دانلود

Download Report

Transcript دانلود

‫مدلهای خط مش ی گذاری‬
‫ارائه دهنده‪ :‬مهدی زندیه‬
‫‪1‬‬
‫تعریف مدل‪:‬‬
‫یک مدل نمایش ساده شده بعض ی از جنبه های دنیای واقعی است‪.‬‬
‫‪ ‬مدل ‪،‬واقعیت ها و وضعیت های دنیای کنونی را به شکل ساده نشان می دهد و‬
‫مارا در درک بهتر موضوعات مختلف کمک میکند‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫انواع مدل ها‪:‬‬
‫‪-1 ‬مدل های شماتیک‪:‬شکل فیزیکی پدیده ها و چیزهای واقعی هستند‪.‬مانند ماکت‬
‫هواپیما ‪،‬ساختمان یا یک شهر‬
‫‪-2 ‬مدل های قیاس ی ‪:‬این مدل ها به صورت فیزیکی پدیده ها و یا وضعیت های‬
‫واقعی را نمایش می دهند ‪،‬اما همانند آنها نمی باشند ‪.‬نقشه ها و نمودارها‬
‫‪-3 ‬مدل های ریاض ی‪ :‬مجموعه ای از عالئم و روابط ریاض ی هستند که وضعیت‬
‫های واقعی را نشان می دهند ‪.‬تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر و یا کنترل‬
‫موجودی کاال‬
‫‪3‬‬
‫نکته‪:‬‬
‫مدل هایی که ما در مطالعه خط مش ی استفاده خواهیم کرد ‪،‬بیشتر مدل های قیاس ی‬
‫هستند‪.‬‬
‫مدل های مورد بررس ی در این فصل‪:‬‬
‫‪ -1‬مدل نهادی‪-2‬مدل فرآیندی‪ -3‬مدل گروهی‪-4‬مدل نخبگان‪-5‬مدل عقالئی ‪-6‬مدل‬
‫تغییرات تدریجی و جزئی‪-7‬مدل(تئوری )بازی‬
‫‪-8‬مدل انتخاب عمومی ‪-9‬مدل سیستم ها‪ 10‬مدل تصمیم گیری اجتماعی‬
‫‪4‬‬
‫ویژگیهای مدل‬
‫‪-1‬مدل باید ساده و خالصه بوده و قدرت نظم دهندگی داشته باشد؛‬
‫‪-2‬مدل باید گویای جنبه های اصلی و مهم پدیده مورد نظر باشد؛‬
‫‪-3‬مدل باید با واقعیتها هماهنگی و تطابق داشته باشد؛‬
‫‪-4‬مدل باید اثربخش و مفید باشد و در کاربردها‪ ،‬اهل حرفه را یاری دهد؛‬
‫‪-5‬مدل باید به تسهیل امر تحقیقات و بررسیها کمک کند؛‬
‫‪-6‬مدل باید در تبیین و تشریح پدیده ها کارساز و موثر باشد‬
‫‪5‬‬
‫فواید کاربرد مدلها ‪:‬‬
‫‪-1‬اندیشه های ما را در مورد خط مش ی و سایر مسائل اجتماعی‪ ،‬به طور ساده و‬
‫روشن بیان می کنند؛‬
‫‪-2‬جنبه های مهم مشکالت خط مش ی را شناسایی می کنند؛‬
‫‪-3‬با تاکید بر ویژگیهای اصلی مسائل و مشکالت‪ ،‬ما را قادر به ایجاد ارتباط با‬
‫یکدیگرمی سازند؛‬
‫‪-4‬با تشخیص مسائل مهم از غیرمهم‪ ،‬ضمن ایجاد درک بهتر از خط مش ی عمومی‪ ،‬به‬
‫ما این توانایی را می دهند که تالشهای خود را در جهت روشن هدایت کنیم؛‬
‫‪-5‬شرایطی فراهم می کنند تا بتوانیم برای خط مش ی عمومی و پیش بینی پیامدهای‬
‫آن پیشنهادهایی را ارائه دهیم‬
‫‪6‬‬
‫مدل نهادی‪ :‬خط مش ی به مثابه یک بازده نهادی ( ‪Institutional‬‬
‫‪)Model‬‬
‫‪ ‬نهادهای دولتی برای مدت طوالنی کانون توجه علوم سیاس ی بوده‬
‫است ‪.‬بطور سنتی ‪،‬علوم سیاس ی به عنوان مطالعه نهادهای دولتی‬
‫تعریف گردیده است‪.‬رابطه خیلی نزدیکی بین خط مش ی عمومی و‬
‫نهادهای دولتی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ ‬واضح سخن آن که ‪،‬یک خط مش ی تا زمانی که توسط بعض‬
‫نهادهای دولتی اتخاذ ‪،‬اجرا و به پیش برده نشود ‪،‬تبدیل به خط‬
‫مش ی عمومی نمی شود‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫سه مشخصه ای که نهادهای دولتی در خط مش ی عمومی می دهند‪:‬‬
‫‪-1 ‬قبل از هر چیز دولت به خط مش ی ها مشروعیت می بخشد‪ .‬این‬
‫توانایی دولت موجب می گردد تا خط مش ی ها ضمانت اجرا بیابند و‬
‫شهروندان به آنها گردن نهند‪.‬‬
‫‪-2 ‬دوم اینکه خط مش ی های دولت شامل کلیت و فرا گیری هستند‬
‫‪.‬تنها خط مش ی دولتی به همه مردم جامعه اشاعه می یابدو حال آنکه‬
‫خط مش ی سایر گروهها و سازمان ها تنها به عنوان بخش ی از اجتماع‬
‫در نظر گرفته می شود‪.‬‬
‫‪-3 ‬دولت اعمال اجبار در جامعه را در انحصار خود دارد ‪.‬یعنی اینکه‬
‫تنها دولت می تواند به طور مشروع ناقضین خط مش ی هایش را‬
‫مجرم شناخته و به جزای الزم برساند‪.‬‬
‫نقش نهادها در خط مش ی گذاری‬
‫‪ ‬نهادها ممکن است آنچنان سازمان یافته باشند که اجرای یک خط‬
‫مش ی را تسهیل کنند و برای اجرای خط مش ی دیگر موانعی ایجاد‬
‫نمایند‪.‬‬
‫‪ ‬این نهادها ممکن است در پی برخی منافع مشخص در جامعه باشند‬
‫در حالی که دیگران را از آن منفعت محروم سازند‪.‬‬
‫‪ ‬نهادها میتوانند به افراد خاص ی در اجتماع مزیتی بدهند و یا مزیتی را‬
‫از دیگر گروهها دریغ کنند‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫کوتاه سخن اینکه‪،‬‬
‫‪‬ساختار نهادهای دولتی ممکن است هم در وضع و هم‬
‫در اجرای خط مش ی نقش فعال و تعیین کننده ای‬
‫داشته باشد‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫مدل فرآیندی‪ :‬خط مش ی گذاری به مثابه فعالیتی سیاس ی‬
‫(‪)Process Model‬‬
‫‪ ‬برای چندین دهه فرآیندها و رفتار های سیاس ی کانون مورد توجه علوم‬
‫سیاس ی قرار گرفت ‪.‬نتیجه این مطالعات ‪،‬کشف الگوی فعالیت ها یا‬
‫فرآیندهای خط مش ی است‪.‬در این مدل محتوی خط مش ی عمومی بررس ی‬
‫نمی شوند بلکه فرآیندهای که خط مش ی عمومی بدان وسیله توسعه ‪،‬اجرا‬
‫و تغییر می یابند ‪،‬مورد مطالعه وبررس ی قرار می گیرند‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫مدل فرآیندی‬
‫اول‬
‫دوم‬
‫سوم‬
‫‪12‬‬
‫• تعیین مسائل‬
‫• تعیین دستور جلسه برای تصمیم گیری‬
‫• تدوین پیشنهادات مربوط به خط مش ی‪.‬‬
‫چهارم‬
‫پنجم‬
‫ششم‬
‫‪13‬‬
‫• مشروعیت بخشیدن به خط مش ی‬
‫• اجرای خط مش ی‬
‫• ارزیابی خط مش ی‬
14
‫مدل گروهی‪:‬‬
‫خط مش ی به مثابه حاصل تعادل و تعامل بین گروهها ( ‪Group‬‬
‫‪)Model‬‬
