Transcript 8.sınıf 4.ünite ses sunu





Titreşen maddelerin bulunduğu ortama yaydığı
enerjiye ses denir.
Gitarın tellerine vurunca, teller ileri geri hareket
eder ve ses oluşur.
Flüt, hava titreşiminin etkisiyle ses verir.
Davulun gergin zarı titreşince ses verir.
Gırtlağımızdaki ses telleri akciğerlerimizden gelen
havanın etkisiyle titreştiğinden ses oluşur.
Titreşim Sonucu: SES
Titreşim Sonucu: SES
Doğal ve yapay ses kaynakları
SESİN YAYILMASI
Ses boşlukta yayılmaz.
Ses katı, sıvı ve gazlarda yayılır.
Ses; durgun bir suya atılan taşın suda
oluşturduğu halkalar gibi, dalgalar halinde
yayılır.
SESİN YAYILMA HIZI
 Ses dalgaları havada 1 saniyede 340
metre yol alır.
 Ses dalgaları suda 1 saniyede 1435 metre
yol alır.
 Ses dalgaları katılarda 1 saniyede yaklaşık
5000 metre yol alır.
SESİN
YANKISI
Bir dağın karşısında “Ali”
diye bağırdığımızda, ağzımızdan
çıkan ses dalgaları dağa çarparak
geri döner. Buna sesin yankısı
denir.
NELER ÖĞRENDİK
• 1- Bazı sesleri ayırt etmek niçin daha zordur
• 2- Tek kişi alkışladığında mı yoksa bütün
sınıf alkışladığında mı daha şiddetli ses
çıkar?
• 3- Flütle üflenen –si sesi mi, yoksa –do sesi
mi daha kalındır?
• 4- Yavaş üflenerek çıkartılan –si sesi mi,
yoksa hızlı üflenerek çıkartılan –si sesi mi
daha şiddetlidir?
• 5- Ses şiddetinin bağlı olduğu faktör ya da
faktörler nelerdir?
• 6- Sesin incelik ve kalınlığının bağlı olduğu
faktörler nelerdir?
SESİN
ÖZELLİKLERİ
Sesleri birbirinden ayıran üç özellik
vardır.
1. Yükseklik
2. Şiddet
3. Tını
Sesin ince veya kalın olmasına
sesin yüksekliği denir.
Ses kaynakları çok titreşince ince
ses, az titreşince kalın ses oluşur.
O halde sesin yüksekliği titreşim
sayısına bağlıdır.
FREKANS
Ses kaynağının bir saniyedeki titreşim
sayısıdır.
Ses kaynağının frekansı;
Artarsa ince ses,
Azalırsa kalın ses oluşur.
• Sesin Yüksekliğinin ve
Frekansının Bağlı Olduğu
Faktörler :
1-)
Telin Kalınlığı (Kesit Alanı) :
A
B
Uzunlukları, Cinsleri ve
Gerginlikleri Aynı,
Kalınlıkları Farklı
Kalınlıkları farklı, diğer özellikleri aynı olan iki
telin frekansları, yükseklikleri ve incelikleri
telin kalınlığı ile ters orantılıdır.
2)Telin Uzunluğu
A
:
Kalınlıkları, Gerginlikleri ve
Cinsleri Aynı,
Uzunlukları Farklı
B
Uzunlukları farklı, diğer
özellikleri aynı olan iki telin
frekansları, yükseklikleri ve
incelikleri telin uzunluğu ile ters
orantılıdır.
3-)
A
Telin Gerginliği
Uzunlukları, Kalınlıkları ve
Cinsleri Aynı,
Gerginlikleri Farklı
B
Gerginlikleri farklı, diğer özellikleri aynı
olan iki telin frekansları, yükseklikleri ve
incelikleri telin gerginliği ile doğru
orantılıdır.
:
4-)
A
B
Telin Cinsi :
Uzunlukları, Gerginlikleri ve
Kalınlıkları Aynı,
Cinsleri Farklı
Cinsleri farklı, diğer özellikleri aynı olan iki
telin frekansları, yükseklikleri ve incelikleri
farklıdır.
