Transcript ahlak nedir? - Muhammed TURHAN

AHLAK GELİŞİMİ
1
AHLAK GELİŞİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER
NELER ÖĞRENECEĞİZ?
2
 Ahlak gelişimi nedir?
 Sosyal ve kültürel açıdan ahlak’ın önemi nedir?
 Ahlak gelişimi ve diğer gelişim alanları arasındaki ilişkiler





nelerdir?
Piaget kimdir?
Piaget’in ahlak gelişimi kuramı
Kohlberg kimdir?
Kohlberg’in ahlak gelişimi kuramı
Ahlak gelişimi kuramlarının eğitimsel doğurguları
AHLAK NEDİR?
3
 Ahlak, insan ilişkilerinde “doğru” ya da “yanlış” veya “iyi”
ya da “kötü” olarak adlandırdığımız değer yargılarıdır.
 Ahlak, bir sosyal bilim dalı olarak toplum içerisinde
oluşmuş örf ve adetlerin değer yargılarının, norm ve
kuralların oluşturduğu sistem bütününü inceler.
 Bu sistem bütünü bir bireyin, bir grubun ya da tüm
toplumun doğru ve yanlış davranışlarını belirler.
AHLAK NEDİR?
4
• Ahlaki kurallar ve kaideler toplum sağlığı açısından çok
önemlidir.
• Ahlak’ın aşındığı ve otokontrolün zayıfladığı toplumlar,
toplum olma özelliğini yitirirler.
• Çocuklara verilecek ahlak eğitimi, toplumun kültürel
değerleriyle desteklenmelidir.
• İyi bir ahlak eğitimi verebilmek için ahlak gelişiminin
temel özelliklerini bilmek gerekir.
AHLAK NEDİR?
5
• Bireyin ahlaki yetkinlik sürecine erişinceye kadar
geçirmiş olduğu süreci ifade eder.
• Temelde çocukların belli davranışları ya da durumları
“doğru” ya da “yanlış” olarak değerlendirme biçimleridir.
• Ahlak gelişimi kuramcıları çocuklara belli hikayeler
anlatmışlar ve bunlara yaptıkları yorumlara göre gelişim
süreçlerini belirlemişlerdir.
AHLAK GELİŞİMİ
AHLAK NEDİR?

Doğru ve yanlışı ayırt etmeye yarayan ilkeler ve
değerler bütünüdür.

Kimilerine göre bilişsel ve sosyal gelişim arasında bir
gelişim dönemidir.

Kimilerine göre ise sosyal gelişimin bir alt boyutudur.

Ahlak gelişimine ilişkin geliştirilen ilk çalışmalardan
biri Piaget’e aittir.

Daha sonra Piaget’in görüşlerinden etkilenerek
Kohlberg kendi adıyla anılan bir ahlaki gelişim kuramı
ortaya atmıştır.
AHLAK GELİŞİMİ
PIAGET’İN AHLAK GELİŞİMİ KURAMI

Bilişsel gelişimdeki gibi ahlak gelişiminin de
belirli evrelerle gerçekleştiğini savunmuştur.

Ahlak gelişimi çoğunlukla bireyin çevresiyle
olan sosyal etkileşimi sonucu oluşur.

Piaget’e göre ahlaki gelişimi üç evrede
incelenebilir.
1. Ahlak öncesi dönem
2. Dışa bağlı dönem
3. Özerk dönem
AHLAK GELİŞİMİ
PIAGET’İN AHLAK GELİŞİMİ KURAMI
1. Ahlak öncesi dönem (0-5);
benmerkezcilik, oyunlardaki kuralları kavrarlar,
2. Dışa bağımlı dönem (6-10);
kurallar değiştirilemez gerçeklerdir, davranışları
sonuçlarına bakarak değerlendirirler.
3. Özerk Dönem (11-…);
kurallar değişebilir, davranışlarda niyete ve
koşullara da dikkat ederler.
AHLAK GELİŞİMİ
KOHLBERG’İN AHLAKİ GELİŞİM KURAMI

Piaget’in ahlak gelişimi kuramını geliştirmiştir.

Değişik yaş grupları üzerinde deneyler
yapmıştır.

