Transcript makro iktisat - WordPress.com

MAKRO İKTİSAT – DATANIN OLUŞTURULMASI
Bir Ülkenin Gelirinin
Hesaplanması
Copyright © 2004 South-Western
2
Siyasal İktisat’tan Makro – Mikro
İktisat’a
• Siyasal İktisat (Political Economy) (sınıf analizi)18 yy
– 1871
• Economics (İktisat) 1871 sonrası – Alfred Marshall
• İktisadın Temel İlkeleri (Marjinal Fayda – birey
analizi)
• Mikro – Makro ayrımı 1936 sonrası
• Makro İktisat
• 1936 - John Maynard Keynes
İstihdamın, Paranın ve Faizin Genel Teorisi (The
General Theory of Employment, Interest and Money)
Copyright © 2004 South-Western
Makro İktisat – Temel Konular
• İşsizlik
• Enflasyon
• İktisadi Büyüme
Araçlar
Milli Gelir
Enflasyon Endeksleri
Copyright © 2004 South-Western
Bir Ülkenin Gelirini Hesaplamak
• Makro İktisat aşağıdaki soruları sorar:
• Neden bazı ülkelerde ortalama gelir bazı ülkelerde
düşük iken bazı ülkelerde yüksektir?
• Neden fiyatlar bazen hızla yükselirken, bazı
dönemlerde sabit kalır?
• Neden bazı dönemlerde üretim ve istihdam artarken
bazı dönemlerde sabit kalır veya azalır?
Copyright © 2004 South-Western
EKONOMİDE GELİR VE
HARCAMA
• Bir ekonominin performansını ölçerken
ekonomide faaliyette bulunan insanların
gelirlerinin toplamına bakılabilir.
Copyright © 2004 South-Western
EKONOMİDE GELİR VE
HARCAMA
• Bir bütün olarak ekonomide toplam gelir
toplam harcamaya eşit olmalıdır çünkü:
• Her işlemin alıcısı ve satıcı vardır.
• Bir alıcının her TL harcaması başka bir satıcının ise
geliri olmaktadır.
Copyright © 2004 South-Western
GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN
(GSYIH) HESAPLANMASI
• Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYIH-(GDP) bir
ekonomide gelir ve harcamaların
hesaplanmasını sağlayan bir ölçüdür.
• GSYIH Belli bir dönemde ülkede üretilen tüm
nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlarının
toplamıdır.
Copyright © 2004 South-Western
GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN
(GSYIH) HESAPLANMASI
• Üretim yöntemi
• Gelir yöntemi
• Harcama yöntemi
Copyright © 2004 South-Western
GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN
(GSYIH) HESAPLANMASI
• “GSYIH…… piyasa değerleri . . .”
• Çıktının değeri piyasa fiyatıyla ölçülür .
• “. . . Tüm nihai mallar . . .”
• Sadece nihai malların değeri hesaplanır, ara
malların fiyatları dikkate alınmaz (böylece yaratılan
değer bir kez hesaplamaya katılır).
• “. . . Mal ve hizmetler . . . “
• Maddi mallar (kıyafet, gıda, otomobil) ve gayri
maddi hizmetler (saç kesimi, ev temizliği, doktor
vizite).
Copyright © 2004 South-Western
GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN
(GSYIH) HESAPLANMASI
• “. . . Belli bir dönemde üretilen . . .”
• Geçmişte üretilen mal ve hizmetleri değil, belirtilen
dönem içinde üretilenleri kapsar genellikle 1 yıl
veya çeyrek yıl (3 aylık) süreler için hesaplanır.
• “ . . . Bir ülkede . . .”
• Coğrafi sınırları belli bir ülkede üretimin değerini
gösterir.
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ
• GSYIH ekonomide üretilen ve piyasalarda
yasal olarak satılan tüm maddeleri içerir.
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ
• GSYIH’da neler yer almaz?
• GSYIH’da piyasaya hiç girmeden evde üretilip
tüketilen maddeler yer almaz.
• Uyşturucu gibi yasal olmayan maddeler yer almaz.
