Transcript Madde Ba**ml*l*** *le *li*kili Bozukluklar

Madde Bağımlılığı İle İlişkili
Bozukluklar
NİKOTİN
MARİYUANA
YATIŞTIRICILAR VE UYARICILAR
LSD VE DIĞER HALÜSİNOJENLER
ETİYOLOJİSİ
TEDAVİSİ
 Madde: Doğal ihtiyaç listesinde bulunmayan, keyif
verici, doğal veya sentetik maddeler..
 İlk kullanımında keyif vermesi, sonraki kullanımları
tetikler.
 Keyif verici bir maddenin belirgin bir etkiyi elde etmek
için alınması sürecinde ortaya çıkan bedensel, ruhsal
ya da sosyal sorunlara rağmen;



madde alımının devam etmesi,
maddeyi alma isteğinin durdurulamaması ve
madde alınamadığı zaman yoksunluk belirtilerinin ortaya
çıkması durumudur.
 *Aynı
etkiyi –rahatlama, sarhoşluk, keyifyaratabilmek için daha fazla miktarlarda madde
alınması ise toleranstır.
Madde kullanımı…
 Madde kullanımının sonuçları, sadece bireyin
kendisini etkilemez, başta yakın çevresi olmak üzere
tüm toplumu etkileyebilen ciddi bir sorundur..
Nikotin ve Sigara İçme…
 Tütünün alışkanlık yapan etmeni – Nikotin
 En zararlı bileşenler: nikotin, karbonmonoksit,
katran ve hidrokarbonlar..
 Zararları (!)
 Pasif İçicilik=Çevresel Tütün İçiciliği
Mariyuana…
 Kannabis Sativa isimli bitki.
 Haşhaş; kannabis bitkisinin reçinesinden çıkarılıp
kurutulması ile elde edilen madde  İlk önceleri tedavi
amaçlı kullanılıyordu!
 Günümüzde pek çok ülkede satışı yasaklanmıştır.
Mariyuananın Psikolojik Etkileri..
 Yüksek doz  duygularda ani değişiklik, dikkat azalması, düşünce
dağılması, bellek bozulması, zamanın çok yavaş geçtiği hissi, ayrıca
bazen halüsinasyonların görülmesi.
 Bilişsel fonksiyonlarda bozulma
 Akademik başarılarda ciddi azalma
 Psikomotor becerilerin bozulması
 Kandel ve arkadaşları (1986): daha çok ayrı yaşama, boşanma, daha
fazla suç işleme, daha fazla ruh sağlığı uzmanına başvurma,
düzensiz iş hayatı
Mariyuananın bedensel etkileri..
 Gözlerde kanlanma ve kaşınma. Ağızda ve boğazda kuruluk.
İştahta artma. Kan basıncının artması
 Kronik kullanım  Akciğer fonksiyonlarına zarar! Kanserojen
maddeler içeriyor.
 Bağışıklık fonksiyonları ve üreme fonksiyonlarında da zararlı!
 Tolerans gelişimi
 Ters tolerans söz konusu olabilir.
Yatıştırıcılar ve Uyarıcılar..
 Söz konusu maddelerin hepsi yasa dışı değil (!)
 1) Yatıştırıcılar- Sedatifler
 2) Uyarıcılar - Stimulanlar
Yatıştırıcılar..
 Beden aktivitesini yavaşlatarak tepkilerini azaltırlar
 Sakinleştiriciler (tranklizan) olarak da anılırlar.
 Bu grup ilaçlar;
 # Opiatlar  opium ve ondan türetilen morfin,
eroin, kodein.
 # Sentetik barbituratlar
 #Sekobarbital
gibi sakinleştiricilerden oluşur.
Yatıştırıcılar..
 Opiatlar: Az miktarda kullanıldığında ağrı giderici ve
rahatlatıcı özellikteki maddeler
 Afyon
 Morfin
 Eroin
 Psikolojik ve Fiziksel Etkileri:
* Aşırı coşku, hayalcilik, dalgınlık, uyuşukluk, koordinasyon bozuklukları.. Bağımlı kişinin
tüm kaygı ve korkularının yok olması, 4-6 saat kendine aşırı güvenme. Ancak sonra aşırı bir
düşüş ve uyuşukluk..
Gittikçe artan tolerans, hem de ihtiyaç duyulan doyumu bulamazlarsa yoksunluk
belirtileri
• Toleranstan sonra eroin alınmazsa, 8 saat içinde vücut bazı tepkiler vermeye başlar..
•
Yatıştırıcılar..
 Düşük SED’den  Yüksek SED’e
 Tıp alanında çalışanlarda bağımlılık oranları yüksek
 İllegal madde kullanımının sosyal sonuçları da
söz konusu
 Sentetik Yatıştırıcılar : Uykuya ve gevşemeye
yardımcı olmak amacıyla geliştirilmişlerdir.