SORU
• KADINLARIN MI YOKSA ERKEKLERİN
Mİ SES FREKANSLARI DAHA
YÜKSEKTİR? NEDEN?
CEVAP
Kadınların ses telleri kısa olduğu için ses
frekansları büyük ve sesleri incedir. Çünkü
telin boyu kısaldıkça frekansı artar. Erkeklerin
ses telleri uzun olduğundan ses frekansları
düşük yani sesleri kalındır.
• Şişelere konan farklı miktardaki sular
farklı yükseklikte sesler çıkarır mı?
Hep beraber görelim.
Şişelere vurulduğunda en yüksek yani ince ses boş
şişeden çıkar. Şişedeki su miktarı arttıkça sesin
yüksekliği azalır, kalınlığı artar.
Bunun nedeni şişelere vurulduğunda hem şişe hem
de su titreşir. Boş şişede sadece şişe titreşeceği için
şişenin titreşim sayısı yani frekansı ve sesin
yüksekliği artar, ses daha ince çıkar. Su miktarı
arttığında kütle artar ve şişe ve su birlikte titreşeceği
için şişenin titreşim sayısı yani frekansı ve sesin
yüksekliği azalır, ses daha kalın çıkar.
• Ya şişelere üflendiğinde?????????
• En az yüksek yani kalın ses boş şişeden
çıkar. Şişedeki su miktarı arttıkça sesin
yüksekliği ve inceliği artar.
• Bunun nedeni şişelere üflendiğinde sadece
hava titreşir. Boş şişede hava daha fazla
olduğu (uzunluk arttığı) için frekans ve
sesin yüksekliği azalır, ses daha kalın
çıkar. Su miktarı arttığında hava miktarı
azaldığı (uzunluk azaldığı) için frekans ve
sesin yüksekliği artar, ses daha ince çıkar.
• Farklı uzunluktaki levhalardan
yapılan ksilefonlarda kısa levhalar
ince, uzun levhalar kalın ses çıkartır.
Çünkü uzunluk arttıkça frekans yani
titreşim sayısı azalır ve ses daha
kalın çıkar” hipotezinin doğruluğunu
hep beraber kanıtlayalım.
• Bir şişeye musluktan su
doldurulurken su miktarı arttıkça
sesin kalınlığı artar. Çünkü şişeye su
dolarken su şişeye çarptığı anda
şişenin ve içindeki suyun titreşmesini
sağlar. Su miktarı arttıkça titreşim
sayısı yani frekans azalacağı için ses
daha kalın çıkar.
SESİN ŞİDDETİ
Sesin zayıf veya kuvvetli olmasına sesin
şiddeti denir.
Sesin şiddeti, ses veren cismin, titreşirken
denge durumunda az ya da çok
ayrılmasına bağlıdır.
Ses dalgaları etrafa yayılırken yukarıdaki
gibi bazı yerlerde hava moleküleri sıklaşır
bazı yerlerde ise seyrekleşir. Bu sıklık ve
seyrek0liği ifade eden ses dalgaları
çizebiliriz.
Moleküllerin sıklaştığı yerlerde ses
dalgasının tepe noktasına, moleküllerin
seyrekleştiği yerlerde ise ses dalgasının
çukur noktasına karşılık gelir.
Genlik ise bir dalga tepesi ile dalga
çukuru arasındaki mesafenin
yarısıdır.
Gergin bir teli;
 Çok çekip bırakınca kuvvetli ses,
 Az çekip bırakınca zayıf ses oluşur.
Davula;
 Hafif vurursak zayıf ses,
 Kuvvetli vurursak şiddetli ses oluşur.
Ses kaynağına;
Yakınsak kuvvetli ses,
Uzaksak zayıf ses duyarız.
• Ses şiddetinin ölçüsüne ses düzeyi
denir ve ses düzeyi birimi desibel
(dB) dir.
Genlik
1. Durum
→
Genlik
2. Durum
→
Genlik
3. Durum
→
Genlikleri
Ses Enerjileri
Ses Şiddetleri
Ses Düzeyleri
;
;
;
;
3.
