nauczyciela
prowadzącego. Uczestnicy widzieli profesjonalnie przygotowany salon fryzjerski,
wyposażony w najnowocześniejsze sprzęty i akcesoria. Klientami uczniów byli
nauczyciele, uczniowie, ale również osoby z zewnątrz. Takie rozwiązanie dawało
możliwość pracy z prawdziwym klientem. W pracowni zorganizowana była również
profesjonalna recepcja a klientów przyjmowano zgodnie z dzisiejszymi trendami.
Uczniowie w trakcie lat nauki przechodzili wszystkie szczeble pracy fryzjera. Najmłodsi
zaczynali od najprostszych czynności i obserwacji a najstarsi, kończąc naukę w szkole,
mieli już na swoim koncie sporą praktykę w profesjonalnej obsłudze Klienta.
Dzięki bezpośredniemu kontaktowi z klientem uczeń potrafi radzić sobie ze stresem,
uczy się w praktyce zasad kultury i etyki, musi wykazać się kreatywnością i
konsekwencją w realizacji zadań, musi przewidywać skutki podejmowanych działań,
jest bardziej otwarty na zmiany, potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane
działania, potrafi negocjować warunki porozumień, ale także współpracuje w zespole.
Dodatkowo uczniowie w harmonogramie zajęć mieli zaplanowane również zajęcia z
zagadnień rynkowych, co po latach spędzonych w szkole skutkowało przygotowaniem
małego przedsiębiorcy do otwarcia swojego biznesu. Uczniowie znali i w praktyce stosowali
przepisy prawa pracy, przepisy prawa dotyczące ochrony danych osobowych oraz przepisy
prawa podatkowego i prawa autorskiego. Znali przepisy prawa dotyczące prowadzenia
działalności gospodarczej, samodzielnie potrafili przygotować dokumentację niezbędną do
uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej, prowadzić korespondencję związaną
z prowadzeniem działalności gospodarczej, ale również obsługiwać urządzenia biurowe i
stosować programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej.
Uczniowie wdrażali się również w planowanie i podejmowanie działań marketingowych
prowadzonej działalności gospodarczej, zmierzyli się również z optymalizacją kosztów i
przychodów prowadzonej działalności gospodarczej.
Oprócz niezaprzeczalnych pozytywów bezpośredniego kontaktu ucznia szkoły zawodowej z
klientami, w Hiszpanii miał on również możliwość zarabiania. Środki finansowe, które
pracownia przynosiła parcelowane były przez samą szkołę na zabezpieczenie przyszłej jej
działalności pracowni, rozbudowę nowoczesnej bazy sprzętowej oraz na kieszonkowe dla
uczniów.
Podczas wizyty w średniej szkole zawodowej – Ciudad del aprendiz kształcącej w
zawodach (fryzjer, mechanik pojazdów samochodowych, blacharz, projektant odzieży
oraz cukiernik) uzyskano informacje, że szkoła może świadczyć usługi zewnętrzne dla
ludności.
W związku z tym, że macierzyste szkoły kształcą w zawodzie fryzjer, szczególną uwagę
zwrócono na ten zawód oraz pracownię fryzjerską, w której odbywają się zajęcia.
Pracownia oprócz profesjonalnego wyposażenia niezbędnego do nauki zawodu, posiada
stanowisko obsługi klienta, umożliwiające przyjmowanie telefonicznych zapisów na
strzyżenie, modelowanie lub inne zabiegi. Pracownia ma możliwość świadczenia usług
fryzjerskich dla klientów zewnętrznych. Wykonują je uczennice pod okiem nauczyciela
zawodu, dla klientów są atrakcyjne pod względem cenowym a dodatkowo zasilają
budżet pracowni.
Jest to „dobra praktyka”, którą z powodzeniem można wprowadzić do szkół mających
zajęcia w szkolnych pracowniach zawodowych. Obecnie jednak możliwość
zarobkowania w szkole mają tylko warsztaty szkolne jako forma organizacyjno – prawna
macierzystej jednostki budżetowej. Wcześniej Gospodarstwa Pomocnicze, które przestały
istnieć od 31.09.2012 r.
