Transcript DENEYİN YAPILIŞI

MADDENİN SINIFLANDIRILMASI
MADDENİN SINIFLANDIRILMASI
MADDE
SAF MADDE
ELEMENT
BİLEŞİK
KARIŞIM
HOMOJEN
KARIŞIM
HET.
KARIŞIM
SAF MADDE:
Aynı cins atom yada moleküllerden oluşmuş maddelere
saf madde denir.
ÖR.
Elementler saf maddelerdir.
Çünkü; hepsi aynı cins atomlardan oluşmuşlardır.
Bileşikler saf maddelerdir.
Çünkü; hepsi aynı cins moleküllerden oluşmuşlardır.
element
bileşik
element
bileşik
SAF MADDELERİN ÖZELLİKLERİ:
1. Saftırlar.
2. Aynı tür taneciklerden oluşurlar.
3. Belli erime ve kaynama noktaları vardır.
4. Homojendir.
5. Fiziksel yöntemlerle daha basit maddelere
ayrıştırılmazlar.
6.Belli koşullarda belli öz kütleye sahiptirler.
ELEMENT:
Aynı cins atomlardan oluşmuş saf
maddelere denir.
ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ:
1. Aynı tür atomlardan oluşurlar.
2. Saf ve homojendirler.
3. Belli erime ve kaynama noktaları
vardır.
4. Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle
daha basit maddelere
ayrıştırılmazlar.
5. Belli koşullarda belli öz kütleye
sahiptirler.
6. Metaller, ametaller, yarı metaller
ve soy gazlar olmak üzere 4 ana
bölümde incelenirler.
7. Sembollerle gösterilirler.
Altın elementi
Atomların durumu
BİLEŞİK:
İki yada daha fazla maddenin belli
oranda kimyasal olarak birleşmesi
sonucu oluşturduğu yeni saf maddeye
bileşik denir.
BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ:
1.Yapılarında iki yada daha fazla madde
bulundururlar.
2. Belli oranda birleşirler.
3. Kimyasal olarak birleşirler.
4.Kendini oluşturan elementlerin
özelliklerini taşımazlar.
5.Kendini oluşturan maddelere ancak
kimyasal yöntemlerle ayrıştırıla bilirler.
6. Saf ve homojendirler.
7. Belli erime ve kaynama noktaları
vardır.
8. Kendi özelliğini taşıyan en küçük
birimleri moleküllerdir.
KARIŞIM:
İki yada daha fazla maddenin istenilen oranda, fiziksel olarak bir
araya getirilmesi sonucu oluşturduğu maddeler topluluğuna denir.
KARIŞIMLARIN ÖZELLİKLERİ:
1.Yapılarında iki yada daha fazla madde bulundururlar.
2. İstenilen oranda karıştırılırlar.
3. Fiziksel olarak karışırlar.
4.Kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşırlar.
5.Kendini oluşturan maddelere fiziksel yöntemlerle
ayrıştırıla bilirler
6. Saf değildirler.
7. Belli erime ve kaynama noktaları yoktur.
8.Yapı taşları element yada moleküllerdir.
9. Belli bir formülleri yoktur.
HOMOJEN KARIŞIM:
Özellikleri kütlesinin her yerinde aynı olan karışımlara denir.
ÖR: Çözeltiler homojen karışımlardır.
ÇÖZELTİ:
Homojen karışımlara çözelti denir. Maddelerin katı-gaz
halleri hariç diğer tüm halleri homojen olarak karışarak
çözeltileri oluştururlar
Çözelti konusu, çözünürlük bahsinde anlatıldı.
SÜSPANSİYON:
Katı-Sıvı heterojen karışımlara denir.
ÖR: Tebeşir tozu - su
EMÜLSİYON:
Sıvı-Sıvı heterojen karışımlara denir.
ÖR: Zeytinyağı - su
KOLLOİDAL KARIŞIMLAR:
Çıplak gözle bakıldığında heterojen
olduğu anlaşılmayan katı-sıvı
karışımlara denir.
ÖR:
Bulanık su, boya, süt..gibi.
gaz
sıvı
AERESOLLER
Sıvı-gaz heterojen karışımlara denir.
ÖR: Deodorant …gibi.
ELEKTRİKLENME YOLUYLA AYIRMA :
Saç, pul biber…gibi bazı maddeler elektrik yüküyle yüklenmiş maddeler
tarafından çekilirler.
DENEYİN YAPILIŞI:
Şekildeki gibi bir kaba, kuru yemek tuzu ve kuru
kırmızı biber konur.
