Transcript Potrzeby w zakresie rozwoju klastrów

2010
Benchmarking klastrów
w Polsce - 2010
Kierunki rozwoju polityki
wspierania klastrów w Polsce
Prof. nadzw. dr hab. Bogusław Plawgo
Benchmarking jako instrument poprawy jakości zarządzania
Warszawa, 14 października 2010
Kierunki rozwoju polityki
wspierania klastrów w
Polsce
Prof. nadzw. dr hab. Bogusław Plawgo
Klastry/grona (clusters)
są to geograficzne skupiska
wzajemnie powiązanych firm,
wyspecjalizowanych dostawców,
jednostek świadczących usługi,
firm działających w pokrewnych
sektorach i związanych z nimi instytucji
(na przykład uniwersytetów, jednostek
normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w
poszczególnych
dziedzinach, konkurujących między
sobą, ale także współpracujących.
Pojęcie, modele i poziomy polityki
wspierania klastrów
• Brak w warunkach polskich jasno określonej
definicji polityki klastrowej oraz polityki rozwoju
opartej na klastrach.
• Brak w Polsce i na Świecie uniwersalnego
modelu polityki wspierania klastrów, który
można implementować w każdej sytuacji,
nie zważając na zmienność uwarunkowań
wewnętrznych i zewnętrznych.
• Brak w Polsce integracji działań
podejmowanych na różnych poziomach Polityka klastrowa może być prowadzona na
poziomie krajowym i (przede wszystkim) na
poziomie regionalnym.
Modele CBP (1)
Wg. Raportu dla holenderskiego Ministerstwa Gospodarki [1]
można wskazać cztery modele polityki CBP:
1) polityka nastawiona na kreowanie przewagi
konkurencyjnej w zakresie kluczowych sektorów
gospodarki lub strategicznych łańcuchów wartości
dodanej;
2) model koncentracji uwagi na podnoszeniu
konkurencyjności sektora MSP;
3) model rozwoju regionalnego stymulujący rozwój
poszczególnych regionów, podnoszący ich
konkurencyjność i atrakcyjność dla inwestycji;
4) model służący intensyfikacji współpracy przemysłu ze
sferą badań – wyraźnie dążąc do generowania innowacji i
ich efektywnej dyfuzji w systemie gospodarczym.
[1] P. Boekholt , B.Thuriaux ,Overview of Cluster Policies in International Perspective, A Report for
the Dutch Ministry of Economic Affairs, Final Report, 1999r. [
Modele CBP (II)
O polityce klastrowej można mówić także w kontekście
pięciu podejść [1]:
1)
polityka brokera (broker policies)
2)
polityka zapotrzebowania/popytu (demand side
policies).
3)
polityka kierowania (training policies)
4)
działania dla specjalnego promowania
międzynarodowych połączeń (Measures for special
promotion of international linkages)
5)
podstawy polityki (Framework policies)
[1] T. Andersson, S. Schwaag Serger, J. Sörvik, E. Wise Hansson, The Cluster
Policies Whitebook, IKED International Organization for Knowledge
Economy and Enterprise Development, 2004r., s. 52 i nast.
Dotychczasowe rozumienie polityki
rozwoju klastrów w Polsce
•
zespół działań i instrumentów
wykorzystywanych przez władze różnych
szczebli dla podnoszenia poziomu
konkurencyjności gospodarki poprzez
stymulowanie rozwoju istniejących bądź
tworzenie nowych systemów klastrowych
przede wszystkim na szczeblu
regionalnym.[1]
•
Za nadrzędny cel polityki rozwoju klastrów
uznaje się podnoszenie poziomu
konkurencyjności systemu gospodarczego.
[1] Brodzicki T., Szultka S., Tamowicz P. Polityka wspierania klastrów. Najlepsze praktyki.
Rekomendacje dla Polski. Niebieskie Księgi 2004 Rekomendacje Nr 11, Instytut Badań
nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk2004.