‫‪ ‬نظریه خط مش ی گذاری گروهی بر این فرض مبتنی است که ‪:‬‬
‫‪15‬‬
‫نظریه دیوید ترومن ‪David Truman‬‬
‫‪ ‬یک گروه ذینفع دارای نگرش مشترک است که تقاضا و ادعاهای مشخص ی را‬
‫برای تاثیر گذاری بر سایر گروهها در جامعه مطرح میکند‪.‬چنین گروهی اگر زمانی‬
‫تقاضای خود را از طریق هر نوع نهاد دولتی مطرح کند ‪،‬به یک گروه سیاس ی‬
‫تبدیل می شود‪.‬‬
‫‪ ‬بر طبق نظر نظریه پردازان گروه‪،‬خط مش ی عمومی در هر برهه ای از زمان‬
‫‪،‬رسیدن به تعادل در تنازع و تالش گروهی است‪.‬این تعادل به وسیله نفوذ نسبی‬
‫هر یک از گروههای ذینفع تعیین می گردد‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫عوامل تعیین کننده میزان نفوذ گروهها‪:‬‬
‫‪ ‬نف وووذ گروهه ووا ب ووه وس وویله تعدادش ووان (جمعی ووت گ ووروه)‪،‬تمک وون م ووا ی‬
‫‪،‬ق و و وودرت سازمانی‪،‬رهیری‪،‬دسترس و و و ی ب و و ووه تص و و وومیم گیرن و و وود ان اص و و وولی‬
‫سیاس ی و همبستگی (وفاق) داخلی در بین آنها تعیین می شود‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫نقش افراد در خط مش ی گذاری‬
‫نقش افراد زمانی موثر خواهد بود که فقط به منزله بخش ی از یک گروه یا مثابه نماینده آن‬
‫برای کسب منافع گروه مذکور اقدام کنند ‪.‬‬
‫گروه به منزله یک حلقه ارتباطی بین افراد و دولت عمل میکند‪.‬‬
‫در واقع هدف گروهها از تالش و کشمکش‪ ،‬نفوذ در فرآیند خط مش ی گذاری عمومی است‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫رابطه تعادل مبارزات گروهی و خط مش ی گذاری‬
‫‪ ‬خط مش ی عمومی همیشه حاصل تعادل و توازن مبارزات گروهی است‪.‬‬
‫‪ ‬نقطووه تعووادل مزبووور از طریووق تغییوور گورایش خووط مشو ی بووه سوووی منووافع برخووی از‬
‫گروههای ذینفع‪ ،‬تعیین می شوود‪ .‬ایون انتظوار وجوود دارد کوه تغییور میوزان نفووذ‬
‫هر گروه ذینفع‪ ،‬تغییراتی را درخط مش ی عمومی به وجود آورد‪.‬‬
‫ط‬
‫‪ ‬به ایون ترتیوب معمووال خوط مشویها‪ ،‬همسوو بوا مواضوع گروههوایی هسوتند کوه از‬
‫نفوووذ بیشووتری برخوردارنوود و از مواضووع و دیوود اههای گروههووایی کووه موقعیووت‬
‫خوبی ندارند‪ ،‬دور می شوند‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫نفوذ اضافی‬
‫نفوذ گروه اول‬
‫نفوذ گروه ب‬
‫تعادل جدید‬
‫تغییر خط مش ی‬
‫تعادل مدل خط مش ی گذاری گروهی‬
‫‪20‬‬
‫ارل التم (‪ )Earl Latham‬خط مش ی عمومی را از دید اه خط مش ی گذاری‬
‫گروهی به صورت ذیل تعریف می کند‪.‬‬
‫‪ ‬در جریان مبارزه گروهها‪ ،‬هنگامی که بر سر جایگاه نقطه تعادل‪ ،‬توافق شود خط‬
‫مش ی براساس آن تنظیم خواهد شد‪،‬‬
‫ط‬
‫‪ ‬بنابراین خط مش ی نشان دهنده تعاد ی است که گروهای متخاصم دائما برای‬
‫دستیابی به آن سعی دارند‪.‬‬
‫‪ ‬قانونگذار‪ ،‬داور این مبارزه گروهی است و با داوری خود‪ ،‬تالشهای موفقیت آمیز‬
‫گروههای پیروز را تائید می کند و شرایط تسلیم شوند ان و مصلحت جویان را‬
‫ثبت می نماید و آن را از طریق قوانین موضوعه‪ ،‬اعالم می دارد‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫نظام سیاس ی می تواند اختالف گروهی را به شیوه های ذیل حل و فصل‬
‫کند‪:‬‬
‫‪-1 ‬برقراری قوانین بازی در تنازع گروهی ایجاد نظم و ضابطه در تعامل‬
‫گروهی؛‬
‫‪-2 ‬توسعه توافق نامه ها و برقراری توازن در بین منافع‬
‫‪-3 ‬تصویب توافق نامه ها در قالب خط مش ی عمومی‬
‫‪-4 ‬اجرای این توافق نامه ها‬
‫‪22‬‬
‫نظریه نخبگان ‪:‬خط مش ی به عنوان ترجیحات نخبگان‬
‫‪ ‬خط مش ی عموی می تواند به عنوان ترجیحات و ارزش های نخبگان حاکم مورد‬
‫بررس ی قرار گیرد ‪.‬اگر چه اهی اوقات چنین ادعا می شود که خط مش ی عمومی‬
‫منعکس کننده تقاضای مردم می باشد‪،‬اما این در اغلب دموکراس ی ها بیانگر‬
‫نوعی افسانه است‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه نخبگان بیان می کند که مردم بی تفاوت هستند و نسبت به خط مش ی‬
‫گذاری عمومی اطالعات ضعیفی دارند و نخبگان آراء ونظرات عموم را در قالب‬
‫خط مش ی عمومی شکل می دهند ‪.‬این نظریه بیان می کند ‪،‬عکس این عمل اتفاق‬
‫نمی افتد ‪،‬یعنی آراء نخبگان توسط انبوه مردم تامین نمی شود‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫نظریه نخبگان به طور خالصه‪:‬‬
‫‪-1 ‬جامعه به دو بخش نخبگان و توده مردم تقسیم می شود‪.‬‬
‫‪-2 ‬تعداد کمی که خط مش ی را هدایت می کنند ‪،‬بهنوعی از مردم نیستند‪.‬‬
‫‪-3 ‬حرک ووت غیرنخبگ ووان ب ووه موقعی ووت نخبگ ووان آرام ب وووده وثب ووات نظ ووام سیاس و ی حف وظ‬
‫گردیده تا از انقالب جلوگیری شود‪.‬‬
‫‪-4 ‬نخبگان‪،‬وف وواق مش ووترکی از ارزش ه ووای اساسو و ی سیس ووتم اجتم وواعی و محافظ ووت از‬
‫سیستم سیاس ی را دارند‪.‬‬
‫‪-5 ‬خووط مش و ی عمووومی موونعکس کننووده تقاضوواهای توووده مووردم نیسووت و فقووط موورو‬
‫ارزشهای نخبگان است‪.‬‬
‫‪-6 ‬نخبگووان کمتوور در معوورض نفوووذ مسووتقیم توووده مووردم هسووتند‪ .‬بیشووتر ‪،‬نخبگوان توووده‬
‫مردم را تحت تاثیر قرار مدهند تا توده مردم ‪،‬نخبگان را‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫مدل عقالیی‬
‫‪ ‬ب وور اس وواس ای وون م وودل دولمه ووا باا وود خ ووط مش وویهات را انتخ وواب نن وود ووه نس ووبت من ووافع‬
‫اجتم وواعن آن ب وورا‪ ،‬جامع ووه‪ ،‬در مقاهس ووه ب ووا هز ن ووه ه ووا‪ ،‬اج وورا‪ ،‬آن ب ووه ب وواالتر ن ح وود‬
‫برسد در واقع مسئوالن بااد از پذارش خط مشیهات ه هز نه اجرا‪ ،‬آنها از منافع‬
‫آنها بيشتر است‪ ،‬خوددار‪ ،‬نند ‪.‬‬
