Transcript YONT171 Bilgi Teknolojilerine Giriş I

BILGI TEK. VE BILGIS. KUL.
Bilgi Teknolojilerine Giriş
ANAHTAR KAVRAMLAR











Bilgi
Fikir
Malumat
Enformasyon
Bilgi Teknolojisi
Bilgi İşlem
Bilgi Toplumu
Avcı-Toplayıcı Toplum
Tarım Toplumu
Sanayi Toplumu
Veri
GİRİŞ





Bu ünitede, çağımıza adını veren “bilgi” teriminin çeşitli
anlamlarından yola çıkarak, bilgiyi nasıl işlediğimizi özetleyeceğiz.
Bilgiyi işlemekte kullandığımız teknolojilerin olağanüstü bir hızla
gelişmesinin hayatımızı neden ve nasıl değiştirdiğini de kısaca
inceleyeceğiz.
“Bilgi toplumu”, “bilgi çağı”, “bilgi teknolojileri” gibi kavramları
son yıllarda daha fazla duyar ve kullanır olduk.
Birçok düşünür, insanlık tarihinin en büyük dönüşümünü yaşamakta
olduğumuzu iddia ediyor.
İçinde yaşadığımız dönüşümü kavramak ve geleceğe hazırlanmak
için ihtiyaç duyacağımız en önemli kavramın ise “bilgi” olduğu öne
sürülüyor.
TEMEL KAVRAMLAR

Türkçede bazı durumlarda, bilgi kelimesinin yerine
kullanılabilecek kelimeler vardır.



Fikir: Örneğin demokrasinin nasıl bir şey olduğunu, gelecek
yıllarda hangi mesleklerin gözde meslekler olacağını
biliyorsak, bu konular hakkında fikrimiz var demektir.
İlim: Türkçede bir şeyin nasıl yapılacağının bilgisini
öğrenmek, sindirmek anlamında “ilmini kapmak” yada
“ilmini yapmak” gibi deyimler kullanırız.
Malumat: Diğer taraftan, Türkiye’de seçmen nüfusu,
üniversiteden mezuniyet not ortalamamız, hepsi birer
malumattır. Son yıllarda İngilizce information kelimesi
enformasyon olarak Türkçeleştirilmiştir. Enformasyon
kelimesinin tam karşılığı malumattır.
TEMEL KAVRAMLAR



Fikir, ilim, malumat gibi farklı kelimelerle
karşılanabilecek kavramların hepsine gündelik
dilde bilgi diyoruz.
Ancak ders boyunca, aksi belirtilmedikçe, bilgi
derken, sadece malumatı yada enformasyonu
kastedeceğiz.
Bilgi, bir şeyin ya da bir olayın belirli bir
özelliğini tanımlar.
TEMEL KAVRAMLAR

Bilginin karar verme sürecinde ki rolü nedir?
 Günümüzde bilginin önemi gün geçtikçe artmaktadır.
 Çünkü bilgi, doğru karar vermek için gereklidir.
 Verdiğiniz her karar çeşitli bilgilere sahip olmayı
gerektirir.
 Daha iyi bilgiye sahip olanlar daha doğru, daha
güvenilir kararlar verebilirler ve dolayısıyla daha
başarılı olurlar.
 Dolayısıyla bilgiyi tarif ederken kullanılabilecek en
önemli ölçüt, onun karar verme sürecindeki rolüdür.
TEMEL KAVRAMLAR


Bazı kararlar verilirken, diğerlerinden çok fazla bilgiye ihtiyaç
duyarız.
Diğer taraftan bazı durumlarda bilgi gerekmediğini de
düşünebiliriz.

Örneğin sabah evden çıktıktan sonra, gitmek
istediğimiz yere hangi yoldan ve hangi araçla
gideceğimize karar verirken bilgiye ihtiyaç
duymadığımızı düşünebiliriz.