Dobrą praktykę świadczenia usług zewnętrznych można z powodzeniem zastosować w
technikum fryzjerskim, realizując w ten sposób zadania praktyczne związane z doborem
fryzury dla klienta, strzyżeniem, modelowaniem, koloryzacją a także kształtowaniem
właściwych postaw w kontaktach z klientami. Wszystkie zabiegi powinny odbywać się z
zachowaniem zasad higieny pracy pod nadzorem nauczyciela zawodu, którym w naszej
szkole jest doświadczony fryzjer. Początkowe koszty działalności związane z zakupem
materiałów oraz dodatkowego wyposażenia mogą być finansowane z budżetu szkoły, a
następnie z dochodów pracowni uzyskiwanych ze świadczonych usług. Cena usług
fryzjerskich powinna być konkurencyjna w stosunku do ceny usług w salonach fryzjerskich.
Klientami pracowni mogą być uczniowie szkoły i pozostali klienci, dla których cena będzie
czynnikiem zachęcającym do skorzystania z usługi. Opłatę za usługi klienci mogliby
regulować w sekretariacie szkolnym, wpłacając sumę na konto Rady Rodziców. Oczywiście
działalność pracowni powinna przynosić chociaż minimalny zysk.
Obecnie zajęcia w pracowni fryzjerskiej odbywają się w wymiarze 5 godzin tygodniowo w
klasie pierwszej, natomiast w klasie drugiej, trzeciej i czwartej 6 godzin tygodniowo. W klasie
czwartej uczniowie mają dodatkowo 3 godziny pracowni projektowania fryzur. Przedmioty w
kształceniu zawodowym teoretycznym oraz praktycznym, a także wyposażenie pracowni
pozwalają uczniom klasy trzeciej i czwartej świadczyć profesjonalne usługi fryzjerskie dla
klientów zewnętrznych. Działalność pracowni prowadzona na wysokim poziomie byłaby
świetnym przykładem działania „mini przedsiębiorstwa” w szkole. Mogłaby być inspiracja dla
młodych ludzi na założenie własnego biznesu po uzyskaniu odpowiednich kwalifikacji.
Ocenianie jest jednym z istotnych elementów wspomagających proces kształcenia.
Autorytet nauczyciela, ambicje uczniów, zaangażowanie uczniów w proces dydaktyczny
wzmacniają ocenę wystawioną przez mistrza szkolącego. Metoda nauczania,
posługująca się oceną kształtującą, eliminuje ten problem. Uczeń przestaje uczyć się tylko
dla oceny, pod egzaminy końcowe, a nauczyciel przestaje koncentrować swoją uwagę
wyłącznie na przygotowaniu uczniów do testu końcowego.
Istnieje dziś konieczność dostosowania systemu oceniania do kompetencji współczesnego
ucznia. Dzieci i młodzież mają dostęp do informacji w znacznie szerszym zakresie niż ich
rówieśnicy sprzed dziesięciu-dwudziestu lat. Kilku czy kilkunastolatkowie korzystając z wielu
kanałów telewizyjnych nie tylko poznają różne tradycje kulturowe, podnoszą kompetencje
w zakresie komunikowania się w języku ojczystym oraz obcym, także uczą się
funkcjonowania w przestrzeni wielokulturowej, to z kolei otwiera ich na problemowe
postrzeganie świata. Zaczynają zadawać pytania, formułować własne spostrzeżenia,
kształtują swoje postawy, ale i maja więcej pomysłów na własną autoprezentację.
Pogłębia te umiejętności dostęp do interaktywnego przekazu informacji - Internetu. To
ostatnie rozwiązanie technologiczne, nie tylko poszerza wiedzę o świecie, także uczy
poszukiwania informacji, wymusza stawianie pytań, kształtuje postawy krytyczne.
Poprawa sytuacji bytowej, coraz liczniejsze podróże i poszerzenie sfery bezpośrednich
kontaktów interpersonalnych skutkuje wzmożeniem zainteresowania światem. Są to czynniki
wdrażające dzieci i młodzież do samokształcenia się oraz wymagające wprowadzenia
pewnych innowacji dotyczących oceny ich kształcenia dotyczących pewnej swobody
prezentacji swoich umiejętności przez nich.
