Transcript Władza federalna a stanowa

Władza federalna a stanowa
ewolucja relacji pomiędzy unią a
poszczególnymi stanami
2
Prapoczątki
• W czasach kolonialnych podstawową formą
rządów były rządy kolonialne,
odpowiadające stanowym
• Korona Brytyjska rządziła poszczególnymi
koloniami, a nie Ameryką jako całością
• o życiu kolonistów decydowały władze
kolonialne
• w trakcie walki o niepodległość – Kongres
Kontynentalny – pojedyncze stany są
ważniejsze niż całość
3
Okres przedkonstytucyjny
• Za czasów Artykułów Konfederacji stany są
połączone wieczystą przyjaźnią
• nie stanowią w sensie formalnym jednego
organizmu politycznego
• obawy przed silnym scentralizowanym rządem,
podobnym do brytyjskiego
• nadmierna niezależność stanów prowadziła do
słabości Stanów Zjednoczonych Ameryki jako
całości:
– militarnej
– politycznej
– gospodarczej
4
stany i unia w konstytucji
Konstytucja zasadniczo:
• zdefiniowała ograniczenia władzy federalnej
• w bardzo ogólnym zarysie opisuje relację
pomiędzy władzą federalną o poszczególnymi
stanami
• po przyjęciu Bill of Rights (Karty Praw) zdefiniowała
podstawowe prawa obywateli
• federalizm, rozumiany jako podział kompetencji
między władzę centralną a stanową, pozwala na
połączenie jedności i różnorodności
5
trzy koncepcje miejsca stanów
1. stroną umowy konstytucyjnej są stany,
dlatego żaden z nich nie ma prawa
rozwiązać tej umowy bez zgody
pozostałych (James Madison, potem
Andrew Jackson)
2. stany są stronami umowy tworzącej rząd
federalny, ale zachowują pełną
suwerenność i naturalne prawo do
unieważnienia umowy, jeśli obowiązująca
jej forma nie służy ich interesom (Thomas
Jefferson)
6
trzy koncepcje miejsca stanów
3. suwerenem jest lud (my, naród Stanów
Zjednoczonych), konstytucja jest umową
pomiędzy obywatelami i może być
zmieniona tylko wolą obywateli; żaden stan
nie może zerwać takiej umowy; częściowe
delegowanie uprawnień na federację i stan
(Alexander Hamilton)
To wszystko rodzi pytanie o możliwość
secesji – czy stan ma prawo i w jakich
warunkach wystąpić z Unii?
7
podwaliny federalizmu
• John Marshall (1755-1835), prezes Sądu
Najwyższego od 1801 r.
• To on stworzył prawne założenia
federalizmu, wyrok w sprawie McCulloch v.
Maryland
• trzy zasady:
– prymat władzy ogólnonarodowej;
– ochrona narodowych interesów właścicieli oraz
– decydująca rola federalnych władz sądowych
• ogólnie – prymat federacji!
8
podział uprawnień
Rząd federalny
Rząd stanowy
drukowanie pieniądza
udzielanie licencji i
pozwoleń
regulowanie handlu
międzystanowego i
międzynarodowego
polityka zagraniczna i
zawieranie traktatów
regulowanie gospodarki
na obszarze stanu
wypowiadanie wojny
organizowanie i
przeprowadzanie
wyborów
tworzenie samorządów
9
podział uprawnień
tworzenie armii i
marynarki
ratyfikowanie poprawek
konstytucyjnych
organizacja i
nadzorowanie poczty
troska o zdrowie i
bezpieczeństwo
publiczne
korzysta z praw nie
przypisanych władzy
federalnej, albo nie
zabronionych władzom
stanowym
tworzenie prawa
niezbędnego do
zrealizowania
wymienionych powyżej
uprawnień
10
podzielone uprawnienia
• ściąganie podatków (np. podatek
dochodowy: federacja – 6 progów, najniższy
10%, najwyższy 35%; bez podatku
dochodowego są m.in. stany Teksas,
Nevada, Floryda, Waszyngton; w New
Hampshire i Tennessee płaci się tylko
podatek od zysków kapitałowych)
• budowanie dróg
• pożyczanie pieniędzy
• tworzenie sądów (ale innego rodzaju)
11
podzielone uprawnienia
• tworzenie i egzekwowanie prawa
• tworzenie banków i przedsiębiorstw
• wydawanie pieniędzy na rzecz dobrobytu
obywateli
• przejmowanie prywatnego mienia na cele
publiczne za godziwym odszkodowaniem
12
działania zabronione
Federacja
Stany
Naruszanie Karty Praw
(ale w czasie wojny?)
zawieranie umów
międzynarodowych
Nakładanie podatków na
handel międzystanowy
drukowanie pieniędzy
wydawanie pieniędzy bez nakładanie podatku w
przyjęcia ustawy
handlu międzynar.
zmiana granic stanów
ograniczać wolności bez
właściwego procesu
13
działania zabronione
• nadawanie tytułów szlacheckich i
arystokratycznych
• dopuszczać istnienie niewolnictwa (XIII
poprawka)
• odmawiać prawa do głosowania ze względu
na rasę lub wcześniejsze bycie niewolnikiem
(XV poprawka)
• odmawiać prawa do głosowania ze względu
na płeć (XIX poprawka)
14
władze stanowe
• konstytucja narzuca demokratyczną formę
rządów poszczególnych stanach
• nie mogą tworzyć praw sprzecznych z
Konstytucją Stanów Zjednoczonych
• władzę wykonawczą w stanie sprawuj
gubernator (ale może pojawiać się przy nim
coś jak rząd czy rada gabinetowa –
Massachusetts)
15
władze stanowe
legislatury:
• tylko Nebraska ma jednoizbowy parlament
• w pozostałych składa się z:
– Senatu
– Izby Reprezentantów; Izby Delegatów albo
Zgromadzenia Ogólnego
• inaczej niż w federacji – gubernatorzy w
większości dysponują faktyczną inicjatywą
ustawodawczą