Ama bu kadar basit bir kararda bile bir çok bilgi işleriz.
– Hangi dolmuş veya otobüsün hangi yolu izleyerek
gideceğini biliriz ve kararımız bu bilgiye bağlıdır.
TEMEL KAVRAMLAR
 Hiçbir
bilgiye
ihtiyaç
duymadan
karar
verebileceğiniz bir karar olabilir mi?
Dikkat ederseniz, aslında bütün kararların,
seçenekler içinden bir tanesini seçmek olduğunu
görebilirsiniz.
Öyleyse, karar vermek için, önce çeşitli
seçeneklerimizin neler olduğunu bilmemiz
gerekir.
Bu yüzden, her karar bilgi gerektirir.
Bilgi ihtiyacı olmayan hiçbir karar yoktur.
TEMEL KAVRAMLAR

Daha doğru karar vermek ile bilgi arasında nasıl bir ilişki olabilir?
 Daha doğru karar vermek için ilk önce seçeneklerin ortaya
konması gerekir.
 Seçenekler belirlendikten sonra her seçenekle ilgili
değerlendirme yapılır.
 Yani her seçeneğin güçlü ve zayıf yönleri belirlenmeye
çalışılır.
 Tüm bu seçeneklerle ile ilgili veriler karşılaştırılarak eksiksiz
bilgiye ulaşılmaya çalışılır.
 Eldeki bilgiler ışığında karar verilir.
 Sonuç olarak, eksiksiz bilgi bizim doğru karar vermemizi sağlar.
 Ama doğru kararların her zaman istediğimiz sonuçları
vermesini bekleyemeyiz.
TEMEL KAVRAMLAR

Günümüzde
bilginin
öneminin
artmasının
nedenlerinden biri, eskisi ile kıyaslanamayacak kadar
büyük
miktardaki
bilgileri
işleyebilecek
araçlarımızın olmasıdır.
 Eğer elimizin altında yeterli araçlar olmasaydı,
bugün çözebildiğimiz bir çok karar problemini
çözemeyecektik.
 Bu durumda da sezgilerimizle ya da varsayımlarla
karar vermek zorunda kalacaktık.
TEMEL KAVRAMLAR

Bilgi işlemekte iki tür araç kullanılır.


1. Maddi cihazlar,
2. Kavramsal araçlar.
Maddi Cihazlar:
Elle tutulabilen gözle görülebilen
cihazlardır.
Örneğin, telefon, televizyon,
bilgisayar, radyo…vb.
Kavramsal Araçlar:
Gözle görülüp elle tutulamayan, maddi
cihazların kullanılmasını sağlayan
araçlardır. Örneğin, telefon için dil
örnek verilebilir. Eğer İngilizce
bilmiyorsanız karşınızdaki bir İngiliz’le
telefonda konuşamazsınız.
TEMEL KAVRAMLAR


Sonuç olarak, maddi cihazlar ve kavramsal araçlar bir
bütündür. Maddi cihazlar, kavramsal araçlar (örneğin
bilgisayarlar için programlar) olmadan bir işe yaramaz.
Bilgisayarın çalışması için kullanıcının komutlar vermesi
gerekir, verilen komutların bilgisayar tarafından
algılanması için de programlarına ihtiyaç duyulur.
Bilgi işlemekte kullanılan maddi cihazlarla kavramsal
araçların toplamına bilgi teknolojisi denir.
TEMEL KAVRAMLAR
 Bilgisayar 50 yılı biraz aşan tarihi boyunca devrimci
değişimler geçirdi.
 Bugün masamızın üzerine yerleştirebileceğimiz basit bir
kişisel
bilgisayarla,
eğer
uygun
bağlantıları
sağlamışsanız, bir yandan radyo ve televizyon
yayınlarını alabilir, bir yandan müzik dinleyebilir, film
seyredebilir, hatta kıtalararası telefon konuşmaları
yapabilir, mobil telefonlara mesaj yollayabilir, öte
yandan kendi kişisel işlerinizi gerçekleştirebilir, oyun
oynayabilir ve İnternet üzerinden hiç karşılaşmadığınız
kişilerle dostluklar kurabilir, dünyanın belli başlı bilim
adamlarının araştırmalarına anında erişebilirsiniz.
Slayt 13
TEMEL KAVRAMLAR
 Bilgi işlem süreci:
 Bilgi işlem süreci herhangi bir atölyeyi çok andırır.
 Atölyedeki hammaddeler çeşitli tezgahlarda işlenir ve ürün
elde edilir.
 Ürünler, atölyedeki çeşitli tezgahlarda kesilir, bükülür,
delinir ve birleştirilir.
 Bütün bu işlemlerin hangi sırada ve nasıl yapılacağı, elde
edilmek istenilen ürünün sahip olunması istenilen
özelliklere bağlıdır.
 Bilgi işlem sürecinde de işlenen malzemeye veri, sürecin
sonunda elde edilen ürüne de bilgi denir.
Slayt 14
TEMEL KAVRAMLAR
 Bilgi işlem sürecinde de, tıpkı atölyede olduğu gibi,
çeşitli işlem adımları bulunmaktadır.
 Bu işlem başlıklarını 10 başlık altında toplayabiliriz.
 Bilgi işlem başlıkları:
1. Kaydetme
2. Sınama
3. Sınıflandırma
4. Özetleme
5. Sıralama
6. Hesaplama
7. Çoğaltma
8. Saklama
9. Erişim
10. İletme
Slayt 15
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
Slayt 16

