Transcript Πώς μπορεί να βοηθηθεί ένας ασθενής με άνοια και πώς οι

Τί είναι Άνοια;
Πώς μπορεί να βοηθηθεί ένας
ασθενής με άνοια και πώς οι
φροντιστές του;
Μανώλης Δερμιτζάκης
Νευρολόγος
Πριν μιλήσουμε για άνοια
να μιλήσουμε για αυτούς
που αφορά η άνοια…
η τρίτη ηλικία
18% - 20% του Ελληνικού πληθυσμού
είναι άνω των 65 ετών
2030:
25% - 28% περίπου
Οι ηλικιωμένοι είναι η γρηγορότερα
αναπτυσσόμενη ηλικιακή ομάδα
Μύθοι για την Τρίτη ηλικία
• Όλοι οι ηλικιωμένοι είναι ίδιοι
• Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι:
– Zουν σε ιδρύματα
– Έχουν κακή υγεία
– Είναι μη παραγωγικοί
– Δεν μπορούν να μάθουν
– Δεν έχουν σεξουαλική ζωή
Η τρίτη ηλικία είναι αλλαγή
Η πρόκληση για τους
ηλικιωμένους είναι να δεχθούν
και να προσαρμοσθούν στην
αλλαγή
Ψυχικές διαταραχές στην
Τρίτη Ηλικία
• Κατάθλιψη και άγχος
• Ήπια γνωστική διαταραχή
• Άνοια &
• Νόσος Alzheimer
Άνοια
αναφέρεται σε μια σειρά συμπτωμάτων που
παρουσιάζουν άτομα με νοσήματα που καταστρέφουν
τα εγκεφαλικά κύτταρα και προκαλούν μια σταδιακή
και αργή επιδείνωση των νοητικών ικανοτήτων του
ατόμου, προσβάλλουν δηλαδή
τη μνήμη,
την κρίση,
τη συμπεριφορά
και οδηγούν σε πλήρη αποδιοργάνωση της ζωής και της
προσωπικότητάς του
Άνοια είναι
 Έκπτωση από το προηγούμενο επίπεδο μνημονικής
λειτουργίας του ατόμου
και επιπλέον
 έκπτωση ως προς ακόμα μία ή περισσότερες
νοητικές λειτουργίες: προσανατολισμό,
αφηρημένη σκέψη, κρίση, γλώσσα κλπ
ή
 μεταβολή της προσωπικότητας
συνεπώς…
 Η άνοια είναι κάτι περισσότερο από απλή
εξασθένιση της μνήμης
 Απλή εξασθένιση της μνήμης μπορεί να
είναι ένα αρχικό σύμπτωμα μιας
μετέπειτα εξέλιξης σε άνοια
ΑΝΟΙΑ
μια ραγδαίως αυξανόμενη νόσος
• αφορά το 5% του πληθυσμού άνω των 65 ετών
• 25% νοσηλευομένων για ΑΕΕ εμφανίζουν άνοια
μετά από 3 μήνες
• Ο επιπολασμός αναμένεται να διπλασιασθεί στα
επόμενα 20 χρόνια
Άνοια
υποδιαγιγνώσκεται και υπο-αντιμετωπίζεται
παγκοσμίως
•100
•Επιπολασμός
100%
•90
•80
•Διαγνωσμένοι
•70
•Υπό αγωγή
•60
•50
•Υπό αγωγή με AChEI
52%
•40
•30
•20
•10
•0
17%
8,9%
1996 Prevalence, 2000-2002 CAGR
Πλεονεκτήματα της πρώϊμης διάγνωσης
► Εξουσιοδοτεί τον ασθενή να συμμετέχει στις θεραπευτικές
αποφάσεις
► Επιτρέπει σε ασθενείς και φροντιστές να αποφασίσουν για
το μέλλον
► Μπορεί να επιβραδύνει τη νόσο - με την εφαρμογή της
κατάλληλης θεραπείας - μέχρι και 24 μήνες
► Εξασφαλίζεται μείωση του κόστους θεραπείας και
καθυστέρηση της ιδρυματοποίησης
Νοσήματα που προκαλούν άνοια
Lewy Body +
Lewy N. Alzheimer
Body
N. Alzheimer
Άλλες άνοιες,
συχνά +
N. Alzheimer
Αγγειακή
άνοια
Αγγειακή
άνοια
+ στοιχεία
N. Alzheimer
N. Alzheimer
+ στοιχεία
αγγειακής
βλάβης
Συμπτώματα της άνοιας:
Ήπια άνοια:
Βραχείας διάρκειας απώλεια μνήμης, δυσκολία εύρεσης
λέξεων, προβλήματα κριτική ικανότητας, δυσκολία στη
διεκπεραίωση περίπλοκων καθημερινών πραγμάτων,
απάθεια, ευερεθιστότητα
Μέτρια άνοια:
Σοβαρά περιορισμένη βραχεία μνήμη, επαναληπτικός
λόγος, μειωμένος προσανατολισμός, απαιτείται βοήθεια
στη λειτουργικότητα, κατάθλιψη και παραληρήματα,
αϋπνία
Σοβαρή άνοια:
Απραξία, η ανάκληση καθίσταται αδύνατη, απώλεια
κατανοητού λόγου, απώλεια ικανότητας βάδισης,
φυσική ευερεθιστότητα
Nόσος Alzheimer
Η Ν. Alzheimer είναι μία μορφή άνοιας
από την οποία πάσχουν περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη και 20
εκατομμύρια σ’ όλο τον κόσμο.