Barbitüratlar
*Etkileri:
Kasları gevşetme, kaygıyı azaltma, ufak dozlarında hafif coşkulu hal.
Yüksek dozlarda; konuşmada peltekleşme ve denge bozulması; kavrama,
konsantrasyon ve iş yapabilme gücünde önemli bozulma, duygusal kontrolün
kaybedilmesi
Uzun süreli yüksek dozda kullanım ise beyin hasarı ve kişilik bozulmaları
Uyarıcılar..
 Beyin ve sempatik sinir sistemini etkileyerek dikkati
ve motor aktiviteyi arttırırlar
 Amfetamin  Sentetik Uyarıcı
 Kokain (ve kahve)  Doğal Uyarıcı
Uyarıcılar..
 Amfetaminler;
 Norepinefrin ve dopaminin serbest bırakılmasını
sağlayarak ve bu nörotransmiterlerin yeniden alınmasını
engelleyerek etki yaratırlar..
 Etkileri:
*Uyanıklık hali artar, bağırsak sistemi baskılanır, iştah azalır, kalp atışı artar,
dikkat artar, coşkulu ve daha dışa dönük olma. Sonsuz bir enerji ve kendine güven
*Yüksek dozlarda; sinirli, huysuz, uykusuz, kuşkucu, saldırgan. Uzun süreli yüksek
doz kullanımı; sanrıların yer aldığı paranoid şizofreniye benzeyen bir durum.
*Hızlı tolerans geliştirme
 Amfetaminler;
 Önce; AŞIRI HIZ yemeden, içmeden, uyumadan
coşkulu birkaç gün..
 Sonra; ÇÖKME  Çökkün, uykulu bir dönem.. Bu
döngü sonra tekrar başlar..
 Uyanık, enerjik kalabilmek için iş yerlerinde
kullanımı söz konusu olabilmekte. ANCAK (!)..
Uyarıcılar..
 Kokain;
 Koka bitkisi
 Freud & kokain tedavisi
 Dopamin geri alımının engellenmesini sağlar,
beyinde hızla yayılır ve aşırı coşku yaratır
 Etkileri:
Ağrı azaltıcı-lokal anestezik etki
Cinsel isteğin kamçılanması, kendine güven, iyi hissetme, yenilmezlik duygusu
Aşırı dozda; titreme, bulantı ve uykusuzluk. Ayrıca paranoid dağılma, dehşet verici
sanrılar.
Kronik kullanımda; artan sinirlilik, sosyal ilişkilerde bozulma, paranoid düşünme,
yeme ve uyku düzensizliği
Damar büzücü etkisi  kalp krizi riski.
Ekonomik Etkiler …
LSD VE DİĞER HALUSİNOJENLER
 Bu ilaçlar halüsinasyon yani varsanı ürettiği için bu ismi
almışlardır.
Bu halüsinasyonlar şizofrenideki ile aynı değil; çünkü kişi
buna ilacın neden olduğunu bilir ve hatırlar!!!
 LSD
 Diğer halüsinojenler: Mescalin, psilocybin, MDA ve
MDMA.
 Bu maddeler yapısal olarak birbirlerine benzerler; etkileri de serotonin
reseptörlerinin uyarılmasına bağlıdır.
LSD VE DİĞER HALUSİNOJENLER
 MDA --- Ona benzeyen bir madde; ecstasy
 Özellikle üniversitede yaygın
kullanımı söz konusu.
LSD VE DİĞER HALUSİNOJENLER
 Halusinojenlerin etkileri:
 İlacın etkisindeyken yaşanan kaygı ve panik ataklar!
 Bazen psikotik ataklar..
 Geriye dönüşler (flashback).. İlacın alınmasından sonra haftalar
sonra bile devam edebilir.
 ‘Sinestezi, Zaman algısında bozulma, İlacın etkisi
altındayken hoş olmayan anı ve düşüncelerin akla
gelmesi, duygu durumunda kayma, panik vs..’
MADDE KÖTÜYE KULLANIMI VE
BAĞIMLILIĞIN ETİYOLOJİSİ
 Kişi nasıl bu maddeyi kullanmaya başlıyor?
 Nasıl yoğunlaşıyor?
 Kötüye kullanım ve bağımlı olma ile ilişkili değişkenler
neler?
çalışmalar bu sorulara odaklanmış
durumda.
 Madde kullanan herkes bağımlı olmuyor???
Dolayısıyla altında yatan değişkenleri ele almak
önemli.
1- Sosyokültürel Değişkenler
 Akran grubu, medya, bireyin ilgisini çeken sosyal
ortamlar
 Kültür
 Ailesel değişkenler :
Ebeveynlerin madde kullanması
Evde psikiyatrik ya da yasal sorunların olması
Duygusal desteğin olmayışı  Akranlara yönelme (!)
2- Psikolojik Değişkenler
 2 boyutta ele alınmakta:
1- Duygu Durum Değişiklikleri
Maddeler;
 Pozitif duyguları arttırdığı için ya da negatif duyguları
azalttığı için pekiştirici olmaktadır..