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ
• GSYIH (Y) aşağıdakileri toplamından elde
edilir:
•
•
•
•
Tüketim - Consumption (C)
Yatırım - Investment (I)
Hükümet Harcamaları - Government Purchases (G)
Net İhracat - Net Exports (NX)
Y = C + I + G + NX
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ
• Tüketim (C):
• Hanehalkının mal ve hizmetlere yönelik tüm
harcamalarını içerir.
• Yatırım (I):
• Sermaye malları, demirbaşlar, binalar..vs
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ
• Hükümet Harcamaları (G):
• Mal ve hizmetlere yönelik tüm kamu harcamalarını
kapsar.
• Mal ve hizmet harcamasına yönelik olmadığı için
transfer harcamalarını içermez.
• Net İhracat (NX):
• İhracat - İthalat
Copyright © 2004 South-Western
REEL VE NOMINAL GSYIH
• GSYIH’daki değişimleri sağlıklı
değerlendirebilmek için enflasyondan
arındırmak gerekir.
Reel GSYIH’yı hesaplarken GSYIH deflatoru
kullanılır.
Copyright © 2004 South-Western
REAL VERSUS NOMINAL GDP
• Nominal GSYIH üretilen mal ve hizmetlerin
değerlerinin cari fiyatlarla hesaplanmasıyla
oluşur.
• Reel GSYIH üretilen mal ve hizmetlerin
değerlerinin sabit fiyatlarla hesaplanmasıyla
oluşur.
Copyright © 2004 South-Western
Tablo 1 GSYİH ve birleşenleri
Copyright©2004 South-Western
GSYİH BİRLEŞENLERİ ABD
Yatırım
16%
Hükümet Harcamaları
18%
Net İhracat
-3 %
Tüketim
69%
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH Harcamalara Göre 2008
GSYIH Harcamalara Göre
Özel Sektör
Private
Sector Net İhracat
Devletin
Nihai
Tüketim
Harcamaları
Hanehalkları
nın Yurtiçi
Tüketimi
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH 1986 ÜRETİM YÖNTEMİ
Ulaştırma; 11,5
Tarım; 17,7
Ticaret; 19,8
Sanayi; 27,7
Copyright © 2004 South-Western
GSYIH 2006 ÜRETİM YÖNTEMİ
Ulaştırma; 14,1Tarım; 9,2
Ticaret; 20,4
Sanayi; 25,6
Copyright © 2004 South-Western
Cari fiyatlarla
GSYH
Gelişme
hızı
Cari fiyatlarla
GSYH
Gelişme
hızı
Sabit
fiyatlarla
GSYH
(Milyon YTL)
%
(Milyon $)
%
(Milyon YTL)
%
1998
70 203
-
270 947
-
70 203
-
1999
104 596
49.0
247 544
-8.6
67 841
-3.4
2000
166 658
59.3
265 384
7.2
72 436
6.8
2001
240 224
44.1
196 736
-25.9
68 309
-5.7
2002
350 476
45.9
230 494
17.2
72 520
6.2
2003
454 781
29.8
304 901
32.3
76 338
5.3
2004
559 033
22.9
390 387
28.0
83 486
9.4
2005
648 932
16.1
481 497
23.3
90 500
8.4
2006
758 391
16.9
526 429
9.3
96 738
6.9
2007 (9 aylık)
635 911
14.2
489 250
26.0
75 341
5.0
Yıllar
Gelişme
hızı
Copyright © 2004 South-Western
• Ulusal Hesaplar Sistemi güncelleme çalışmaları
makro ekonomik istatistiklerinin yöntem,
kapsam, tutarlılık ve uluslararası
karşılaştırılabilirliği.
• Yeni Gayri Safi Yurtiçi Hasıla tahminleri,
kapsamlı ve bütünleşik hesap setlerinden oluşan
Avrupa Hesaplar Sistemine (ESA95) göre
derlenmektedir.
Copyright © 2004 South-Western
• Üretim yöntemi ile hesaplanan 1998 bazlı Gayri
Safi Yurtiçi Hasıla serisi 1987 bazlı Gayri Safi
Yurtiçi Hasıla serisine göre 2006 yılı için cari
fiyatlarla %31.6 artış göstermiştir.