Pojęcie polityki klastrowej
Polityka klastrowa to wszystkie działania
podejmowane przez władze, samodzielnie lub wspólnie
z firmami, uniwersytetami i innymi podmiotami, które są
skierowane do klastrów w celu wzrostu ich poziomu
konkurencyjności [1]
• Z wyłączeniem działań podejmowanych przez inne
podmioty działające samodzielnie, np. oddolne
inicjatywy klastrowe lub działania władz nie skierowane
do klastrów (ale mogące na nie wpływać) i nie
skupiające się na wzroście konkurencyjności klastra
(ale mogące ich używać do tworzenia instytucji, które
przyniosą korzyści dla całego regionu).
[1] Por. Ch. Ketels, Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global
Economy, Expert report no. 30 to Sweden’s Globalisation Council, The Globalisation Council,
Stockholm, February 2009, s. 19
•
Pojęcie polityki rozwoju
opartej na klastrach
Polityka rozwoju oparta na klastrach posiada szersze
znaczenie od polityki klastrowej, zawiera w sobie
założenia polityki klastrowej i wpływa na tworzenie
podstawowych warunków do powstawania klastrów
oraz wykorzystuje strukturę klastra jako narzędzia do
procesu poprawy konkurencyjności całego systemu
gospodarczego, w którym znajduje się klaster [1].
[1] Por. Ch. Ketels, Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global Economy,
Expert report no. 30 to Sweden’s Globalisation Council, The Globalisation Council,
Stockholm, February 2009, s. 19
•
Polityka klastrowa – władze jako
element potrójnej helisy
Instytucje
KLASTER
Przedsiębiorstwa
Władze publiczne
Zdiagnozowane bariery
rozwoju klastrów
Bariery rozwoju klastrów zidentyfikowane w
województwie dolnośląskim [1]:
• brak wzajemnego zaufania,
• brak wiedzy o korzyściach współpracy w klastrach,
• brak liderów i niechęć do pełnienia tej roli w klastrze,
• brak dostępu do kapitału,
• mało dobrych przykładów współpracy nauki i przemysłu,
• słaba koordynacja działań między instytucjami wsparcia
biznesu, w tym administracji.
[1] Z. Dynak, Możliwości wsparcia regionalnych bloków kompetencji na Dolnym Śląsku, , [w:]
Wspieranie rozwoju klastrów w Polsce i zagranicą – doświadczenia i wyzwania Instytut
Badań nad Gospodarką Rynkową Gdańsk 2008, s. 18
Zdiagnozowane bariery
rozwoju klastrów
Bariery rozwoju klastrów zidentyfikowane w
województwie podlaskim [1]:
•
•
•
•
•
brak wzajemnego zaufania,
niepełne poznanie i zrozumienie idei klasteringu,
nieudolność wdrażania idei,
niska świadomość korzyści ze współpracy w klastrach
brak możliwości kształcenia zgodnie z potrzebami firm
klastra,
• brak silnych liderów,
• brak współpracy sfery nauki ze sferą przedsiębiorstw.
[1] B. Plawgo, M. Klimczuk , M. Citkowski, Klastry jako wewnętrzny potencjał rozwoju – województwo
podlaskie, BFKK, Białystok 2010, s. 89-96
Zdiagnozowane bariery rozwoju
klastrów – RAPORT
Bariery rozwoju klastrów zidentyfikowane w RAPORCIE:









brak wzajemnego zaufania,
niepełne poznanie i zrozumienie idei klasteringu,
niska świadomość korzyści ze współpracy w klastrach,
brak wyznaczonych strategicznych celów
rozwojowych,
niewystarczające zasoby finansowe i infrastrukturalne,
niski stopień wykorzystania współpracy na potrzeby
działań innowacyjnych,
trudności w dostępie do środków finansowych,
brak możliwości kształcenia zgodnie z potrzebami firm
klastra,
niski poziom współpracy z administracją publiczną.
Potrzeby w zakresie rozwoju
klastrów
Kluczowe czynniki rozwoju struktur klastrowych wg. D R.
