Transcript Maria_Sklodowska_Curie - Gimnazjum nr 4 im. Józefa

Maria
Skłodowska-Curie
i rad
Spis Treści
•
•
•
•
•
•
•
•
Wstęp
Młodość
Paryż
Odkrycie radu
Pierwsza kobieta – naukowiec
Ustanawianie nowych norm
Wojna i po wojnie
Maria Skłodowska Curie w perspektywie lat
Wstęp
Wiek XX bywa nazywany erą atomową.
Wynikło to z badań naukowców struktury
atomu, ze stwierdzenia, że atom dotychczas
uważany za najmniejszą cząstkę materii,
zbudowany jest z jeszcze mniejszych
cząstek. W 1919 r. rozszczepiono atom.
Doprowadziło to do wytworzenia energii
atomowej (nuklearnej), która została
wykorzystana dla dobra ludzkości ale i
niosła zagrożenie, jakim była produkcja
straszliwej broni – bomby atomowej.
Wstęp – CD.
Nobel z 1903 r.
Nobel z 1911 r.
Maria
Skłodowska
Curie
odkryła
pierwiastek zwany radem, który podczas
rozpadu atomów wydziela promieniowanie
radioaktywne. Badania swoje prowadziła w
czasie kiedy nie poznano jeszcze naprawdę
istoty promieniotwórczości. Maria musiała
także walczyć z brakiem pieniędzy i
zrozumienia, z chorobami oraz ludźmi
przekonanymi, że kobieta nie może być
prawdziwym naukowcem. Ostatecznie
jednak Maria Skłodowska Curie stała się
sławna na całym świecie. Otrzymała też
dwie Nagrody Nobla (patrz zdjęcia obok).
Dzięki swoim badaniom zarobiła dużo
pieniędzy, które wykorzystała do założenia
wielu organizacji naukowych.
Młodość
7 listopada 1867 roku w Warszawie przy ul. Freta,
przyszła na świat dziewczynka. Nazwano ją Maria
Salomea Skłodowska – w domu mówiono do niej
Mania. Jej rodzice byli nauczycielami. Mieli już
czwórkę dzieci – córki: Zofię, Bronisławę (Bronię) i
Helenę, oraz syna Józefa. W owych czasach
Warszawa znajdowała się pod zaborem rosyjskim.
Najlepsze szkoły i miejsca pracy były dostępne
wyłącznie dla Rosjan. Większość Polaków była
biedna i życie było ciężkie. Ze względu na to, że
rodzice byli nauczycielami, rodzina Marii
znajdowała się w sytuacji lepszej od innych.
Ul. Freta 16 w Warszawie
To tutaj urodziła się Maria Skłodowska Curie. Budynek ten został
przekształcony w muzeum poświęcone jej życiu i pracy.
W domu rodziców
Dzieci otrzymały staranne wykształcenie.
Wychowywane były surowo, przyzwyczajone
do pracy, w szacunku dla starszych, w duchu
religijnym. Rodzice byli bardzo troskliwi, ale
któregoś dnia dzieci zauważyły, że matka
przestała je całować, a nawet obejmować.
Zaraziła się nieuleczalną chorobą – gruźlicą i
nie chciała, aby dzieci zachorowały. W 1876
roku najstarsza siostra Marii – Zofia – zmarła
na tyfus. W dwa lata po niej umarła matka.
W 1883 roku Maria ukończyła
szkołę. Udowodniła, że potrafi
ciężko pracować, jest mądra, umie
się skoncentrować i ma znakomitą
pamięć. W szkole – rosyjskim liceum –
zdobyła nawet złoty medal.
Zachorowała jednak na coś, co
nazwała „zmęczeniem rozwojem i
nauką” i spędziła rok u krewnych na
wsi. Po powrocie do Warszawy, Maria
i jej siostra Bronia zaczęły uczęszczać
na tajne spotkania „Latającego Uniwersytetu”. Ich
uczestnicy studiowali przedmioty zakazane przez
Rosjan. Zaborcy uważali, że mogłyby one rozbudzić
dążenia powstańcze wśród Polaków. W 1885 roku
Maria, aby wspomóc rodzinę finansowo, została
guwernantką.