‫‪ . ‬در تعر ف فوق ‪ ،‬دو نكته مهم مالحظه م شود‪ .‬اول اانكه هر خط مشو ‪ ،‬فقوط‬
‫در ص ووورت پذارفت ووه م و ش ووود ووه هز ن ووه اج وورا‪ ،‬آن از من ووافع حاص وول از اج وورا‪ ،‬آن‬
‫بيشتر نباشد‪ ،‬دوم اانكه ‪ ،‬تصوممم گیرنود ان بااود از مموان خوط مشویها‪ ،‬پيشونهاد‪،،‬‬
‫گز ن و ووه ا‪ ،‬را انتخ و وواب نن و وود و ووه در مقاهس و ووه ب و ووا هز ن و ووه ه و ووا‪ ،‬بيش و ووتران من و ووافع را در‬
‫برداشته باشد‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫خط مش ی وقتی عقالیی است که‪:‬‬
‫>‬
‫‪26‬‬
‫نکات مهم درخط مش ی گذاری عقالیی‬
‫‪ ‬خردگرائي را نبايد با نگرش ي محدود به بازدهي مالي و واحد پولي‪ ،‬ارزيابي كرد‪ ،‬زيرا در‬
‫اين صورت ارزشهاي مهم اجتماعي ‪ ،‬در مقايسه با كارايي مالي و منافع اقتصادي ‪،‬‬
‫كم اهميت تر ارزيابي خواهند شد‪.‬‬
‫‪ ‬در برخورد عقاليي ‪ ،‬عالوه بر بررس ي متغیر هاي قابل اندازه گیري با واحد پولي‪ ،‬بايد‬
‫ارزشهاي اجتماعي‪ ،‬سياس ي و اقتصادي نیز در ارتباط با موضوع خط مش ي ‪ ،‬مورد‬
‫مالحظه قرار گیرند‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫براي انتخاب يك خط مش ي عقاليي‬
‫بر همه ترجیحات ارزش ی جامعه واقف باشند و وزن نسبی آن را بدانند‪.‬‬
‫با همه گز نه ها‪ ،‬موجود خط مش آشنا باشند‪.‬‬
‫همه پمامدها‪ ،‬ممكن را برا‪ ،‬هر گز نه خط مش پيش بمن نند‬
‫نسبت منفعت به هز نه را برا‪ ،‬همه گز نه ها محاسبه نند‪.‬‬
‫كاراتر ن گز نه را به عنوان خط مش مطلوب انتخاب نند‪.‬‬
‫‪28‬‬
29
‫مدل احساس ‪:‬ادراک درفرایند عقالئی‬
‫تعریف مساله شامل دو مرحله متمایز از هم می باشد‬
‫‪-1‬احساس مشکل‬
‫‪-2‬ادراک مشکل‬
‫در مرحله احساس خط مش ی گذاران عارضه ها ورویه های بیرونی مشکل رادر می‬
‫یابند ودرمرحله ادراک به ریشه یابی مشکل اقدام می کنند ‪.‬‬
‫مدل ساده "احساس مشکل –ادراک مشکل "برای تحلیل خط مش ی گذاریها مفید‬
‫بوده وخط مش ی گذاران وتحلیلگران خط مش ی را یاری می دهد تابه نتایج‬
‫موثرتری درتصمیم گیریها وتحلیلهایشان دست یابند‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫موانع خط مشي گذاري عقاليي‬
‫ه‬
‫‪ -1‬معموووال هوومف منفعووت اجتموواعن وجووود نوودارد ووه در مووورد آن توافووق لوون وجووود‬
‫داشته باشد‪ ،‬بجز منافع افراد و گروهها‪ ،‬معدود ه بسمار‪ ،‬از آن منافع نیز‬
‫با هم در تعارض هستند‪.‬‬
‫‪ -2‬منووافع و هز نووه هووا‪ ،‬ب و شوومار‪ ،‬را ووه بووا هووم سوواز ار نيسووتند نم و توووان م وورد‬
‫بررس قرارداده‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫موانع خط مشي گذاري عقاليي‬
‫‪ -3‬خووط مش و گووذاران ب ورا‪ ،‬اتخوواذ تصوومممات بوور مبنووا‪ ،‬اهووداف اجتموواعن انگیووزه‬
‫ا‪ ،‬ندارنوود در عوووض آن هووا سووعن م و ننوود ووه پاداشووها‪ ،‬خووود هعن و قوودرت‪،‬‬
‫موقعمووت‪ ،‬انتخوواب(انتصوواب) مجوودد‪ ،‬امنانووات مووا ن و غیووره را اف وزاهش دهنوود و‬
‫در نظر گیرند‪.‬‬
‫‪ -4‬خ ووط مش و گ ووذاران ج ووز اانك ووه ب ووه رف ووع نمازه ووا ب ورا‪ ،‬پيش وورفت ام ووور ب ردازن ود ‪،‬‬
‫انگیووزه بورا‪ ،‬افوزاهش نفووع خووالص اجتموواعن ندارنوود‪ ،‬آنهووا بووه تحقمووق خووود بورا‪،‬‬
‫ا ووافتن« بهت ووران راه ادام ووه نمو و دهن وود و زم ووان ووه راه وون را بمابن وود ووه « عمل وون‬
‫باشد» جستجو برا‪ ،‬اافتن داگر گز نه ها را متوقف م نند‪،‬‬
‫‪32‬‬
‫موانع خط مشي گذاري عقاليي‬
‫‪ -5‬سرمااه گذار‪ ،‬عظمم در مورد برنامه ها و خط مشیهات نون ‪ ،‬خط مش‬
‫گذاران را بازبمن گز نه هات ه در جر ان تصممم گیریهات قبلن ‪ ،‬مورد قبول‬
‫واقع نشده اند‪ ،‬باز میدارد‪.‬‬
‫‪-6‬در جریان خط مش ی گذاری موانع بیشماری نظیر هزینه جمع آوری ‪ ،‬دسترس ی‬
‫به اطالعات و زمان الزم برای جمع آوری اطالعات وجود دارد‬
‫‪ -7‬توانات پيش بمن در علوم رفتار‪ ،‬و اجتماعن و همچنین علوم زتست و فیزان‬
‫به حد‪ ،‬نيست ه خط مش گذاران قادر باشند تا همه منافع و هز نه ها‪،‬‬
‫ط‬
‫احتما ن حاصل از اجرا‪ ،‬هر گز نه ( خط مش ) را كامال درك نند‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫موانع خط مشي گذاري عقاليي‬
‫‪ -8‬زمان ه ارزشها‪ ،‬مختلف سماس ‪ ،‬اقتصاد‪ ،‬و فرهنگ دخالت دارند ‪ ،‬خط مش‬
‫گذاران حتی به کمک پیشرفته ترین فنون تحلیلی و روشهای پردازش رایانه ای قدرت‬
‫کافی برای محاسبه دقیق هزینه ها ومنافع را نخواهند داشت‪.‬‬
‫‪ -9‬برا‪ ،‬كاهش احتمال پمامدها‪ ،‬ااذائ و غیر قابل پيش بمن ‪ ،‬به دلمل عدم قطعمت در‬
‫مورد نتااج گز نه ها‪ ،‬مختلف خط مش ‪ ،‬خط مش گذاران مجبورند تا آنجا ه‬
‫ممكن است به خط مشیها‪ ،‬قبلن متن باشند‪،‬‬
‫‪ -10‬ماهمت تقسمم كار و تخصص شدن خط مش گذار‪ ،‬عموم در داوان ساالریها‪،‬‬
‫بزرگ‪ ،‬هماهنگ در فرااند تصممم گیر‪ ،‬را مشنل م نمااد‪ ،‬ز را در موقع تصممم‬
‫گیر‪ ،‬نم توان نظر همه متخصصان را در زممنه ها‪ ،‬مختلف در اختمار داشت‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫مدل جزئی‪-‬تدریجی‪ :‬خط مش ی به عنوان اعمال تغییرات در فعالیمهای‬
‫گذشته‬
‫‪ ‬بر اساس مدل جزئی‪-‬تدریجی خط مش ی عمومی به عنوان تداوم فعالیمهای‬
‫گذشته دولت با اعمال تغییراتی جزئی میباشد‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫علل ارئه مدل جزئی ‪-‬تدریجی‬
‫‪ ‬چووارلز‪-‬لینوودبلوم (‪ )Charles E.Lindblom‬اولووین بووار ایوون موودل را در‬
