Omgaan met verschillen tussen leerlingen

1

Bijeenkomst 1 7 februari 2014

2

Doel van deze bijeenkomst

• Theoretische verkenning van achtergronden en theorieën over het omgaan met verschillen tussen leerlingen • Discussie over vormen van differentiatie, voordelen en nadelen van verschillende benaderingen • Reflectie op de rol van de individuele leraar en de schoolorganisatie

3

Omgaan met verschillen: wat is het probleem

• Wet van Posthumus

4

Omgaan met verschillen: wat is het probleem

• Bevindingen Inspectie van het Onderwijs - Leraren zijn onvoldoende in staat om rekening te houden met verschillen tussen leerlingen in de klas

Omgaan met verschillen: wat is het probleem

• Internationale studies (PISA, TIMMS)  De bovenkant van de scoreverdeling is te smal 5

6

Omgaan met verschillen: wat is het probleem

• Ontwikkelingen in het onderwijs (aandacht voor excellentie, passend onderwijs) • Constructivistische theorieën over onderwijs en leren 7

8

Hoe verschillen leerlingen?

9

Welke verschillen tussen leerlingen zijn voor de leraar relevant?

• Prestatieniveau, voorkennis • Aanleg • Snelheid van werken • Interesses, hobbies • Motivatie • Ambitie • Werkhouding • Leerstijlen, leerstrategieën • Zelfstandigheid • Mondigheid • Persoonlijkheid • Stoornissen, handicaps • Thuissituatie • …………… • …………… • ……………

Hoe in de praktijk om te gaan met verschillen tussen leerlingen

10 Leerlingen leren optimaal als ze leeractiviteiten uitvoeren in hun zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky)

11

Terminologie

• Differentiatie • Adaptief onderwijs • Onderwijs op maat • Geïndividualiseerd onderwijs • Scaffolding • Gepersonaliseerd leren

12

Differentiatie

‘Differentiatie is een onderwijsaanpak waarbij leraren

proactief

de inhoud, de didaktiek, de materialen of de gevraagde leeractiviteiten zodanig aanpassen aan hun leerlingpopulatie dat ze tegemoet kunnen komen aan de verschillen tussen leerlingen om hen stuk voor stuk optimale mogelijkheden tot ontwikkeling te bieden.’ (Carol Ann Tomlinson)

13

Vormen van differentiatie Externe

en interne differentiatie

Vormen van differentiatie

Externe en

interne

differentiatie Ability grouping 14 Fixed vs Dynamic

Vormen van differentiatie

Convergente en divergente differentiatie prestaties sterke leerlingen zwakke leerlingen tijd 15 tijd sterke leerlingen zwakke leerlingen

16

Vormen van differentiatie in de praktijk

Niveaugroepen (meestal 3) Verschillende werkvormen Verschillende eindproducten Verschillend tempo Variatie in instructie Individualisering van het onderwijs (zelfstandig werken) Gebruik van ict

17

Geïndividualiseerd leren, al een oud idee

18

Reactief differentiëren: Omgaan met verschillen die tijdens de les worden geobserveerd

Adaptieve instructie - Sturing op inhoud en proces: wat te doen, hoe te doen - Niveau van cognitieve elaboratie (classroom questioning) - Feedback geven (sturend, uitdagend)

19

Condities voor effectieve differentiatie

1 beschikbaarheid van adequate diagnostische tools 2 onbevooroordeelde inschattingen door leraren 3 beschikbaarheid van tijd en middelen 4 competenties om adequate beslissingen te nemen 5 klasklimaat 6 schoolorganisatorische condities

20

Condities voor effectieve differentiatie

1 beschikbaarheid van adequate diagnostische tools

Differentiation requires decision making

(Tonya Moon, 2005, p. 227) Formatieve assessments als basis voor differentiatiebeslissingen

Condities voor effectieve differentiatie

2 onbevooroordeelde inschattingen door leraren 21 Ready, D., & Wright, D. (2011). Accuracy and inaccuracy in teachers’ perceptions of young children’s cognitive abilities: The role of child background and classroom context.

American Educational Research Journal, 48

(2), 335-360.

