Transcript harita

AKSARAY ÜNİVERSİTESİ
MEÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
BİLGİSAYAR DESTEKLİ HARİTA TASARIMI
DERSİ
2010-2011 EĞİTİM-ÖĞRETİM DÖNEMİ
Ders saati
Teorik dersler
Uygulamalar
Ödevler
2
2
Sınav %
80
20
Klasik harita?
Bilgisayar destekli harita ?
Haritalar bilgisayara nasıl aktarılır?
Coğrafi veri elementleri?
Veri modelleri, vektör ve raster veriler?
Sayısallaştırma
Yazılım ve donanımlar
Arcview?
Netcad?
Önemli bir hatırlatma: Eğer bilgisayarınız istediğinizi yapmazsa sakın USANMAYIN ve
VAZGEÇMEYİN. Bilgisayarla dövüşmeden SABIRLA problemi çözmeye çalışın!
HARİTA NEDİR?
İnsanlar yaşadıkları mekanları ancak tanıyabildikleri
ölçüde bilirler. İnsanların çevresini tanıma olgusu çok
eski çağlardan günümüze kadar süregelmektedir.
Başlangıçta mağara duvarlarına yapılan çizgisel
şekiller, zamanla daha anlaşılır bir duruma sokularak,
artık kağıt üzerine değişik figür ve kalıplarla
aktarılabilir bir duruma getirilmiştir. İnsanoğlu, çağlar
boyunca üzerinde yaşadığı dünyayı ve çevresini daha
iyi tanıyabilmek için devamlı olarak yeni araçlar ve
metotlar geliştirmiştir. Bunlar içerisinde en kalıcı ve
geçerli olanı haritadır.
HARİTA NEDİR?
En basit anlamda harita; arazinin belirli bir ölçeğe göre küçültülerek,
kağıt üzerinde gösterilmesi olarak tanımlanır. Ya da diğer bir ifadeyle,
Jeodezi bilimi tekniklerine göre doğal ve yapay detayları ölçülmüş
yeryüzü parçasının, belli bir oran dahilinde küçültülerek, yatay bir
düzleme iz düşümünün, çizgi ve özel işaretlerle gösterilmiş şekline
harita denir.
HARİTALARDA ÖLÇEK KAVRAMI
Harita belli bir ölçek dahilinde küçültüldüğü için, harita ve arazi arasında daima
matematiksel bir ilişki vardır. Bu ilişkinin en temel öğesi ölçektir.
Herhangi bir haritanın ölçeği; harita üzerinde ölçülen iki nokta arasındaki bir
mesafenin, yeryüzündeki gerçek noktalar arasındaki mesafeye olan oranıdır. Diğer
bir ifadeyle,
Ölçek = Haritadaki uzunluk / Arazideki uzunluk
Ö=S / S ve Ö=1/M
M: Ölçek faktörü
Harita ölçeği kullanıcı açısından çok önemlidir. Çünkü araziye bakışı uzaklaştırılıp
yakınlaştırdığından, yeryüzüne ait detayların gereğinde kağıt üzerinde daha belirgin
görülmesini sağlar. Ölçek paydası büyüdükçe haritanın kaplayacağı alan büyür,
ancak buna karşın detaylardaki belirginlik azalır. Bunun tersi durumda, ölçek
paydası küçüldükçe haritanın kaplayacağı alan küçülür, ancak detaylar daha
belirgin gözükür.
Harita ölçekleri çeşitli türde olabilir. Bunlar; sayısal-kesir ölçek, grafik
ölçek, geometrik ölçek olmak üzere üç çeşittir.
Sayısal –kesir ölçek; 1/500, 1/1.000, 1/25.000 gibi kesirli şekildedir. Pay,
harita üzerindeki uzunluğu, payda ise bunun karşılığı olan arazideki
gerçek uzunluğu gösterir.
Çizgi /grafik Ölçek; Haritalardaki küçültme oranını bir çizgi üzerinde
gösteren ölçek türüdür.