‫ارتباط با نقود مودل عقالیوی تصومیم گیوری‪ ،‬معرفوی کورد‪ .‬براسواس نظریوات وی‪،‬‬
‫مسووئوالن تصوومیم گیرنووده هوور سوواله تمووامی جزئیووات خووط مش و ی هووای موجووود و‬
‫پیش و وونهاد ش و ووده را بررسو و و ی نم و ووی نماین و وود‪ ،‬اه و ووداف اجتم و وواعی ب و ووه وس و وویله آنه و ووا‬
‫شناس ووایی نم ووی شو ووود‪ ،‬هزین ووه و منو ووافع خ ووط مشو و ی گزین ووه در رسو وویدن ب ووه ایو وون‬
‫اه ووداف م ووورد بررس و ی ق ورار نم ووی گی وورد‪ ،‬اولویمه ووا ب ورای ه وور گزین ووه خ ووط مش و ی از‬
‫لح وواک ح ووداکار منفعو ووت خ ووالص آن بو ووه ترتی ووب تنظ وویم نمو ووی ش ووود و در نهایو ووت‬
‫انتخاب و تصمیم نهایی براساس تمامی اطالعات مرتبط انجام نمی گیرد‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫علل ارئه مدل جزئی ‪-‬تدریجی‬
‫(ادامه)‬
‫‪ ‬از سوووی دیگوور‪ ،‬محوودودیمهای زمووان‪ ،‬اطالعووات مووورد نیوواز‪ ،‬و هزینووه‪ ،‬خووط مشو ی‬
‫گ ووذاران را از شناس ووایی تم ووامی گزین ووه ه ووای خ ووط مش و ی و پیام وودهای آن ب وواز م ووی‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ ‬محوودودیت هووای سیاسو ی نیووز مووانع فوراهم شوودن زمینووه الزم بورای هوودف گووذاری‬
‫اجتماعی روشن و محاسبات دقیق هزینه و منفعت است‬
‫‪37‬‬
‫مزیت اصلی روش جزئی تدریجی‬
‫‪ . ‬مدل“ جزئی‪-‬تدریجی“ ماهیت غیرعملی و اجرائی مدل‬
‫جامع عقالیی خط مش ی گذاری را آشکار می کند و‬
‫روش محافظه کارانه تری از تصمیم گیری را ارائه می‬
‫دهد‪.‬‬
‫‪38‬‬
‫علل گرایش خط مش ی گذاران به مدل جزئی تدریجی‬
‫ط‬
‫‪-1 ‬خووط مشو ی گووذاران بووه دلیوول عوودم قطعیووت پیاموود خووط مشوویهای کووامال جدیوود یووا متفوواوت‪،‬‬
‫مشووروعیت خووط مشوویهای قبلووی را مووی پذیرنوود‪ .‬آنهووا توورجیه مووی دهنوود ک ووه ب ووا برنام ووه و خ وط‬
‫مشو وویهای حاضو وور همو ووراه و همگو ووام باشو ووند تو ووا اینکو ووه بو ووه اسو ووتقبال برنامو ووه هو ووای جدیو وود بو ووا‬
‫پیام وودهای نامش ووخص و غیرقطع ووی برونو وود‪ .‬تح ووت ش وورایط جدیو وود و غیرقطع ووی‪ ،‬خ ووط مشو و ی‬
‫گ ووذاران ت وورجیه م ووی دهن وود ب ووا وج ووود ع وودم اثربخش و ی برنام ووه ه ووای گذش ووته و موج ووود آنه ووا را‬
‫تدارم بخشند‪.‬‬
‫‪ -2 ‬ممکوون اسووت سوورمایه گووذاریهای کالنووی در خصووو برنامووه هووای موجووود بووه عموول آمووده‬
‫باشوود کووه هرگونووه تغییوورات عمووده و اساس و ی را در مووورد آنهووا غیوورممکن نمایوود‪ .‬ایوون سوورمایه‬
‫گ ووذاریها ممک وون اس ووت در خص ووو مس ووائل م ووا ی‪ ،‬تجهی ووزات و س وواختمان‪ ،‬مس ووائل رو ووی و‬
‫انگیزه کارکنان‪ ،‬فعالیمهای اداری و یا ساختاری سازمانی باشد‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫علل گرایش خط مش ی گذاران به مدل جزئی تدریجی‬
‫‪-3 ‬مدل جزئی‪-‬تدریجی از لحاک سیاس ی مناسب به نظر می رسد‪ .‬زمانی که‬
‫مسائل مورد بحث تنها افزایش و کاهش در بودجه یا تغییر در برنامه های‬
‫موجود است رسیدن به توافق در خط مش ی گذاری به آسانی صورت می‬
‫گیرد‪ .‬در وضعیتی که تغییرات در برنامه ها و تصمیمات اختالف و تعارض را‬
‫شدت می بخشد‪ .‬مدل جزئی‪-‬تدریجی در کاهش تعارض‪ ،‬برقراری ثبات و‬
‫حفظ سیستم سیاس ی نقش سازنده ای دارد ‪.‬‬
‫‪-4 ‬ویژگیهای شخصیتی خط مش ی گذاران هم به مدل جزئی‪-‬تدریجی گرایش‬
‫دارد‪ .‬انسان به ندرت در پی آنست که منافع خود را به حداکار برساند‪ .‬زیرا‬
‫ط‬
‫عمال این حداکار سازی میسر نیست‪.‬‬
‫‪40‬‬
‫نظر ه باز‪ :،‬خط مش گذار‪ ،‬به عنوان انتخاب عقالت در شرااط رقابت‬
‫‪ ‬نظر ه « باز‪ »،‬به بررس تصمممات عقالت در محمط رقابت بین دو اا چند نفر‬
‫(گروه) م پردازند‪ .‬شرااط رقابت به گونه ا‪ ،‬است ه بازده هر گز نه برا‪ ،‬اك‬
‫طرف ‪ ،‬مرتبط به نتااج گز نه طرف داگر است‪.‬‬
‫‪ ‬در اان نظر ه از خط مش گذار‪ ، ،‬بهتران پمامد را به عملكرد تصممم گیرنده‬
‫مقابل وابسته م سازد‪.‬‬
‫‪ ‬در تئور‪« ،‬باز‪ »،‬نظر بر اان است ه تصممم گیران در مورد گز نه هات به‬
‫انتخاب م پردازند ه با هم ارتباط خملن نزداك دارند‪ .‬خط مش گذاران بااد به‬
‫نحو‪ ،‬رفتار خود را تعدال نند ه نه تنها بمانگر عالاق و توانات خودشان بلكه‬
‫همچنین انتظارات و عملكرد اشخا داگر نیز باشد‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫ویژگیهای نظریه بازی‬
‫‪ ‬نظريه بازي يك الگوي ذهني و استقرائي خط مش ي گذاري است‪ .‬اين تئوري توضيح نمي‬
‫ً‬
‫ً‬
‫دهد كه افراد واقعا چگونه تصميم بگیرند‪ ،‬ولي نشان مي دهد كه اگر افراد كامال‬
‫عقاليي تصميم بگیرند‪ ،‬در وضعيتهاي رقابت آمیز به چه صورت خواهند گرفت بدين‬
‫ترتيب نظريه بازي شكلي از شيوه عقاليي است‪ ،‬اما در وضعيتهاي رقابتي به كار مي رود‪،‬‬
‫زماني كه پيامد تصميم گیري به عملكردهاي دو شركت كننده يا بيشتر بستگي پيدا مي‬
‫كند‪.‬‬
‫‪ ‬نظر ه «باز‪ »،‬روش جالب را از تفكر دقمق در مورد خط مشیهات ناساز ار و‬
‫متعارض ارائه م دهد‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫اصطالح ”کم‪ -‬زیاد“ در مدل نظریه بازی‬
‫‪ ‬صرف نظر اینکه حریف چه کاری را انجام میدهد خط مش ی گذار‬
‫بایستی به دنبال بازده بهینه باشد‪.‬دستیابی به این هدف میتواند‬
‫از طریق کاهش حداکار زیان یا افزایش حداقل سود باشد‪” .‬کم‪-‬‬
‫زیاد“‬
‫‪ ‬ا ار نظر ه پردازان « م‪-‬ز اد» را به عنوان بهتران استراتژ‪ ،‬عقالت‬