Self-fulfilling prophecy effecten

Individuele kindkenmerken Vooroordelen Groeps stereotypen Verwachtingen Differentiatie Prestaties Motivatie Welbevinden 22

23

Condities voor effectieve differentiatie

3 beschikbaarheid van tijd en middelen

24

Condities voor effectieve differentiatie

4 competenties om adequate beslissingen te nemen

Condities voor effectieve differentiatie

5 Klasklimaat Sociale vergelijkingstheorie (Festinger) / Mimesis-theorie (Girard) Mensen zijn kuddedieren (uniformiteitstendens): wat als ‘cool’ wordt beschouwd heeft niets te maken met objectieve criteria waarop mensen hoog willen scoren, maar hangt af van het zingevingsproces binnen de groep: goede presteerders kunnen in de ene klas als streven (‘cool’) en in de andere klas als afwijkend worden gezien (niet ‘cool’). De richting van de uniformiteitstendens in de klas is een steun of beperking voor de mogelijkheden voor differentiatie 25 Bulterman-Bos, J. (2007). Bij de groep horen: hoe de imitatietendens het leraren moeilijk kan maken om adaptief onderwijs vorm te geven.

Pedagogische Studiën, 84

(3), 159 - 175.

26

Condities voor effectieve differentiatie

6 Schoolorganisatorische condities - visie - rooster - inrichting van het schoolgebouw - voorzieningen (ICT e.d.)

27

Discussie

Differentiëren, noodzaak of juist niet?

- Groeperen: homogeen of heterogeen?

Differentiëren: proactief of reactief?

Differentïëren: divergent of convergent?

Differentiëren: een zaak van de leraar of van de school?

Differentiëren: op cognitieve kenmerken of sociale of …..?

Differentiëren: ICT- of leraargestuurd?

Differentiëren: leerlingkeuze of leraarbeslissing?

28

Literatuur

Black, P., Harrison, C., Lee, C., Marshall, B. and William, D. (2004) Working inside the black box: Assessment for learning in the classroom. Phi Delta Kappan, 86(1) 9-21. Brimijoin, K., Marquissee, E. and Tomlinson. C. A. (2003) Using data to differentiate instruction. E

ducational Leadership

, 60(5) 70-73 Bulterman-Bos, J. (2007). Bij de groep horen: hoe de imitatietendens het leraren moeilijk kan maken om adaptief onderwijs vorm te geven.

Pedagogische Studiën, 84

(3), 159 - 175. George, P. (2005) A Rationale for Differentiating Instruction in the Regular Classroom,

Theory into Practice

, 44(3) 185-93.

Gregory H. H. and Chapman, C. (2013) Differentiated instructional strategies: One size doesn’t fit all, Thousand Oaks, Corwin Press.

Jussim, L., Robustelli, S. L. and Cain, T. R. (2009). Teacher expectations and self-fulfilling prophecies. In K. R. Wentzel and A. Wigfield (Eds.),

Handbook of motivation in school

(pp. 349 –380). New York: Routledge.

Landrum, T. and McDuffie, K. (2010) Learning Styles in the Age of Differentiated Instruction,

Exceptionality: A Special Education Journal

,

18

(1) 6-17.

McKown, C. and Weinstein, R. S. (2008) Teacher expectations, classroom context and the achievement gap,

Journal of School Psychology,

46: 235-261.

Moon, T. R. (2005) The role of assessment in differentiation,

Theory into Practice,

44(3) 226-233.

Ready, D. D. and Wright, D. L. (2011) Accuracy and inaccuracy in teachers’ perceptions of young children’s cognitive abilities: The role of child background and classroom context, American Educational Research Journal, 48(2) 335-360.

Roiha , A. (2012) Teachers’ views on differentiation in content and language integrated learning (CLIL): Perceptions, practices and challenges,

Language and Education

, iFirst Article.

Rosenthal, R. (1994) Interpersonal expectancy effects: A 30-year perspective,

Current Directions in Psychological Science

, 3: 176 – 179.

Roy, A., Guay, F. and Valois, P. (2013) Teaching to address diverse learning needs: Development and validation of a Differentiated Instruction Scale,

International Journal of Inclusive Education

, 17(11) 1186-1204.

Shepard, L. (2005) Linking formative assessment to scaffolding, Educational Leadership, 63(3) 66-71.

Subban, P. (2006) Differentiated instruction: A research basis,

International Education Journal

, 7: 935-947.

Tomlinson, C. A., Brighton, C., Hertberg, H., Callahan, C. M., Moon, T. R., Brimijoin, K., Conover, L. A. and Reynolds, T. (2003), Differentiating instruction in response to student readiness, interest, and learning profile in academically diverse classrooms: A review of literature,

Journal for the Education of the Gifted

, 27(2/3) 119-145.

Vygotsky, L. S. (1978)

Mind in Society

Cambridge, Mass., Harvard University Press.