3.
3.
3.
Durum
Durum
Durum
Durum
>
>
>
>
2.
2.
2.
2.
Durum
Durum
Durum
Durum
>
>
>
>
1.
1.
1.
1.
Durum
Durum
Durum
Durum
• Ksilofonda –si sesine yavaş
basıldığında az enerji aktarılır ve ses
dalgalarının genliği küçük olduğu için
ses şiddeti küçük olur. –si sesine
güçlü basıldığında daha fazla enerji
aktarılır ve ses dalgalarının genliği
büyük olduğu için ses şiddeti artar.
Doğruluğunu hep beraber kontrol
edelim.
• SORU
:
1Köpek veya kedinin
çıkardığı ses neden farklıdır?
• 2- Köpeğin sesi mi, kedinin sesi mi kalındır?
• 3- Kaplan veya kuştan hangisinin sesi
kalındır?
• 4- Seslerin incelik veya kalınlığı neye
bağlıdır?
• 5- Çevredeki sesler niçin birbirinden
farklıdır?
• 6- Seslerin inceliği ya da kalınlığı nasıl ifade
edilir? (Frekans birimi Hz ile).
SESİN TINISI
Aynı sesin çeşitli çalgılardan çıktığı zaman
gösterdiği farklılığa sesin tınısı denir.Bu
fark sesi veren çalgının yapısından gelir.
Müzikteki DO sesi;
Piyanoda ,
Kemanda,
Flütte farklı olarak çıkar.Ancak bir
müzisyen bu sesin notasını ve hangi
aletten çıktığını anlar.
Çeşitli cisimler kullanılarak farklı sesler üretilir.
SES KAYNAĞI
Çevremizde ses çıkaran
çok sayıda varlık vardır.
Ses çıkaran bu varlıklara
ses kaynağı denir. İnsanlar,
hayvanlar, su ve rüzgar
doğal ses kaynakları;
otomobiller, müzik aletleri
yapay ses kaynaklarıdır.
Bazı insanların işitme yeteneği zayıf
olabilir. İşitme yeteneği zayıf olan
insanlar kulaklarına işitme cihazı takar.
Bu cihaz sesin şiddetini arttırmaya
yarar. Ses şiddetini yükseltmeye
yarayan araçlardan birisi de
megafondur.
Ses kirliliği, düzensiz
ve şiddeti yüksek seslerin
yarattığı bir çevre
kirliliğidir. Ses kirliliği,
gürültü olarak da bilinir.
Çevremizdeki ses
kirliliğini azaltmak için
basit çözümler
bulabilirsiniz. Örneğin,
evinizdeki duvar saatinin
sesi sizi rahatsız
ediyorsa duvar saatinin
arkasına bir sünger
parçası koyabilirsiniz.
Ses de Çevreyi Kirletir
Ses Bir Enerji Türüdür
• Alçaktan uçan bir uçağın ya da
yüksek sesle çalan müzik setinin
evlerin camlarını titretmesi, bize
sesin bir enerji türü olduğunu
gösterir. Ses bombası patlatıldığında,
sahip olduğu enerji sebebiyle
çevredeki pencere camlarının
kırılmasına sebep olur. Ses, bir
kaynaktan çıktıktan sonra ortamdaki
tanecik ya da moleküller tarafından
iletilir.
Bazı opera sanatçıları sesleri ile bardağı bile kırabilirler.
Bunun nedeni ise sesin bir enerji türü olmasıdır.
SES HIZI
•Yağmurlu bir havada şimşek çakarken,
gök gürültüsü de aynı anda oluşur. Ancak
biz önce şimşek çakmasıyla oluşan ışığı
görür, ardından sesi işitiriz. Bu olay bize,
sesin ışıktan çok daha yavaş yayıldığını
gösterir. Işık hava da yaklaşık
300.000.000m/sn. hızla yayılırken ses
hava da yaklaşık 340m/sn. hızla yayılır.