Moss [1] :
• elastyczność i otwartość struktury klastrowej na zewnątrz,
co ma zapewnić dostęp do nowych technologii, wiedzy i
informacji,
• wysoką jakość powiązań pomiędzy członkami klastra
nacechowaną przede wszystkim wzajemnym zaufaniem,
co kolei ma gwarantować skuteczne funkcjonowanie
mechanizmu dyfuzji wiedzy i informacji wewnątrz
struktury klastrowej,
• poziom kompetencji i jakość zasobów ludzkich w
strukturze klastra.
•
R. Moss, Kantor World Class, Simon & Schuster, New York, 1995.
Potrzeby w zakresie rozwoju
klastrów
Kluczowe czynniki rozwoju klastrów wg. Ch. Ketels oraz M.
Porter [1]:
• dostępność zasobów (np. infrastruktura umiejętności),
• popyt wewnętrzny (wymagania lokalnych odbiorców),
• ogólny poziom przedsiębiorczości oraz jakości regulacji
dla stymulowania przedsiębiorczości (opodatkowanie,
lokalne strategie konkurencji firm, prawo konkurencji),
• inne wspomagające przemysły i dostawcy oraz odbiorcy
(tzw. zasięg i głębokość klastra).
[1] M. Porter, Cluster and the New Economics of Competition, Harvard Business review, Nov.-Dec.,
p. 77-90. Ch. Ketels, The Development of the cluster concept – present experience and further
developments, Harvard Business School, paper presented at NRW conference on cluster on
Duisburg, Germany 2003.
Potrzeby w zakresie rozwoju
klastrów
Dla wsparcia rozwoju klastrów potrzebne są inwestycje w[1]:
• kapitał ludzki,
• infrastrukturę
• badania i rozwój.
Dla rozwoju klastrów ważne są takie obszary jak[2]:
• edukacja,
• innowacje
• współpraca ze sferą badawczo-rozwojową,
• infrastruktura naukowa,
• internacjonalizacja.
[1] Maciej Dzierżanowski,, Klastry jako narzędzie polityki, [w:] Wspieranie rozwoju klastrów w
Polsce i zagranicą – doświadczenia i wyzwania Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
Gdańsk 2008, s. 11.
[2] S. Szultka, Polityka wspierania klastrów w Polsce – doświadczenia, ocena i wnioski na
przyszłość, , [w:] Wspieranie rozwoju klastrów w Polsce i zagranicą – doświadczenia i
wyzwania Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Gdańsk 2008, s. 11.
Potrzeby w zakresie rozwoju
klastrów
Elementy potrzebne do rozwoju klastrów [1]:
•
•
•
•
•
•
poprawa otoczenia biznesowego (m.in. uwzględnienie potrzeb
i oczekiwań wspomaganych struktur klastrowych),
dostarczanie informacji i danych o prognozach gospodarczych
w celu identyfikacji szans i zagrożeń rozwojowych i rezultacie
umożliwienia prowadzenia działań „wyprzedzających”,
stały rozwój infrastruktury i oferty edukacyjnej oraz
szkoleniowej,
wdrażanie skutecznych metod sieciowania firm,
finansowanie otoczenia około biznesowego, w tym tworzenie
struktur wsparcia wspomagających tworzenie nowych firm,
tzw. community building process – czyli proces tworzenia
lepszej jakości relacji lokalnych (m.in. budowanie wzajemnego
zaufania).
[1] E. Wojnicka, Analizy – wspieranie gron przedsiębiorczości na Podkarpaciu, Instytut
Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Rzeszowie, WarszawaRzeszów 2006 r., s. 14.
Kierunki działań w zakresie
polityki klastrowej w Polsce
Analiza otocznia klastra i
analiza samego klastra
co oferuje dla klastra?
czego potrzebuje klaster?
Sposób i skala wsparcia
Kierunki działań w zakresie
polityki klastrowej w Polsce
Bloki działań zgodnie z etapem rozwoju klastra
i poziomem wsparcia :
1.
Zaufanie – region
2.
Współpraca – region
3.
Edukacja – region
4.
Innowacyjność – kraj, region
5.