Modyfikacja oceniania i połączenie tej sfery edukacji z całym procesem praktycznego
nauczania, poprzez wypracowanie spójnej metody, może być kolejnym znaczącym
krokiem urealniającym system oświatowy. Pozwoli procesy dydaktyczne dostosować do
wymogów współczesnego świata, a przez to efektywnie kształcić młodzież i generować
świadome swoich kompetencji i niedostatków mobilne społeczeństwo, wyposażone w
narzędzia, umożliwiające stałe doskonalenie się, a także przekwalifikowywanie się.
Praca ta adresowana jest głównie do szkół zawodowych, gdzie realizowana jest
praktyczna nauka zawodu i może stanowić to pewien kłopot, gdyż jest to środowisko, w
którym skumulowały się wszelkie problemy wychowawcze i społeczne. Niefortunna
komunikacja w tym środowisku warunkowana jest sytuacją psycho-fizyczną ucznia oraz
zmianą środowiska szkolnego. Z jednej strony uczeń musi poradzić sobie z problemami
wieku dorastania, emocjami, których, z powodu niewystarczającej kompetencji, nie potrafi
kontrolować, z drugiej strony musi znaleźć swoje miejsce, zgodne z oczekiwaniami, w nowej
społeczności oraz musi stawić czoła indywidualnej ocenie nauczyciela-mistrza, która może
się często wydawać jednostronna, jednak tylko ona daje możliwość indywidualnego
podejścia do niego.
Ponadto musi poradzić sobie on często z zaniżoną samooceną, dostał się do szkoły, która
stereotypowo jest postrzegana, jako szkoła drugiej kategorii. Z badań wynika, że zaledwie
1/3 uczniów wybiera ten typ szkoły zgodnie z własnymi preferencjami. W takiej sytuacji
dochodzi do przyśpieszonej strukturacji grupy, kilka jednostek przywódczych tworzy grupy
nieformalne, wzajemnie sprawdzające swoje możliwości dominacji. Dlatego tak istotna
jest indywidualna możliwość oceny każdego ucznia i danie mu możliwości wykazania się
na tle grupy oraz zachęcanie do doskonalenia umiejętności w wybranym zawodzie. Jeśli
nauczyciel na samym starcie pomoże grupie zbudować strukturę społeczną, opartą na
wspólnie wypracowanych zasadach i zasobach, będzie możliwe wdrożenie systemu
oceniania kształtującego i możliwe będzie przede wszystkim uruchomienie współpracy na
zasadach partnerskich.
Utrwalanie prawidłowych postaw oceniania
będzie sprzyjało efektywnej pracy,
neutralizowało konflikty, wprowadzało przyjazną atmosferę, będzie wzmacniała
systemem oceniania i nauczania, oparty na współpracy, wzajemnej ocenie, motywujący
do pracy nad sobą, czyli ocenianie kształtujące.
Podczas wymiany doświadczeń zapoznano się z walorami i sposobami szkolenia
zawodowego i rzemieślniczego w Hiszpanii, metodami nauczania i uczestnictwa
uczniów szkół zawodowych w zajęciach teoretycznych i praktycznych sposobów
nauki, jak również pogłębianiem wiedzy zawodowej oraz etapami tej nauki.
Jednym z punktów programu wymiany była wizyta w Zintegrowanym Centrum
Kształcenia Publicznego Szkolenia. W tymże Centrum w ubiegłym roku zorganizowane
zostało osiemset kursów, w których uczestniczyło 15 tys. osób. Centrum to ma za
zadanie wykształcić i przebranżowić osoby, które chcą zmienić swój profil zawodowy i
znaleźć nową pracę. Kursanci uczestniczący w tych zajęciach to ludzie w wieku od
18 do 65 roku życia.
Różnice, jakie zauważono w szkoleniu uczniów i przyszłych rzemieślników między
polskim systemem a systemem szkolnictwa w Hiszpanii to przede wszystkim: podejście
do szkolnictwa zawodowego, warunków przyjmowania, kształcenia i finansowania.
