Transcript 22-3-2010_liberaki__Agora ergasias

Τράπεζα της Ελλάδος:
Ημερίδα για την αγορά εργασίας
22 Μαρτίου 2010
ΓΥΝΑIΚΕΣ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ:
ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΝΕΕΣ
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Αντιγόνη Λυμπεράκη,
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Περίγραμμα
2

Υπάρχει γυναικείο ‘απόθεμα απασχόλησης’;

Πώς ενεργοποιείται;


1.
Αναδρομή, ερμηνεία και νέα αποτελέσματα. Προοπτικές.
Επιχείρημα σε 4 μέρη:
Επισκόπηση πορείας. Αδρά δεδομένα.

Ρόλος γενεών. Αρκεί απλώς να περιμένουμε;
Εργασία μητέρων.
2.

Στοιχεία SILC. -- Σωρευτική επίπτωση ανισότητας.
Εργασία μεγαλύτερων γυναικών 50+
3.

Στοιχεία SHARE -- Διεθνείς και εσωτερικές συγκρίσεις.
Επίλογος --- Ερμηνεία
4.

Ρόλος Δημοσίου. Κίνδυνος μελλοντικού crowding out?
3
Αδρά δεδομένα τριών δεκαετιών
3 κρίσιμες παρατηρήσεις θέτουν το ερώτημα
προς απάντηση
1. Εναλλασσόμενοι ρυθμοί αύξησης της γυναικείας
απασχόλησης. Συναντά οροφή 2004-2008;
4
Αξιοποίηση του ‘αποθέματος
γυναικείας εργασίας’ η
πλέον ρεαλιστική
αναπτυξιακή προοπτική.
65
Ποσοστό συμμετοχής: Γυναίκες 20-64, Ελλάδα
•
Μεγέθυνση εισροών
•
Ενσωματωμένη
τεχνολογική πρόοδος και
ανθρώπινο κεφάλαιο.
55
Ταχύτατη άνοδος ανάμεσα
σε δύο ‘πλατύσκαλα’
50
•
1.
Δεκαετία ’80
2.
Άνοδος 1992-2004
3.
Μετά 2οο4
Κρίσιμη η ερμηνεία της
πορείας.
2008; 59,2
60
2004; 58,1
1999; 54,3
1995; 47,8
45
1987; 43,9
40
1991; 43,2
1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
2.‘Αυτόματη αύξηση’ λόγω εισόδου νέων
γυναικών;
5
Κάθε γενεά που
εισέρχεται
απασχολείται
περισσότερο από
την προηγούμενη
σε κάθε στάδιο της
σταδιοδρομίας
της.
75
65
1991 =
2001 =
1962-66
1957-61
Γενεές
55
1952-56
45
35
1947-1951
25
Η ΑΠΛΗ
ΠΡΟΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ
ΤΑΣΗΣ
Ηλικιακές ομάδες
25-29
30-34
1942-46
ΕΊΝΑΙ
ΕΠΑΡΚΗΣ ;;;;
1942-46
15
35-39
1947-1951
40-44
45-49
1952-56
50-54
1957-61
55-59
60-64
1962-66
Πορεία στην αγορά εργασίας έγγαμων γυναικών 5 γενεών
(Pseudo Panel) 1983-2006. (ποσοστό συμμετοχής στην
απασχόληση από την ΕΕΔ)
3. Η αύξηση ήταν κυρίως στο Δημόσιο.
6
Σύνθεση μισθωτής εργασίας 1985.
Άνδρες, ιδιωτικός
Γυναίκες δημόσιος
Σύνολο 1985
Γυναίκες 1985
Άνδρες, ιδιωτικός
Γυναίκες δημόσιος
Σύνολο 2006
Άνδρες, δημόσιος
Γυναίκες ιδιωτικός
Γυναίκες 2006
575,1;
13%
495,2;
14%
1860,7;
52%
Άνδρες, δημόσιος
Γυναίκες ιδιωτικός
Σύνθεση μισθωτής εργασίας 2006.
1297,3;
29%
986;
27%
1234,1;
34%
248,1;
7%
2150,6;
48%
1727,1;
39%
Αύξηση γυναικείας απασχόλησης από 34% σε 39%. (κατά 500 χιλ
γυναίκες)
Το Δημόσιο αυξάνεται ταχύτερα. (72% σωρευτικά έναντι 31%)
(Στοιχεία ILO Labour Statistics)
429,8;
10%
7
Ισορροπία εργασίας/οικογένειας
Β. Γυναίκες σε ηλικίες 25-45
Μητέρες, εμπόδια στην απασχόληση και
σωρευτικό χάσμα.
8
Meta-ανάλυση της τιμωρίας
μητρότητας

Οικονομετρικές μελέτες συμμετοχής από 1980 ομόφωνα
υπογραμμίζουν το κρίσιμο της ‘τιμωρίας μητρότητας’


Οι Παλαιότερες μελέτες εντοπίζουν μεγαλύτερη επίπτωση.