Uczennica nauczycielką
Maria pracowała w kilku rodzinach, ucząc i opiekując
się dziećmi. W wolnym czasie sama uczyła się
matematyki i fizyki. Część swoich zarobków wysłała
siostrze Broni która wyjechała do Paryża, by studiować
medycynę (później Bronia wspierała Marię finansowo
na studiach). W 1890 roku ojciec Marii otrzymał lepszą
pracę i kłopoty finansowe rodziny zmniejszyły się.
Maria mieszkała z nim przez pewien czas i także uczyła
przedmiotów ścisłych. Zaczęła myśleć o wyjeździe na
studia do Paryża, bowiem Uniwersytet Warszawski nie
przyjmował kobiet. I tak w 1891 roku, pociągiem
trzeciej klasy, Maria Skłodowska wyruszyła do Paryża,
by studiować matematykę i fizykę.
Paryż
Na początku Maria mieszkała w Paryżu z siostrą Bronią i jej mężem
– lekarzem. Wkrótce jednak przeprowadziła się do miasteczka
studenckiego. Wynajmowała tam mansardę, gdzie nie było
właściwego oświetlenia, a do ogrzewania służył mały piecyk
węglowy. Maria miała mało pieniędzy, jadła marnie, musiała płacić
za swoje lekcje i długie godziny spędzała w bibliotece. Była jednak
tak zafascynowana pracą, że wszystko to nie miało znaczenia.
Maria studiowała na Sorbonie (Uniwersytet Paryski) pod kierunkiem
wielu ówczesnych sław. W 1893 roku otrzymała dyplom w
dziedzinie fizyki. Uzyskała najwyższą ocenę w swojej grupie i
rozpoczęła pracę w laboratorium Gabriela Lippmanna. W
następnym roku otrzymała dyplom z matematyki z drugą lokatą w
grupie. Teraz chciała zająć się pracą naukową – nie dla pieniędzy,
które mogła w ten sposób zarobić, ale po prostu dla samej
przyjemności wzbogacania wiedzy i z miłości do przedmiotu.
Obraz Edmonda Georgesa Grandjeana – Paryż
Paryskie życie (na które Maria nie pozwalała sobie jednak, skupiając się
wyłącznie na nauce).
Praca i małżeństwo
Kiedy Maria miała 27 lat, w domu polskich fizyków
poznała Piotra Curie. Miał 35 lat i był starszym
asystentem w laboratorium fizycznym. Łączyło ich
wiele – miłość do przyrody i wsi, nikłe potrzeby
związane z życiem codziennym oraz wielka pasja badań
fizycznych. Piotr pisał do Marii listy o miłości i o
doświadczeniach fizycznych. W następnym roku, 26
lipca 1895, pobrali się w rodzinnym mieście Piotra.
Miesiąc miodowy spędzili na pierwszej z wielu
wspólnych wycieczek rowerowych po Francji. Cieszyli
się świeżym powietrzem, wiejskim krajobrazem i
odpoczywali po długich godzinach spędzonych w
laboratoriach i bibliotekach.
Państwo Curie przy pracy
Piotr i Maria sfotografowani w laboratorium w 1898 roku.
Państwo Curie przy pracy
Maria i Piotr byli pochłonięci swoimi badaniami – traktowali
je jako sposób doskonalenia swojej wiedzy naukowej. Piotr
rozwijał swoje umiejętności poprzez pracę w laboratoriach,
nigdy nie studiował. Komunikaty o swoich odkryciach
publikował regularnie w pismach naukowych. Nigdy nie
sprzedawał ich w celu zarobienia pieniędzy, nie przyjmował
też wpłat i pożyczek na badania. Pomimo jego sukcesów
naukowych nie powierzono mu ważniejszych stanowisk, nie
miał on odpowiednich kwalifikacji, takich jak np. dyplom
naukowy. Jednakże w 1895 roku Piotr Curie otrzymał tytuł
doktora za wcześniejsze prace nad magnetyzmem. Po ślubie
Maria zaczęła pracować w Ecole de Physique wraz z nim.