W Hiszpanii uczeń, który przerwał naukę obowiązkową po ukończeniu 16 roku życia, z
własnej winy może w dowolnym czasie ponowić tę naukę z powrotem. Pracodawca,
który przyjmuje ucznia na naukę zawodu, nie ponosi żadnych kosztów niezależnie od
wieku ucznia, który tę naukę chce podjąć.
Istnieją jednak uwarunkowania. Po ukończeniu edukacji obowiązkowej, która trwa do
16 -tego roku życia, uczeń ma prawo przerwać naukę i podjąć pracę. Powrót do
dalszej nauki ma niezależnie od wieku, chęci zdobycia zawodu, jak również dalszego
kształcenia oraz możliwość zadania matury. Warunkiem jest przystąpienie do szkół o
poziomie ponadgimnazjalnym o nazwie Bachillerado - jest to odnośnik naszych szkół
zawodowych technicznych, które dają przepustkę do dalszej edukacji w szkołach
wyższych. Jednakże uczeń ten musi samodzielnie przygotować się do zdania
egzaminów wstępnych do tych szkół. W trakcie nauki w tych szkołach jest kilka
zaliczeń z praktycznej nauki zawodu, gdzie uczeń musi się wykazać wiedzą i
umiejętnościami zawodowymi. Uczniowie mają również możliwość odbywania praktyk
za granicą w zakładach rzemieślniczych na terenie państw Unii Europejskiej.
Jest to dobra alternatywa dla polskiego szkolnictwa zawodowego i rzemieślniczego,
gdzie przyjęcie ucznia po ukończeniu 18-tego roku życia (obowiązkowy okres nauki)
wiąże się z barierami przyjęcia tego człowieka do zakładu rzemieślniczego na
warunkach, jakie istnieją przed ukończeniem jego osiemnastu lat.
Wizyta w Centro de Artesanía de la Comunidad Valenciana, która odbyła się w dniu
25 października 2012 roku, była okazją do dyskusji na temat umocowania środowiska
przedsiębiorców w strukturach administracji rządowej oraz samorządowej. Obecnie w
Polsce nie ma tzw. samorządu gospodarczego, jako formy zdecentralizowanej
administracji publicznej. Ta decentralizacja w polskim systemie funkcjonowała w
okresie międzywojennym, kiedy część uprawnień państwa zostało przeniesionych do
samorządu terytorialnego oraz samorządu gospodarczego. Od wielu lat trwają prace
w naszym kraju mające na celu utworzenie takiego samorządu i toczy się spór wokół
tego zagadnienia. Hiszpania jest krajem, w którym przez wiele lat funkcjonował
samorząd gospodarczy, którego celem była pomoc przedsiębiorcom w
funkcjonowaniu w gospodarce. Poprzez system izb gospodarczych można
zarejestrować w tych organizacjach firmy, uzyskać niezbędne informacje dotyczące
funkcjonowania przedsiębiorstw, informacje prawne, informacje o rynku pracy.
Obecnie w Hiszpanii toczą się dyskusje wokół samorządu gospodarczego
zapoczątkowane dekretem Króla z 2011 roku, który miał na celu zliberalizowanie rynku
pracy w warunkach bardzo wysokiego bezrobocia. Oznaczał on zniesienie
obligatoryjnej przynależności do Izb ale nie oznaczał zniesienia samorządu
gospodarczego jako powszechnej struktury reprezentującej przedsiębiorców.
Wizyta w Centro de Artesanía de la Comunidad Valenciana dała powód do
zabiegania o jak najszybsze zmiany dotyczące tworzenia samorządu gospodarczego
w Polsce. W praktyce oznacza to, że takie organizacje jak izby gospodarcze, izby
rzemieślnicze będą dysponowały o wiele większymi funduszami m.in. na
funkcjonowanie między innymi na promowanie środowiska przedsiębiorców i
skuteczne reprezentowanie go wobec administracji państwowej i samorządowej.