Ebonit çubuk yünlü kumaşa sürtülür. Daha sonra
ebonit çubuğunun elektriklenmiş ucu tuz-biber
karışımının üzerinde tutulur.
Not-1: Biber kuru olmalıdır. Yoksa elektriklenmiş
nesneleri çekmez.
Not-2: Tuzun büyük tanecikli olması tercih edilmelidir.
Not-3: Ebonit çubuk karışıma dokundurulmaz. Ebonit çubuk tarafından
çekilen madde bir başka kâğıt parçasına üzerine alınır ve gözlemler
yazılır
GÖZLEM: Saç, kuru biber, küçük kağıt parçaları gibi çok hafif maddeler,
elektriklenme yöntemiyle diğer maddelerden ayrılırlar.
MIKNATISLA AYIRMA :
Demir, Kobalt, Nikel… gibi mıknatısla çekile bilen
maddeler için yapılan ayırma işlemine denir.
ÖRNEK:
Demir tozu - Kükürt tozunun karışımından, demir
tozunun ayrılması gibi.
DENEYİN YAPILIŞI:
Deney masasının üzerine, bir kaba bir miktar demir talaşı ve bir miktar kükürt
tozu konur. Karıştırma çubuğu ile demir parçacıkları ve kükürt tozu iyice karıştırılır
ve karışım çıplak gözle incelenir.
Mıknatıs
karışımın
üzerine
yaklaştırılarak
tutulur. Karışımı oluşturan
bileşenlerden biri mıknatıs ile toplanarak başka bir tarafa alınır.
Maddelerin karışım öncesi ve karışımdan ayrıldıktan sonraki özellikleri incelenir
ve gözlemler not edilir.
NOT: Demir parçacıklarını mıknatıstan rahatlıkla uzaklaştırmak için, mıknatıs
üzerindeki demir talaşları kağıtla temizlenir.
GÖZLEM: Demir, Kobalt, Nikel…gibi mıknatısla çekile bilen maddeler, mıknatısla
çekilmeyen diğer maddelerden, mıknatısla çekilerek kolaylıkla ayrılırlar.
ÖZKÜTLE FARKIYLA AYIRMA :
Katı-katı heterojen karışımlarda
katılardan birinin üstten toplanarak
ayrılması işlemine denir.
ÖRNEK:
Kükürt tozu-demir tozu karışımının
ayrılması gibi.
DENEYİN YAPILIŞI :
Kükürt tozu ile demir tozu karıştırılıp, içi
su dolu behere dökülür . Yoğunluğu az
olan kükürt tozları üstte kalır demir tozu
ise dibe çöker.
GÖZLEM :
Katı-katı hetrojen karışımları, her iki
katınında çözünmediği ve yoğunluğu
katıların yoğunluğunun arasıda olan bir
sıvı içerisinde ayrılabilir.
Kükürt tozu
Su
Demir tozu
ÇÖZÜNÜRLÜK FARKIYLA AYIRMA :
Katı-katı heterojen karışımlardan, suda çözünmeyen katılardan birinin süzülerek ayrılması
işlemine denir.
ÖRNEK: Tuz - kum karışımından kumun süzülerek ayrılması gibi…
DENEYİN YAPILIŞI: Spatülün ucu ile yemek
tuzu ve önceden yıkanmış kum alınarak bir kâğıt
parçasına üzerine konur ve iyice karıştırılır. Sonra
içinde su bulunan beher glasta iyice karıştırılır.
Katlanmış süzme kağıdı huniye yerleştirilir. Şekilde
görüldüğü gibi huni de erlenmayere yerleştirilir. Karışım
huniye yavaş-yavaş dökülür. Süzgeç kâğıdı üzerinde
kalan kum, bir kâğıt parçasının üzerine alınır.
Erlenmayerde kalan çözelti alınarak porselen kapsüle
konulur.Porselen kapsül tel kafesin ortasına yerleştirilir
ve dikkatlice düşük ısıtıcı aleviyle ısıtılır.
GÖZLEM: Katı-katı hetrojen karışımlarından birisi
suda çözünüyorsa, diğer madde süzülerek ayrılır.
Suda çözünen ise kristallendirme yöntemiyle diğer
maddeden ayrılır.
ERİME NOKTASI FARKI İLE
AYIRMA:
Katı-katı karışımları, katıların erime
noktalarının farklı olmasından
yararlanılarak ayrıştırılır.
DENEYİN YAPILIŞI:
Demir-Kurşun karışımı bir potaya alınarak ısıtılır. Sıcaklık 327,5 0C ye
geldiğinde kurşun (Pb) erir. Kurşun süzülerek erime noktası 1540
0C olan demirden kolaylıkla ayrılır.