Συνήθως εκδηλώνεται σε άτομα ηλικίας
άνω των 65 ετών, ενώ είναι σπάνια σε
μικρότερες ηλικίες.
H Νόσος Alzheimer
είναι νόσος σχετιζόμενη με την ηλικία
 Ο επιπολασμός της Νόσου Alzheimer αυξάνεται σε άτομα με
ηλικία πέραν των 60 ετών και συνεχίζει να αυξάνεται με την
γήρανση
 Ο επιπολασμός της άνοιας είναι:
1% στην ηλικία των 60 ετών
2% στην ηλικία των 65 ετών
4% στην ηλικία των 70 ετών
8% στην ηλικία των 75 ετών
16% στην ηλικία των 80 ετών
32% στην ηλικία των 85 ετών
Η συχνότητα της ν.Alzheimer
αυξάνει με την ηλικία
•50
•Επιπολασμός (%)
•45
•40
•35
•30
•25
•20
•15
•10
•5
•0
•65-69
•70-74
•75-79
•80-84
•85-89
•90-94
•95-99
•Ηλικία (χρόνια)
•Data from Ritchie and Kildea, 1995
Η νόσος Alzheimer είναι το πλέον
συχνά απαντώμενο είδος άνοιας
Συχνότητα αιτιών της άνοιας
Αιτια
•Alzheimer νόσος (AD)
•Αγγειακή άνοια (VD)
•Κατάθλιψη
•Αλκοόλ
•Κανονική υδροκεφαλική πίεση
•Μεταβολικά νοσ. & φαρμ. αγωγ.
•Νεοπλασίες
•Parkinson νόσος
•Huntington νόσος
•Μεικτή AD και VD
•Λοιμώξεις - Μολύνσεις
•Υποσκληρίδια Αιματώματα
•Μετατραυματικές
•Άλλες
Εμφάνιση
•57
•13
•4.5
•4.2
•1.6
•3.0
•1.5
•1.2
•0.9
•0.8
•0.6
•0.4
•0.4
•7.1
Άνοια τύπου Alzheimer
Στην Ελλάδα 90.000-150.000 ασθενείς (ένας στους
20 άνω των 65 ετών)
Τέταρτη αιτία θανάτου μετά από καρδιακά, καρκίνο
και εγκεφαλικά
Τρίτη πιο πολυέξοδη νόσος μετά από καρδιακά,
καρκίνο
Επιπτώσεις
• Σημαντική αναπηρία: μειωμένο επίπεδο
λειτουργικότητας
• Υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής τόσο στον ασθενή όσο
και στο φροντιστή
• Πρώιμος ιδρυματισμός
• Σημαντική οικονομική επιβάρυνση κρατικού και
οικογενειακού προϋπολογισμού
Συμπτώματα Νόσου
ABC: Οι βασικοί τομείς που
προσβάλλονται από την Άνοια τύπου Alzheimer
Cognition
Γνωστική λειτουργία
Συμπτώματα απώλειας μνήμης
στην Νόσο Alzheimer
Πρώιμα σημεία:




Ξεχνά ονόματα
Γράφει καταλόγους
Επαναλαμβάνει τηλεφωνήματα στους οικείους
Ξεχνά ραντεβού
Εγκατεστημένη
νόσος:




Ξεχνά πρόσωπα
Είναι ανίκανος να χρησιμοποιήσει καταλόγους
Ξεχνά πρόσφατα γεγονότα
Αδυνατεί να τηρήσει οποιοδήποτε ραντεβού
Όψιμα σημεία:
 Ζει στο παρελθόν
 Συγχέει τα πρόσωπα της οικογένειάς του
Συμπτώματα διαταραχών του λόγου
στην Νόσο Alzheimer
Πρώιμα σημεία:  Περιστασιακή δυσκολία εξεύρεσης λέξεων
 Όχι και τόσο καλή άρθρωση
 Ελαττωμένη ευφράδεια
Εγκατεστημένη  Δυσκολία εξεύρεσης λέξεων στις συνήθεις
συζητήσεις
νόσος:  Αυξανόμενη τάση για επαναλήψεις
 Δυσκολία στην παρακολούθηση πολύπλοκων
συζητήσεων
 Εντονότερες παρανοήσεις απ' ότι φαίνεται
αρχικά
Όψιμα σημεία:  Ασυνέχεια λόγου, λόγος χωρίς ειρμό
 Πλήρης απώλεια κατανοητού λόγου
Συμπτώματα δυσκολίας στην επιτέλεση
σύνθετων δεξιοτήτων στην Νόσο Alzheimer
Πρώιμα σημεία:
 Λιγότερο προσεγμένη εμφάνιση
 Αποφυγή σύνθετων δεξιοτήτων στο σπίτι
 Μειωμένη απόδοση στην ατομική υγιεινή, καθαριότητα κλπ.