Zajmowała się właściwościami magnetycznymi różnych
stopów metali i napisała swoją pierwszą pracę naukową.
Odkrycie radu
Maria rozpoczęła serię doświadczeń chemicznych mających
na celu wydzielenie tajemniczego pierwiastka. Był to bardzo
ciężki wysiłek fizyczny. Maria ucierała rudę, przesiewała ją,
rozpuszczała, odparowywała powstałą ciecz, filtrowała,
destylowała i przepuszczała przez nią prąd. Wraz z kolegami
kontrolowała jej skład i czystość na każdym z etapów
procesu. Następnie Maria wybierała część, która najsilniej
promieniowała i dalej ją oczyszczała. W rezultacie
otrzymała w czystej postaci nowy pierwiastek chemiczny.
Przejęta tym Maria nazwała go polonem – od nazwy
swojego kraju – Polski. W raporcie naukowym ze swojej
pracy po raz pierwszy użyła słowa „radioaktywny” oraz
„promieniotwórczy”, opisując substancje takie jak uran i
polon, tzn. wytwarzające promieniowanie przenikliwe.
Ruda uranitu
Wyprawa po rad
Od 1899 roku Maria, aby udowodnić istnienie radu, podjęła się
ogromnego zadania uzyskania go w czystej postaci. Piotr stale był
zajęty wykładami i badaniami, lecz stopniowo coraz bardziej
interesował się promieniotwórczością. Jego głównym zadaniem była
analiza próbek uzyskiwanych przez Marię w każdej fazie procesu. Do
laboratorium w Paryżu przywożono tony promieniotwórczych
odpadów
górniczych.
Maria
przeprowadzała
wszystkie
doświadczenia w wiadrach wypełnionych rudą. Końcowe etapy były
bardzo trudne i często się nie udawały. W tamtych czasach nie
uświadamiano sobie jeszcze niebezpieczeństwa pracy z materiałami
promieniotwórczymi. Maria, w całym dorosłym życiu miała duże
problemy ze zdrowiem. Po urodzeniu Ireny zaczęła mieć objawy
gruźlicy, a wkrótce poczuła się chora. Ręce Marii stwardniały,
popękały i pokryły się wrzodami. Zadziwiające jest to, że była w
stanie wykonywać tak ciężką pracę fizyczną. Nie przywracały jej sił
już nawet długie przerwy w pracy.
Przebieg oczyszczania uranitu
Pierwsza kobieta - naukowiec
W późniejszych latach Maria, opisując ciężkie lata spędzone na
oczyszczaniu radu, uznała je za najlepszy okres w swoim życiu.
Troszczyła się o rodzinę i dom, ale badania pochłaniały najwięcej
czasu. Maria, tak bardzo oddana pracy naukowej, od swoich
asystentów w laboratorium wymagała wielkiej dokładności.
Podczas studiów nad radem Maria prowadziła również inne
badania. W 1899 roku, wspólnie z Henri Becquerelem i Fritzem
Gieselem badała właściwości promieniowania. Piotr bardziej
zainteresował się właśnie tą częścią zadań.
W następnych latach Maria została wykładowcą fizyki w akademii,
a Piotr przyjął stanowisko docenta na politechnice. W 1902 roku
Maria otrzymała rad w czystej postaci. Rezultaty przekazała swoim
kolegom – naukowcom. Był to szczyt jej kariery badawczej.
Cząsteczka polonu
Nagrody i odznaczenia
W następnym roku Piotr dał się przekonać i zgłosił
swoje nazwisko do wyborów do Francuskiej Akademii
Nauk. Nie został jednak wybrany. Francja ciągle nie
rozumiała znaczenia pracy państwa Curie. Ich sława
mimo to ciągle wzrastała za granicą. Piotr został
zaproszony do Instytutu Królewskiego w Londynie,
gdzie miał wygłosić przemówienie, Obydwoje byli tam
traktowani jak bardzo ważni goście. Po powrocie do
Paryża Maria dostała w końcu tytuł doktora. Maria
powtórnie zaszła w ciążę, lecz dziecko umarło tuż po
urodzeniu. W tamtych czasach nie było jeszcze
sposobu, by móc stwierdzić, że promieniowanie
radioaktywne może zaszkodzić dziecku.