Not-1: Eritilerek yapılacak ayırma işleminde katımaddelerin erime
noktalarının, bir birinden çok farklı olması ayırma işlemini
kolaylaştırır.
GÖZLEM: Demir-Kurşun gibi erime noktaları birbirinden farklı
olan katılar eritilerek birbirinden ayrılırlar.
SÜZME YOLUYLA AYIRMA :
Katı-sıvı hetrojen karışımlarda, katı madde
süzülerek sıvı maddeden ayrışırlar.
ÖRNEK:
Kum - su karışımından kum süzülerek ayrılır .
DENEYİN YAPILIŞI:
Bir miktar kumlu su, şekildeki gibi daha
önceden hazırlanmış süzgeç kağıdına dökülür.
Kum süzgeç kağıdının üzerinde kalırken su alta
konulan kapta toplanır.
Not:
Süzgeç kağıdı kuralına uygun yerleştirilmişse,
Huninin ucunun çapı küçük olursa,
Karışım homojenliğe yakın değilse… süzme
işleminden iyi verim alınmış olur.
KRİSTALLENDİRME YOLUYLA
AYIRMA :
Bir sıvıda çözünmüş olan katının
çökmesine kristallenme denir.
ÖRNEK:
Tuzlu sudan tuzun eldesi.
DENEYİN YAPILIŞI:
Tuzlu su yavaş-yavaş ısıtılarak
suyu buharlaştırılır. Su
tamamen buharlaşınca geriye
sadece tuz kalır.
Böylece yemek tuzu, sudan
ayrışmış olur.
Tuz gölünde tuzun oluşumuda aynı yöntemle olur.
BUHARLAŞTIRMA (damıtma)
YOLUYLA AYIRMA :
Bir sıvıda çözünmüş olan katının
çökmesine kristallenme,
sıvısının buharlaştırılarak
ayrılmasına da buharlaştırma
denir.
ÖRNEK:
Deniz suyundan - su eldesi.
DENEYİN YAPILIŞI:
Tuzlu su yavaş-yavaş ısıtılarak
suyu buharlaştırılır. Buharlan su
geri soğutucuyla
yoğunlaştırılarak ayrılır.
Böylece suyu ayırmış oluruz.
Tuz-su
AYRIMSAL KRİSTALLENDİRME
YOLUYLA AYIRMA :
Bir çözeltide bulunan birden fazla tuzun,
KNO3
farklı sıcaklıklarda, katı halde
çöktürülmesiyle (Sıcaklıkla çözünürlüğü
Cs2 SO4
önemli ölçüde bir birinden ayrılan) yapılan
ayırma işlemine denir.
ÖRNEK:
KNO3 ve Cs2 SO4 x 8 H2O karışımının
ayrılması. (Sıcaklık artırıldığında Potasyum
Nitratın sudaki çözünürlüğü artarken,
sezyum sülfatın sudaki çözünürlüğü azalır.)
NOT:
Ayrımsal kristallendirme işleminde tuzların
çözünürlükleri arasındaki farkın
oldukçabelirgin ve farklı olması
gerekmektedir.
AYIRMA HUNİSİ İLE AYIRMA :
Sıvı-sıvı heterojen karışımlarında
(emülsiyon) sıvıların yoğunlukları farkından
yararlanarak yapılan ayırma işlemine denir.
ÖRNEK:
Zeytinyağı-su karışımının ayrılması.
DENEYİN YAPILIŞI:
Zeytinyağı-su karışımı ayırma hunisine koyulduğunda iki ayrı faz,
görünüme sahip olur. Yoğunluğu büyük olan altta kalırken yoğunluğu küçük
olan yukarıda kalır. Musluk açılırsa önce yoğunluğu büyük olan akar (su) .
Sıra ikinci maddeye gelince(Zeytin yağı) musluk kapatılır, sıvılar
birbirlerinden ayrıştırılmış olur.
Not:
Sıvıların yoğunlukları arasındaki fark fazla olursa,
Ayırma hunisinin çapı küçük olursa,
Musluk az açılarak sıvının yavaş akması sağlanırsa, ayırma işlemi hassas olur
DAMITMA YOLUYLA AYIRMA :
Katı-sıvı homojen karışımlarının
kaynama noktalarından
yararlanarak, önce buharlaştırılıp
sonra yoğunlaştırılarak yapılan
ayırma işlemine denir.
ÖRNEK:
Tuzlu-su dan suyun eldesi.
(Buharlaşmaişlemine bak)
DENEYİN YAPILIŞI:
Tuzlu su ısıtılırsa su buharlaşır,
tuz çöker (kristalleşir). Su buharı
soğutulduğunda (damıtıldığında)
tekrar sıvı hale geçer ve karışımı
oluşturan maddeler birbirlerinden
ayrışmış olur.
