Transcript Sağlık - Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi

Sağlık, sağlık hizmetleri ve
sağlıkla ilgili temel kavramlar
Kayıhan Pala
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
[email protected]
FAKÜLTEMİZE HOŞ GELDİNİZ
• TIP 1011 Halk Sağlığına Giriş
dersinin amacı, Tıp Fakültesi
birinci sınıf öğrencilerini halk
sağlığı kavramı ile tanıştırmak,
onlara sağlık ve sağlık hizmeti
kavramlarını tanıtmak ve sağlığı
etkileyen etmenler hakkında bilgi
sahibi olmalarını sağlamaktır.
TIP1011 HALK SAĞLIĞINA GİRİŞ DERSİ PROGRAMI
1
21.09.2010 Halk sağlığına giriş
Dr.N. Aytekin
2
Dr.K.Pala
3
28.09.2010 Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel
kavramlar
05.10.2010 Sağlığın belirleyicileri
4
12.10.2010 Sağlık politikaları
Dr.K. Pala
5
19.10.2010 Demografi ve Sağlık
Dr.N. Aytekin
6
26.10.2010 Üreme sağlığı
Dr.N. Aytekin
7
02.11.2010 Sağlık Eğitimi
Dr.N. Aytekin
8
09.11.2010 Sağlık İletişimi
Dr.N. Aytekin
9
23.11.2010 Sağlığı Koruma
Dr.E. İrgil
10
14.12.2010 Sağlıkta Teknoloji Kullanımı
Dr.E. İrgil
11
21.12.2010 Temel Sağlık Hizmetleri
Dr.A.Turkkan
12
28.12.2010 Sağlıkta Eşitsizlikler
Dr.A.Turkkan
13
04.01.2011 Çevre ve İnsan
Dr.N. Akış
14
11.01.2011 Sağlıkta Ekip Çalışması ve Toplumu Tanıma
Dr.N. Akış
Dr.K.Pala
“Sağlık” dendiğinde ne anlıyoruz?
• Bireyin yaşamı (Ömür)
– Yaşadığı süre (yıl)
• Hastalık olmaksızın
– Ağrı olmaksızın
• Sakatlık olmaksızın
•
•
•
•
•
Sağlığın korunması
Sağlığın geliştirilmesi
Hastalıkların önlenmesi
Sakatlıkların önlenmesi
Hastalananların etkin
tedavisi
• Sakatlıkların
rahabilitasyonu
– Tıbbi rehabilitasyon
– Sosyal rehabilitasyon
S A Ğ L I K , YALNIZCA HASTALIK YA DA SAKATLIĞIN
BULUNMAMASI DEĞİL, AYNI ZAMANDA BEDENSEL,
RUHSAL ve SOSYAL OLARAK
TAM BİR “İYİLİK DURUMU”DUR.
İnsanlar geçen yüzyıllarda ortalama
olarak kaç yıl yaşıyorlardı?
DOĞUMDA BEKLENEN YAŞAM ÜMİDİ
(Life expectancy):
• İnsanların doğduğu andan başlayarak kaç yıl
yaşama olasılıklarının olduğunu gösteren sayı.
– İstatistiksel yöntemlerle hesaplanır.
– En sık kullanılan sağlık düzeyi göstergelerinden
biridir.
AVRUPA
YIL
DBYÜ (Yıl)
1800
33,3
1850
36,3
1900
42,7
1950
64,7
1990
74,2
2001
76,8
SAĞLIKLA İLGİLİ BAZI SORULAR:
• Sağlık “hak” mı,
“gereksinim” mi?
• “Hasta” mı,
“müşteri” mi?
Hak
• Hak, bireyin, diğer insanların kendi hayatlarını
yaşama şekline müdahale etmeden, kendi
yaşamına yön verme özgürlüğü
• Hukuk düzeninin kişilere tanımış olduğu
yetkiler
 Hak kavramı bireyler arasında “eşitlik” içerir.
İnsan hakları
• Tüm insanların sahip olduğu varsayılan “Temel
hak ve özgürlükler”
• İnsan hakları, ırk, din, dil ve cinsiyet ayrımı
gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği
haklardır.
 Bu hakları kullanmakta herkes eşittir.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Gereksinim
• İnsanların maddi ve kültürel varlıklarını
sürdürmek ve geliştirmek için çeşitli mal ve
hizmetlere karşı duydukları istek
 bu isteğin yarattığı gerginlik ya da açlık.
 Gereksinim kavramı bireyler arasında “farklılık”
içerir.
Gereksinimin iki temel özelliği:
• Tatmin edildikçe şiddeti azalır.
• Belli sınırlar içinde birbirlerinin yerine
geçebilir.
DSÖ ANAYASASI, 1947
S a ğ l ı k;
Irk, din, dil, politik inanç,
ekonomik ve sosyal durum ayrımı
gözetilmeksizin
doğuşta kazanılan
temel bir haktır.
Hükümetler, kendi halklarının sağlığından
sorumludur.
Sağlık hakkı
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, 1948
Sağlık hizmetinden yararlanan
kişi
Hasta mı, müşteri mi?
Hasta mı, müşteri mi?