Obecnie przygotowywane przepisy dotyczące rynku pracy w Polsce przewidują
możliwość skorzystania przez pracodawców z tzw. „bonów szkoleniowych”, które
umożliwią udział w różnych szkoleniach w ciągu 12 miesięcy, przy czym
przedsiębiorcy sami będą wybierali organizację szkoleniową. Celem jest podniesienie
efektywności prowadzonych szkoleń. Ten system został wprowadzony w ramach
samorządu gospodarczego między innymi w Hiszpanii, gdzie każdy przedsiębiorca
dysponuje tego rodzaju bonami i korzysta ze szkoleń w instytucjach szkoleniowych. To
jeden z elementów dobrze funkcjonującego samorządu gospodarczego, o który
zabiega duża część środowiska przedsiębiorców. Wymaga to jednak zmian w
Konstytucji RP, art. 17 i wprowadzenie wprost zapisu o utworzeniu samorządu
gospodarczego oraz utworzeniu ustawy o samorządzie gospodarczym na wzór
rozwiązań hiszpańskich.
W czasie wizyty w Walencji uczestnicy mieli okazję obserwować w jaki sposób
zbudowany jest system edukacji zawodowej. Byli między innymi w szkole zawodowej IES
San José, gdzie w ramach jednego zespołu szkół odbywają się zajęcia teoretyczne jak i
praktyczne w różnych branżach. System przypomina rozwiązania niemieckie w tym
zakresie, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie pojawiają się w nim organizacje
rzemieślnicze. Pomimo ogromnego bezrobocia przekraczającego 26 %, uwagę zwraca
fakt, że system jest efektywny i w naszej ocenie rzetelnie przygotowuje do rynku pracy.
Jest to jednak możliwe dzięki środkom regionalnym. W Hiszpanii przed laty doszło do
decentralizacji administracjii finansów publicznych i tego rodzaju zadań jak prowadzenie
szkół zawodowych jest zadaniem własnym regionów. W Polsce system jest mieszany a
szkoły funkcjonują dzięki subwencji oświatowej przekazywanej z centrali. Ze względu na
fakt, że nie ma możliwości dobrego rozeznania potrzeb regionalnego rynku pracy w
centrali (ministerstwa) subwencja wydaje się być niewystarczająca (w 80% pokrywa
koszty wynagrodzeń nauczycieli). Rozmowy odbyte z przedstawicielami szkół
zawodowych, odwiedzanych przez uczestników w trakcie wymiany pozwalają postawić
tezę, że władza regionalna ma o wiele lepszy przegląd sytuacji na rynku pracy i finansuje
szkolenia zawodowe projektowane pod tutejszy rynek. Przedstawiciele szkół nie
narzekają na wyposażenie pracowni oraz współpracę z władzami regionalnymi, które
doskonale orientują się w potrzebach oświaty.
Obecny system edukacji w Polsce jest kształtowany przede wszystkim przez ustawę
o systemie edukacji, która przewiduje silną centralizację działań. W naszym przekazaniu
szkolnictwo zawodowe jest w silnym kryzysie ze względu na fakt niedostosowania go do
potrzeb rynku pracy. Zasadnym jest zdecentralizowanie tego systemu w Polsce i
dokonanie za tym decentralizacji finansów publicznych w taki sposób, żeby regiony
mogły wpływać na kształtowanie szkolnictwa zawodowego. Nie ma żadnej przeszkody
prawnej, żeby szkolnictwo zawodowe stało się jednym z zadań samorządu
regionalnego i było bezpośrednio kształtowane przez sejmik województwa z
uwzględnieniem potrzeb rynku pracy w całym regionie. Jest to szczególnie ważne w
takim regionie jak Śląsk, gdzie jest silne nasycenie miastami i w sąsiadujących miastach
funkcjonują szkoły o tych samych profilach.
Nasze postulaty:
*
*
Decentralizacja finansów publicznych.
Przeniesienie odpowiedzialności za szkolnictwo zawodowe na poziom województwa.
W drugim przypadku jest to o tyle istotne, że od 2014 roku będzie obowiązywała nowa
ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która przeniesie ciężar
odpowiedzialności za rynek pracy za marszałków województw. Można wykorzystać
wzorce hiszpańskie.