Kanellopoulos & Mavromaras (2002) Από -0.18 το 1988 σε –0.07 το 1994
(χρησιμοποιώντας ΕΟΠ).
Μελέτες με στοιχεία των1980 συμπίπτουν κοντά στο πάνω όριο
(π.χ.Meghir, Ioannides & Pissarides, 1989)
μελέτες με στοιχεία των 1990 καταλήγουν κοντά στο κάτω άκρο



(μείωση στην πιθανότητα συμμετοχής μητέρων λόγω παιδιού)
Daouli, Demousis & Giannakopoulos, 2004 (ΕΟΠ 1998) Παιδιά<13 =-0.09;
Νικολίτσα, 2006, for 2001 (ECHP) Παιδιά <6 -0.08.
Ερμηνεία: Αλλαξαν οι δομές της προσφοράς παιδικής φροντίδας.

Λυμπεράκη 2010 -- Εργασία μεταναστριών;;;
Μειώθηκε η αρνητική επίπτωση των παιδιών;
Αποτελέσματα Probit για 1995 και 2001 ECHP
9

Υπόδειγμα για συμμετοχή στην
απασχόληση ≈ Νικολίτσα 2006.



Πιθανότητα να βρίσκεται στην
απασχόληση.
ECHP 1995 και 2001
Prob(συμμετοχής) = f(Ηλικία;
Αριθμός παιδιών στο νοικοκυριό;
Εκπαιδευτικό επίπεδο; Τόπος
διαμονής),

Μείωση από 60% ως 80%.

Ερμηνεία: Μεταβολή στην
προσφορά υπηρεσιών
παιδικής φροντίδας λόγω
έλευσης μεταναστριών.


Lyberaki 2008 ‘Deae ex
Machina”
Εξηγεί τόσο αύξηση μετά
1992 όσο και οροφή μετά
2004/5.
Έγγαμη γυναίκα, ηλικίας
30-44, με:
Δευτ/θμια εκπαίδευση
χωρίς παιδί
Εκτιμημένη
πιθανότητα από
Probit
συμμετοχής στην
απασχόληση (%)
1995
2001
Μείωση της
πιθανότητα
συμμετοχής σε
σχέση με
γυναίκες χωρίς
παιδιά (%)
1995
2001
55,3
56,2
-
-
ένα παιδί < 6
40,2
51,8 15. 1
4.4
δύο παιδιά < 6
38,8
49,7
16.5
6.5
Τριτοβάθμια εκπαίδευση,
χωρίς παιδί
79,1
86,7
-
-
ένα παιδί < 6
66,8
85,0
12.3
1.7
δύο παιδιά < 6
65,1
83,9
14.0
2.8
Ανισορροπίες στην κατάσταση
γυναικών Δημόσιο/ ιδιωτικό
10

ΥΠΟΘΕΣΗ: Διόρθωση θέσης γυναικών κυρίως στο Δημόσιο




‘Νομικιστικός φορμαλισμός’ εισάγει ρυθμίσεις χωρίς μέριμνα υλοποίησης παρά μόνο στο
Δημόσιο
Αναπαραγωγή μοντέλου εντός/ εκτός.
ΕΛΕΓΧΟΣ: Υπολογισμός διαφορών στις μηνιαίες αποδοχές και στην
μακροχρόνια σώρευσή τους ανάμεσα γυναίκες με/χωρίς παιδιά στον ιδιωτικό
και δημόσιο τομέα.
Υπόδειγμα Sigle-Rushton & Waldfogel, 2007 –


Αξιοποίηση διαστρωματικών στοιχείων (LIS) για τον Υπολογισμό ‘ Σωρευτικού
χάσματος αποδοχών’
Υπολογίζει ‘τυπική διαδρομή ζωής’ με OLS, ανά φύλο



Αναπαράγει τυπική περίπτωση ‘αποδοχών καριέρας’



