Transcript Temel İlkeler

Eğitimin Hukuksal
Temelleri
1
Kurallar



İnsanların bir arada ve düzen içinde yaşayabilmeleri
için toplumsal kurallar ortaya çıkmıştır. Din, ahlak,
görgü ve hukuk kuralları olarak ayrılan bu kurallar,
insanların birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini
düzenleyen kuralardır.
Modern devletlerde idarenin yapısı ve işleyişi hukuk
kurallarına dayanır. Bu durum hukuk devleti ilkesiyle
ifade edilir.
Hukuk devleti, vatandaşlara temel hak ve
özgürlükleri tanıyan, yürütme organlarının ve idare
makamlarının hukuka bağlılığını sağlamak suretiyle
vatandaşlara hukuki güvenlik getiren devlettir.
2/61
İçerik

Hukukun Temel Kavramları

Eğitimin Anayasal Yeri (Tarihi Bakış)

Türk Milli Eğitim Sisteminin Temel İlkeleri
3/61
Hukukun Temel Kavramları


Yetkili bir merci tarafından konulmuş olan ve
yürürlükte bulunan hukuk kurallarının tümüne
birden “mevzuat” adı verilmektedir.
Temel Kavramlar:


Anayasa, yasa, tüzük, yönetmelik, kararname,
yönerge ve genelge.
Bu sıralama soyuttan somuta doğrudur ve
sıralamada altta bulunan kural üstte bulunan
kurala aykırı olamaz.
4/61
Hukukun Temel Kavramları
Anayasa: Anayasa, bir devletin kuruluşunu,
örgütlenişini, temel organlarının işleyişini ve
birbirleriyle olan ilişkilerini, devlet iktidarının
el değiştirmesini düzenleyen ve kişilerin hak
ve özgürlüklerini güvence altına alan kurallar
bütünüdür.
5/61
Hukukun Temel Kavramları


Kanun (Yasa): Anayasanın yetkili kıldığı organ
tarafından yazılı bir şekilde ve bu ad altında tespit
edilmiş bulunan genel, sürekli ve soyut hukuk
kurallarıdır.
Kanunu çıkartacak olan yetkili organı her devletin
anayasası belirlemektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nde
kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak yetkisi
Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasasında 87.
maddesi ile hükümete ve Türkiye Büyük Millet
Meclisi’ne verilmiştir.
6/61
Eğitim ile ilgili bazı yasalar





430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu
222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu
2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar
Kanunu
3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat
ve Görevleri Hakkında Kanun
7/61
Hukukun Temel Kavramları

Kanun Hükmünde Kararname: Anayasanın 91.
maddesi gereğince Bakanlar Kurulu tarafından,
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin verdiği yetkiye
dayanılarak çıkarılmaktadır.

Temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile siyasi haklar
ve ödevler hakkında (sıkıyönetim ve olağanüstü haller
dışında) kanun hükmünde kararname
düzenlenememektedir. Sıkıyönetim ve olağanüstü
hallerde, Cumhurbaşkanının Başkanlığında toplanan
Bakanlar Kurulunun kanun hükmünde kararname
çıkarmasına ilişkin hükümler saklıdır.
8/61
Eğitimle ilgili Kanun hükmünde
kararnameler


Amacı özel eğitim gerektiren bireylerin, Türk Milli
Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri
doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim görme
haklarını kullanabilmelerini sağlamaya yönelik
esasları düzenlemek olan “Özel Eğitim ile İlgili
Kararname” (6/6/1997) verilebilir.
(http://mevzuat.meb.gov.tr/html/104.html)
9/61
Hukukun Temel Kavramları

Tüzük: Kanunlardan sonra gelen en güçlü hukuki
metinlerdir. Tüzükler Bakanlar Kurulu tarafından
kanunlarda konulan genel nitelikteki kuralları
açıklamak ve böylelikle onların daha kolaylıkla
uygulanabilmesini sağlamak amacıyla
çıkarılmaktadır.