Yani ışık sesten yaklaşık 900.000 kat
daha hızlıdır.
Rezonans Olayı
• Frekansları (saniyedeki
titreşim sayısı) eşit
olan ses
kaynaklarından biri
titreştirildiğinde diğeri
de etki ile titreşir. Bu
özelliğe rezonans denir.
Ses Yalıtımı
• Yumuşak ve pürüzlü maddeler sesi
az iletir. Bu nedenle lastik, pamuk,
yün, keçe gibi maddeler yalıtım
maddesi olarak kullanılır. Tahta,
metal ve beton gibi maddeler.sesi iyi
iletir.
Ses Kaydı
• Sesin kaydedilmesi ve tekrar
dinlenebilmesini sağlayan araca
fonograf denir. Fonograf ilk kez
Thomas Edison tarafından
bulunmuştur. Bundan sonra
geliştirilen gramofon, pikap, teyp,
CD, mp3 çalar gibi araçlar daha
kaliteli bir şekilde ses kayıtlarının
yapılmasını sağlamıştır.
SORULAR
1-) Güneşteki patlamalar sonucu
oluşan sesin Dünya’mızdan
duyulmamasının sebebi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Güneş’in çok uzakta olması.
B) Atmosferde sesin soğurulması.
C) Oluşan sesin uzay boşluğunu
geçememesi
D) Kulağımızın her sesi duyamaması
CEVAP:
C) Oluşan sesin uzay boşluğunu
geçememesi
2-) Aşağıda tellerinin özellikleri verilen
müzik aletlerinden hangisi en yüksek
ses çıkarır?
a)Kalın – kısa
b)İnce – uzun
c)Kalın – uzun
d)İnce – kısa
CEVAP:
D)İnce – kısa
3-) Ses ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
yanlıştır?
A) Boşlukta en hızlı yayılır.
B) Bir tür enerjidir.
C) Kaynaktan uzaklaştıkça şiddeti
azalır.
D) Ses düzeyi birimi desibeldir.
CEVAP:
A) Boşlukta en hızlı yayılır.
4) Bir orkestrada aynı parçayı çalan
keman ile gitardan çıkan sesler
birbirinden farklıdır. Buna göre ;çıkan
seslerin hangi özellikleri birbirinden
farklıdır.
A) Sesin yüksekliği
B) Sesin sürati
C) Sesin şiddeti
D) Sesin yansıması
CEVAP:
A) Sesin yüksekliği
5)
* Kadın sesi erkek sesinden daha
incedir.
* Saksafon sesi flüt sesinden daha
kalındır.
Yukarıdaki ifadelerde sesin hangi
özelliği anlatılmıştır?
A) Sesin şiddeti
B) Sesin hızı
C) Sesin yüksekliği
D) Sesin yapısı
CEVAP:
C) Sesin yüksekliği
6-) Sesin hızı yayıldığı ortamın
I. Yoğunluğu
II. Sıcaklığı
III. Hacmi
Niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) I – II – III
CEVAP:
B) I ve II
7-) Bir kedi sesinin aslanınkinden ince
olmasının sebebi aşağıdakilerden
hangisidir?
A)Ses hızının büyük olması
B)Ses şiddetinin büyük olması
C)Genliğinin büyük olması
D)Frekansının büyük olması
CEVAP:
D)Frekansının büyük olması
8) I. Bir telin kalınlığı artıkça frekansı
artar.
II. Sesin şiddeti artıkça enerjisi
artar.
Yukarıda verilen ifadeler için
aşağıdakilerden
hangisi söylenebilir?
A) Yalnız I doğru
B) I yanlış II doğru
C) I doğru II yanlış
D) Her ikisi de doğru
CEVAP:
B) I yanlış II doğru
9-)Aşağıda verilen özelliklerden hangisi
sese ait değildir?
A) Boşlukta yayılmaz
B) Madde taneciklerinin titreşimi ile
oluşur.
C) En hızlı katılarda yayılır.
D) Doğrusal olarak yayılır.
CEVAP:
D) Doğrusal olarak yayılır.