Θεωρεί ότι σημερινή ηλικιακή κατανομή αντιστοιχεί σε σημείο ισορροπίας
Steady state. Αγνοεί ‘αποτέλεσμα γενεών’
Μηνιαίες αποδοχές και ετήσιες ώρες εργασίας ανά φύλο και τομέα και ηλικία
με βάση αυτό εκτιμά την προσδοκώμενη συνολική σωρευτική αξία των αποδοχών
στα 45 έτη ηλικίας.
Εφαρμογή σε Ελληνικά στοιχεία EU-SILC 2008. + διάκριση δημ/ιδιωτ.
Σχετικό σωρευτικό χάσμα αποδοχών ανά
φύλο και τομέα απασχόλησης (από 24 ετών)
11
Δημόσιο, (Ανδρες ιδιωτ=100)
Ιδιωτικός τομέας, (Ανδρες ιδιωτ=100)
110%
110%
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
70%
60%
60%
50%
50%
έως 30 ετών
έως 35 ετών
έως 45 ετών
Γυναίκες. Δημόσιο
Γυναίκες χωρίς παιδιά. Δημόσιο
Μητέρες. Δημόσιο
Άνδρες. Δημόσιο
έως 30 ετών
έως 35 ετών
έως 45 ετών
Ανδρες. Ιδιωτικό
Γυναίκες. Ιδιωτικό
Γυναίκες χωρίς παιδιά. Ιδιωτικό
Μητέρες. Ιδιωτικό
Μεγάλη διαφορά ιδιωτικό/ δημόσιο. Κυρίως ως προς τις μητέρες
Σχετικές διαφορές δημόσιο ιδιωτικό μεταξύ γυναικών (45% καλύτερα στο δημόσιο)
12
Έξοδος από την αγορά εργασίας
Γ. Γυναίκες σε ηλικία 50+
Διαφορές στην συμπεριφορά εξόδου
Παρενέργειες συνταξιοδοτικού συστήματος
Γυναίκες 50-60 ετών στην Ευρώπη: Συμμετοχή
στην απασχόληση ως % ανδρικής συμμετοχής
13
Στοιχεία Survey of
100%
94%
Health, Ageing and
Retirement in Europe
(SHARE). Ατόμων 50+
90%
(Δείγμα 30 χιλ+)
80%
94%
91%
82%
82%
73%
Μικρότερη συμμετοχή
από όλους – ακόμη και
χωρίς παιδιά
Μικρότερη στις
μητέρες (ακόμη και σε
σχέση με Ν.Ευρώπη).
Στην χαμηλή
συμμετοχή
προστίθενται τα
‘συνταξιοδοτικά
προνόμια’
70%
63%
63%
60%
52%
53%
50%
46%
•
40%
30%
SE
DK
NL
DE
Γυναίκες
BE
FR
Μητέρες
CH
AT
IT
ES
Χωρίς παιδιά
Πηγή: Υπολογισμοί από στοιχεία SHARE, wave 1, 2004
GR
Ταχεία έξοδος – μεγάλες εσωτερικές ανισότητες
14
% Γυναικών που παραμένει στην
απασχόληση ανά Ταμείο και ηλικία
Ηλικία κατά την οποία το χ% έχει αποχωρήσει
από την αγορά εργασίας, Γυναίκες, SHARE
Βορράς Κέντρο Νότος Ελλάδα
Το 25%
53
53
52
51
Το 50%
58
59
59
56
Το 75%
64
65
64
64
Πηγή: Λυμπεράκη, Τήνιος, Φιλαλήθης,
2009, Ζωή 50+, Κριτική, σελ 258, 261
Στοιχεία SHARE, w1
Ηλικία
ΟΑΕΕ ή
ΟΓΑ
ΙΚΑ
Δημόσιο ή
άλλο
50-54
76,0
94,4
70,2
55-59
50,4
81,4
53,0
60-64
20,3
66,9
26,6
65-70
1,3
2,1
0,0
Η ιδιαίτερη συμπεριφορά της Ελλάδας εξηγείται από τον ρόλο του Δημοσίου
τομέα (περί το 30%) , όπου γυναίκες συνταξιοδοτούνται νωρίτερα.
Το συνταξιοδοτικό σύστημα επιτείνει τις
διαφορές Δημόσιου-Ιδιωτικού
15
Σχέση σύνταξης ανδρών/γυναικών ανά Ταμείο,
σε διαφορετικά σημεία της κατανομής
ΙΚΑ
ΟΓΑ
Δημόσιο
ή άλλο Σύνολο
Σύγκριση κατανομής συντάξεων ανδρών
/γυναικών σε διαφορετικά σημεία της κατανομής
110%
100%
25%
82,3%
88,8%
72,0%
58,9%
50%
72,9%
83,5%
72,7%
50,4%
75%
Μέσος
όρος
62,0%
51,5%
71,4%
50,0%
73,2%
70,5%
73,2%
59,1%
90%
80%
70%
60%
Οι γυναίκες εισπράττουν συστηματικά μικρότερες
συντάξεις από τους άνδρες.
Ανισότητα μεγαλύτερη των εισοδημάτων από
εργασία και περισσότερο στα μεσαία κλιμάκια
(λίγα έτη ασφάλισης)
Πηγή: Λυμπεράκη, Τήνιος, Φιλαλήθης, 2009, Ζωή 50+,
Κριτική, Στοιχεία SHARE, w1
50%
40%
SE
DK
NL
DE
25%
BE
50%
FR
CH
75%
AT
IT
ES
GR
90%
Γυναίκες έχουν χαμηλότερες συντάξεις από
άνδρες παντού – όμως διαφορά μειώνεται στα
πιο ψηλά κλιμάκια (top 10%)
16
Επίλογος - Ερμηνεία
Κίνδυνος μελλοντικού crowding out??
Πώς ενεργοποιείται το αναπτυξιακό απόθεμα
εργασίας γυναικών; Ανακεφαλαίωση του επιχειρήματος
17
1.
Ταχεία άνοδος απασχόλησης γυναικών,


