Transcript 1 - Dr. Ahmet Özen

Kamu Harcamaları
Kanuni tanım:
1050 sayılı Genel Muhasebe Kanunun 7.maddesi kamu
harcamalarını şu şekilde tanımlamaktadır:
Devlet masrafları bütçe dahilinde devlet namına ifa edilen veya
bir kanunu mahsus ile ifası taahhüt olunan bir hizmet karşılığı
veya hususta karşılığı olmak üzere devlet zimmetinde tahakkuk
eden bir borçtur.
İlmi Tanım:
Dar anlamda kamu harcamaları ,merkezi ve mahalli idarelerin
yüklendikleri hizmetleri yerine getirebilmek için yaptıkları harcamaları
ifade etmektedir.
Kamu Harcamaları,devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin yalnız para ve
mal olarak doğrudan doğruya yaptığı harcamaları değil;aynı zamanda
hizmetin görülmesi amacıyla kullanılan diğer araçları da içine
almaktadır.
Geniş anlamda kamu harcamalarını oluşturan unsurlar bu durumda ;
A)İktisadi Devlet Teşekküllerinin Harcamaları
B)Sosyal Sigorta Ödemeleri
C)Devlet Aktifinde Meydana Gelen Azalmalar
D)Vergi Muaflıkları
E)Özel Şahısların Yardımları olmaktadır.
KAMU HARCAMALARININ ÖZELLİKLERİ
A-Kamu Harcamaları Karşılığında Para Ödenir
Devlet kamu hizmetlerini gerçekleştirmek için hizmet satın alır,emeğin karşılığını
para ile öder(memur maaşları,işçi ücretleri)
B-Kamu Harcamaları Belirli Bir Kamusal İhtiyacı Karşılar
Kamusal ihtiyaçlar toplum halinde yaşamanın zorunlu olarak ortaya çıkardığı
ihtiyaçlardır.
C-Kamu Harcamaları Yetkili Şahıslarca Yapılır
Herhangi bir kamusal hizmetin yapılması için önce devleti taahhüt altına sokmak
sonra hizmeti yaptırmak,sonra da bedelini tahakkuk ettirip ödettirmek
kendilerine kanunlarla yetki verilmiş olan ilgili yöneticiler kamu harcaması
yapabilirler.
D-Kamu Harcamaları Artma Eğilimi Gösterir
Kamu harcamaları ülkelerin gelişme sürecine paralel olarak sürekli artma eğilimi
içindedir.
Farklı kamu hizmetlerine ilişkin harcamaların belirli ölçülere
göre sınıflandırılması ve bunlar arasında karşılaştırmalar
yapılması;hem harcamaların finansmanında kullanılacak
kaynakların rasyonel biçimde dağıtılmasına hem de
toplumun ekonomik sosyal ve mali taleplerinin
karşılanmasında önemli kazanımlar elde edilmesine
yarayacaktır.
Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması
1) İdari Sınıflandırma
2) Fonksiyonel Sınıflandırma
3) Ekonomik Sınıflandırma
1-) İDARİ (ORGANİK )SINIFLANDIRMA
 İdari sınıflandırma ,kamu kuruluşlarının harcamalarının idari yapıya
uygun olarak gruplandırılmasına dayanır.
 Harcama yerleri ve miktarları konusunda bilgi verme amacına yöneliktir.
 İdari örgütlenme biçimi dikkate alınmak suretiyle kamu harcamaları;
merkezi yönetim harcamaları ve yerel yönetim harcamaları biçiminde bir
tasnife tabi tutulabilmektedir.
 Savunma,eğitim ve büyük ölçüde sağlık harcamaları ile transfer
harcamalarının hemen hemen tamamı merkezi nitelik gösterirken,çevre
temizliği,su şehir içi ulaşım gibi yerel ihtiyaçların karşılanmasına yönelik
harcamalar da yerel niteliktedir.
Organik tasnif;
 kamu hizmetlerini gerçekleştirecek kuruluşların tespitinde,
 Fayda-maliyet analizleri yoluyla tercihlerin belirlenmesinde,
 Savurganlığın önlenmesinde,
 Bütçenin yapımında,harcamaların muhasebeleştirilmesinde ve
denetiminde önemli faydalar ve kolaylıklar sağlamaktadır.
 İdari sınıflandırma mevzuata ve konulara uygun olarak yapılır.
Bütçe ve vergi gelirlerinin
GSYH’a göre oranları
YIL
BÜTÇE
GELİRİ/GSYH
VERGİ
GELİRİ/GSYH
2010
23,1
19,2
2011
22,9
19,6
2012
23,5
19,7
2-) FONKSİYONEL (GÖREVSEL) SINIFLANDIRMA
İlk olarak ABD’nin yerel yönetimlerinde 1909-1913 yılları arasında
kullanılmaya başlanan görevsel fonksiyonel sınıflandırmada devletin
klasik ve sosyo-ekonomik nitelikteki hizmetleri göz önünde tutularak her
bir hizmet grubu için yapılan giderler belirtilmektedir.