Geometrik ölçek; Planlar ve büyük ölçekli haritalar üzerindeki ölçümlerin
arazi üzerindeki gerçek değerlerine daha yakın çevrilebilmek amacıyla
oluşturulan ölçek türüdür.
Çizgi Ölçek
Geometrik Ölçek
1: 6100 m, 2: 3090 m, 3: 4340 m
Harita Üretim Aşamaları
Harita yapımı başlangıçta uzun süreli ve külfetli arazi çalışmalarını gerektirir.
Bu çalışmaların temel amacı, dünyanın biçimini, büyüklüğünü ölçülerle tespit edip,
dünya üzerinde bulunan çeşitli tabii ve suni tesislerin konumlarını matematiksel
hesaplamalarla
tanımlamaktır. Harita yapımı dört temel faaliyetten oluşur. Bunlar;
a) arazide sabit nokta ağı tesisi, b) ayrıntı noktalarının ölçülmesi,
c) hesap işlemleri ve d) harita çizim işlemleridir.
1 / 50.000
1 / 10.000
1 / 1.000
Harita üretimi için gerekli ölçülerin ve hesapların
yapılması Jeodezi ve Fotogrametri/Harita
Mühendisliği bilgisi gerektirdiği gibi, haritaya son şeklini
vererek ona sanatsal nitelik kazandırmak ta kartoğrafya
biliminin görevidir.
Uluslararası Kartoğrafya Birliği (ICU) tarafından
kartoğrafya kavramı, haritaları ilgilendiren ilmi verilerin
işlenmesi ve sanat çalışmalarını kapsayan, harita yapım
sanatı, bilim ve teknolojisi şeklinde tanımlanmıştır.
GELENEKSEL-KLASİK HARİTACILIK
Haritaların klasik harita üretim teknikleri ile üretiminde, birçok kartografik işlemler
uzman kartograflar tarafından insan gücü ile gerçekleştirilmektedir. Klasik harita
üretiminde çizimler, uygun altlıklar üzerine çeşitli çizim ve kazıma uçları kullanılarak
gerçekleştirilmekte ve üretimde birçok fotomekanik işlemleri ve ara atlıkların kullanımını
gerektirmektedir.
Temel elemanlar: İnsan gücü ve yeteneğidir. Aletler mekaniktir.
 Bir haritayı üretmek için gerekli verilerin toplanmasından haritanın
basılmasına kadar olan süreçte deneyimli personel, klasik ölçme ve çizim
aletleri ve kağıt bazlı ürün önem kazanır.
 Bilgisayar desteği ve üretime doğrudan etkisi yoktur. Örneğin jeodezik
ölçü değerlerinin ve nokta koordinatlarının bilgisayarda tutulmasının
üretime etkisi olmamakta, sadece verilere hızlı ulaşmak için
kullanılmaktadır.
 Aynı bilgi ve belgeler farklı yerlerde arşivlenir.
 Büyük depolama alanları gerekir. Bilgiler sadece bir defa elde edilebilir
özelliğe sahiptir.
 Basım ve kartoğrafik işlemler insan gücüne ve tecrübesine dayanır.
Çizim Altlıkları:
1. Resim kağıtları, resim kartonları, alüminyum kağıtlar, sentetik kağıtlar:
Yazı kağıtları, dayanıklı olmamaları ve atmosferik etkilerle boyut değiştirmeleri
nedeniyle çizim altlığı olarak kullanılamazlar. Kağıt genelde havanın neminin
artması yada azalması nedeniyle boyut değiştirir.
2. Saydam kağıtlar: aydınger kağıtlar, milimetrik kağıtlar ve muşamba kağıtlar
3. Plastik levhalar: Sıcaklıktan etkilenmeyen , sentetik maddeden yapılmış saydam
levhalar.
4. Asetat levhalar
5. Termoplastik-polyester levhalar
Çizim Araçları:
1. Çelik cetvel
2. Gönyeler
3. Eğri cetvelleri
4. Trilinler
5. Grafos: Çini mürekkebi doldurularak dolma kalem gibi kullanılan ve her çizgi
kalınlığı için ayrı uçları bulunan bir çizim aracıdır.