‫م شناسد ‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫اصطالح ”کم‪ -‬زیاد“ در مدل نظریه بازی‬
‫اهداف نظریه بازی‬
‫افزایش ”حداقل سود“‬
‫‪44‬‬
‫کاهش ”حداکار زیان“‬
‫مدل انتخاب عمومی (‪)Public Choice Model‬‬
‫‪ ‬مدل انتخاب عمومی مطالعه اقتصادی تصمیم گیری غیربازاری ‪،‬مخصوصا کواربرد‬
‫تجزیه وتحلیل اقتصادی برای خط مش ی گذاری عمومی است‪.‬‬
‫‪ ‬بو ووه عبو ووارت دیگو وور ‪،‬در اندیشو ووه انسو ووان اقتصو ووادی عامو وول ذینفعو ووی وجو ووود دارد و اودر‬
‫جس ووتجوی ح ووداکار نم ووودن رف وواه اجتم وواعی اس ووت‪.‬ام ووا نظری ووه انتخ وواب عم ووومی ای وون‬
‫تصووور را کووه افووراد در سیاسووت متفوواوت توور از بووازار عموول مووی کننوود را مووورد چووالش‬
‫قرار می دهد ‪.‬‬
‫‪ ‬ایو و وون نظریو و ووه چنو و ووین فو و وورض مو و ووی کنو و وود کو و ووه همو و ووه بو و ووازیگران سیاس و و و ی (اعو و ووم از رای‬
‫دهنو وود ان‪،‬پرداخت کننو وود ان مالیات‪،‬نامزدهو ووای انتخابو وواتی ‪،‬قانونگو ووذاران ‪،‬احو ووزاب‬
‫‪،‬و‪).......‬در جس و ووتجوی ح و ووداکار نم و ووودن من و ووافع ف و ووردی در سیاس و ووت ب و ووه مانن و وود ب و ووازار‬
‫هستند‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫مبانی نظری مدل انتخاب عمومی‬
‫‪ ‬جیمز بوکانن ‪،‬اقتصاد دان برنده جایزه نوبل و محقق در نظریه انتخاب عمومی‬
‫مدرن‪،‬عقیده دارد که افراد به خاطر منافع دو جانبه شان در امور سیاس ی و خط مش ی‬
‫گذاری عمومی گردهم می آیند ‪.‬خالصه اینکه انسان ها منافعشان را هم در امور‬
‫سیاس ی وهمبازار جستجو می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه انتخاب عمومی بیان می کند که دولت باید وظایفی را که بازار قادر به انجام آن‬
‫نیست (شکست های خا بازار ) ا از قبیل ‪ :‬عرضه کاالهای عمومی و مداخله با‬
‫تاثیرات خارجی را انجام دهد‪.‬‬
‫‪46‬‬
‫مدل سيستم ‪ :‬خط مش به عنوان بازده سيستم‬
‫(‪)system model‬‬
‫‪ ‬راه دیگر برای شناخت خط مش ی عمومی ‪،‬تفکر درباره آن به عنوان واکنش‬
‫سیستم سیاس ی به نیروهات ه در محمط بر سيستم خط مش گذاری اثر م‬
‫گذارندو به عنوان دروندادها‪ ،‬سيستم در نظر گرفته م شوند‪.‬‬
‫‪ ‬محمط به شرااط اا وضعمت اطالق م شود ه در خار از مرزهای سیستم‬
‫سیاس ی است گویند‬
‫‪ ‬بازداده سيستم‪ ،‬ارزشهای تخصمص اافته و به صورت تصمممات و اقدامات‬
‫است ه به صورت خط مش پدادار م شوند‪.‬‬
‫‪47‬‬
‫مدل سیستم ها‬
‫تقاضاها‬
‫تصمیمات‬
‫برون داد‬
‫اقدامات‬
‫خطی مش ی‬
‫عمومی‬
‫سیستم سیاس ی‬
‫حمایت ها‬
‫بازتاب‬
‫‪48‬‬
‫درون داد‬
‫سيستم ‪ ،‬خود را از طر ق مبادرت به فعالممها‪ ،‬ذال‪ ،‬حفظ م‬
‫‪ - ‬ارائه بازداده ها‪ ،‬رضااتبخش و معقول‪،‬‬
‫‪ -2 ‬اتنا به نیروها‪ ،‬درون خود‪،‬‬
‫‪ -3 ‬استفاده از قدرت و اقتدار‬
‫‪49‬‬
‫ند‪:‬‬
‫مدل سیستمی خط مش ی گذاری گابریل آملوند‬
‫‪ ‬ابریوول آنونوود نیووز بووا نگوواهی سیسووتمی خووط مش و ی گووذار را در نظووام سیسووتمی مووورد و‬
‫بحووث و تجزیووه و تحلیوول قرارمووی دهوود‪.‬وبوورای ایوون کووار از رویکوورد سیسووتمی –محیطووی‬
‫استفاده می کند ‪.‬مزیت رویکرد سیستمی –محیطی آن است کوه رویودادهای درون‬
‫و میان کشورها را نشوان موی دهود و بوه کموک آن میتووانیم ایون رویودادهای متعامول‬
‫را توصیف ‪،‬مقایسه و تبیین کنیم‪.‬‬
‫‪50‬‬
‫محیط داخلی‬
‫کار ویژه های سیستمی جامعه پذیری ‪،‬گزینش کارگزاران ‪،‬ارتباطات‬
‫برون داد‬
‫کارکردهای‬
‫خط مش ی‬
‫گذاری‬
‫استخرا‬
‫توزیع‬
‫تنظیم‬
‫برون داد‬
‫درون داد‬
‫اجرای خط مش ی‬
‫ها وقضاوت‬
‫خط مش ی گذاری‬
‫تالیف منافع‬
‫بازتاب‬
‫محیط خارجی‬
‫‪51‬‬
‫مدل سیستمی نظام سیاس ی و فرآیند خط مش ی گذاری‬
‫تصریه منافع‬
‫مدل سیستمی نظام سیاس ی‬
‫‪-1 ‬در ابتدا افراد و گروهها در داخل حکومت باید مشخص سازند که خواهان و‬
‫آرزومند چه چیزی از خط مش ی هستند ‪.‬فرآیند خط مش ی زمانی آغاز می گردد که‬
‫این منافع بیان یا تصریه شوند‪.‬این تصریه منافع می تواند برای حذف و یا تقلیل‬
‫مسائل عمومی از سوی گروههای اجتماعی از قبیل دانشجویان‬
‫‪،‬معلمان‪،‬کارگر‪،‬محققان‪،‬پرستاران‪،‬اعضای هیئت علمی دانشگاه‪،‬روستائیان‬
‫و‪....‬مطرح شود‪.‬‬
‫‪-2 ‬در مرحله تالیف منافع ‪،‬برای تقاضاهای گوناگون اقشار مختلف اجتماع خط‬
‫مش ی هایی با توجه به مقدورات در نظر گرفته می شود‪.‬‬
‫‪52‬‬
‫‪-3 ‬در مرحله خط مش ی گذاری ائتالفی که از منابع سیاس ی چشمگیری مانند آراء‬
‫مردم برخوردار است از برخی خط مش ی ها حمایت می کند و خط مش ی گذاری‬
‫صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪-4 ‬در مرحله بعد خط مش ی به اجرا گذاشته می شود و در صورت بروز مخالفت‬
‫هایی در برابر آن یا نقض آ باید نوعی نوعی فرآیند قضاوت صورت گیرد‪.‬‬
‫‪53‬‬
‫کار ویژه های که برای نظام سیاس ی اهمیت دارند‪:‬‬
‫‪-1 ‬جامعه پذیری ‪:‬یعنی شیوه آشنا شدن کودک با ارزش ها و نگرش های جامعه‬
‫خویش ‪.‬جامعه پذیری سیاس ی بخش ی از همین فرآیند است که طی آن نگرش های‬
‫سیاس ی فرد شکل می گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬اولین نکته در مورد جامعه پذیری اینکه ‪:‬‬
‫‪54‬‬
‫جامع و ووه پ و ووذیری سیاس و و ی‬
‫مستقیم‬
‫جامعه پذیری سیاس ی‬
‫غیر مستقیم‬
‫‪55‬‬
‫جامعه پذیری‬
‫سیاس ی به دو شکل‬
‫صورت می پذیرد‪:‬‬
‫الف‪-‬جامعه پذیری سیاس ی مستقیم‪:‬‬
‫حو ووالتی اسو ووت کو ووه اطالعو ووات ‪،‬ارزشو ووها یو ووا احساسو ووات نو وواظر بو وور مسو ووائل سیاس و و ی بو ووه‬
