Transcript Edimsel (Operant) Koşullanma

12. BÖLÜM
EDİMSEL (OPERANT)
KOŞULLANMA
Doç. Dr. Şerife TERZİ
EDİMSEL (Operant) KOŞULLANMA
Skinner
Edimsel koşullanma,
Organizmanın istemli olarak
ortaya koydugu davranısların
(kola basma) kendi yol açtıgı
sonuçların etkisiyle (yiyecek
Elde etme) ortaya çıkma
sıklıgının artmasını (kola daha
çok basma) açıklar.
Edimsel Koşullanma Süreci
Pekiştirme
Davranış
tekrarlanır
Davranış
Ceza
Davranış
tekrarlanmamaya çalışılır
Edimsel koşullanmanın özellikleri…
• Organizma aktiftir.
• Pekiştireç, davranıştan
sonra verilir.
• Psikomotor davranışlar
öğrenilir.
Temel Kavramlar…
PEKİŞTİREÇ
Birincil
pekiştireç
İkincil
pekiştireç
Olumlu
pekiştireç
Olumsuz
pekiştireç
Temel Kavramlar…
PEKİŞTİRME
Olumlu
pekiştirme
Olumsuz
pekiştirme
Ev işlerinde annesine yardım eden
Ayşe’ye annesinin en sevdiği
pastayı pişirmesi.
Kardeşinin yaramazlıkları nedeniyle
ders çalışamayan Hasan’ın ders
çalışabilmesi için, annesinin kardeşini
parka
götürmesi
Temel Kavramlar…
CEZA
Birinci Tür
Ceza
İkinci Tür
Ceza
Ödevin yapmayan öğrencinin
bir ders boyunca tahtada tek ayak
üstünde bekletilmesi
Boya kalemleri ile duvarları
boyayan çocuğun boya kalemlerini
ulaşamayacağı bir dolaba
kaldırılması
Temel Kavramlar…
PEKİŞTİRME
TARİFELERİ
Sürekli
pekiştirme
Sabit oranlı
pekiştirme
Sabit aralıklı
pekiştirme
Değişken
oranlı
pekiştirme
Değişken
aralıklı
pekiştirme
Sabit Oranlı
Pekiştirme
Pekiştireç alınabilmesi
için BELLİ SAYIDA
doğru davranış
sergilenmesi gerekir.
Sabit Aralıklı
Pekiştirme
Pekiştireç belli
zamanlarda verilir.
Değişken Oranlı
Pekiştirme
Değişken Aralıklı
Pekiştirme
Pekiştireç alınabilmesi
için FARKLI SAYIDA
doğru davranış
sergilenmesi gerekir.
Pekiştireç beklenmedik
zamanlarda verilir.
Biçimlendirme/Şekillendirme
Biçimlendirme , organizmaya
psikomotor bir davranıs
kazandırmak amacıyla kullanılır. Bu
yöntemde, gerçeklestirilmekte
olan ve kazandırılmak istenilen
davranısa yakın olan bir tepki
pekistirilerek baslanır. Bir kez bu
tepki yüksek bir sıklıkla olusmaya
basladıgında, hedef davranısa
ulasmaya yönelik diger davranıslar
pekistirilir.
Sönme
Sönme, pekistirecin geri çekilmesi nedeniyle
ögrenilmis davranısların zayıflaması ve sonunda
ortadan kalkmasıdır.
Bir davranısın söndürülmesi davranıs
sıklıgındaki azalmayı hemen meydana getirmez.
Söndürmenin baslamasıyla birlikte, çogu zaman
davranısta önce kısa süreli bir artıs görülür.
Bununla birlikte davranısın topografyasında da
degisiklikler görülmekte, davranıs kısa süre için
daha kuvvetli ve daha degisken olmaktadır
Premack İlkesi
Yapılma olasılığı yüksek olan bir
davranışın, yapılma olasılığı düşük olan
bir davranışı pekiştirmek için
kullanılmasıdır.
Simgesel Ödülle Pekiştirme
Mola verme yöntemi, istenmeyen
davranıs sergileyen çocugun belli bir
süre her türlü pekistirici uyarıcıdan
uzak tutulmasıdır. Baska bir ifadeyle
mola verme pekistirmeye,
ödüllendirmeye, ilgi göstermeye
ara verilemesi demektir.
Mola Verme
Olumlu pekistirmenin bir uygulaması
olan simgesel ödülle pekistirme,
organizmanın her dogru davranısının
ardından yıldız, fis, marka, kart,
boncuk gibi simgeler verilmesini ve bu
simgelerden belli sayıda toplandıgında
gerçek ödülle (sekerleme, sinema
bileti, oyuncak vb.) degis tokus
yapılmasını içerir.
Batıl Davranış
Batıl davranıslar, davranıs ile çevresel olay arasındaki
islevsellik iliskisinin bir sonucudur ve davranısın tesadüfen
pekistirilmesi sonucu ortaya çıkar.
Kaçma/Kaçınma Koşullanması
Kaçma, olumsuz bir duruma maruz kalan organizmanın bu
durumdan kurtulmak için sergiledigi davranıslar iken;
kaçınma böyle bir duruma maruz kalmamak ya da bu
durumun ortaya çıkmasını engellemek için sergiledigi
davranıslardır.
Genelleme
Uyarıcı Genellemesi:
Organizmanın bir davranısı belli bir
uyarıcı mevcutken pekistirilir ve
davranım sıklıgı baska uyarıcılar
mevcutken de artarsa, organizmanın
bütün bu uyarıcılara genelleme yaptıgı
ya da davranısının bütün uyarıcılara
genellendigi söylenir.
Genelleme
Tepki Genellemesi:
Bir davranısın pekistirilmesi sadece bu
davranısın sıklıgında bir artısa sebep
olmakla kalmaz, aynı zamanda, benzer
davranısların sıklıgında da bir artısa
neden olur. Bu durum tepki
genellemesi olarak adlandırılır.
Ayırt Etme
Davranış bir uyarıcı varken pekistirilir,
digeri varken pekistirilmezse; belli bir
uyarıcı varken pekistirilen davranısın
sıklıgı artar, diger uyarıcı varken
pekistirilmedigi için davranıs azalır. Bu
sürece ayırt etmenin meydana gelmesi
denir.