Jedną ze szkół, którą zwiedzano podczas wymiany doświadczeń była IES San Jose. Jest to
szkoła prowadzona przez jezuitów, składająca się ze szkoły podstawowej – Education
Primaria, szkoły średniej I stopnia E.S.O. oraz szkoły średniej zawodowej kształcącej w
zawodach mechanicznych, informatycznych, elektrycznych oraz budowlanych. Jest to
szkoła katolicka, ale kształci się w niej młodzież różnych wyznań, a najważniejszą zasadą w
szkole jest zasada równości i tolerancji. Szkoła posiada bogate zaplecze warsztatowe,
sportowe i rekreacyjne.
Dobrą praktyką stosowana w tej szkole jest to, iż nauczyciele podobnie jak w Polsce mają 40
godzinny tydzień pracy, ale są im zapewnione własne miejsca pracy oprócz pokoju
nauczycielskiego. W gabinetach mają możliwość przygotowania się do pracy, sprawdzania
prac domowych i zaliczeniowych. W pokojach tych, wyposażonych w niezbędne środki
techniczne i informatyczne (komputery z drukarkami kolorowymi, kserokopiarki, plotery itp.)
mają oni możliwość w spokojnej atmosferze przygotować materiały dydaktyczne, karty pracy
czy inne materiały niezbędne do prowadzenia zajęć dydaktycznych teoretycznych i
praktycznych, w ramach swojego 40 godzinnego tygodnia pracy, a nie u siebie w domu.
Pokoje nauczycielskie również są bardziej funkcjonalne niż w Polsce. Składają się z
wydzielonych stref:
*
strefa narad i konferencji – wyposażona w stoły konferencyjne, tablice, projektory
multimedialne;
*
strefa wypoczynkowa – wyposażona w fotele i kanapy w której po prostu
odpoczywają w trakcie sjesty;
*
strefa socjalna – w której znajduje się lodówka, kuchenka mikrofalowa, garnki do
gotowania wody i ekspres do kawy oraz niezbędne elementy do przygotowania
sobie przez nauczycieli drobnych posiłków w przerwach pomiędzy zajęciami
praktycznymi i teoretycznymi.
Warto dodać, iż omawiana szkoła posiada więcej pokoi nauczycielskich i
gabinetów pracy dla nauczycieli, a nie jeden tak jak w polskich szkołach.
W odwiedzanych szkołach w Walencji można było zauważyć obok miejsc praktycznej
nauki zawodu również ławki szkolne, tablice, komputery, rzutniki multimedialne itp.
wyposażenie. W miejscach tych odbywały się również zajęcia teoretyczne. I tak w
sali, w której uczyły się swojego fachu krawcowe, znajdowały się różne maszyny do
szycia, owerloki, materiały do szycia, stół do krojenia materiału itp. wyposażenie
służące do nauki praktycznej. Sala była na tyle duża, że zmieściły się w niej również
stoliki, tablica, komputer z dostępem do internetu i programami służącymi w nauce
zawodu. W trakcie zajęć uczące się osoby miały możliwość zaprojektować swoje
ubiory jak i przećwiczyć to praktycznie. W każdej chwili uczeń może wnioski z
obserwacji zapisać w zeszycie. Może podeprzeć się teorią znalezioną w
podręcznikach i innych źródłach informacji znajdujących się w sali. Tak samo było
podczas wizyty na warsztacie samochodowym, w pracowni fryzjerskiej, piekarskiej,
cukierniczej i innych pracowniach. Świadczy to o tym, że nauka teorii odbywa się w
tym samym miejscu co praktyki.
Zgodnie z nową podstawą programową, wprowadzoną z dniem 01.09.2012, która
wymusza na szkołach bardzo bogate wyposażenie w pomoce naukowe, zasadne
jest wykorzystywanie tych zasobów we wszystkich zajęciach. Można korzystać z tych
samych pomocy w zajęciach teoretycznych i praktycznych, nie trzeba organizować
osobnej bazy modeli dydaktycznych wykorzystywanych tylko w zajęciach
teoretycznych.
