Transcript İşaret Öğrenme

BİLİŞSEL AĞIRLIKLI DAVRANIŞÇI YAKLAŞIM
EDWARD C. TOLMAN
(1886-1959)
ÖĞRENME SÜRECİ
AMAÇ
EYLEM
BİLİŞSEL
HARİTA
OLUŞTURMA
AMACA
ULAŞMA
(Ödül)
Kuram, Amaçlı Davranışçılık, İşaret Gestalt veya
Beklenti Kuramı olarak da isimlendirilir.
TOLMAN’IN ÖĞRENMEYE İLİŞKİN
GÖRÜŞLERİ
 Davranış bir bütündür.
 Davranış amaçlıdır.
 Ödül beklentisi olan davranışlar öğrenilir.
 Pekiştirmenin verilmediği ortamlarda gizil öğrenme
oluşur.
 Tolmana göre öğrenme, çevreyi keşfetme sürecidir.
 Bu keşfetme sürecinde organizma bazı olayların başka
olaylara yol açtığını ya da bir işaretin diğer bir işarete
götürdüğünü öğrenir ve bunları kullanarak amacına
ulaşır.
 Tolmana göre organizma çevreden birçok şey öğrenir
ancak tüm öğrenmeleri etkinlik olarak göstermez.
 Organizmanın
gereksinim
duyuluncaya
kadar
göstermediği öğrenmeler örtük öğrenmelerdir.
Amaçlı davranış
 Ona göre davranış, basit bir U-T değil, amaca
yöneliktir.
 Davranış ulaşılacak amaç doğrultusunda çevre
koşullarına göre değiştirilebilir, uyum sağlayabilir bir
özelliğe sahiptir.
 Örneğin; Her gün arabasıyla iş yerine giden kişinin
arabası bozulursa otobüs, taksi, bir arkadaşının
arabasıyla gitme gibi davranışlara dönüşebilir.
Bütüncü davranış
 Davranışı küçük parçalara, elementlere ayırarak
çalışmak davranışın anlamını kaybettirmektedir.
 İşe arabayla gitme, yemek pişirme, çamaşır yıkama,
sınavda cevapları yazma bütüncül davranışlardır.
 Tolman'a göre öğrenme için güdülenme gerekli
değildir.
 Bu noktada Guthrie ile aynı, Thorndike, Skinner ve
Hull ile farklı görüştedir.
 Çünkü güdülenme sadece "algısal vurgulayıcıdır”.
Dikkatin nereye yöneleceğini belirler.
Beklenti
 Tolman'a göre kuramın temel sayıltısı şudur; Organizma
bilgiyi, çevresel olaylara dikkat etme ve onları
keşfetmesinin bir sonucu olarak kazanmaktadır. Bunun için
ödül gerekli değildir.
 Amaca yönelik I. Uyarıcı, I. Tepki ve II. Uyarıcı sırasıyla
gelirse beklenti güçlenir.
 Örnek; Kapı zili, zile basma, zil sesi.
 Tolman'ın kuramının temelinde diğer davranışçılardan
farklı olarak; öğrenmeyi davranış kuramlarında
olduğu gibi küçük birimlerle değil bütüncül
olarak ele almasıdır.
 Ona göre her davranışın bir amacı vardır. Diğer
kuramcılar davranışı küçük birimler incelemişler
bütünü gözden kaçırışlardır.
Gizli, (örtük) öğrenme
 Kişinin farkında olmadan öğrenmesidir. Kendi içinde
ikiye ayrılır;
 Bilişsel harita
 Yer öğrenmesidir. Çevremizle ilgili zihnimizde
oluşturduğumuz haritadır. Örnek; bilmediğimiz bir
şehre gittiğimizde yaşadığımız durum
 Bilişsel senaryo
 Uzun süreli bellekteki işlemsel hafıza bilgilerine denir.
Bir olayın nasıl gerçekleştiği ile ilgili senaryo vardır.
En az çaba ilkesi
 Organizma
zihninde oluşturduğu haritalar ile
kendisini amaca ulaştıracak olan en kısa yolu
seçmektedir. Örneğin bir matematik problemi bir çok
değişik yoldan çözülebilir organizma bunların hepsini
öğrenmiş olabilir ancak organizma en kısa olan yolu
seçecektir.
Deneme yanılma (Zihinsel)
 Eğer organizma bir amaç için bir çözüm üreteceksek
kısa çözüm yolları için alternatifler arar. Bunu
deneme-yanılma ile gerçekleştirir.
Performans
 Tolaman'a göre öğrenilenlerin gerek duyulduğunda
gözlenebilir davranışa dönüştürülmesine denir.
 Örneğin A avukatının bürosunu bilebiliriz ancak
avukata ihtiyacımız olana kadar bu bilgiyi bellekte
saklarız. İhtiyaç ortaya çıkınca avukatın bürosuna
gideriz.
Öğrenme Türleri
 Kateksis
 Belirli dürtü durumları ile belirli nesnelerin
ilişkilendirilmesi. Karadenizlilerin açlıklarını hamsi
yiyerek giderme eğilimindedirler.
 Eşdeğer inançlar
 Alt amaç esas amaçla aynı değere sahip olduğunda alt
amaç eşdeğer inanç oluşturmaktadır.
 Alan beklentileri
 Organizma neyin nereye götüreceğini öğrenir. Bir işareti
gördüğünde bir sonrakinin onu izleyeceğini öğrenir.
 Alan Biliş Yolları
 Problem çözme stratejisidir. Belli durumlarda algısal
alanı düzenleme eğilimidir.
 Dürtü ayrımları
 Organizma dürtü durumunu belirler ve buna uygun
tepkide bulunur.