6. Pergeller
7. Ölçek ve ölçek cetvelleri: Arazide yapılan ölçüler çizilirken belli bir oranda
küçültülürler. Bu küçültme oranına ölçek denir.
Haritanın kolay anlaşılması için harita üzerindeki objelerin yazı ile belirtilmesi gerekir.
Bunlar şehir, yöre, yapı, yol, deniz, göl, nehir, dere isimleri ile nirengi, poligon, nivelman
röper noktası numara ve yüksekliklerini gösteren rakamlar, eşyükseklik eğrilerinin ve
takeometrik olarak ölçülmüş noktaların kotları, ada ve parsel numaralarıdır.
Yazıların büyüklüğü ve uzunluğu kural olarak haritadaki boyutlara uygun olacak ve
çizimi boğmayacak şekilde olmalıdır.
Klasik haritacılıkta yazılar genelde yazı şablonları ile yazılır. Şablonlarla yazı yazılmasında
şablon bir cetvel kenarında kaydırılarak harfler teker teker yazılır.
Örnek şablonlar:
Yazı şablonları
Elips şablonları
Daire şablonları
PAFTA AÇMA
Çizim, boyut değiştirmeyen şeffaf astralon ve
benzeri altlıklara veya aliminyumlu resim
kağıtlarına yapılması esastır. Ancak işin
mahiyetine göre aydınger kağıdı veya resim
kağıdı da kullanılabilir. Bunun dışında
çoğaltılacak haritalar için çoğaltma tekniğine
uygun altlıklarda kullanılır.
Üzerine harita veya plan çizilmiş altlıklara
“pafta” adı verilir. Paftalar kullanış maksatlarına
göre çeşitli boyut ve şekillerde olabilirler (70x90,
50x70 cm2 v.s. gibi).
Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri
Üretim Yönetmeliği:Pafta altlığı boyutları;
1/5000 ölçeği için 50 cm x 70 cm, 1/2000, 1/1000
ve 1/500 ölçekleri için 70 cm x 90 cm’dir.
Soru: Aksaray ili (80x80) kaç adet 1/25.000
ölçekli bir harita dan oluşur.
Genellikle paftaların kenarlarında 5 cm’lik kısımları boş bırakılarak kalan çizim alanı her
10 cm’de bir koordinat çizgileri ile karelere bölünür. Bu çizgilere verilecek koordinat
değerleri yüzün katları olacak şekilde seçilir. Paftanın kuzey kenarında; ortaya yer adı,
sağa pafta numarası ve alt kenarda orta yere de ölçek yazılır.
Eğer ölçü konusu bir tek paftaya sığabilecek büyüklükte ise çizim alanının pafta içinde
ortalanması veya paftanın belli bir yerine gelmesi istenebilir. Bunun için konunun en
büyük ve en küçük ordinat ve apsis değerleri tespit edilerek konu arzu edilecek yere
gelecek şekilde koordinat çizgilerine değerler verilir.
KOORDİNATOGRAF
koordinatograflarla Nirengi ve poligon noktaları çizilir. Koordinatograflar koordinatı hesaplanmış
çok sayıda noktanın paftalar üzerine çizilmesine olanak sağlar. Sağlam ve çok kalın bir resim
tahtası olan bir masa üzerinde birbirine dik iki kızak üzerinde hareket eden düzenle noktanın
koordinatları tespit edilir. Bazılarında masa alttan aydınlatılabilecek şekilde ve mat camlıdır. Bu
suretle sentetik levhalara çizim yapıldığında alttan aydınlatılarak çizimin görünmesi
kolaylaştırılmış olur.
Masaların büyüklükleri 50X50
cm den 150X200 cm’lik bir
alana kadar çizim yapabilecek
şekilde olanları vardır. Elde
edilen çizimin hassasiyeti
±0.03 ile 0.05 mm arasındadır.