Transcript Beknopt verslag van de conferentie

ILO-alumniconferentie
‘Differentiatie: organiseren van verschillen
in leren’
6 maart 2014
Voor de tweede ILO-alumniconferentie waren wederom 28 alumni naar het Vakbondsmuseum
gekomen. Daarnaast enkele ILO-docenten en 14 gasten (collega’s van alumni en Masterstudenten
van de lerarenopleiding van de HvA).
Na een korte inleiding over de opzet en het programma door Arjan Krijgsman (vakdidacticus Duits)
heette Ineke Schaveling (Directeur lerarenopleidingen) de aanwezigen welkom:
Ondanks curriculumvernieuwing blijft het studieonderdeel Ontwerponderzoek belangrijk om het
leren van kinderen op een hoger plan te brengen.
Het differentiëren zit vaak wel in het ontwerponderzoek, maar vaak summier of voor klein
onderdeeltje. Dat is een verschil met het basisonderwijs, waar differentiatie vanaf dag één heel
normaal is.
Sabine Severiens
De eerste spreekster is Sabine Severiens. Op 20 maart a.s. zal ze haar oratie houden, getiteld
‘Professionele capaciteit in de superdiverse school’.
Superdiversiteit is een concept sinds 2007, geïntroduceerd door Vertovec (toen werkzaam in Oxford,
nu in Duitsland).
Diversiteit was tot 10-15 jaar geleden nog redelijk eenvoudig; het waren grotere groepen. De
groepen zijn diverser geworden (superdiversiteit); verblijfsstatus, arbeidsmarktpositie,
opleidingsniveau, religie, taal, sekse, leeftijd en ruimtelijke ordening.
Interfacultaire Lerarenopleidingen
1
Tweede alumniconferentie 6 maart 2014
In europese landen zijn nu veel verschillende minderheden, niet echt een
duidelijke meerderheid. Door superdiversiteit in steden heb je ook
superdiversiteit in het onderwijs.
Superdiversiteit is een nuttige term, want het dwingt je genuanceerder te
kijken en roept interessante nieuwe vragen op:
•
•
•
•
hoe
hoe
hoe
hoe
ziet ongelijkheid eruit
werkt in- en uitsluiting
ziet contact eruit
zit het met docentverwachtingen
Er zijn nog nauwelijks artikelen over verschenen in de onderwijswetenschap.
Als je het concept goed uitdenkt en onderzoekt, dan geeft het inzicht in het
doorbreken van ongelijkheid.
Hoe ga je om met superdiversiteit? Sabine hoopt tot een instructiemodel voor een superdiverse klas
te komen. Gebruik van het model veronderstelt professionele ruimte.
Superdiversiteit vraagt om nieuwe reflectie op omgaan met verschillen.
Kun je iets meer vertellen over de voorwaarden (professionele capaciteit)?
Sociaal, menselijk en besliskapitaal zijn op school aanwezig.
In smeltkroezen als amerika en australie, is daar niet veel ervaring?
In vs kennen ze het begrip niet. In Europa is er door EU veel meer diverse migratie dan in de VS.
Er zijn toch vooral zwarte en witte scholen
Wat is zwart? Zwart is eigenlijk superdivers, binnen klassieke migrantengroepen is er ook
superdiversiteit.
Opmerking: Onderzoek in de Verenigde staten richt zich op relevante verschillen. Niet alle
verschillen zijn relevant voor differentiëren.
Het is een heel europees concept.
Ewald Weiss en Sufayil Dönmez
Ewald Weiss en Sufayil Dönmez zijn lid van de directie van het
Calandlyceum.
Grote school, veel bezig met vernieuwing en differentiatie. Ze hebben soms
wel 29 nationaliteiten in één klas.
Comeniuslyceum is monocultuur Turks en Marokkaans, maar eigenlijk is dat
ook geen monocultuur.
Stelling van Ewald Weiss; differentiatie in het huidige onderwijs kan niet.
Paar jaar geleden enorme toeloop van leerlingen, dus loting. Toenmalig
wethouder Lodewijk Asscher vroeg om dit af te schaffen. Dat was mogelijk door een nieuwe locatie
te openen. Daar begonnen ze met een nieuw onderwijsconcept.
Interfacultaire Lerarenopleidingen
2
Tweede alumniconferentie 6 maart 2014
Je moet school anders organiseren en een visie hebben op het docentschap. Je moet anders
nadenken over het organiseren van de leraar: We sturen hen tig keer op een dag van het ene lokaal
naar het andere, ze hebben weinig tijd voor omschakelen en moeten dan toch differentiëren?
Op het Calandlyceum hebben ze nagedacht over roostering, personeelbeleid en over het soort
leerlingen dat je wilt hebben (welke rollen moeten ze hebben).
Hun mening: Je moet het onderwijs tijd- en plaatsonafhankelijk maken.