• 2006 yılına ilişkin 1987 bazlı seride cari fiyatlarla
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 576 322 Milyon YTL iken,
1998 bazlı seride %31.6’lık artışla 758 391 Milyon
YTL olmuştur.
• ABD doları cinsinden 1987 bazlı seride cari fiyatlarla
GSYH 400 046 Milyon Dolar iken, 1998 bazlı seride
GSYH değeri 526 429 Milyon Dolar olmuştur.
Copyright © 2004 South-Western
Tablo 2 Reel ve Nominal GSYİH
Yıl
Döner Fiyatı
Döner Miktarı
Hamburger Fiyatı
Hamburger Miktarı
2001
1 TL
100
2 TL
50
2002
2
150
3
100
2003
3
200
4
150
Nominal GSYİH
2001
1 TL x 100 adet döner + 2 TL x 50 adet hamburger = 200 TL
2002
2 TL x 150 döner
+ 3 TL x 100 hamburger
= 600 TL
2003
3 TL x 200 döner
+ 4 TL x 150 hamburger
= 1200 TL
Reel GSYİH - 2001 fiyatlarıyla
2001
1 TL x 100 döner
+
2TL x 50 Hamburger
= 200 TL
2002
1 TL x 150 döner
+
2TL x 100 Hamburger
2003
1 TL x 200 döner
+
2TL x 150 Hamburger = 500 TL
= 350 TL
Copyright©2004 South-Western
GSYİH Deflatörü
• GSYIH deflatorü fiyat seviyesini incelemek için
nominal GSYİH’nın Reel GSYİH’ya oranının
100 ile çarpılmasıyla elde edilir.
• Bize nominal GSYİH’nın fiyatlardaki artıştan
dolayı mı yoksa üretim artışından dolayı mı
gerçekleştiğini gösterir.
• Bir başka ifadeyle; GSYİH’daki artışın ne
kadarının fiyatlardaki artıştan kaynaklandığını
gösterir.
Copyright © 2004 South-Western
GSYİH Deflatörü
• GSYİH (GDP) Deflatörünün hesaplanması :
Nominal GDP
GDP deflator =
 100
Real GDP
Copyright © 2004 South-Western
GSYİH Deflatörü
• Nominal GSYİH’nın Reel GSYİH’ya
dönüştürülmesi:
Real GDP20XX
Nominal GDP20XX

 100
GDP deflator20XX
Copyright © 2004 South-Western
Yıl GDP Deflatörünün Hesaplanması
2001
(200 TL / 200 TL) x 100= 100
2002
(600 / 350 ) x 100 = 171
2003
(1200 / 500) x 100 = 240
Copyright©2004 South-Western
Figure 2 Real GDP in the United States
Billions of
1996 Dollars
$10,000
9,000
8,000
7,000
6,000
5,000
4,000
3,000
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
Copyright © 2004 South-Western
120.0
100.0
80.0
60.0
40.0
20.0
nominal
real change-1987 prices
20
02
19
98
19
94
19
90
19
86
19
82
19
78
19
74
19
70
19
66
19
62
19
58
19
50
-20.0
19
54
0.0
GDP deflator
Copyright © 2004 South-Western
SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ
• Satınalma Gücü Paritesi (SGP), ülkeler
arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan
kaldırarak, farklı para birimlerinin satın alma
gücünü eşitleyen bir değişim oranıdır.
• SGP’nin temel amacı, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
(GSYH) ve bileşenlerinin uluslararası reel
karşılaştırmasına yönelik göstergelerin elde
edilmesidir.
Copyright © 2004 South-Western
• SGP hesabına yönelik mal ve hizmet sepetinde
yaklaşık 5000 civarında madde kapsanmaktadır.
• Bunlardan 2500’ü tüketim mal ve
hizmetlerinden, 40’ı ücretlerden, 600’ü makine
ve teçhizat araçlarından, 1700’ü inşaat
projelerinden (toplam 15 inşaat projesi
• için proje kalemleri) oluşturmaktadır.