Tuz-su
AYRIMSAL DAMITMA YOLUYLA AYIRMA :
Sıvı-sıvı homojen karışımlarınnın kaynama noktası
farkından yararlanarak yapılan ayırma işlemine denir.
ÖRNEK:
Alkol su karışımından alkol ve suyun ayrılması.
DENEYİN YAPILIŞI:
Alkol-su karışımı şekildeki gibi hazırlanmış düzeneğe
koyulur ve ısıtılır. Alkolün kaynama noktası daha düşük
olduğundan önce ve büyük bir oranda alkol buharlaşır.
Geri soğutucuyla soğutularak alkol tekrar sıvılaştırılarak
ayrılır.
Bu işlemle sıvılar birbirlerinden tam olarak ayrışamaz.
Çünkü her sıvı, sıvı halde bulunduğu bulunduğu her
sıcaklıkta buharlaşır. Kaynama noktası küçük olan sıvı
daha uçucu olacağı için ondan daha fazla buharlaşır ve
toplama kabında o sıvıdan daha fazla bulunur. İşlem ne
kadar çok yapılırsa %100’e o kadar çok yaklaşılır. Fakat
hiçbir zaman tam ayrışma olamaz.
NOT:Çözeltiyi meydana getiren maddelerin kaynama
noktaları arasındaki fark ne kadar fazla olursa ayrışma
%100 e yakın olur.
YOĞUNLAŞMA NOKTASI FARKIYLA AYIRMA:
Bir biri içersinde karışmış gaz maddeleri
yoğunlaşma noktalarından yararlanarak, yapılan
ayırma işlemine denir.
Gaz karışımının sıcaklıkları düşürüldüğünde
kaynama noktası yüksek olandan başlayarak gazlar
sıvılaşır. Bu şekilde gazlar bir birinden ayrılmış olur.
O2
NO2
ÖRNEK:
NO2 ve O2 gazlarının ayrıştırılması.
DENEYİN YAPILIŞI:
NO2 ve O2 gazları içeren kap buzlu su içersine konulur. Zamanla
gazlardan bir kısmının sıvılaştığı gözlenir. Sıvılaşan gaz kaynama
noktası 21 0C olan NO2 dir. Oksijen gazı bu sıcaklıkta sıvılaşmaz
çünkü O2 nin kaynama noktası -183 0C dir.
NOT:
Gazların yoğunlaşma noktaları arasındaki fark fazla olursa, ayırma
işlemi daha kolay ve sağlıklı olur.
ISI ENRJİSİ İLE AYIRMA:
Zayıf bağlı bazı bileşikler ısı enerjisi yöntemiyle ayrıştırılabilir.
ÖRNEK:
CaCO3(k)
CaO(k) + CO2(g)
Kireç taşı ısıtıldığında tepkime gereği iki farklı maddeye
parçalanırlar.
KClO3(k)
KCl(k) + 3/2 O2(g)Potasyum Klorat
ısıtıldığında tepkime gereği O2 gazı elde edilir.
ELEKTRİK ENERJİSİ İLE AYIRMA:
Bazı maddeler ne kadar ısıtılıra ısıtılsın bileşenlerine ayrıştırılmazlar.
Bu tür maddeler elektrik enerjisiyle bileşenlerine ayrıştırılırlar. Bu
işleme ELEKTROLİZ denir.
Elektroliz edilecek madde sıvı ya da çözelti konumunda olmalı ve
en önemlisi elektrik akımını iletmelidir. Bu tür çözeltilere
ELEKTROLİT denir. Elektrik akımını iletmesi için çözeltiye
daldırılan maddeye ELEKTROT denir. Güç kaynağının (+) ucuna
bağlı olan elektroda ANOT, (-) ucuna bağlı elektroda ise KATOT
denir.
ANOT
Anot
KATOT
su
ANOT
Anot
KATOT
su
DENEYİN YAPILIŞI:
Düzenekte olduğu gibi saf su elektrolit kabına konulur. Saf su elektrik akımını çok
az iletse de, iletkenliğini biraz daha artırmak için bir miktar Sodyum Karbonat
(Çamaşır Sodası) eklenerek çözülür.Devreden akım geçmeye başladığında su,
H2 ve O2 ye parçalanarak ayrışır.Bu olayı denklemle göstermek istersek:
H2O
H2 +1/2 O2
Denklemden de anlaşılacağı gibi elde
edilen H2 nin hacmi, O2 nin hacminin iki katı olacaktır