Tüzükler, Kanuna aykırı olmamak şartıyla ve Danıştay’ın
incelemesinden geçirildikten sonra çıkartılmaktadır.
Tüzükler, Cumhurbaşkanınca imzalandıktan sonra
kanunlar gibi yayımlanmaktadır.
(http://www.anayasa.gen.tr/ 1982ay.htm)
10/61
Eğitimle ilgili çıkarılan tüzükler


Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu Tüzüğü
Tebligat ve Türk Bayrağı Tüzüğü.
11/61
Hukukun Temel Kavramları



Yönetmelik: Bir (veya birkaç) bakanlık veya bir kamu
kuruluşu tarafından, bu kuruluşun görev alanındaki
kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla
çıkartılan hukuk metinleridir.
Yönetmelik çıkarmak yasama ve veya yargılama
tasarrufu olmayıp sadece idari nitelikte bir işlemdir.
Yönetmelikler kanuna aykırı olamayacakları gibi, tüzüğe
aykırı hükümleri taşımaları da mümkün değildir.
Üniversitelerin kayıt ve sınav yönetmelikleri, Yüksek
öğrenim kredi ve yurtlar kurumu burs- kredi yönetmeliği
ve Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmenliği
eğitim ile ilgili kurumların çıkarmış olduğu yönetmeliklere
örnek olarak verilebilir.
12/61
Hukukun Temel Kavramları

Kararname: Anayasada düzenlenmemiş,
geleneksel bir işlem türüdür. Belirli makamların
(Bakanlar kurulu veya bir bakan+Başbakan) aldığı
kararların yazılı şekle dökülmüş halidir. Kısacası,
“kararname”, belli makamların kararlarının yazılı
şekline verilen isimdir.

Öğretmen atamaları bilinen türüdür. Üst düzeydeki
memurların (müsteşar, genel müdür vb) atamaları
da kararnamelerle olmaktadır.
13/61
Hukukun Temel Kavramları


Yönerge: Çok belirgin bir konuda yetkili amirin,
uygulamanın nasıl yapılacağını göstermek
için yaptığı düzenlemedir. Başka bir deyişle bir
işin nasıl yapılacağını gösteren metindir.
Yönergelere örnek olarak; İlköğretim ve Orta
Öğretim Kurumları Spor Yarışmaları
Yönergesini, Milli Eğitim Bakanlığı Bayrak
Törenleri Yönergesini ve Kütüphane haftası
kutlama yönergesi verilebilir.
14/61
Hukukun Temel Kavramları

Genelge: Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasına
yol göstermek, herhangi bir konuyu aydınlatmak,
dikkat çekmek üzere ilgililerine gönderilen yazıdır.

Milli Eğitim Bakanlığı da kendisine bağlı kurumları
ilgilendiren bazı emir ve duyuruları genelgelerle
duyurmaktadır. Örneğin: Disiplin Hükümlerinin
uygulanması konulu genelge vb.
15/61
Tanzimat’tan Günümüze
Anayasalarımızda Eğitim

Devletin temeli olarak açıklanan anayasanın
Türk tarihindeki ilk örneği, bugünkü anlamda bir
anayasa olmamasına rağmen, 1808 yılında
imzalanan Sened-i İttifak’tır.
16/61
Anayasalarımızda Eğitim
Sened-i İttifak (1808)
 Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu)(1839)
 Islahat Fermanı (1856)
 Kanun-i Esasi (1876)
 Teşkilatı Esasiye Kanunu(1921)
 1924 Anayasası(Teşkilat-ı Esasiye)
 1961 Anayasası
 1982 Anayasası

17/61
17
Sened-i İttifak (1808)

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anayasal
belgesidir. Bu belgede sadrazamın da yönetime
katılacağı hükmü yer almıştır.

Bu hükümle, devlet yetkililerinin paylaşılması
konusunda küçük bir adım atılmıştır.
18/61
18
Tanzimat Fermanı
(Gülhane Hatt-ı Hümayunu) (1839)

Eğitim ile ilgili bir madde bulunmamasına rağmen bu
dönemde özellikle örgün eğitim alanında büyük
çabalar gösterildiğini örneğin, birçok okulun açıldığını,

Medrese dışındaki örgün eğitimde ilk-orta-yüksek
şeklinde bir derecelendirmeye gidildiğini ifade
etmektedir.
19/61
19
Islahat Fermanı (1856)


Fermanlar, hukuk devletine geçişin ilk adımıdır. İlk
defa padişahın yetkilerini sınırlayan hukuki bir belge
ortaya konulmuştur.
Eğitim konusu tek bir madde ile ele alınmıştır:


Gayri Müslim azınlıklara kendi eğitim kurumlarını kurma,
Müslüman okullarına girme hakkı ve eğitimde bağımsızlık
gibi yeni imtiyazlar sağlanmıştır.
1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesi Türk
olsun olmasın Osmanlı tebaasının ve yabacıların
özel okul açma konusunu düzenlemiştir.
20/61
20
Kanun-i Esasi-1876


Bugünkü anlamda ilk anayasa ise (İlk Osmanlı
Anayasası) 23 Aralık 1876’da ilan edilen Kanuni Esasi’dir.
1878 yılında resmen yürürlülükten
kaldırılmamakla beraber, fiilen uygulamadan
kaldırılan Kanun-i Esasi İkinci Meşrutiyet’in
ilanıyla bazı değişikliklerle 1909’da tekrar
yürürlülüğe girmiştir.
21/61
Kanun-i Esasi (1876)

Fransız ve Belçika Anayasalarından etkilenerek
hazırlanmıştır.

Eğitim ile ilgili maddelerden biri;

15. Madde: “Öğretim işini (konusunu) herkes
özgürce yapabilir, belirli kanuna uymak şartıyla
her Osmanlı genel ve özel öğretim yapmaya
izinlidir.”
22/61
22
Teşkilatı Esasiye Kanunu (1921)


Daha sonra Kurtuluş Savaşında 21 Ocak
1921’de Teşkilatı Esasiye Kanunu yürürlüğe
girmiştir.
Kanun-i Esasiyi yürürlükten kaldırılmamakla
birlikte, bu anayasa ile egemenliğin kayıtsız
şartsız millete ait olduğu kabul edilmiştir.
23/61
Teşkilatı Esasiye Kanunu (1921)

Bu anayasa ile egemenlik kayıtsız şartsız millete ait
olduğu kabul edilmiştir.

1921 Anayasası Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları
içinde tek yumuşak anayasadır ve niteliği çoğunluk
aranmadan yapılmış olmasıdır.
24/61
24
1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)

87. maddesindeki ifade ile ilköğretimi bütün
Türkler için mecburi ve devlet okullarında parasız
yapılmıştır.

80. maddede ise eğitim-öğretimin devletin
denetiminde olduğu ifade edilmiştir.
25/61
25
1961 Anayasası
19. Madde: …din eğitim ve öğretimi, ancak
kişilerin kendi isteği ve küçüklerin de kanuni
temsilcilerinin isteğine bağlıdır.
 21. Madde: Herkes, bilim ve sanatı serbestçe
öğrenme, öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda
her türlü araştırma hakkına sahiptir. Çağdaş bilim ve
eğitim esaslarına aykırı eğitim ve öğretim yerleri
açılamaz.

26/61
26
Eğitimle İlgili Bazı Temel Yasalar


Tevhid-i Tedrisat: “Öğretimin birleştirilmesi”
anlamına gelmektedir.
Eğitim sistemindeki çok başlılığı sona erdirmek
amaçlanmıştır.




Çağın gerisinde kalan medreseler,
Farklı kültürlerin öğretildiği ve insanlara kendi ülkesinde
yabancılık yaşatan “yabancı okullar”,
Doktor, mühendis,öğretmen vb. yetiştirmek için Osmanlı
Devleti tarafından açılan yeni okullar
Farklı okulları tek bir sistemde birleştirme amacıyla
Tevhid-i Tedrisat 3 Mart 1924 tarihinde 430 sayılı
kanunla çıkarılmış ve 63 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır.
27/61
Temel Yasalar