Copyright © 2004 South-Western
SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ
• SGP en basit şekilde, iki ülkede aynı tanıma
sahip bir ürünün fiyat oranı şeklinde hesaplanır.
• 1 kg dana etinin fiyatı Türkiye’de 15 YTL,
ABD’de 20 Dolar ise; dana eti için 1 ABD
Dolarının Satınalma Gücü Paritesi;
Copyright © 2004 South-Western
SGP, ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını
gidererek GSYH ve bileşenlerinin bu tür
uluslararası karşılaştırmalarına olanak veren ortak
bir değişim oranıdır.
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Bir Ülkenin Refahı…
• GSYİH yaşam standartları açısından önemli bir
gösterge ancak tek başına yeterli değil.
• Aynı zamanda bakılması gereken başka
göstergeler de var:
• Kişi başı GSYİH
• Gelir Dağılımı
• İnsani Kalkınma Endeksi (HDI)
• Yoksulluk Sınırı….vs
Copyright © 2004 South-Western
Örnek
• “Türkiye’de 2005 yılı itibarıyla kişi başına gelir
5 013 $ iken, bu para ile satın alınabilen mal ve
hizmet miktarı, OECD ülkeleri genelinde 8 007
$ karşılığında satın alınabilen mal ve hizmet
miktarına karşılık gelmektedir”
Copyright © 2004 South-Western
Table 1: Turkey’s human development index 2007
Combined gross
enrolment ratio
Life expectancy at birth
Adult literacy rate
(years)
(% ages 15 and above) (%)
(PPP US$)
1. Norway (0.971) 1. Japan (82.7)
1. Georgia (100.0)
1. Liechtenstein
(85,382)
77. Colombia
(0.807)
84. Lebanon (71.9)
75. Dominican Republic 103. United Arab
(89.1)
Emirates (71.4)
61. Malaysia (13,518)
78. Peru (0.806)
85. Lithuania (71.8)
76. Bahrain (88.8)
104. Maldives (71.3)
62. Argentina (13,238)
79. Turkey (0.806) 86. Turkey (71.7)
77. Turkey (88.7)
105. Turkey (71.1)
63. Turkey (12,955)
80. Ecuador
(0.806)
78. Saint Vincent and the
Grenadines (88.1)
106. Tajikistan (70.9)
64. Romania (12,369)
79. Dominica (88.0)
107. Botswana (70.6)
65. Venezuela
(Bolivarian Republic of)
(12,156)
177. Djibouti (25.5)
181. Congo
(Democratic Republic of
the) (298)
HDI value
81. Mauritius
(0.804)
87. Tonga (71.7)
88. Paraguay (71.7)
182. Niger (0.340) 176. Afghanistan (43.6)
151. Mali (26.2)
1. Australia (114.2)
GDP per capita
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Table 2: Selected indicators of human poverty for Turkey
Human Poverty
Index
Probability of not
surviving to age 40 Adult illiteracy rate
(HPI-1)
(%)
People not using an
Children underweight for
improved water source age
(%ages 15 and above) (%)
(% aged under 5)
1. Czech Republic 1. Hong Kong,
(1.5)
China (SAR) (1.4)
1. Georgia (0.0)
1. Barbados (0)
1. Croatia (1)
38. Ecuador (7.9)
48. Samoa (5.6)
75. Dominican
Republic (10.9)
33. Saint Lucia (2)
16. Algeria (4)
39. Bahrain (8.0)
40. Turkey (8.3)
49. Belize (5.6)
50. Turkey (5.7)
76. Bahrain (11.2)
77. Turkey (11.3)
34. Thailand (2)
35. Turkey (3)
17. Argentina (4)
18. Turkey (4)
51. Philippines
41. Thailand (8.5) (5.7)
78. Saint Vincent and 36. Russian Federation
the Grenadines (11.9) (3)
19. Lebanon (4)
42. Uzbekistan
(8.5)
52. Lithuania (5.7) 79. Dominica (12.0)
37. Dominica (3)
20. Tunisia (4)
135. Afghanistan
(59.8)
153. Lesotho
(47.4)
150. Afghanistan (78)
138. Bangladesh (48)
151. Mali (73.8)
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western