Transcript Pionowy i poziomy podział władzy w państwie

Podział władzy w państwie współczesnym
dr Małgorzata Myśliwiec
(Uniwersytet Śląski)
System polityczny – to ogół organów państwowych,
partii politycznych, a także organizacji i grup
społecznych (zarówno formalnych, jak i nieformalnych),
uczestniczących w działaniach politycznych w ramach
danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm
regulujących wzajemne stosunki między nimi.
Główne elementy systemu politycznego:
1. Społeczność, składająca się ze zbieżnych i sprzecznych interesów;
2. Organizacje, które reprezentują owe interesy poprzez zdobywanie i
sprawowanie władzy lub przez wywieranie na nią nacisku;
3. Instytucje władzy państwowej, które posiadają monopol na uzgadnianie
poszczególnych interesów, zarówno przy zastosowaniu konsensusu, jak i
przymusu, a nawet przemocy;
4. Formalne i zwyczajowe normy, regulujące relacje pomiędzy poszczególnymi
elementami systemu;
5. Ideologie i strategie polityczne, wyznaczające kierunki działania systemów
politycznych;
6. Organizacje i instytucje międzynarodowe, do których należą poszczególne
państwa.
Reżim polityczny (definicja szeroka) – to zespół reguł, wartości
i zachowań oraz relacji charakteryzujących życie polityczne.
Reżim polityczny (definicja wąska) – to układ stosunków
pomiędzy
władzą
ustawodawczą
i
wykonawczą.
(UWAGA: Takie pojmowanie reżimu politycznego odnosi się tylko do systemów demokratycznych,
w których wyborcy swobodnie i bezpośrednio decydują o składzie parlamentu, pośrednio zaś o
tym, kto obejmie ster władzy wykonawczej. Nie wyklucza to także możliwości wyboru przez
elektorat organu władzy wykonawczej. W takim sensie reżim polityczny jest rozumiany jako
konkretne rozwiązanie kwestii podziału władzy, traktowanego jako jedna z głównych zasad
współczesnej demokracji.)
Podział władzy w państwie
- Podział poziomy
- Podział pionowy
Reżim parlamenatrno-gabinetowy
Jest to system, w którym rząd z premierem na czele jest powoływany przez parlament,
przy symbolicznym współudziale głowy państwa. Ponosi również odpowiedzialność
polityczną przed parlamentem. Może jednak wnioskować do głowy państwa o
rozwiązanie parlamentu i zarządzenie nowych wyborów. Natomiast głowa państwa jest
nieodpowiedzialna politycznie.
PARLAMENT
RZĄD
GŁOWA PAŃSTWA
(Przykłady: Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy)
Reżim prezydencki
Charakteryzuje się rygorystycznym podziałem pomiędzy władzą
ustawodawczą i wykonawczą. Każdy segment posiada przy tym bardzo silną
demokratyczną legitymację, gdyż pochodzi z odrębnych wyborów. Silna
pozycja prezydenta wynika przy tym z trzech źródeł: sposobu wyboru,
konstytucyjnego zapewnienia długości okresu sprawowania urzędu (brak
możliwości skrócenia owego czasu przez parlament) oraz z zastosowania
zasady jednoosobowości (monizm egzekutywy).
PARLAMENT
PREZYDENT
(Przykłady: USA, Brazylia, Meksyk)
Reżim semiprezydencki
Łączy w sobie cechy zarówno reżimu parlamentarno-gabinetowego, jak i
prezydenckiego. Główne cechy to:
1. Dualizm egzekutywy;
2. Szczególne właściwości prezydenta – a) wybór dokonywany w wyborach lub
przez specjalne kolegium na czas konstytucyjnie określony; b) pełni funkcję
szefa egzekutywy; c) powołuje premiera i członków rządu, bez konieczności
ubiegania się przez ten organ o wotum zaufania w parlamencie; d) może
przedterminowo rozwiązać parlament; e) nie ponosi odpowiedzialności
politycznej przed parlamentem; f) jest kreatorem polityki zagranicznej;
3. Podwójna odpowiedzialność rządu, który w każdej chwili może zostać
odwołany zarówno przez parlament, jak i przez prezydenta.
(Przykłady: Francja, Finlandia)
Reżim parlamentarno-komitetowy
(zwany też: komitetowo-wiecowy, rządów zgromadzenia, konwentu)
Wiąże się z zasadą daleko idącej współpracy pomiędzy legislatywą i egzekutywą. Cechy
charakterystyczne:
1. Kolegialny charakter monistycznej egzekutywy, w której nie występuje zjawisko
koncentracji władzy w ręku szefa rządu;
2. Brak możliwości rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji;
3. Wyboru rządu dokonuje parlament, lecz kompetencja ta nie łączy się z możliwością
wyrażania wotum nieufności;
4. Zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka rządu.
(Przykład: Szwajcaria)
Reżim kanclerski
Jest odmianą reżimu parlamentarno gabinetowego. Funkcję szefa rządu pełni
w nim kanclerz, który ma silną pozycję ustrojową. Na jego wniosek głowa
państwa powołuje i odwołuje ministrów. Praktycznie wyłącznie do niego
należy cała władza wykonawcza. Kanclerz odpowiada politycznie przed
parlamentem. Cechą charakterystyczną jest także to, że w systemie tym nie
można zdymisjonować poszczególnych ministrów, lecz cały rząd. Odbywa się
to w trybie konstruktywnego wotum nieufności. Natomiast rola głowy
państwa, wybieranej przez parlament lub specjalne zgromadzenie, jest
wyłącznie symboliczna.
(Przykład: Niemcy)
Podział pionowy
=
Decentralizacja
Państwa unitarne
Państwa regionalne
Państwa federalne
Województwa: 16
Powiaty: 314
Gminy: 2479
Przyporządkuj wybranym państwom nazwy obowiązujących w nich
reżimów politycznych.
1. Wielka Brytania
a. reżim kanclerski
2. Stany Zjednoczone Ameryki
b. reżim parlamentarno-gabinetowy
3. Francja
c. reżim parlamentarno-komitetowy
4. Niemcy
d. reżim semiprezydencki
5. Szwajcaria
e. reżim prezydencki
Rozstrzygnij, czy podane niżej zdania są prawdziwe, czy fałszywe.
A. Hiszpania jest państwem federalnym.
B. Reżim kanclerski opiera się na przewadze kanclerza jako głowy państwa
nad innymi organami władzy.
C. Powołanie rządu w systemie semiprezydenckim jest wyłączną
kompetencją głowy państwa i procedura ta nie wymaga wyrażenia
wotum zaufania dla rządu przez parlament.
D. Premier Hiszpanii, po uprzednim rozpatrzeniu sprawy przez Radę
Ministrów i na swą wyłączną odpowiedzialność, może wystąpić z
wnioskiem o rozwiązanie Kongresu, Senatu lub Kortezów Generalnych,
które postanawia monarcha.
Dziękuję za uwagę