 Δυσκολία με τους σύνθετους οικονομικούς χειρισμούς
 Μειωμένη οδηγητική ικανότητα
Εγκατεστημένη
νόσος:
 Λάθος ένδυση. Ανάγκη καθοδήγησης ή βοήθειας για την
ένδυση & την καθαριότητα
 Εμφανής αδυναμία για τις εργασίες στο σπίτι
 Δυσκολία με κάθε είδους οικονομικούς χειρισμούς (π.χ. με
τη διαχείριση χρημάτων )
 Απαγορεύεται να οδηγεί
Όψιμα σημεία:
 Ανάγκη βοήθειας για την ένδυση & την καθαριότητα
 Αδυναμία να χειριστεί μαχαίρι και πηρούνι
 Χειρίζεται μόνο το κουτάλι στο φαγητό
Απώλεια προσανατολισμού στο χώρο
- GDS 5
Χρειάζεται επιτήρηση στη χρήση της
τουαλέτας

Copyright © 1999 Barry Reisberg, M.D.
Απώλεια περιπατικότητας
Παράγοντες κινδύνου
vόσου Αlzheimer
•
•
•
•
•
Η αύξηση της ηλικίας, το γήρας
Η αρτηριοσκλήρυνση
Μειωμένη διανοητική δραστηριότητα
Βαριά τραύματα κεφαλής
Η κληρονομικότητα
ΑΓΓΕΙΑΚΗ ΑΝΟΙΑ – Ν. ALZHEIMER
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
• Υπέρταση
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Ισχαιμική καρδιοπάθεια
• Κάπνισμα
• Υπερλιπιδαιμία
Η παροχή φροντίδας στον ανοϊκό
ασθενή έχει επιπτώσεις για τον
φροντιστή στα εξής:
•
•
•
•
•
Οικονομική κατάσταση
Οικογενειακή ζωή
Επαγγελματική και κοινωνική ζωή
Ψυχική υγεία
Κατάθλιψη
Αγχώδεις διαταραχές
Σωματική υγεία (οσφυαλγία κ.ά.)
Ο ρόλος του φροντιστή
► Αναγκαστική εμπλοκή (ο φροντιστής
δεν είναι εθελοντής)
► Ρόλος "εξιλαστήριου θύματος"
► Περιορισμένη κοινωνική στήριξη
► Απομόνωση και οικονομική
δυσχέρεια
Συναισθήματα που
εμπλέκονται:
•Αγάπη
•Θυμός
•Μίσος
•Ματαίωση
•Φόβος (για το παρόν και
το μέλλον)
• Απογοήτευση
•Ενοχή
•Οίκτος
•Απόρριψη
•Ενόχληση
•Επιθετικότητα
•Ενδιαφέρον
•Φροντίδα
•Αμηχανία
•Πένθος
Ψυχολογικές και
ψυχοκοινωνικές συνέπειες
Διαταραχές
ύπνου των
ασθενών
Επιβάρυνση
φροντιστών
Απαιτούμενος χρόνος για
βοήθεια στις καθημερινές
λειτουργίες των ασθενών
Απαιτούμενος χρόνος για
επίβλεψη των ασθενών
Ο βασικός στόχος είναι η διατήρηση
λειτουργικής ικανότητας
της
►
Διατήρηση των δραστηριοτήτων της
καθημερινής ζωής
►
Διατήρηση της ανεξαρτησίας του ατόμου
(όσο αυτό είναι δυνατό)
►
Διατήρηση της αίσθησης της αξιοπρέπειας
Ο φροντιστής πρέπει να έχει
υπόψη του
• Το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας
είναι μη γλωσσικό
– Έκφραση προσώπου, στάση σώματος,
βλεμματική επαφή, κινήσεις, άγγιγμα
• Η ικανότητα χρήσης και ερμηνείας της
μη-γλωσσικής επικοινωνίας βοηθά
σημαντικά την επικοινωνία με τον
ασθενή
Βασικοί κανόνες επικοινωνίας
►Μην αντιπαρατιθέμεθα με τον ασθενή και μην τον
τιμωρούμε
►Σεβασμός στις παλαιές συνήθειες ή αρχές του
ασθενούς
►Επικέντρωση στις ικανότητες του ασθενούς, όσο
περιορισμένες και αν είναι
►Ζητάμε τη γνώμη του (π.χ. τι θέλει να φάει, κ.λπ.)