Sufayil Dönmez: De tweede vestiging is twee jaar geleden begonnen. Nieuw concept; alles wat ze
altijd al wilden, gaan ze nu doen.
Elke school zegt 'de leerling staat centraal', maar kun je de leerling wel centraal
zetten met een uurrooster? Kom je dan wel toe aan differentiëren?
Op Caland 2 hebben docenten maar twee klassen op een dag en een leerling
heeft daardoor maar twee docenten per dag. Je kunt de lessentabel loslaten als
je het onderwijs anders organiseert.
Er is geen schoolbel; docenten en lln moeten pauze kunnen nemen als ze dat
nodig hebben, dat bepalen ze samen.
Als je wilt differentiëren moet je kijken of je zo les kunt geven in deze nieuwe omgeving. Je loopt
tegen mindset van docenten aan. Dhr Dönmez doet direct een expliciete uitnodiging aan de
aanwezigen tot het sturen van een open sollicitatie, vanwege de .
Ze werken in teams rondom een aantal klassen, op zich niets nieuws. Wel nieuw is dat docenten veel
ruimte krijgen om beslissingen te nemen. Voor echte differentiatie moet je de school anders
organiseren, een visie op docenten hebben en dus in je personeelsbeleid.
Wat is een voorbeeld van (benodigde andere) mindset van docenten?
Studenten komen met veel bagage van lerarenopleiding af. Zodra je in het VO aan de slag gaat, kom
je in een bepaalde cultuur en moet de kersverse docent zich aanpassen. De ontwikkeling stopt dan.
Hoe controleer je de differentiatie. Hoe toets je de leerlingen?
Door in dagdelen te werken heb je meer tijd om te differentiëren. Een docent kan de klas in groepen
verdelen. En na centrale instructie gaan leerlingen door hele school aan het werk.
Elke week kunnen docenten hun aanpak veranderen aan de hand van analyses van de leerlingen.
Docent is degene die het leerproces in de gaten houdt. Samen met zijn collega’s die ook les geven
aan dat kind.
Als een kind b.v. goed is in Nederlands, dan krijgt het andere opdrachten. Het is zowel een diepte- als
breedte-investering.
Hoe werkt jullie systeem samen met de centrale examens die in Nederland verplicht zijn?
De stof die je behandelt is hetzelfde als op andere scholen, alleen doe je het op een andere manier.
Ook op het Caland bereiden ze leerlingen voor op het examen. Een leerling hoeft niet persé in 5 jaar
de havo te halen, als ze een jaar langer nodig nebben, dan is dat prima.
Nu nog alleen onderbouw, volgend jaar pas voor het eerst bovenbouw.
Interfacultaire Lerarenopleidingen
3
Tweede alumniconferentie 6 maart 2014
Hoe gaan leerlingen om met de vrijheid die ze krijgen?
De leerlingen zijn niet anders gewend, ze hebben vanaf het begin met deze onderwijsvorm gewerkt.
Het lijkt heel vrij, maar stiekem zijn ze veel strenger dan andere scholen. Door digitalisering weten ze
van elke leerling hoe die ervoor staat.
Bij open dagen worden lln ook ingezet om voorlichting te geven. Leerlingen organiseren met
begeleiding de schoolfeesten.
Werken jullie met leeftijdsgroepen?
Ja, nu wel. Maar ze zouden graag willen dat ouderejaars aan jongerejaars uitleg geven.
Tweedejaars zijn mentor voor eerstejaars.
Sharon Calor
Sharon is tijdens haar stage op de Open Scholengemeenschap Bijlmer (OSB) gaan werken. Eerste
twee jaren zijn daar gemengd van karakter (vmbo, havo en vwo in één klas).
Toen Sharon in eerste klas begon, diffentieerden ze met BHV-model (basis,
herhaling, verdieping). Leerlingen aan de randen (zwakke vmbo leerlingen)
presteerden slecht.
Haar lesontwerp 1 ging via 5 niveaus. Ze had de lesboekjes kleuren gegeven,
waardoor je niet stigmatiseert. Leerlingen konden zelf differentiëren.
Een neveneffect was, dat leerlingen minder over wiskunde praatten. Dat was
jammer.
Nu doet Sharon promotieonderzoek : uitleg geven aan hele groep zonder discussie bij convergente
differentiatie te verstoren. Daarnaast geeft ze nog steeds Wiskunde op het OSB.
In de eerste klas is nu differentiatie op 3 niveaus. Vmbo-kader en -theorie krijgen net als havo/vwo
verdieping. Vmbo-basis krijgt herhaling.
In tweede klas zijn drie niveaugroepen bij vakken. Dat is dan voor alle vakken hetzelfde, zodat
leerlingen niet voor het ene vak in niveau 1 en voor andere in niveau 2 zitten.
Is jullie wiskunde methode een goed boek?
Ja, is een goede methode, er zit voldoende differentiatie in.
Hoe ga je om met keuze / wensen van ouders. Die kiezen toch liever een hoger niveau?