Her biri iki evreden oluşan üç düzey
belirlemiştir. bunlar:;
1. Düzey: GELENEK ÖNCESİ
2. Düzey: GELENESEL
3. Düzey: GELENEK ÖTESİ
ÖRNEK DURUM –I10
 Joe’nun babası, Joe 50 dolar kazandığı taktirde onu
kampa götüreceğine söz vermiştir. Ancak daha sonra
fikrini değiştirmiş, Joe’dan kazandığı parayı
kendisine vermesini istemiştir. Joe da yalan
söyleyerek 10 dolar kazandığını söylemiş; 40 doları
kampta kullanmak üzere kendisine ayırmıştır. Joe
kampa gitmeden önce, küçük kardeşi Alex’e babasına
yalan söylediğini ve kazandığı para miktarını
söylemiştir. Alex bu durumu babasına söylemeli
midir?
KOHLBERG’İN AHLAKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ
I. DÜZEY
GELENEK ÖNCESİ
Başkalarının geliştirdiği ilkeleri tam olarak kavramaz, yaklaşık 10
yaşlarına kadar sürer ve benmerkezcilik vardır.
I. Evre
Ceza ve İtaat Eğilimi
Doğru ve yanlışa ilişkin karar verirken başkalarının duygu ve
düşüncelerini dikkate almaz, davranışın sonuçlarına bakar.
II. Evre
Bireysel yarar, karşılıklı çıkar
II. DÜZEY
GELENEKSEL DÜZEY
III. Evre
Başkalarının beklentilri
IV. Evre
Toplum düzeniyle ilgili kurallar
Ahlaki yargının niteliği, kendine sağlayacağı yarara göre belirler.
Başkalarının beklentilerine ve toplumsal göreneklere uygun
davranışlar göstermeye dayalı bir ahlak anlayışı
Ahlaki yargılar başka bireylerin görüşleri doğrultusunda verilir.
Davranışların yasalara, kurallara ve sosyal düzene uygunluğunu
esas alan bir ahlak anlayışı
III. DÜZEY
GELENEK ÖTESİ
Toplumsal düzene ilişkin kuralların ve yasaların da ötesinde,
evrensel ahlaki değerlere uygun davranışların dikkate alınması
V. Evre
Sosyal sözleşme
Kurallar toplumsal yarara göre değerlendirilir. Toplumsal yararla
bağdaşmayan kurallar değiştirilebilir.
VI. Evre
Evrensel ilkeler
Evrensel ahlaki ilkelere dayalı ve çok az insanda görülebilen bir
ahlak anlayışı.
ÖRNEK DURUM –II12
 Avrupa’da bir kadın, hasta ve ölmek üzeredir. Son
zamanlarda hayatını kurtarabilecek bir ilaç, aynı kasabada
oturan bir eczacı tarafından bulunmuştur. Eczacı, ilaç için
2000 dolar istemektedir. Bu fiyat, ilacın maliyetinin 10
katıdır. Hasta kadının kocası Heinz borç para alabileceği
her yere gider. Fakat topladığı paralar, ilaç fiyatiın yarısı
kadardır. Heinz, eczacıya karısının ölmek üzere olduğunu
söyleyerek ya ilacı biraz ucuza satmasını ya da daha sonra
ödemesine izin vermesini ister. Ancak eczacı bunu kabul
etmez. Hainz çaresiz bir durumdadır. Eczanenin camını
kırarak karısı için ilacı çalar. Bu durumda hasta kadının
kocası ne yapmalıydı? Niçin?
KOHLBERG’İN AHLAKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ
I. DÜZEY
GELENEK ÖNCESİ
Başkalarının geliştirdiği ilkeleri tam olarak kavramaz, yaklaşık 10
yaşlarına kadar sürer ve benmerkezcilik vardır.
I. Evre
Ceza ve İtaat Eğilimi
Heinz ilacı çaldığı için yetkililer onu cezalandırır.
II. Evre
Bireysel yarar, karşılıklı çıkar
Heinz çalmalıydı. Çünkü karısı için üzülüyordu ve o iyileştiğinde
iyi hissedecekti.
II. DÜZEY
GELENEKSEL DÜZEY
Başkalarının beklentilerine ve toplumsal göreneklere uygun
davranışlar göstermeye dayalı bir ahlak anlayışı
III. Evre
Başkalarının beklentileri
Heinz çalmakta haklıydı. Çünkü iyi bir kocanın, karısı hakkında
endişelenmesi normaldi. Zaten diğer insanlar karısının ölümüne
göz yummasını hoş karşılamazdı.
IV. Evre
Toplum düzeniyle ilgili kurallar
Heinz çalmamalıydı. Çünkü çalmak, kanunlara aykırıdır ve
kanunlar kişisel zararlar pahasına da olsa korunmalıdır.
III. DÜZEY
GELENEK ÖTESİ
Toplumsal düzene ilişkin kuralların ve yasaların da ötesinde,
evrensel ahlaki değerlere uygun davranışların dikkate alınması
V. Evre
Sosyal sözleşme
Heinz çalmalıydı. Çünkü herkes, gerçekten ihtiyaç olduğunda
çalmanın kanunlara aykırı olduğuna bakılmaksızın ilaç edinme
hakkına sahiptir.
VI. Evre
Evrensel ilkeler
Heinz çalmalıydı. Çünkü insan hayatı, ahlaki ve hukuki
değerlerin üzerindedir.
KOHLBERG’E YÖNELİK ELEŞTİRİLER
14
 Araştırmalarını ABD, Meksika, Tayvan ve Türkiye’de




yapmış.
Genellikle erkek çocukları incelemiş
Bulgularını bütün insanlara genellememiş
Gerçek davranıştan çok, ahlaki usa vurma ile
ilgilenmiş (bazen söylenenler ve yapılanlar farklı
olabilir.)
Aynı dönemdeki birçok kişi farklı davranabilir
KOHLBERG’E YÖNELİK ELEŞTİRİLER
15
 Başka bir araştırmada çocuklara yakalanmayacak
şekilde çalma fırsatı verilmiş.
 Çocukları çok azı her durumda dürüst ve her
durumda çalma davranışı göstermiş.
AHLAK GELİŞİMİ
AHLAK GELİŞİMİ KURAMLARININ
EĞİTİMSEL DOĞURGULARI