10-) Gök gürültüsünün daima şimşek
görüldükten sonra duyulmasının sebebi
aşağıdakilerden hangisidir?
A)Hava sesi soğurduğu için
B)Işık , sesten daha süratli olduğu için
C)Işık , sese göre camdan daha kolay geçer.
D)Sesin taşıdığı enerji daha az olduğu için
CEVAP:
B)Işık , sesten daha süratli olduğu için
11)Sınıf duvarına kulağımızı koyduğumuz
zaman yan sınıftaki sesleri duyarken ,
kulağımızı duvardan çektiğimizde
duyamayız.Bu olay aşağıdakilerden
hangisi en iyi açıklar?
A)Ses hava ortamında iletilmez.
B)Ses her yöne yayılır.
C)Gazlar sesi en iyi iletir.
D)Şiddeti giderek azalan ses kulağımıza
ulaşamaz.
CEVAP:
D)Şiddeti giderek azalan ses
kulağımıza ulaşamaz.
12)Bazı hayvanların , insanların
duyamadığı sesleri duyabilmesi
sesin hangi özelliğindendir?
A) Frekansı
B) Genliği
C) Yansıması
D) Hızı
CEVAP:
A) Frekansı
13)“Yarasalar , avlarının yerini ses
dalgaları sayesinde bulur.” Buna göre
yarasaların yönlerini bulmaları sesin
hangi özelliği sayesindedir?
A)Sesin yayılması
B)Sesin yansıması
C)Sesin yalıtımı
D)Sesin soğrulması
CEVAP:
B)Sesin yansıması
14)Ses aşağıda verilenlerden
hangisinde en yavaş yayılma süratine
sahiptir?
A) Zeytinyağında
B) Deniz suyunda
C) Telefon tellerinde
D) Havada
CEVAP:
D) Havada
15-) Ümit Demir , yağmurlu ve gök
gürültülü bir havada düştüğünü
gördüğü yıldırımın sesini 6 saniye
sonra duyuyor.
Sesin havadaki sürati 340 m/s
olduğuna göre Ümit’in yıldırıma
uzaklığı kaç metredir?
A) 2040
B) 1020
C) 3400
D) 4080
CEVAP:
A) 2040
16-) I. Ses madde ortamında dalgalar
halinde yayılır.
II. Ses soğuk havada sıcak havadan
daha hızlı yayılır.
III. Ses bir enerji çeşididir.
Yukarıda ses ile ilgili verilen ifadelerden
hangisi yada hangileri doğrudur?
A) I – II
B) II – III
C ) I – III
D) I – II – III
CEVAP:
C ) I – III
17)
CEVAP:
D)
18)
K
L
M
Saliha plastik topuzla yukarıdaki diyapazonlara aynı
şiddette vuruyor. Saliha bu sırada çıkan sesleri dinliyor.
Buna göre Saliha,
I. En pes ses K’dan çıkar.
II. En tiz ses M’den çıkar.
III. L’den çıkan ses en yüksektir.
ifadelerden hangilerinin yanlış olduğunu fark eder?
A) Yalnız II B) I ve II
C) II ve III
D) I, II ve III
CEVAP:
A) Yalnız II
19)
K
L
Eşit aralıklı grafiklerde verilmiş 1 saniyede üretilen K ve L ses
dalgaları yukarıdaki gibidir.
Buna göre,
1. K’ nin frekansı L’ ninkinden küçüktür.
Il. L’ nin genliği K’ ninkinden büyüktür.
111. L pes, K tiz sestir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I, II ve III
CEVAP:
C) I ve II
20
20)
Şekilde bir müzik aletindeki farklı boylardaki ince
ve kalın teller gösterilmiştir.
Bu teller eşit şiddetle gerilip bırakıldığında
aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
A) En ince ses K telinden çıkar.
B) L telinden çıkan ses M telinden çıkan sesten
daha incedir.
C) En fazla titreşen tel M telidir.
D) N teli, L telinden daha kalın ses çıkarır.
CEVAP:
C) En fazla titreşen tel M telidir.