‫ص وراحت و روشوونی کاموول صووورت مووی پووذیرد‪.‬ماننوود توسووعه دروس تعلیمووات موودنی و‬
‫تووارید در موودارس و تووالش هووای حووزب کمونیسووت در شوووروی سووابق ‪،‬چووین وکوبووا بوورای‬
‫جا انداختن اندیشه انسان سوسیالیتی یا انسان سرخ‬
‫‪ ‬ب‪-‬جامعووه پووذیری سیاسو ی غیوور مسووتقیم ‪:‬هنگووامی رخ مووی دهوود کووه تجربیووات مووا‬
‫ناخواسووته دیوود اههای سیاسو ی مووا را شووکل مووی دهوود‪.‬بورای نمونووه ‪،‬رشوود کووودک‬
‫در دوران مشو ووقت بو ووار و محرومیو ووت ممکو وون اسو ووت کو ووه سو ووبب شو ووود کو ووه وی در‬
‫آینده ‪،‬ارزش های مادیگرایانه را در اولویت قرار دهد‪.‬‬
‫‪56‬‬
‫دومییین نکتییه مهییم دربییاره جامعییه پییذیری سیاس ی ی ‪،‬تییداوم و اسییتمرار آن در‬
‫سراس ییر زن ییدگی ف ییرد م ییی باش یید‪ .‬نگ ییری ه ییایی ک ییه در دوران ک ییودکی ف یرد‬
‫شکل می گیرند ‪،‬با کسب تجارب مختلف اجتماعی ‪،‬پیوسیته تعیدیل ییا‬
‫تقویت می شوند‪.‬‬
‫‪57‬‬
‫عوامل تاثیر گذار بر جامعه پذیری سیاس ی‪:‬‬
‫‪-1 ‬خانواده‬
‫‪-2 ‬مدرسه‬
‫‪-3 ‬رسانه های جمعی‬
‫‪-4 ‬گروههای ذی نفوذ‬
‫‪-5 ‬احزاب سیاس ی‬
‫‪-6 ‬تماس مستقیم با ساختارهای حکومت‬
‫‪-7 ‬نهادی مذهبی‬
‫‪-8 ‬گروه همسانان‬
‫‪-9 ‬حرفه ‪،‬طبقه و منزلت اجتماعی‬
‫‪58‬‬
‫گزینش کارگزاران سیاس ی‪:‬‬
‫‪ ‬هر نظام سیاس ی از مجموعه ای از ساختارهای سیاس ی تشکیل شده است‪ .‬در‬
‫واقع ساختارهای سیاس ی شاکله اصلی نظام سیاس ی را تشکیل می دهد‪.‬‬
‫‪ ‬این ساختارها به طور معمول از احزاب ‪،‬قوای مقننه ‪،‬مجریه ‪،‬قضائیه‬
‫‪،‬بوروکراس ی های دولتی و وابسته های آنها تشکیل شده اند‪.‬‬
‫‪ ‬انتخابات سیاس ی یکی از متداواترین فرآیندهای سیاس ی برای انتخاب سیاسیون در‬
‫جهان معاصر است‪.‬در مشخص ترین صورت انتخابات عمل رای دادن توسط تک‬
‫تک شهروندان صورت می گیرد و آن یکی از ساده ترین و فراوان ترین اعمال‬
‫سیاس ی است‪.‬‬
‫‪59‬‬
‫میزان مشارکت مردم در انتخابات به عوامل زیر بستگی دارد‪:‬‬
‫‪-1 ‬مردم به دلیل عدم دریافت پاداش مورد انتظار خود ‪،‬در انتخابات شرکت نمی‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪-2 ‬مردم به دلیل اینکه فکر می کنند مشارکت یا عدم مشارکت آنها تاثیری در‬
‫نتیجه کار ندارد‪.‬‬
‫‪-3 ‬مردم تفاوتی میان مواضع کاندیدها احساس نمی کنند و انگیزهای برای انتخاب‬
‫ندارند‬
‫‪-4 ‬مردم با اعتقاد به اینکه هر چه باشد برای آنان قالب قبول است مشارکت نمی‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪-5 ‬مردم به علت موانع و عوامل باز دارنده در انتخابات شرکت نمی کنند‪.‬‬
‫‪-6 ‬مردم به دلیل بی اطالعی از جریانات سیاس ی ‪،‬مشارکت خود را اثر بخش نمی‬
‫دانند‪.‬‬
‫‪60‬‬
‫مشارکت مردم در فرآیند امور سیاس ی به سه طریق صورت می گیرد‪:‬‬
‫‪-1 ‬مشارکت جویان‪ :‬عده ای از که از مسائل سیاس ی آ اهند وموی تواننود تقاضواهای‬
‫سیاس ی مطرح کورده و حمایوت سیاسو ی خوود را در اختیوار رهیوران سیاسو ی قورار دهنود‬
‫و عمال چنین می کنند‪.‬‬
‫‪-2 ‬پی ووروان‪ :‬ع ووده ای از م ووردم هس ووتند ک ووه از مقام ووات حک ووومتی و ق وووانین ‪،‬منفعالن ووه‬
‫اطاعووت مووی کنوود و ووی رای نمووی دهنوود (مگوور از روی اجبووار و یووا توورس)و خووود را درگیوور‬
‫سیاست نمی سازند‪.‬‬
‫‪-3 ‬کوچ ووک اندیش ووان ‪:‬گروه ووی از م ووردم جامع ووه ک ووه اص ووال از حکوم ووت و سیاس ووت ب ووی‬
‫اطالعنوود ‪.‬بووی سوووادان ‪،‬روستائیان‪،‬سوواکنان منوواطق دوره افتوواده ‪،‬پیرانووی کووه از حووق‬
‫رای خووود اسووتفاده نمووی کننوودو تقریبووا بووه طووور کاموول درگیوور خووانواده و جوامووع محلووی‬
‫خویشند‪.‬‬
‫‪61‬‬
‫مشارکت‬
‫جویان‬
‫مشارکت‬
‫جویان‬
‫‪100‬‬
‫مشارکت‬
‫جویان‬
‫مشارکت‬
‫جویان‬
‫پیروان‬
‫پیروان‬
‫‪50‬‬
‫پیروان‬
‫کوچک‬
‫اندیشان‬
‫نوع حکومت‬
‫‪62‬‬
‫دموکراس ی‬
‫صنعتی نشده‬
‫کوچک‬
‫اندیشان‬
‫اقتدار گرای در‬
‫حال گذر‬
‫کوچک‬
‫اندیشان‬
‫اقتدارگرای‬
‫صنعتی‬
‫درصد‬
‫پیروان‬
‫کوچک‬
‫اندیشان‬
‫‪0‬‬
‫دموکراس ی‬
‫صنعتی‬
‫نقش ارتباطات در فرآیند خط مش ی گذاری‬
‫‪ ‬ارتباطات مبین جریان یافتن اطالعات در دل جامعه و ساختارهای تشکیل دهنده‬
‫نظام سیاس ی است‪.‬ایجاد یک سیستم بزرگ بدون سیستم موثرارتباطی که بتواند‬
‫اجزائ سیتمهای کوچکتر را مرتبط سازد ‪،‬میسر نخواهد شد‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از خط مش ی های عمومی چون مبتنی بر اطالعات دقیق ‪،‬صحیه وواقع‬
‫بینانه نبوده در عمل حکم بطالن خود را صادر کرده است‪.‬‬
‫‪ ‬از آنجا که توانایی یا فرصت مردم برای بررس ی صحت و سقم اطالعات دریافتی از‬
‫منابع خیری اندک است ‪،‬آنها ترجیه می دهند در صورتیکه از وضع موجود‬
‫رضایت دارند ‪،‬به همان اطالعاتی که دریافت می کنند اکتفا می کنند و اگر‬
‫ناراض ی باشند به شایعات رو می آورند یا به کانال های اطالع رسانی برون مرزی‬
‫همچون تلویزیون ها و رادیو های بیگانه متوسل می شوند‪.‬‬
‫‪63‬‬
‫برون دادهای نظام سیاس ی یا تقسیمات خط مش ی های عمومی‬
‫‪-1 ‬خط مش ی های استخراجی‪:‬‬
‫‪ ‬همه نظامهای سیاسو ی حتوی در سواده تورین شوکل آن ‪،‬منوابعی را از محویط خوویش بور‬
‫مو ووی گیرن و وود ‪.‬آنهو ووا من و ووابعی از قبی و وول پول‪،‬خو وودمات و اف و ووراد را از محو وویط دریاف و ووت م و ووی‬