Milli Eğitim Temel Kanunu (24/06/1973): 1973
yılında 1739 Sayı ile kanun olarak çıkarılmıştır.
1. Madde: “Bu kanun, Türk milli eğitiminin
düzenlenmesinde esas olan amaç ve ilkeler,
eğitim sisteminin genel yapısı, öğretmenlik
mesleği, okul bina ve tesisleri, eğitim araç ve
gereçleri ve Devletin eğitim ve öğretim
alanındaki görev ve sorumluluğu ile ilgili temel
hükümleri bir sistem bütünlüğü içinde kapsar”.
28/61
Bugünlük bu kadar!!!
ŞAKA 
sadece 32 tane daha…
29/61
Uluslararası Belgelerde Eğitim
1. BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
(Beyannamesi): Türkiye’nin 1 Nisan 1949
tarihinde imzaladığı “İnsan Hakları Evrensel
Bildirgesi” 10 Aralık 1948’de Birleşmiş Milletler
tarafından Paris’te kabul edilmiştir. Asıl amacı
insanların temel hak ve özgürlüklerini güvence
altına almak olan ve otuz maddeden oluşan bu
bildirgenin eğitim-öğretimle ilgili olan 26 maddesi
bulunmaktadır.
30/61
Uluslararası Belgelerde Eğitim
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: İnsan
Hakları Evrensel Bildirgesinde bulunan hakları
topluca güvence altına almak için Avrupa
Konseyi üyelerinin 4 Kasım 1950’de
imzaladıkları ancak 3 Eylül 1953’de yürürlülüğe
giren bir sözleşmedir. Amacı, insan haklarının
korunması ve geliştirilmesidir. Türkiye bu
sözleşmeyi 10 Mart 1954’de imzalamıştır.
31/61
Uluslararası Belgelerde Eğitim
3. Çocuk Hakları Sözleşmesi: Temeli “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi”

olan “Çocuk Hakları Sözleşmesi” 20 Kasım 1959'da Birleşmiş
Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilmiştir. Çocuk Hakları
Sözleşmesi tarihte en geniş kabul gören insan hakları belgesidir. İlk
kez 20 Kasım 1989’da BM Genel Kurulu’nda oy birliği ile onaylanan
sözleşme bugün ikisi hariç (Amerika Birleşik Devletleri ve Somali)
191 ülke tarafından onaylanmıştır. Türkiye Sözleşme’yi 14 Eylül
1990’da imzalamıştır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi üzerinde uluslararası planda mutabakata
varılmış, üzerinde pazarlık yapılması mümkün olmayan standartlar
ve yükümlülükleri içermektedir. Belge, nerede doğduklarına, kim
olduklarına; cinsiyetlerine, dinlerine ya da sosyal kökenlerine
bakılmaksızın bütün çocukların haklarını tanımlamaktadır.
32/61
Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri
Milli Eğitim Temel Kanunu’nda yer bulan Türk Milli
Eğitiminin Temel İlkeleri (1739 S.K., 1973)
I. Genellik ve Eşitlik:

Madde 4. Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din
ayrımı gözetilmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir
kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
II. Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları:
Madde 5. Millî eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının
istek ve kabiliyetleri ile Türk toplumunun ihtiyaçlarına
göre düzenlenir.
33/61
Temel İlkeler
III. Yöneltme:
Madde 6. Fertler, eğitimleri süresince ilgi, istidat ve
kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda çeşitli
programlara veya okullara yöneltilerek yetiştirilirler. Millî
eğitim sistemi, her bakımdan, bu yöneltmeyi
gerçekleştirecek biçimde düzenlenir. Yöneltmede ve
başarının ölçülmesinde rehberlik hizmetlerinden ve objektif
ölçme ve değerlendirme metotlarından yararlanılır.
IV. Eğitim Hakkı:
Madde 7. İlköğretim görmek her Türk vatandaşının
hakkıdır. İlköğretim kurumlarından sonraki eğitim
kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri
ölçüsünde yararlanırlar.
34/61
Temel İlkeler
V. Fırsat ve İmkân Eşitliği:
Madde 8. Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat
ve imkân eşitliği sağlanır. Maddî imkânlardan
yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim
kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak
amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka
yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve
korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel
tedbirler alınır.
35/61
Temel İlkeler
VI. Süreklilik:
Madde 9. Fertlerin genel ve meslekî
eğitimlerinin hayat boyunca devam etmesi
esastır.
 Gençlerin eğitimi yanında, hayata ve iş
alanlarına olumlu bir şekilde uymalarına yardımcı
olmak üzere, yetişkinlerin sürekli eğitimini
sağlamak için gerekli tedbirleri almak da bir
eğitim görevidir.
36/61
Temel İlkeler
VII. Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği:
Madde 10. Eğitim sistemimizin her derece ve türü ile
ilgili ders programlarının hazırlanıp uygulanmasında ve
her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılâp ve ilkeleri ve
Anayasa’da ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliği
temel olarak alınır. Millî ahlâk ve millî kültürün bozulup
yozlaşmadan kendimize has şekli ile evrensel kültür
içinde korunup geliştirilmesine ve öğretilmesine önem
verilir.
37/61
Temel İlkeler