Hoe komen ze in de groepen? Leerlingen zijn geplaatst volgens basisschooladvies, we hebben in
maart huidige eerste klas getest om het niveau voor tweede klas te bepalen.
Stijn Hulshof
Stijn werkt op IJburgcollege 2, hij geeft Mens en Maatschappij in de onderbouw.
Ze differentiëren met OBIT (onthouden, begrijpen, integreren, toepassen). Er is nog geen
bovenbouw op deze school, daarvoor bestaan ze nog niet lang genoeg.
1
Sharons lesontwerp is beschikbaar in de repository.
Interfacultaire Lerarenopleidingen
4
Tweede alumniconferentie 6 maart 2014
Werken met deelscholen en met teams. Geen leidinggevende in zo’n team.
De docenten werken samen en kijken waar behoefte aan is. In een pilot
samen met het APS werken ze aan differentiëren.
Behoefte aan differentiatie op 3 niveaus:
•
•
•
Pedagogisch
Didactisch
Niveaudifferentiatie
Plan is OBIT (onthouden, begrijpen, integreren, toepassen).
Voor hun heterogene klassen werken ze aan niveaudifferentiatie. Het doel is
inzicht in lesstof vergroten.
OBIT is een manier om een les voor te bereiden. Het geeft je inzicht in de mate waarin de leerling de
lesstof moet begrijpen.
OB-toetsen vooral in onderbouw, IT-toetsen in eindexamen. Raar dat lln in de onderbouw nog geen
IT-niveau zouden hoeven hebben. Daarmee dwing je leerlingen om de kennis van die les wendbaar te
kunnen gebruiken.
Je opent de dialoog door met OBIT obit naar lessen van collega's te kijken.
Je kunt met OBIT ook scoren / controleren hoe de leerlingen ervoor staan.
OBIT is toch nog niet differentiëren?
Klopt, maar het is belangrijk dat alle OBIT-niveaus aan bod komen. Je moet eerst inzicht hebben in
leerlnigen om te kunnen differentiëren.
Eelco Schumacher
Werkt ook op IJburgcollege.
Hoe kun je didactisch differentieren in homogene klassen:
•
•
•
•
tempo
werkvorm
meervoudige intelligentie
hoeveelheid instructie
Meervoudige intelligentie. Voor Mens & Maatschappij zijn o.a. de
volgende onderdelen van belang:
•
•
•
taalkundig
interpersoonlijk
intrapersoonlijk
Ze werken met iTunesU: Leerlingen kunnen kiezen hoe ze stof tot zich nemen, b.v. het boek, een
filmpje met uitleg of een foto van de aantekeningen van de docent.
Leerlingen die geen van die methodes fijn vinden, kun je als docent in een groepje uitleg geven.
Ze zijn een digitale school. Ze werken met macs (later ipads) en kunnen zo de instructie
gedifferentieerd doen.
Interfacultaire Lerarenopleidingen
5
Tweede alumniconferentie 6 maart 2014
Is het niet enorm veel werk om zo je les voor te bereiden met al die verschillende manieren van
info?
Ze maken een of twee lessen beter door er met elkaar naar te kijken. Op de meeste scholen krijgen
de docenten die ruimte niet. Om te differentiëren moet je van je collega's leren.
Hoe kun je op het proces differentiëren?
Een aanwezige geeft een voorbeeld: vierdeklassers moesten voor geschiedenis een rap maken over
behandelde leerstof (zonder aantekeningen of boek). De leerlingen waren heel enthousiast en
hebben het ook inhoudelijk erg goed gedaan.
We kunnen nog niet monitoren welke instructiemethoden (het meest) worden gebruikt. We lopen
rond en zien dat de filmpjes populair zijn. Maar dat werkt niet voor iedereen, sommigen hebben een
tekst nodig. Leerlingen die minder makkelijk meekomen gaan sneller naar de docent toe. Ze kunnen
gedurende de uitleg ook wisselen van methode.
Hoe kun je het in de bovenbouw doen?
Lastig, nog niet bedacht.
Samenvatting
Arjan Krijgsman vat de middag nog even samen:
•
•
•
•
•
•
Maak gebruik van superdiversiteit
Wees je ervan bewust hoeveel kracht en rijkdom er in verschillen zitten
Doorbreek de traditionele structuren en conventies.
Ook over wiskunde kun je als leerling gepassioneerd vertellen
Je moet op een duidelijke gestructureerde manier naar je stof kijken.
Ook in een 'homogene' klas kun (en moet?) je differentiëren.
Oproep
Heb je een idee voor een onderwerp voor de alumniconferentie van volgend jaar, mail dan
aan [email protected].
Als je de alumni-enquête nog niet hebt ingevuld, doe dat dan graag alsnog. We gebruiken dat o.a.
voor de visitatie van de opleiding.
Interfacultaire Lerarenopleidingen
6
Tweede alumniconferentie 6 maart 2014