Analizując sytuację naszej szkoły, szkolącej głównie mechaników pojazdów
samochodowych, jest to również bardzo dobre rozwiązanie ze względu na to, że
nauczyciel może w każdej chwili, prowadząc zajęcia teoretyczne podeprzeć się
przykładem konkretnego rozwiązania w pojazdach rzeczywistych. Zmusza takie
umiejscowienie nauki teorii również do tego, że nauczyciel nie może być tylko
„teoretykiem”, ale musi posiadać szeroką wiedzę praktyczną, którą może
zaprezentować swoim uczniom. Sytuacja taka zmusza nauczyciela do ciągłego
doskonalenia się. Uczeń widzi wtedy, że jego nauczyciel nie jest tylko teoretykiem
ale może być jego mentorem w sprawach praktycznych. W chwili obecnej gdy
młodzież ma często problemy z wyobrażeniem sobie co przedstawiają schematy,
rysunki, takie zobaczenie na „żywo” omawianych spraw powoduje, że uczniowie
lepiej przyswajają sobie zadany materiał.
W odniesieniu do Hiszpańskich praktyk wskazane byłoby wprowadzić kryteria doboru
pracodawców.
Bardzo ważne w tym działaniu jest obligatoryjność przynależności do Cechu, Izb
Rzemieślniczych lub innych organizacji .
Cechy mają możliwość stworzenia komisji do weryfikacji zakładów rzemieślniczych, gdyż
one są najbliżej z pracodawcą ,
Obecnie Sądy Cechowe mogą wyciągnąć konsekwencje wobec pracodawcy,
rozstrzygać spory między uczniem a pracodawcą, lub między klientem a rzemieślnikiem.
Natomiast Komisja w celu weryfikacji mogłaby stwierdzić czy dany pracodawca spełnia
wymogi w swojej firmie np;
*
*
*
wielkość zakładu,
*
*
ograniczenie do 3 uczniów na jednego mistrza,
wyposażenie zakładu,
ilość stanowisk zapewniająca możliwość szkolenia pracownika młodocianego (nie jest
możliwe, aby w jednym salonie przy szkoleniu kilku uczniów na jednym roku każdy miał
stanowisko do uczenia się),
uprawnienia, dodatkowe zawodowe kursy szkolącego.
Przez okres nauki uczeń powinien być uczony, prowadzony przez tego samego
mistrza, z którym ma spisaną umowę o naukę. Zdarza się, że zmieniają się
zatrudniani mistrzowie w salonach, gdzie właściciel nie posiada uprawnień do
szkolenia.
Należy zwrócić uwagę na efekt szkolenia – zadania pracodawców (zdarza się, że
u tych samych pracodawców powtarzają się ciągle poprawki).
Należy również zweryfikować przestrzeganie prawa pod każdym względem egzekwowania prawidłowości szkolenia, przestrzegania Kodeksu Pracy, wszelkiego
rodzaju opłat związanych ze szkoleniem uczniów, a ciążących na pracodawcy,
jak opłaty za egzamin czeladniczy itp. (taki zapis istnieje ale i tak nie jest
przestrzegany).
Bezrobocie jest jednym z najpoważniejszych problemów gospodarczych i społecznych
na świecie. W Polsce w ostatnich latach stopa bezrobocia sukcesywnie wzrastała. W
styczniu 2012 roku stopa bezrobocia wynosiła 13,2%. Cechą charakterystyczną
bezrobocia w Polsce jest jego zróżnicowanie regionalne, np. w województwie
wielkopolskim stopa bezrobocia w styczniu 2012 r. wynosiła 9,8%, zaś w województwie
warmińsko-mazurskim – 21,1%. Kłopoty ze znalezieniem pracy mają ludzie młodzi,
kobiety i długotrwale (ponad rok) bezrobotni.
Publiczne służby zatrudnienia (sieć wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy) służą
pomocą i radą osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w uzyskaniu
odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w znalezieniu odpowiednich
pracowników. W związku z tym, służby zatrudnienia realizują szereg usług, w tym:
pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe lub pomoc w aktywnym poszukiwaniu
pracy. Urzędy pracy prowadzą też różnorodne programy wspierające lokalny czy
regionalny rynek pracy, rejestrują bezrobotnych i poszukujących pracy, wypłacają
zasiłki dla bezrobotnych, organizują szkolenia w celu zwiększenia szans bezrobotnych na
uzyskanie zatrudnienia. osoby bezrobotne mogą skorzystać także w różnorodnych
działań wspomagających ich aktywizację zawodową, m.in.: prace szkoleniowe, staż,
przygotowanie zawodowe w miejscu pracy, pożyczki szkoleniowe, szkolenia czy też
wsparcie działalności gospodarczej.