Nagroda Nobla
W tym samym roku Maria i Piotr Curie za
swoje prace nad promieniotwórczością
otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie
fizyki. Niestety żadne z nich nie czuło się
na tyle dobrze, by uczestniczyć w
ceremonii w Szwecji. Ich odczucia z
otrzymaniem nagrody były mieszane.
Maria była dumna z wyników swojej
pracy, lecz sława którą jej ona przyniosła
przeszkadzała w dalszej pracy.
Nagroda Nobla dla Marii i Piotra Curie
1903 r.
Sukces i tragedia
W 1904 roku państwu Curie urodziła się córka Ewa, a Piotr
został w końcu profesorem na Sorbonie. Miał lepsze
laboratorium i Maria była jego asystentem. W następnym
roku został wybrany do Akademii Nauk. Wielkie odkrycie
Marii, rad, też stało się sławne. Jedną z jego właściwości
było to, że świecił w ciemności. Używano go też do leczenia
pewnych chorób. Gdy zostały odkryte jego możliwości,
wartość radu wzrosła. Państwo Curie nie chcieli jednak
nigdy sprzedać za pieniądze metody jego otrzymywania.
19 kwietnia 1906 roku wydarzył się tragiczny wypadek.
Piotr podczas spaceru po Paryżu zamyślił się głęboko i
wszedł pod ciężki powóz konny. Koła przygniotły go i zabiły.
Ustanawianie nowych norm
Śmierć Piotra załamała Marię. Podczas gdy jego
ciało leżało w domu oczekując na pogrzeb, Maria
pisała do niego listy miłosne. W ciągu miesiąca
wróciła jednak do pracy – była to forma ucieczki
od nieszczęścia. Przyjęła ofertę pracy po Piotrze i
została pierwszą kobietą wykładowcą na
Sorbonie. W 1908 roku jako pierwsza kobieta
została profesorem uniwersyteckim. Maria kupiła
dom w rodzinnym mieście Piotra. Zamieszkały
tam obie jej córki z teściem.
Druga Nagroda Nobla
Lord Kelvin, szkocki fizyk, stwierdził, że rad nie jest
pierwiastkiem, skoro wydziela się gaz zwany helem,
który sam jest pierwiastkiem. Wspólnie ze swoim
asystentem Maria w dalszym ciągu pracowała nad
otrzymaniem jeszcze czystszego radu i polonu. W 1910
roku wyodrębniła czysty rad i udowodniła, że jest on
białym, lśniącym metalem. W tym samym roku Maria
wydała „Rozprawę o promieniotwórczości”
W 1911 roku Marię spotkał kolejny zaszczyt – Nagroda
Nobla w dziedzinie chemii, przyznana jej za otrzymanie
czystego radu.
Nagroda Nobla dla Marii Skłodowskiej Curie
1911 r.
Wojna i po wojnie
Mawia wpadła w wir wojennych obowiązków.
Zdobywała fundusze i organizowała dla szpitali
sprzęt do prześwietlania promieniami X. W
wolnym czasie Maria studiowała anatomię i
szkoliła swoją córkę Irenę. W 1918 roku Maria
została dyrektorem Paryskiego Instytutu
Radowego. Irena pracowała razem z nią.
Instytut stał się światowym centrum fizyki
atomowej i chemii. Pod kierunkiem Marii różni
naukowcy badali reakcje chemiczne zachodzące
w substancjach promieniotwórczych i ich
zastosowanie w medycynie.
Podróże i zbiórki pieniężne
W 1920 roku, w wieku 52 lat, Maria Skłodowska Curie zaprzyjaźniła
się z drugą Marią – Marią Meloney, amerykańską dziennikarką.