‫کنند‪.‬متداولترین شکل استخرا در عصر حاضر دریافت مالیات و عوارض از مردم‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬نکتوه ای کوه در اینجووا حوائز اهمیوت اسووت ‪،‬شویوه اسوتخرا هووا و یوا دریافمهوا از موردم‬
‫اس ووت ‪.‬ممک وون اس ووت ی ووک نظ ووام از روش ه ووای دموکراتی ووک و کش ووارکتجویانه ب ووه به ووره‬
‫گیری از منابع و امکانات مبادرت ورزد و یا از ابزارهوای زور و سورکوب و بوه بهوای فودا‬
‫کردن آزادی های سیاس ی به توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی و نظامی برسد‪.‬‬
‫‪64‬‬
‫‪-2‬خط مش ی های توزیعی ‪:‬‬
‫‪ ‬در این دسته از خط مش ی ها ‪،‬نظام سیاس ی با تدوین و به اجرا گذاردن خط مش ی‬
‫هایی به دنبال پاسخ به این سوال است ‪،‬کدام ‪،‬پول ‪،‬کاال و خدمات در بین چه‬
‫کسانی توزیع شود؟‬
‫‪ ‬نمونه هایی از این خط مش ی ‪:‬‬
‫‪ ‬امور آموزش و پرورش دوران قبل دانشگاه ‪،‬توسعه دانشگاهها و امور پژوهش ی‬
‫‪،‬امور رفاهی ‪،‬امور دفاعی ‪،‬معافیت های مالیاتی صنعتگران در مناطق محروم‬
‫‪،‬ارائه یارانه به کاالهای خا (همانند بنزین ‪،‬نان)‪،‬گسترش راهها‬
‫‪65‬‬
‫‪ -3‬خط مش ی تنظیمی‪:‬‬
‫‪ ‬از این نوع خوط مشو ی بورای کنتورل نظوام سیاسو ی بور رفتوار افوراد و گروههوای مختلوف‬
‫در جامعووه اسووت ‪ .‬هوور چنوود معموووال تنظوویم رفتووار را بووا اجبووار قووانونی یووا هدیوود بووه آن‬
‫همووراه مووی داننوود و ووی نظامهووای سیاسو ی عمومووا تمایوول دارنوود از راه ترغیووب واسووتفاده‬
‫از مشوق های مادی وما ی ‪،‬رفتار شهروندان وگروهها را تنظیم کنند‪.‬‬
‫‪ ‬مثال‪:‬‬
‫‪ ‬حمایووت از حقوووق رای دهووی ‪،‬حمایووت از نژادهووای مختلووف‪ ،‬منووع تبعوویض شووغلی علیووه‬
‫گروهه ووای اقلی ووت و زن ووان‪،‬کنترل آل ووود ی ‪،‬آزادی بی ووان ‪،‬مطبوع ووات ‪،‬گردهم ووایی ه ووا و‬
‫مذهب و‪....‬‬
‫‪66‬‬
‫‪-4‬خطمش ی های نمادین‪:‬‬
‫‪ ‬خ ووط مش و ی ه ووای نم ووادین در راس ووتای حف ووظ وف وواق مل ووی و گس ووترش ص ووفاتی همچ ووون‬
‫شووجاعت ‪،‬بلنوود همتی‪،‬برابووری ‪،‬ایثووار گووری ‪،‬دموکراس و ی ‪،‬دیوون گرایووی و‪ ....‬در نووزد آحوواد‬
‫جامعوه مووی باشوود‪.‬توجووه بووه خووط مشو ی هووای نمووادین مووی توانوود در بووه اجوورا درآوردن و‬
‫تقویت دیگر خط مش ی ها موثر باشد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال ‪:‬‬
‫‪ ‬خوط مشو ی هووای کوه موجبوات توجووه بوه آثووار باسوتانی ‪،‬هنوری ‪،‬توواری ی و ادبوی را فوراهم‬
‫می سازند ‪،‬در راستای خط مش ی های نمادین قرارمی گیرند‪.‬‬
‫‪67‬‬
‫مدل تصمیم گیری اجتماعی مستقیم و غیرمستقیم ( ‪Citiprocess‬‬
‫‪)& Proxiprocess‬‬
‫‪ ‬تعریووف فرآینوود تصوومیم گیووری اجتموواعی بووه اجتموواع دو نفوور یووا بیشووتر از شووهروندان‪،‬‬
‫جامعه جهت اخوذ تصومیمی کوه از آن منتفوع موی شووند گوینود‪ .‬بوه طوور کلوی جامعوه‬
‫ممک وون اس ووت ب ووه ی ووک ش ووورای کوچ ووک‪ ،‬ی ووک ت وویم ‪ ،‬ی ووک س ووازمان تج وواری‪ ،‬ی ووک ح وووزه‬
‫انتخاب وواتی‪ ،‬ی ووک اس ووتان‪ ،‬ی ووک مل ووت‪ ،‬ی ووک س ووازمان همک وواری ب ووین انلل ووی‪ ،‬ی ووک ب ووازار ی ووا‬
‫افرادی که در یک فعالیت مشترک یوا رقابوت آمیوز شورکت دارنود اطوالق شوود‪ .‬فرآینود‬
‫یووک تصوومیم گیووری جمعووی‪ ،‬یووک فرآینوود انتخوواب جمعووی اسووت کووه براسوواس مجموعووه‬
‫انتخابهووای فووردی شووهروندان یووا مجموعووه ترتیووب اولویمهووای فووردی یووا ترکیبووی از هوور دو‬
‫تعیووین مووی شووود‪ .‬موضوووع اصوولی بوورای یووک فرآینوود تصوومیم گیووری اجتموواعی‪ ،‬شوویوه یووا‬
‫روش کلی (جمعی) افراد است‪.‬‬
‫‪68‬‬
‫طبقه بندی فرآیند تصمیم گیریهای اجتماعی ‪:‬‬
‫‪ ‬فرآین وود انتخ وواب مس ووتقیم ش ووهروندان (‪ )citiprocesses‬ک ووه در آن ش ووهروندان‬
‫ط‬
‫ر‬
‫مستقیما انتخاب خود را به صو ت همگانی و جمعی مشخص می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬فرآین وود تص وومیم گی ووری غیرمس ووتقیم (‪ : )proxiprocesses‬در ای وون فرآین وود ی ووک‬
‫نماین و ووده ی و ووا گروه و ووی از نماین و وود ان ب و ووا در نظ و وور گ و وورفتن اولویمه و ووا و عقای و وود مش و ووخص‬
‫شووهروندان مجوواز بووه تصوومیم گیووری از طوورف آنووان هسووتند‪ .‬در واقووع اکاوور فرآینوودهای‬
‫تصو وومیم گیو ووری اجتمو وواعی ترکیبو ووی از فرآینو وود انتخو وواب مسو ووتقیم شو ووهروندان و فرآینو وود‬
‫تص وومیم گی ووری غیرمس ووتقیم ب ووه وس وویله نماین وود ان اس ووت ک ووه ب ووه آن ‪Hybrid‬‬
‫‪ Processes‬می گویند‪.‬‬
‫‪69‬‬
‫‪-1‬فرآیند انتخاب (مستقیم) شهروندان (‪:)citiprocesses‬‬
‫‪ ‬ایوون فرآینوود شووامل رای دادن اسووت کووه در آن شووهروندان بووا عالمووت‬
‫زدن اسم نامزدهای مورد عالقه خودروی ورقوه رای و انوداختن آنهوا‬
‫به صندوقهای رای گیری انتخابهای مهم خود را مشخص می کنند‪.‬‬
‫‪70‬‬
‫‪-2‬فرآیند تصمیم گیری غیرمستقیم (توسط نمایند ان‪،‬‬
‫‪: )proxiprocesses‬‬
‫‪ ‬نمایند ی سیاس ی فرآینود تصومیم گیوری شوهروندان بوه وسویله وکوالی‬
‫قو وووه مقننو ووه اعمو ووال مو ووی شو ووود‪ .‬طبو ووق قو ووانون اساس و و ی‪ ،‬هو وور نماینو ووده‬
‫ط‬
‫منتخووب قانونووا اختیووار دارد کووه بووا مشووخص کووردن اولویمهووای عموومی‬
‫در یک مجموع قانونگوذاری بوه انتخواب فوردی ب وردازد‪ .‬او ممکون اسوت‬
‫ت ووالش نمای وود ک ووه ب ووا ب ووه دس ووت آوردن نمون ووه ه ووایی از ترتی ووب اولوی وت‬
‫فوردی‪ ،‬آنهووا را جمووع بنودی کوورده و براسوواس آن ترتیوب اولویووت جمعووی‬