►Του δίνουμε χρόνο σε ότι κάνει
►Συνδιαλλαγή σε συναισθηματικό και όχι σε λογικό
επίπεδο
Διαταραχές συμπεριφοράς
• Περιπλάνηση
• Διαταραχές ύπνου
Πώς αντιμετωπίζονται;
Περιπλάνηση
• Πιθανές αιτίες
– Άγχος, φοβία
– Σχετίζεται με παρελθούσες δραστηριότητες
– Αναζήτηση ασφάλειας, οικειότητας
• Πιθανές στρατηγικές
– Η εξώπορτα να είναι πάντα κλειδωμένη
– Η προσοχή του να αποσπάται (μουσική,
μικρό γεύμα)
– Βόλτες με τον ασθενή
– Εκτέλεση απλών εργασιών
– Να απομακρύνονται βαλίτσες, παπούτσια
από τα χέρια του
Διαταραχές ύπνου
• Πιθανές αιτίες
–
–
–
–
–
–
Φάρμακα
Σωματικός πόνος
Έλλειψη δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας
Δεν βρίσκει το μπάνιο
Πολύ ζέστη ή κρύο
Πεινάει
• Πιθανές στρατηγικές
–
–
–
–
Έλεγχος των φαρμάκων
Ανάθεση δραστηριοτήτων
Τοποθέτηση σημάτων στις πόρτες
Χορήγηση φαγητού στη σωστή ώρα
Συμπέρασμα
• Οι ανοϊκοί ασθενείς έχουν ειδικές ανάγκες
επικοινωνίας που οφείλονται στη
συναισθηματική τους εξάρτηση και στις
δυσκολίες προσαρμογής που έχουν
• Είναι σημαντική η εγκατάσταση μίας σχέσης
αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού
φάρμακα
1.
•
•
•
Αναστολείς ακετυλο-χολινεστεράσης:
Δονεπιζίλη (Αricept)
Ριβαστιγμίνη (Exelon)
Γαλαντίνη (Reminyl)
2. Mεμαντίνη (Ebixa)
Διαδερμικό Αυτοκόλλητο
Ριβαστιγμίνης
Που θα πρέπει να εφαρμοστεί το
αυτοκόλλητο της Ριβαστιγμίνης;
– Εφαρμόζεται στην:
• Άνω ή κάτω ράχη
• Άνω βραχίονα
• Θώρακα
– Το δέρμα θα πρέπει να είναι
– υγιές, καθαρό και στεγνό πριν
– από την εφαρμογή του αυτοκόλλητου
– Οι φυσιολογικές καθημερινές δραστηριότητες, όπως είναι το
μπάνιο, επιτρέπονται
Λογική για ένα Διαδερμικό Αυτοκόλλητο
στην Άνοια Alzheimer
– Ομαλή σταθερή και συνεχή χορήγηση του φαρμάκου καθ’
όλο το 24ωρο για μεγαλύτερη διάρκεια δράσης
– Βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος λόγω
πρόσβασης σε υψηλότερες δόσεις
– Μείωση των ανεπιθύμητων ενεργειών λόγω της ομαλής
χορήγησης
– Απλοποίηση του θεραπευτικού σχήματος - περιορισμός
πολυφαρμακίας
Consensus statement of the
"American Alzheimer's Association"
and the "American Geriatric Society"
•“Ενώ η υποκείμενη νόσος δεν είναι ακόμη
θεραπεύσιμη, πολλά συμπτώματα από τις διαταραχές
συμπεριφοράς και αρκετές από τις γνωσιακές και
λειτουργικές διαταραχές μπορούν να αντιμετωπισθούν,
αλλάζοντας μερικές φορές δραματικά την ποιότητα ζωής
των ασθενών και των οικογενειών τους”