Aby uzyskać zasiłek dla bezrobotnych w Polsce muszą być, co do zasady, spełnione
następujące warunki:
*
*
rejestracja w powiatowym urzędzie pracy, właściwym dla miejsca zameldowania,
*
brak możliwości podjęcia zatrudnienia lub aktywizacji zawodowej w ramach działań
proponowanych przez powiatowy urząd pracy (w ramach np. prac interwencyjnych,
robót publicznych, stażu, zaproponowanej oferty pracy).
wykonywanie pracy (na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, działalności
gospodarczej, itp.) łącznie przynajmniej 365 dni w okresie 18 miesięcy poprzedzających
dzień rejestracji i osiąganie w tym okresie dochodu w wysokości co najmniej
minimalnego wynagrodzenia, od którego była opłacana składka na ubezpieczenie
społeczne i Fundusz Pracy,
Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych w Polsce zależy głównie od sytuacji na
lokalnym rynku pracy:
*
6 miesięcy – dla bezrobotnych zamieszkałych, w okresie pobierania zasiłku, na obszarze
powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku
poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku nie przekraczała 150% przeciętnej
stopy bezrobocia w kraju,
*
12 miesięcy – dla bezrobotnych zamieszkałych, w okresie pobierania zasiłku, na
obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku
poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku przekraczała 150% przeciętnej stopy
bezrobocia w kraju lub bezrobotny jest w wieku ponad 50 lat i ma co najmniej 20-letni
okres uprawniający do zasiłku lub bezrobotny ma na utrzymaniu co najmniej jedno
dziecko w wieku do 15 lat, a małżonek bezrobotnego także jest bezrobotny i utracił
prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania.
Hiszpański system zasiłków dla bezrobotnych jest administrowany przez Servicios Publico de
Empleo Estatal. Jeśli w Hiszpanii jesteś osoba bezrobotną, należy się zarejestrować w
hiszpańskim urzędzie pracy – Instituto Nacional de Empleo (INEM). Prawo do zasiłku dla
bezrobotnych przysługuje w Hiszpanii osobom, które w ciągu ostatnich 6 lat
poprzedzających datę utraty pracy opłacały na terenie tego kraju przez 360 dni składki na
ubezpieczenie społeczne oraz utraciły swoje miejsce pracy nie z własnej winy. Zwolnienie
dyscyplinarne nie kwalifikuje się do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych. Po rejestracji urząd
pracy wymaga od bezrobotnego, aby zgłaszał się do urzędu co 14 dni, wykazując tym
samym swoją gotowość do pracy. Bezrobotny może nie przyjąć zaproponowanej przez
urząd pracy tylko wtedy jeżeli jest ona niezgodna z jego wyksztalceniem albo jeżeli praca
znajduje się w odległości większej niż 60 km od jego miejsca zamieszkania.
Czas trwania zasiłku dla bezrobotnych w Hiszpanii zależy od stażu pracy bezrobotnego i
wynosi minimum 4 miesiące, maksymalnie 2 lata. Z reguły jednak jest udzielany na pół roku,
a następnie przedłużany o kolejne półrocza.
Wysokość zasiłku przez pierwsze 6 miesięcy wynosi 70% średniej pensji za ostatni rok, a potem
zostaje obniżony do 60%. Dodatkowo zasiłek jest zależny od sytuacji rodzinnej bezrobotnego.
Ustawodawstwo hiszpańskie przewiduje także możliwość nabycia innych świadczeń po
ustaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych.
24 miesięczny okres zasiłków dla bezrobotnych w Hiszpanii jest bardzo korzystny, ponieważ
bezrobotny może w tym czasie, biorąc udział w różnych szkoleniach czy stażach, nabyć
nowe umiejętności zwiększając szansę na uzyskanie zatrudnienia.