Transcript Güncel Mali Sorunlar 4

İDARELER ARASI REKABETTE
KAMUSAL MAL VE
HİZMETLER
ÖĞR. GÖR. AYNUR ARSLAN BURŞUK
DERS 5
İDARELER ARASI REKABET




Aynı ülke sınırları içerisinde bulunan eş düzeydeki farklı
idari ve mali birimlerin kendi aralarındaki rekabettir.
Yerel kamusal üretici birimleri arasında yatay rekabet
söz konusudur.
İdareler arası yatay rekabet, benzer güçlere sahip kamu
birimleri
arasında
meydana
gelir.
Belediyeler
arasındaki,il özel idareler arasındaki, federe
devletler arasındaki rekabet bu tür rekabettir.
Üniter devletler açısından idareler arası rekabette, yerel
birimler, mobil olan üretim faktörlerini kendi sınırları
dahiline çekmek ve mevcut durumda kendi sınırları
dahilinde bulunan mobil üretim faktörlerini ellerinde
tutmak için vergi veya diğer mali araçları aktif bir biçimde
kullanabilirler.
İDARELER ARASI REKABETTE
KAMUSAL MAL VE HIZMETLER


Yerel kamusal mallar, dışlanamazlık ve bir dereceye
kadar faydada rekabet olmaması özelliklerine sahip
mallardır; ancak bu malların faydalarının yayılma alanı
belli bir coğrafi bölge ile sınırlıdır.
Su, kanalizasyon,parklar, itfaiye hizmetleri, şehir içi yollar,
trafik gibi hizmetler yanında halk sağlığı, polis,eğitim ve
tedavi edici sağlık hizmetlerinin yerel yönetim birimlerine
bırakılması idareler arası rekabette kamusal mal ve
hizmetleri çeşitlendirmektedir.
İDARELER ARASI REKABETTE KAMUSAL
MAL VE HIZMETLER




Yerel birimler, ulusal nitelikte tüketimde rakip olmama ve
mahrum edilemezlik özelliklerine sahip milli savunma,
diplomasi, adalet gibi saf kamusal malların üretimini
gerçekleştiremezler. Bunlar merkezi yönetimler tarafından
gerçekleşir.
Sağlık, eğitim ve iç güvenlik (polis) hizmetlerinin
sunumunda merkezi yönetim ile yerel yönetimler
arasındaki seçim ülkenin geleneklerine ve tercihlerine
bağlıdır.
İdareler arası rekabette pozitif dışsallığa sahip harcamalar
ve transfer harcamaları birer araç olarak kullanılabilir.
Ancak kamu harcamalarını finanse etmek için
uygulanması gereken vergi politikaları yerel sakinlerin, söz
konusu yerel birimden uzaklaşmasına neden olabilecektir.
İDARELER ARASI REKABETI HIZLANDIRAN
GLOBAL GELIŞMELER




1. Subsidiarite İlkesi:
Devletin gücünü sınırlandırmaya yönelik bir ilkedir.
Bir hizmetin veya yetkinin bireye en yakın birim
tarafından yerine getirilmesi; hizmetin veya yetkinin
sadece söz konusu alt birimi aşması durumunda, bir
üst birime müracaat edilmesi anlamına gelmektedir.
Kamu yetkilerinin yerinden yönetimler lehine
düzenlenmesi kamu harcamaları açısından ve kamu
mallarının sunumunda yerinden yönetim lehine
değişmeyi beraberinde getirmektedir. Bu da idareler
arası rekabetin tesis edilmesinde önemli bir etken
olmaktadır.
İDARELER ARASI REKABETI HIZLANDIRAN
GLOBAL GELIŞMELER