 Alkol tüketimi ve stres ilişkisi
 Maddeye ilişkin olumlu beklentiler
 Maddenin zararına inanma oranı
 Olumlu duyguları arttırma
2- Psikolojik Değişkenler
 ANCAK; pozitif duyguları arttırsa da, negatif
duyguları azaltsa da; başa çıkma yetisindeki
yetersizliğe işaret eder..
2- Psikolojik Değişkenler
2- Kişilik
 Heyecan arama davranışı
 Antisosyal K.B. ve psikopati
 Kaygılı bireyler --- kaygıyı azaltmak için
 Hiperaktivite
3- Biyolojik Değişkenler
 Genetik yatkınlık
* İkiz çalışmaları
 Evlat edinme çalışmaları
 Kalıtımsal olarak yatkınlığı olan bireyler, madde kullanımı ile ilgili daha fazla
pekiştirme alıyor ve daha az cezalandırılıyorlar
ALKOL KÖTÜYE KULLANIMI VE
BAĞIMLILIĞININ TEDAVİSİ
 Tedavinin amacı sadece bağımlılığı kaldırmak değil;
bazı psikolojik durumları da beraberinde
getiriyor
Depresyon, kaygı, artan intihar riski, sosyal ve iş alanında bozulmalar
 Hangisi neden? Hangisi sonuç?
Problemi Kabul Etme
 Tedavinin en önemli aşaması.
 İnkar & Tedaviye karşı gelme
 Kişi sorununu kabul ettikten sonra
bazı tedaviler uygulanabilir…
Geleneksel Hastane Tedavisi
 Arındırma.
*Hem psikolojik, hem de fiziksel olarak zor bir süreç..
 Oldukça maliyetli.
 Ayaktan tedaviden daha etkili olmadığı bulgulanmış.
Biyolojik Tedaviler
 Disülfiram ve panzehir (antabuse) kullanımı
 Bazı biyolojik tedavilerin etkililiği, psikolojik
tedavilerle birlikte yürütüldüğünde artmakta..
 Bazı psikoaktif ilaçlar
Adsız Alkolikler-AA
 Kendine yardım grubu.
 100’den fazla ülkeden mevcut.
 Duygusal destek, anlayış ve danışmanlık olanakları
 http://www.adsizalkolikler.com/
Çift Terapisi
 Alkolün yarattığı ailesel sıkıntılar..
 Eş desteğinin önemi.
Bilişsel-Davranışçı Terapiler
1) İtici Uyarılarla Terapi:
Kişi alkol aldığı, ulaşmaya çalıştığı ya da baktığı zaman, iğrenmesinin
ya da midesinin bulanmasının sağlanması
2) İzlerlik Yöntemi Terapisi:
İçkiyi reddedebilmek için atılganlık eğitimini, sosyal beceri ve iş bulma
eğitimini içerir.
*Davranışsal kendini kontrol eğitimi
Bilişsel-Davranışçı Terapiler
3) İçmede Azalma:
* Kontrollü içme.
* Alkol kullanımı tamamen kesilmez ama alkolün ılımlı
kullanımı söz konusudur.
* Terapi sonrası nüksü azaltması bakımından önemlidir..
* Sobell’in bilişsel yaklaşımı  Yönlendirilmiş Kendilik
Değişimi
YASADIŞI MADDE KULLANIMI İÇİN TEDAVİ
 Tedavilerin temelini ilaç tedavisi ve kişiyi
maddeden uzak tutma oluşturmaktadır..
Biyolojik Tedaviler
 Eroin Bağımlılığı; 2 şekilde ele alınır:
1)
Eroin yerine kullanılan ilaçlar: Metadone (çapraz
bağımlılık maddesi)
2) Eroin antagonisti ilaçlar: Cyclazocine ya da naloxone
 Kokain Bağımlılığı; Yoksunluk semptomlarını azaltmak
oldukça zor.
 Clonidine ve bromocriptine.
Psikolojik Tedaviler
 Maddenin el altında bulunması
 Yakın birinin kullanıyor olması.
 İlaç + Bilişsel-Davranışçı Terapi √
Riskli durumlardan kaçınarak, alternatif
yolların bulunması…
SİGARA İÇMENİN TEDAVİSİ
1) Psikolojik Tedaviler:
Terapi sonrası %95 başarı --- Ama çoğu 1 yıl içinde
yeniden başlamakta…
 Sigara içmenin tiksindirici bir hale getirilmesi
 Bilişsel Tedavi
 Öğüt ve Telkin verme
2) Biyolojik Tedaviler:
Nikotin sakızları ve nikotin bantları.
Amaç, nikotine bağımlılığı yok etmek..
MADDE KÖTÜYE KULLANIMININ
ÖNLENMESİ
 Hedef  Genellikle ergenler-Okullar
 Kamuoyu afişleri / Medya
 ‘Bana bir şey olmaz’ sendromu