Madde 10 (Devam): Millî birlik ve bütünlüğün temel
unsurlarından biri olarak Türk dilinin eğitimin her
kademesinde, özellikleri bozulmadan ve aşırılığa
kaçılmadan öğretilmesine önem verilir; çağdaş
eğitim ve bilim dili hâlinde zenginleşmesine çalışılır
ve bu maksatla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu ile iş birliği yapılarak Millî Eğitim
Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır.
38/61
Temel İlkeler
VIII. Demokrasi Eğitimi:
Madde 11. Güçlü ve istikrarlı, hür ve demokratik bir
toplum düzeninin gerçekleşmesi ve devamı için
yurttaşların sahip olmaları gereken demokrasi bilincinin,
yurt yönetimine ait bilgi, anlayış ve davranışlarla
sorumluluk duygusunun ve manevî değerlere saygının,
her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp
geliştirilmesine çalışılır; ancak, eğitim kurumlarında
Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine aykırı
siyasî ve ideolojik telkinler yapılmasına ve bu nitelikteki
günlük siyasî olay ve tartışmalara karışılmasına hiçbir
şekilde meydan verilmez.
39/61
Temel İlkeler
IX. Laiklik:
Madde 12. Türk millî eğitiminde laiklik esastır.
Din kültürü ve ahlâk öğretimi ilkokul ve ortaokullar ile
lise ve dengi okullarda okutulan zorunlu dersler
arasında yer alır.
40/61
Temel İlkeler
X. Bilimsellik:
Madde 13. Her derece ve türdeki ders programları
ve eğitim metotlarıyla ders araç ve gereçleri, bilimsel ve
teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke
ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir. Eğitimde
verimliliğin artırılması ve sürekli olarak gelişme ve
yenileşmenin sağlanması bilimsel araştırma ve
değerlendirmelere dayalı olarak yapılır. Bilgi ve teknoloji
üretmek ve kültürümüzü geliştirmekle görevli eğitim
kurumları gereğince donatılıp güçlendirilir, bu yöndeki
çalışmalar maddî ve manevî bakımdan teşvik edilir ve
desteklenir.
41/61
Temel İlkeler
XI. Planlılık:
Madde 14. Millî eğitimin gelişmesi iktisadî, sosyal
ve kültürel kalkınma hedeflerine uygun olarak, eğitiminsan gücü- istihdam ilişkileri dikkate alınmak suretiyle,
sanayileşme ve tarımda modernleşmede gerekli
teknolojik gelişmeyi sağlayacak meslekî ve teknik
eğitime ağırlık verecek biçimde planlanır ve
gerçekleştirilir.
 Eğitim kurumlarının yer, personel, bina, tesis ve ekleri,
donatım, araç gereç ve kapasiteleri ile ilgili standartlar
önceden tespit edilir ve kurumların bu standartlara göre
optimal büyüklükte kurulması ve verimli olarak
işletilmesi sağlanır
42/61
Temel İlkeler
XII. Karma Eğitim:
Madde 15. Okullarda kız ve erkek karma
eğitim yapılması esastır. Ancak eğitimin türüne,
imkân ve zorunluluklara göre bazı okullar
yalnızca kız ve yalnızca erkek öğrencilere
ayrılabilir.
43/61
Temel İlkeler
XIII. Okul ile Ailenin İş Birliği:
Madde 16. Eğitim kurumlarının amaçlarının
gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul
ile aile arasında iş birliği sağlanır. Bu maksatla
okullarda okul-aile birlikleri kurulur. Okul-aile
birliklerinin kuruluş ve işleyişleri Millî Eğitim
Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle
düzenlenir.
44/61
Temel İlkeler

XIV. Her Yerde Eğitim:
Madde 17. Millî eğitimin amaçları yalnız
resmî ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı
zamanda evde, çevrede, iş yerlerinde, her yerde
ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılır. Resmî,
özel ve gönüllü her kuruluşun eğitimle ilgili
faaliyetleri, Millî eğitimin amaçlarına uygunluğu
bakımından Millî Eğitim Bakanlığının
denetimine tâbidir.
45/61
Bugünlük Bu Kadar!!!
ŞAKA DEĞİL GERÇEK…
46/61