Fonksiyonel sınıflandırma içinde bulunan kalemler :
1) Genel kamu hizmetleri
2) Savunma hizmetleri
3) Kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri
4) Ekonomik işler ve hizmetler
5) Çevre koruma hizmetleri
6) İskan ve toplum refahı hizmetleri
7) Sağlık hizmetleri
8) Dinlenme kültür ve din hizmetleri
9) Eğitim hizmetleri
10)Sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri
Fonksiyonel Sınıflandırmanın Sağladığı Faydalar;
 Harcama tahminlerinin gerçekçi bir biçimde yapılması imkanını tanıması
 Belirli bir hizmetin ya da fonksiyonun devlete maliyetinin ne olduğunu açıkça
göstermesi
 Ödeneklerin fonksiyonlara bölüştürülmesinde sosyal faydanın azamiye çıkarılması
ilkesine işlerlik kazandırması; böylece örneğin eğitime harcanan son liranın
sağlayacağı sosyal faydanın sağlığa harcanan son liranın sağlayacağı sosyal faydaya
eşit olmasına çalışılması,
 Hizmetin birim maliyetinin hesaplanmasına imkan vermesi
 Harcanan para ile elde edilen fayda arasında karşılaştırma yapmayı kolaylaştırması
Fonksiyonel sınıflandırmanın sağladığı olumsuzluklar ;
 Aynı kamu hizmetlerinin bazı durumlarda farklı kamu kuruluşları tarafından
gerçekleştirilmesi bu tasnifi ve bunun bir uzantısı olarak da aynı hizmet için
yapılan toplam harcamaların tespitini güçleştirmektedir.
Miktar(Milyon TL)
GSHY Oranı %
Bütçe içindeki payları %
Genel Kamu Hizmetleri
121,215
7,7
30,0
Savunma Hizmetleri
20,420
1,3
5,1
Kamu Düzeni ve Güvenlik
Hizmetleri
28751
1,8
7,1
Ekonomik İşler ve
Hizmetler
51190
3,3
12,7
Çevre Koruma Hizmetleri
532
0,0
0,1
İskan ve Toplum Refahı
Hizmetleri
6244
0,4
1,5
Sağlık Hizmetleri
18044
1,1
4,5
Dinlenme,Kültür ve Din
Hizmetleri
7795
0,5
1,9
Eğitim Hizmetleri
63511
4,0
15,7
Sosyal Güvenlik ve
Sosyal Yardım Hizmetleri
86344
5,5
21,4
TOPLAM
404046
25,7
100
3-)EKONOMİK SINIFLANDIRMA
Ekonomik tasnif kamu harcamalarının ekonomik etkilerine göre ayrıma tabi
tutulmasıdır.
Ekonomik Tasnif
1)Gerçek(reel)Harcamalar
A)Cari harcamalar
B)Yatırım harcamaları
2)Transfer Harcamaları
A)Dolaylı-dolaysız transfer harcamaları
B)Gelir-sermaye transfer harcamaları
C)Verimli-verimsiz transfer harcamaları
Reel harcamalar devletin tüketime yönelik harcamalarıdır. Devlet ister
belirli hizmetleri gerçekleştirmek için piyasadan hizmet üretiminde
kullanılmak üzere mal ve hizmet satın almış , isterse piyasada üretilmiş mal
ve hizmetleri satın alma yoluna giderek hizmeti yerine getirmeye çalışsın
bütün bu durumlarda yapılan harcama reel yani gerçek harcama olur.
A-)CARİ HARCAMALAR
Cari harcamalar ele alınan dönemde gayri safi milli hasılaya katkıda bulunan ve o
dönemde tüketilen harcamalardır. Cari harcamalar nitelikleri itibarıyla her yıl
tekrarlanma görünümündedirler ve faydaları döneminde yok olan giderler olarak kabul
edilirler.Cari harcamalar devletin yüklendiği kamu hizmetlerinin yapılması bakımından
ihtiyaç duyulan idare hizmetlerin sağlanması ve sürdürülmesi ile ilgili olan
harcamalardır.Cari harcamalar personel ve diğer cari harcamalar şeklinde ikiye
ayrılmıştır.
Personel Harcamaları Kapsamında; aylıklar,sözleşmeli personel giderleri,işçi
ücretleri,sosyal yardımlar ,ek çalışma karşılıkları,tazminatlar ve
ödüller,ödenekler,tedavi yardımı ve cenaze giderleri gibi harcamalar yer alır.