Internacjonalizacja – kraj, region
Kierunki działań w zakresie
polityki klastrowej w Polsce
Polityka szczebla krajowego – rządowa
= Polityka rozwoju w oparciu o klastry
- realizacja celów makroekonomiczny
- ramy horyzontalne dla wsparcia klastrów
CEL: wzrost poziomu konkurencyjności gospodarki
Polityka szczebla regionalnego– samorządowa:
= Polityka klastrowa
- realizacja celów mezoekonomicznych
- faktyczna realizacja polityki klastrowej - pragmatyzm
CEL: wzrost konkurencyjności klastrów
Krajowa polityka
rozwoju w oparciu o klastry
Uwzględniające koncepcje klastrów
narodowe polityki :
• Sektorowa
• Wsparcia MSP
• Innowacyjna
• Promocji inwestycji
• Internacjonalizacji
• Regionalna
Regionalna polityka
rozwoju klastrów [1]
7. Alokacja zasobów
i inwestycji
6. Marketing
regionu
1. BADANIA
Poznanie
i benchmarking
regionu
5.Innowacyjność
2. Działania
na rzecz
zaangażowania
3. Dostarczanie
usług
4. Wyspecjalizowane
zasoby pracy
[1] Por. S. A. Rosenfeld,Creating Smart Systems. A guide to cluster strategies in less favoured
Regions, European Union-Regional Innovation Strategies,, Regional Technology Strategies
Carrboro, North Carolina, USA April 2002, s.15
1. Działania zmierzające do poznania
i benchmarkingu gospodarki regionu
.
• identyfikacja klastrów
• modelowanie i tworzenie mapy systemowych
relacji
• benchmarking w stosunku do konkurentów
2. Działania na rzecz zaangażowania
• rozpoznanie stowarzyszeń w obrębie
klastrów, lub gdy dotychczas nie powstały
ich tworzenie
• formalizacja kanałów komunikacyjnych
• sprzyjanie rozwojowi kooperacji pomiędzy
firmami
3. Działania na rzecz organizowania i
dostarczania usług
• organizowanie i rozprzestrzenianie
informacji w klastrach
• stworzenie one-stop cluster hubs/centers
instytucjonalnego ośrodka klastra
• stworzenie zespołu przedstawicieli różnych
organizacji działających w klastrze
• stworzenie w strukturach władz
wydziałów/departamentów zajmujących się
klastrem
• ułatwianie relacji z podmiotami
zewnętrznymi dla uczestników klastra
4. Działania na rzecz kształtowania
wyspecjalizowanych zasobów pracy
• przygotowywanie kadr do wymogów
zatrudnienia
• wykorzystywanie klastra jako kontekstu
kształcenia kadr
• założenie centrum edukacyjnego na
potrzeby klastra
• kształtowanie partnerstwa pomiędzy
instytucjami edukacyjnymi a klastrem
• wspieranie regionalnych porozumień firm
na rzecz podnoszenia kwalifikacji kadry
• tworzenie ponad regionalnych porozumień
instytucji edukacyjnych
5. Działania stymulujące
innowacyjność i przedsiębiorczość
• inwestowanie w innowacje i powstawanie
nowych
• wspieranie opartych na klastrze
inkubatorów przedsiębiorczości
• zachęcanie do tworzenia sieci wspierania
przedsiębiorczości i uczenia się
• wspieranie sieci innowacyjnych
• stworzenie opartego na klastrze centrum
technologicznego
6. Działania na rzecz marketingu
regionu i tworzenie zachęt
do inwestowania
• promocja klastra
• tworzenie sieci eksportowych
• wsparcie wykorzystania regionu jako
wyróżniającej marki produktów klastra
7. Działania na rzecz alokacji
zasobów i inwestycji
• stosować zachęty dostępne raczej nie dla
pojedynczych firm lecz raczej dla grup firm
• Inwestowanie w działalność B+R klastrów
• kształtowanie korzystnych warunków
lokalizacyjnych
Rekomendacje
1)
Zapewnienie wykorzystania polityki rozwoju
opartej na klastrach w oparciu o modyfikacje i
koordynacje narodowych polityk rozwoju
(sektorowej, wsparcia MSP, inwestycyjnej.
Internacjonalizacji, innowacyjnej, regionalnej) w
kierunku wykorzystania potencjału rozwijających
się klastrów
2)
Stworzenie 16 regionalnych polityk rozwoju
klastrów