Σχετίζεται με είσοδο νέων γενεών.
Όχι όμως ‘αυτομάτως’ – η μητρότητα έγινε την 10ετία 90 μικρότερο εμπόδιο στην εργασία

2.
Λόγω της εισόδου μεταναστριών και της επίπτωσης στην προσφορά φροντίδας για παιδιά και
ηλικιωμένους.
Σημάδια κόπωσης μετά το 2005 –


Αν Εξαντλείται η συνεισφορά της αγοράς φροντίδας,
τότε το ότι η αύξηση συμμετοχής συντελέστηκε στο Δημόσιο,

γίνεται ο κύριος ανασχετικός παράγοντας για την συνέχιση της
αύξησης.

Α. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ -50 ετών: ‘Νομικιστικός φορμαλισμός’ – βελτίωση
προστασίας στο δημόσιο, ελλιπής εφαρμογή στο ιδιωτικό και εδραίωση αγοράς
πολλών ταχυτήτων.




Γυναίκες προσπαθούν να προσληφθούν στο Δημόσιο, ενώ βρίσκουν περιορισμένες
δυνατότητες να συμφιλιώσουν οικογένεια / εργασία στον ιδιωτικό
«ΌΛΑ ή ΤΙΠΟΤΕ» στον ιδιωτικό. Περιορίζεται το ενδιαφέρον εισόδου.
(προτιμάται μακροχρόνια αναμονή στην ανεργία και στο πατρικό σπίτι).
Η κόπωση οφείλεται στην άμεση αδυναμία του Δημοσίου να απορροφήσει γυναίκες
σε συνδυασμό με έμμεσες επιπτώσεις στον ιδιωτικό τομέα.
Προοπτικές γυναικείας απασχόλησης
18
Β. ΓYNAIKΕΣ 50+. Ταχεία έξοδος από την αγορά εργασίας –στο Δημόσιο.
 Το συνταξιοδοτικό σύστημα ενισχύει κατά πολύ το σωρευτικό χάσμα
αποδοχών γυναικών/ ανδρών και Δημοσίου/ιδιωτικού.


Η σχετική ελκυστικότητα του Δημοσίου ενισχύεται. Οι έμμεσες
αρνητικές επιπτώσεις στον ιδιωτικό εντείνονται.
Crowding out της γυναικείας απασχόλησης στον ιδιωτικό
τομέα;


Κοινωνική υποδομή υποχρηματοδοτείται. Κόστος επιρρίπτεται σε εργοδότες με
κίνδυνο την περιθωριοποίηση των γυναικών.
Η Δημοσιονομική κρίση πιθανότατα θα αναστείλει την αύξηση της απασχόλησης.



Εντονότερο αρνητικό αποτέλεσμα στις γυναίκες.
Εξαγωγή της κρίσης στην γυναικεία απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα.
Επιτακτική ανάγκη μιας θεώρησης του μηχανισμού της κρίσης που δεν παραβλέπει το
φύλο