Pomogła ona Marii w wykreowaniu jej lepszej naukowej opinii w
prasie. Zaplanowała też zdobycie pieniędzy dla Instytutu Radowego
poprzez serię odczytów w USA. Chociaż słuch i wzrok Marii stale się
pogarszał, zdążyła odbyć część podróży, zanim choroba zmusiła ją
do powrotu do Francji. Od Amerykanów – indywidualnie i instytucji
otrzymała pieniądze, próbki substancji promieniotwórczych i
wyposażenie. Wiele uniwersytetów przyznało jej tytułu naukowe, a
amerykańskie kobiety podarowały jeden gram radu wartości stu
tysięcy dolarów. Rad został przekazany przez prezydenta Stanów
Zjednoczonych – Warrena Hardinga.
W 1922 roku Maria została w końcu wybrana w poczet członków
Francuskiej Akademii Medycznej.
Niewidzialne niebezpieczeństwo
W latach dwudziestych XX wieku szkodliwy
wpływ promieniowania na ciało ludzkie i
wszystkie organizmy żywe stawał się coraz
bardziej oczywisty. Wiele „cudownych
preparatów” zawierających rad, takich jak na
przykład kremy do twarzy, czyniło więcej
szkody niż pożytku. Stopniowo zaczęto
rozpoznawać niebezpieczeństwo, jakie niesie
ze sobą promieniowanie radioaktywne –
oparzenia, choroby, wrzody, bóle, nowotwory i
wiele innych schorzeń, i nauczono się przed
nim chronić.
Późniejsze lata
Maria w dalszym ciągu nadzorowała prace w swoich
laboratoriach w Paryżu. Ciągle też podróżowała, by zdobyć
fundusze na prace badawcze młodszych naukowców.
Odwiedziła Belgię, Brazylię, Hiszpanię i Czechosłowację. W
czasie powtórnej wizyty w USA producent samochodów
Henry Ford podarował jej samochód. Spotkała się również z
prezydentem Hooverem w Białym Domu. Wysłała pewną
kwotę do nowego instytutu radowego w swoim rodzinnym
mieście – Warszawie. Maria przeszła operację katarakty.
Wskutek dalszych chorób zmarła 4 lipca 1934 roku w
Szwajcarii. Była pionierką badań promieniotwórczości i
pierwszą sławną kobietą naukowcem. Przez ponad połowę
życia cierpiała na choroby wywołane promieniowaniem.
Maria Skłodowska Curie w
perspektywie lat
Odkrycie Marii – rad – jest dzisiaj stosowany
bardzo rzadko, nawet w badaniach
naukowych. Jednakże jej praca nad
oczyszczeniem radu i nad badaniem natury
jego promieniowania bardzo pomogła w
zrozumieniu zjawisk związanych z
promieniotwórczością i budową atomu.
Bomby atomowe
Praca Marii Skłodowskiej Curie, Ernesta Rutherforda,
Alberta Einsteina, Otto Hahna i wielu innych
naukowców doprowadziła do poznania natury atomu,
umiejętności jego rozszczepiania i syntezy prowadzącej
do uwolnienia energii. Podczas reakcji rozszczepiania
jądro rozpada się, w reakcji syntezy następnie łączenie
się jąder. W odpowiednich warunkach uwalniają się
olbrzymie ilości ciepła, światła i innych form energii.
W 1945 roku, pod koniec drugiej wojny światowej, na
Japonię zostały zrzucone dwie bomby atomowe o
olbrzymiej sile. Bomby działały na zasadzie
rozszczepiania.
Albert Einstein
Jeden z najwybitniejszych naukowców wszechczasów
Ernest Rutheford
Wybitny naukowiec
Energia atomowa
W 1942 roku fizyk Enrico Fermi, bazując na pracach
Curie i wielu innych naukowców, uruchomił na
uniwersytecie w Chicago pierwszy eksperymentalny
reaktor jądrowy. Później zaczęły powstawać
elektrownie jądrowe, w których uran używany jest do
produkcji olbrzymich ilości ciepła, przetwarzanego w
prąd elektryczny. Podczas rozpadu jądra uranu uwalnia
się duża energia, oraz neutrony, które powodują
rozpadanie się dalszych jąder uranu w tzw. Reakcji
łańcuchowej. Kawałek uranu wytwarza dwa miliony
razy więcej energii niż taki sam kawałek węgla.