2. Dezantralizasyon:
Kamunun harcama eğilimlerinin azaltılması ve yerelliğe
yönelinmesi için önerilen bir politika aracıdır. İdareler
arası rekabetin tesis edilmesinde önemli bir etken
olmaktadır.
Dezantralizasyonun temel gereçleri, kamusal hizmetlerden
yararlananların bu hizmetlere ulaşma imkanını arttırma,
merkezi
yönetimin
farklı
yerel
ihtiyaçların
karşılanmasında yetersiz kalmasını ortadan kaldırmaktır.
Dezantralizasyon, hizmetten yararlananların hizmeti
sunan birimleri denetleme hakkını kullanmasına ve hesap
verme sorumluluğunun sağlanmasına olanak sağlar.
TIEBOUT TEORISI


Tüketici-seçmen olarak nitelendirilen bireyler
kamusal mallara yönelik tercihleri en iyi şekilde
karşılayacak olan idari birimlere taşınacaklardır.
Tiebout teorisiyle bireyler, yerel kamusal
mallara yönelik tercihlerini etkili bir biçimde
ortaya koyabilirler. Bireyler gittikleri bölgelerde
ödedikleri yerel vergiler karşılığında talep
ettikleri hizmetleri alacaklardır.


Oates’in teorimine göre bir kamu malının merkezi
hükümet tarafından aynı miktarda sunulmasındansa,
farklı miktarlarda ve yerel olarak sağlanmasının daha
etkin olduğunu iddia etmektedir.
Brennan ve Buchanan kamunun hantallığından yola
çıkarak geliştirdikleri “Rekabet Modelinde”, yerel
yönetimlerin sahip olduğu hareket serbestisinin bireylere
tercihini ortaya koyabilme şansını yarattığını ve kamusal
mal sunumunun yerelleşme sayesinde daha etkin olacağını
ileri sürmüştür.
İDARELER ARASI REKABETTE ORTAYA
ÇIKAN SORUNLAR





1. Kentler Arası Gelişmişlik Sorunu:
İdareler arası rekabette kentler arası aşırı gelişmişlik
farkları bulunmaması gerekir.
Ancak Türkiye’de sadece doğu kentlerinden batı
kentlerine, kenar kentlerden bölgesel merkez konumunda
olan kentlere doğru bir akım gözlemlenmekte ve bu akım
bazı kentlerin aşırı büyümesine ve yerel kamu
hizmetlerinde etkinsizliğe neden olmaktadır.
2. Nüfus Farklılıkları Sorunu:
Büyük nüfusa sahip yerel birimler daha çok ve çeşitli
kamusal mal üretirken, küçük nüfusa sahip yerel birimler
daha az ve çeşitlilik bakımından sınırlı kamusal mal
üretebilirler. Bu durum idareler arası rekabeti olumsuz
etkiler.
İDARELER ARASI REKABETTE ORTAYA
ÇIKAN SORUNLAR



3. Bölgeler Arası Kamu Hizmet İhtiyaçlarının
Farklılaşması Sorunu:
Ekonomik, kültürel veya sosyal nedenlerle yerel birimin
bulunduğu coğrafyaya göre kamu hizmeti ihtiyacının
farklılaşması idareler arası rekabette istenmeyen bir
durumdur.ülke genelindeki tüm yerel birimlerin her türlü
kamusal malı, makul seviyede üretmesi istenir.
Ulaştırma hizmetleri, Ege ve Doğu Anadolu bölgelerinde
açık bir ağırlık kazanırken, su ve kanalizasyon
harcamaları
Karadeniz
belediyelerinde
daha
çok
olmaktadır.
İDARELER ARASI REKABETTE ORTAYA
ÇIKAN SORUNLAR



4. Yatay Eşitsizlik Sorunu:
Bu durum yerel birimler arasındaki mali farklılıkların
varlığından kaynaklanır. Bu durum idareler arası rekabeti
engeller. Fazla taşra nüfusa sahip illerde kişi başına düşen
yerel harcama düzeyi düşmektedir.
Yatay eşitsizliğin giderilmesi için yerel birimlere transfer
yapılmalıdır.
İDARELER ARASI REKABETTE
TÜRKIYE ÖRNEĞI