Diğer Cari Harcamalar Kapsamında; demirbaş,tüketim malları ve malzeme alımı ile
ilgili harcamaları ifade etmektedir.
B-)YATIRIM HARCAMALARI
Yatırım harcamaları;üretimi artıran üretkenliği olumlu yönde etkileyen kaynakların
daha iyi kullanılmalarını sağlayan üretim faktörlerinin verimliliğini çoğaltan çoğu
dayanıklı mal niteliğinde ve faydası birden fazla yıla yaygın mallara yapılan
harcamalardır.
Yatırım harcamaları özellikle sermaye birikimi yetersiz az gelişmiş ülkeler yönünden
önem kazanmaktadır.Az gelişmiş ülkelerin kalkınma çabalarını sürdürebilmeleri
yatırım harcamalarının belirli bir büyüklüğe ulaşmasına bağlıdır.Çünkü ancak bu
takdirde söz konusu ülkeler mal ve hizmet üretimi ve sonunda millli gelir belirlenen
hedefler doğrultusunda artabilir.Yollar yapılar barajlar köprüler tesisler büyük onarımlar
kamulaştırma giderleri,yatırım harcamaları kapsamında değerlendirilmektedir.
Transfer harcamaları, devletin mal veya hizmet gibi bir üretim faktörü elde etmediği;
ekonomik,sosyal ve mali nedenlerle satın alma gücünün bir kısım kişiler veya sosyal
gruplara karşılıksız olarak intikal ettirildiği harcamalarıdır.
TRANSFER HARCAMALARININ TÜRLERi :
1)Merkezi İdarenin Mahalli İdarelere Yaptığı Mali Yardımlar :
Kamu hizmetlerini gerçekleştirebilmek için mahalli idarelerin yetersiz kalması durumunda
merkezi idarenin mahalli idarelere parasal yönden destek sağlamasıdır.
2)Devlet Borçlarının Faiz Ödemeleri:
Devlet çeşitli nedenlerle siyasi sınırlardaki kişi ve kişilere ayrıca siyasi sınırlar dışındaki
ülke ve uluslar arası kuruluşlara başvurmak suretiyle borçlanabilir ve alacaklılara vade
süresince faiz öder.
3-)Sosyal Amaçlı Transfer Harcamaları
Gelir dağılımında adaleti sağlamak amaçlı olan bu harcamalar emekli aylıkları dolu ve
yetim aylıkları muhtaç öğrencilere verilen burslar gibi giderler en tipik örnekleridir.
4-)İktisadi ve Mali Amaçlı Transfer Harcamaları
Genel olarak bu harcamalar ekonomik ve mali politika uygulamaları gereğince devlet
tarafından yapılan giderlerdir.Bir verginin alınmaması veya indirilerek alınması örnek
olabilir.
A)Dolaylı-Dolaysız Transfer Harcamaları
Dolaylı; Bazı bireylerin veya sosyal grupların satın alma güçlerini dolaylı bir biçimde
artıran kamu harcamalarıdır.
Dolaysız; Bireylerin gelirlerini doğrudan doğruya artıran kamu harcamalarıdır.
B)Gelir-Sermaye Transfer Harcamaları
Gelir; Gelirin toplumun bir sosyal grubundan diğerine aktarılmasına neden olan
harcamalardır.
Sermaye; Savaşlar sonunda savaşı kaybeden devletlerin kazanımları ödemek zorunda
kaldıkları savaş tazminatları yada dış boş borçların faizleri gibi kaynakların ulusal sınırlar
dışına aktarılması sonucunu yaratan harcamalardır.
C)Verimli – Verimsiz Transfer Harcamaları
Verimli; İktisadi ve mali amaçlı transfer harcamalarıdır.
Verimsiz;Sosyal amaçlı transfer harcamaları ile devlet borçlarının faiz ödemeleridir.
EKONOMİK SINIFLANDIRMA BAZINDA
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ
Milyon TL
2013
2014
2015
2016
Merkezi Yönetim Bütçe
Giderleri
404,046
436.333
465663
496652
Faiz Dışı Giderler
351,046
384.333
412.663
445.652
- Personel Giderleri
97.224
109.969
118.210
129.474
- Sosyal Güvenlik
Kurumlarına Devlet
Primi Giderleri
16.791
18.875
20.286
22.176
- Mal ve Hizmet Alım
Giderleri
33.444
37.590
38.963
41.470
- Cari Transferler
151.287
163.554
175.087
186.415
- Sermaye Giderleri
33.489
36.689
41.296
45.659
- Sermaye Transferleri
5.103
6.518
7.091
8.281
- Borç Verme
11.115
7.645
8.786
9.073
- Yedek Ödenek
2.593
3.493
2.945
3.104
Faiz Giderleri
53.000
52.000
53.000
51.000