‫را مشخص کند‪.‬‬
‫‪71‬‬
‫فرایند خط مش ی گذاری غیرمستقیم با نظام نمایند ی‬
‫‪ ‬در خط مش ی گذاری غیرمستقیم با نظام نمایند ی به عنوان نوعی ازفرآیند‬
‫تصمیم گیری عمومی خط مش ی گذار در ارتباط با موکالن خود به اقدامات زیر می‬
‫پردازد‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪-‬انتخاب موضوعات مناسب برای نظرخواهی‬
‫‪ ‬ب‪-‬گزینش افرادی برای تشریه و تبیین سئواالت مطرح شده‬
‫‪- ‬انتخاب سئواالت دیگر درباره راه حلهای مورد نظر برای حل مسائل و مشکالت‬
‫‪ ‬د‪-‬تعیین ضوابط برای جمع بندی اولویمها‬
‫‪ ‬ﻫ‪-‬مشخص کردن ضوابط انتخاب‪ ،‬مشکالت و جمع آوری اطالعات الزم درباره‬
‫آنها‬
‫‪72‬‬
‫‪-3‬فرآیند انتخاب ترکیبی (مرکب از کاربرد هر دو روش مستقیم و‬
‫غیرمستقیم)‪:‬‬
‫‪ ‬بووه طووور کلووی دولووت ب ورای تصوومیم گیووری اجتموواعی از یووک فرآینوود مرکووب ش وامل‬
‫انتخو و وواب مسو و ووتقیم توسو و ووط شو و ووهروندان و انتخو و وواب غیرمسو و ووتقیم بو و ووه وسو و وویله‬
‫نماینو وود ان اسو ووتفاده مو ووی کنو وود‪ .‬ایو وون نو وووع انتخو وواب شو ووامل فرآینو وود انتخابو ووات‬
‫مستقیم نمایند ان مجلس‪ ،‬همه پرس ی ها و مراجعه به آراء عمومی و شورکت‬
‫در برخی تصمیمات سیاس ی و اجرائی است‪.‬‬
‫‪73‬‬
‫نحوه ارزیابی مدلهای مورد استفاده در تجزیه و تحلیل خط مش ی های عمومی‬
‫ط‬
‫‪-1‬کوواربرد یووک موودل مطمئنووا بووه قوودرت آن بسووتگی دارد کووه تووا چووه انوودازه ای مووی توانوود‬
‫زند ی واقعی اجتماعی را به صورتی منظم و ساده در آورد تا موا قوادر باشویم روشون‬
‫توور در مووورد آن فکوور کنوویم‪.‬بووا وجووود ایوون سوواده جووویی بوویش از حوود مووی توانوود مووا را بووه‬
‫جهت گیری نادرست در مورد دنیای واقعی بکشاند‪ .‬اگر یک اصل نامحدود باشد یا‬
‫برعکس فقط پدیده های ظاهری را شناسایی کند ممکن نیست ما را قادر سازد تا‬
‫از آن بوورای توضوویه خووط مشو ی عمووومی اسووتفاده نمووائیم‪ .‬از سوووی دیگوور‪ ،‬اگوور مفهووم‬
‫بسیار گسوترده و مبسووط باشود و تنهوا روابوط خیلوی پیچیوده را پیشونهاد نمایود ممکون‬
‫است آن قدر بغرنج شود که در واقع کمکی به درک ما از پیچید ی مسئله ننماید‪.‬‬
‫‪74‬‬
‫نحوه ارزیابی مدلهای مورد استفاده در تجزیه و تحلیل خط مش ی های عمومی‬
‫‪-2‬یوک مودل همچنوین بایود جنبوه هوای واقعوی و مهوم خوط عموومی را بشناسود‪ .‬ایون مودل‬
‫بایوود نظ وور مووا را از ش وورایط نامناسووب ب ووه دالیوول واقع ووی و پیاموودهای مه ووم خووط مش و ی‬
‫عم ووومی معط وووف کن وود‪ .‬البت ووه آنچ ووه ک ووه واقع ووی‪ ،‬مرب وووط ی ووا مه ووم اس ووت ت ووا ح وودودی‬
‫بستگی به ارزشهای شخص ی فرد دارد‪ ،‬اما ما اتفاق نظر داریوم کوه کواربرد یوک مودل‬
‫ط‬
‫ی‬
‫بووه قوودرت آن در شناسووایی اینکووه واقعووا چووه چیووز دربوواره مشووکالت عمووومی اهمی وت‬
‫دارد مربوط می شود‪.‬‬
‫‪75‬‬
‫نحوه ارزیابی مدلهای مورد استفاده در تجزیه و تحلیل خط مش ی های عمومی‬
‫‪-3‬بووه طووور کلووی یووک موودل بایوود بووا واقعیووت همسوواز بوووده و آئینووه تجربیووات واقعووی باشوود‪.‬‬
‫فرض ما بر این است که اگر مدل منعکس کننده دنیای واقعی نباشد تحلیل ها را‬
‫دچار مشک خواهد ساخت‪ .‬مودل بایود مشوخص کننوده مسوائل غیرواقعوی نیوز باشود‬
‫و به ما قدرت تمیز واقعی از غیرواقعی را بدهد‪.‬‬
‫‪-4‬یووک م وودل بای وود همچن ووین در بردارن ووده مف وواهیم روش وون و معین ووی باش وود‪ .‬اگ وور ب ووین اف وراد‬
‫اختالف نظر فراوانی در مورد یک مفهوم وجوود داشوته باشود نواگزیر از کواربرد آن در‬
‫ارتباط و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و ووات کاس و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و ووته‬
‫می شود‪.‬‬
‫‪76‬‬
‫نحوه ارزیابی مدلهای مورد استفاده در تجزیه و تحلیل خط مش ی های عمومی‬
‫‪-5‬ی ووک م وودل بای وود همچن ووین راهنم ووای تحقی ووق و تفح ووص در زمین ووه خ ووط مشو و ی عم ووومی‬
‫ط‬
‫باشوود‪ .‬قابوول اجوورا بووودن یووک اصوول‪ ،‬بوودین معنووی اسووت کووه مسووتقیما بووه پدیووده ه وایی‬
‫اشاره کند که در دنیای واقعی مشاهده شده و قابل اندازه گیری و رسید ی باشند‪.‬‬
‫یووک اصوول یووا مجموعووه ای از مفوواهیم موورتبط (کووه مووا از آن بووه عنوووان موودل یوواد مووی‬
‫کنوویم) بایوود در دنیووای واقعووی روابطووی را پیشوونهاد نمایوود کووه قابوول آزمووایش و رس وید ی‬
‫باش ووند‪ .‬چنانچ ووه روش و ی ب وورای تائی وود ی ووا ع وودم تائی وود نظری ووات ارائ ووه ش ووده م وودل وج ووود‬
‫نداشته باشد‪ ،‬ناگزید مدل مذکور در توسعه علم نقش ی نخواهد داشت‪.‬‬
‫‪77‬‬
‫نحوه ارزیابی مدلهای مورد استفاده در تجزیه و تحلیل خط مش ی های عمومی‬
‫‪-6‬ی ووک م وودل ب وواالخره بای وود ح وواوی فرض وویه ه ووایی را درب وواره عل وول و پیام وودهای خ ووط مش و ی‬
‫عمومی باشد‪ .‬فرضیه هوایی کوه بوا رویودادهای دنیوای واقعوی قابول بررسو ی و امتحوان‬
‫باش و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و ووند‪ .‬م و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و وود ی ک و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و ووه تنه و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و و ووا‬
‫ط‬
‫خ ووط مش و ی عم ووومی توص وویف کن وود ی ووا ص وورفا ب ووه توض وویه بعضو و ی احتم وواالت ب ووردازد‬
‫فایده چندانی نخواهد داشت‪.‬‬
‫‪78‬‬
79