Türkiye açısından değerlendirildiğinde, kamusal mal
üretimi açısından yerel yönetimler lehine bir değişme
olduğu görülmekle birlikte,
yatay eşitsizlik sorunu,
kentler arası gelişmişlik farkı,
bölgeler arası kamusal hizmet ihtiyacının farklılaşması ve
GSYİH içerisinde yerel harcamaların hala çok cüz’i bir yer
kaplaması,
yerel kamusal mal ve hizmetlerin idareler arası rekabet
aracı olarak kullanılmasını engellemektedir.
İDARELER ARASI REKABETTE
TÜRKIYE ÖRNEĞI




Türkiye’de yerel yönetimlerin hizmet yelpazesinin geliştiği
ve değiştiği gözle görülür bir düzeye ulaşmıştır.
Yerel birimler klasik
çıkabilmektedirler.
belediye
hizmetleri
dışına
Ancak 50 bin nüfus eşiğini geçen kentler kolayca hizmet
çeşitlemesine gidebilmektedirler.
250 bin nüfusu geçen yerlerde kalite ve hizmet çeşitliliği
daha da artar.
GLOBAL KAMUSAL MAL VE ÖZELLIKLERI




Global kamusal mallar, dünya üzerinde şu anda yaşayan
bireyler ve gelecek kuşaklar tarafından elde edilebilen,
tüketiminde rekabetin ve kısıtlamanın bulunmadığı, herkesin
yararlanabildiği ve finansmanının global olarak sağlandığı
mal ve hizmetlerdir.
Global kamusal malların iki önemli kriter mevcuttur.
İlki kamusal mal ve hizmetlerin yüksek derece kamusallık
niteliğine sahip olması gerekir. Yani bu malların tüketimden
mahrum bırakılamama ve tüketimde rekabetin olmaması
genel özelliklerine sahip olması gerekir.
İkinci kriter ise faydalarının tüm ülkeleri, insanları, bugünkü
ve gelecek nesilleri içine alacak şekilde evrensel benzeri
özellikler taşıması gereklidir.
GLOBAL KAMUSAL MALLARIN ÖZELLIKLERI


Global malların en temel belirleyicisi sınır ötesi
dışsallıkların
olmasıdır.
Günümüz
örneklerinde
görüldüğü gibi global kamusal malların çoğu negatif
dışsallığa sahiptirler. Çevre kirliliğinin doğurduğu ozon
tabakasının delinmesi, iklim değişiklikleri, biyolojik
çeşitliliğin azalması,asit yağmurları buna örnek olarak
verilebilir.
Ulusal kamusal mallarda olduğu gibi global kamusal
mallarda da tüketimden mahrum bırakılmama, başka
bir deyişle bedel ödemeyenin de mal ve hizmetlerden
yararlanması özelliği mevcuttur.
GLOBAL KAMUSAL MALLARIN ÖZELLIKLERI



Bir diğer özelliği de bir bireyin global kamusal malı
tüketiminin, diğerlerinin o malı tüketmesini
engellememesidir.
Ulusal
kamusal mallar bir ülkenin
siyasi
yapılanmasına bağlı olarak merkezi idare ile yerel
yönetim kuruluşları tarafından üretilmektedir. Ancak
sunumları yaşamsal bir zorunluluk arz eden global
kamusal mallar uluslar arası organizasyonlarca
sağlanmaktadır.
Ulus
devletlerin
bu
organizasyona
katılım
zorunluluğu olmadığı için global kamusal mal
üretiminde kara mekanizmasının istenilen düzeyde
olmadığı belirtilebilir.
GLOBAL KAMUSAL MALLARIN ÖZELLIKLERI



Global kamusal malların bir diğer özelliği de finansman
şeklidir.
Global kamusal malların finansmanı
bağış ve
yardımlarla veya kurum ve kuruluşlara üye ülkelerin
ödedikleri aidatlarla sağlanmaya çalışılmaktadır.
Oysa ulusal kamusal malların finansmanı büyük
ölçüde, ulus devletlerce zora dayalı bir finansman tekniği
olan vergilerle sağlanmaktadır.
SON