Kapitalist sistemde müşteri
“parası olan” ve
“parası kadar alış veriş yapabilme özelliğine
sahip olan kişi” anlamına gelmektedir.
Hasta mı, müşteri mi?
Sağlık hizmeti alması gereken kişiye “Müşteri”
dendiği zaman ortaya çıkan iki önemli sonuç
şudur:
 “Parası olmayan sağlık hizmeti alamaz”
 “Parası olan da ancak parasının yettiği hizmeti
satın alabilir”
Sağlık hakkı nasıl ele alınmalı?
Sağlık hakkının bileşenleri nelerdir?
“Sağlık hakkı”nın bileşenleri
Sağlığın bir hak olarak kabul edilmesi
Standartlar (Yasal düzenlemeler, rehberler,
etik değerler ve protokoller)
Araştırma ve geliştirme (Ekonomik, sosyal ve
kültürel konular)
Sağlık durumu analizi
Kapsayıcı ulusal sağlık planı
“Sağlık hakkı”nın bileşenleri
Her türlü ayrımcılığı reddetme
Saydamlık
Kültürel farklılıklara saygı
Kalite
Katılım (politika oluşturulması, uygulama ve
hesap verebilirlik)
Ulusal finansman (hakkaniyet ve kanıta dayalı)
“Sağlık hakkı”nın bileşenleri
Uluslar arası boyut (İşbirliği, eşgüdüm)
Sağlık insan gücü
Sağlıkla ilgili bilgilendirme
Sağlığın geliştirilmesi
İlaçlar
Sektörler arası işbirliği
Kamu tarafından yürütülen sağlık eğitimi
Değerlendirme, izleme, hesap verme, düzeltme.
Sağlık hizmetleri
• Halkın sağlık alanındaki
istek ve gereksinimlerini
karşılamak amacıyla
ülke düzeyinde
örgütlenmiş kurumlarca
yapılan hizmetler.
TIBBIN BİLEŞENLERİ
1. Tıbbi bilginin
üretimi
– Araştırma
2. Tıp eğitimi
– Planlama
– Yetiştirme
– İstihdam
3. Sağlık hizmeti
– Koruyucu
– Tedavi edici
• I.Basamak
• II.Basamak
• III.Basamak
– Esenlendirici
Hekimliğin amacı
• “Şu yaşanası dünyada,
kişinin, olanakların
elverdiği ölçüde uzun
bir yaşamı, sağlık,
mutluluk ve verimli bir
çalışma içinde
sürdürebilmesini
sağlamaktır.”
Prof.Dr.Rahmi Dirican
(1928-2010)
SAĞLIK HİZMETİ SUNMA ANLAYIŞI
GELENEKSEL HEKİMLİK
UYGULAMALARI
ÇAĞDAŞ HEKİMLİK UYGULAMALARI
SAĞLIK HİZMETİ ANLAYIŞI
GELENEKSEL HEKİMLİK
ÇAĞDAŞ HEKİMLİK
Öncelik : Hastalıkların
tedavi edilmesi
Öncelik: Sağlığın korunması
ve geliştirilmesi
Hastalanınca
hizmet sunumu
Herkese sürekli hizmet
Sunum hekim ağırlıklı
“Ekip” anlayışı
Uzman hekim
kullanımı ağırlıklı
Genel pratisyenlere ağırlık
Toplum pasif konumda
Sağlıktan yalnızca
sağlık sektörü sorumlu
Toplum katılımı
Sektörler arası işbirliği
Gelir
Düzeyi (Hizmet sunucuları)
Sağlık hizmeti
sunumu
A
Sağlık
hizmeti
gereksinimi
E
Kişi başına sağlık kuruluşuna başvuru (2008)
-Güneydoğu Anadolu : 4,97
- Batı Marmara
: 7,31
Sağlığın ticareti
Sağlık, ticari bir mantıkla
ele alındığı her zaman,
temel bir insan hakkı
olmaktan çıkar; parası
olanın ancak parası kadar
satın alabildiği bir meta
biçimine dönüşür ki, bugün
karşı durulması gereken
asıl tehdit bu durumdur.
“İYİ HEKİMLİK” DEĞERLERİ
 Mesleki bağımsızlığını korumak
 Meslektaşları ile iyi ilişkiler kurmak
 Her zaman bilimsel bilgiyi kullanmak
 Ayrım yapmadan hizmet sunmak
 Kişi özerkliğine saygı göstermek
 Dürüstlük (doğruyu/gerçeği söylemek)
 İnsanın yaşam, sağlık ve onuruna saygı ve özen göstermek
 Hasta yararını her zaman kendi (ya da kurumsal) çıkarının önünde tutmak
 Mesleki gizliliği korumak, özel yaşama saygı göstermek
 Kaynakların adil ve verimli kullanımına dikkat etmek, kurumsal düzeyde
bunu talep etmek
 Çıkar çatışmasının ayırdına varabilmek ve kaçınmak
 Temel olarak toplumun sağlık hakkını, özel olarak sağlık hizmetine erişim
hakkını gözetmek
 Hizmet sunarken sağlığın belirleyicilerini ve toplumsal/kültürel koşulları
dikkate almak