1. Kaydetme:


Kaydetme işlemi, günümüzde bilgi işlem teknolojisinin en
önemli dar boğazlarından biridir.
 Verilerin bilgisayara aktarılması zaman alıcı ve zor bir iştir.
 Günümüzde, bazı özel durumlar için kullanışlı veri giriş
araçları geliştirilmiştir.
– Örneğin bir süpermarket kasasındaki
barkod
okuyucular birer veri giriş aracıdır ve satın aldığınız
malı süpermarketin bilgisayarına kaydeder.
Bir veri bilgisayara kaydedildikten sonra üzerinde işlem yapmak
genellikle çok kolaydır.
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 2. Sınama:
Veriler bilgisayar ortamında kaydedildikten sonra
verilerin doğruluğu sınanır.
Bilgisayarlar verilerin doğruluğunu sınamak için
çeşitli yöntemler izlerler.
 Örneğin süpermarket kasasındaki barkod okuyucu,
eğer paketin üzerindeki kod kırıştığı için ya da
başka bir nedenle yanlış bir kod okumuşsa, sistem
küçük bir alarm verir.
 Örneğin ayni soruda iki seçenek birden
işaretlemişseniz, optik okuyucular bu hatayı fark
eder ve cevapınız geçersiz sayılır.
Slayt 17
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 3. Sınıflandırma:
Veriler bilgisayar ortamına aktarıldıktan sonra,
kolayca gerçekleştirilebilecek bir iştir.
 Örneğin bir süpermarkette satın aldığınız mallar,
KDV oranlarına göre sınıflandırılabilir ve her
KDV kategorisi için ödeyeceğiniz vergi ayrıca
hesaplanabilir.
 Örneğin ÖSYM sınav sonuçlarının kazanan
öğrencilerin
puan
türlerine,
bölümlerine,
fakültelerine ve kaldıkları adres ve illere göre
düzenlenmesi.
Slayt 18
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 4. Özetleme:
 Özetleme ihtiyaca göre, çeşitli biçimlerde gerçekleşebilir.
 Örneğin, bir süpermarketin sattığı her mal, süpermarketin
stoklarının azalmasına yol açar.
 Süpermarket bu stokları yenilemek zorundadır, aksi
takdirde müşteriler talep ettikleri malları raflarda
bulamayabilirler.
 Bilgisayar, reyonlardaki eksilmeleri belirli aralıklarla toplar
ve depodan raflara taşınacak mallar hakkında rapor hazırlar.
 Böylelikle müşterilerin teker teker yaptıkları işlemler belirli
aralıklarla toplanır.
 Bilgisayar bu şekilde ayrı ayrı gerçekleştirilen çok sayıda
Slayt 19
işlemi tek satır halinde özetlemiş olur.
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 5. Sıralama:
Büyük miktardaki verileri ya da diğer bilgileri
sıralamak için bilgisayarlar yardımıyla çok
kolaydır.
 Örneğin, bir süpermarketteki binlerce ürüne ait
kayıtları mamul adına, alış tarihine yada
numarasına göre sıralamak….
 Örneğin, Yabancı memleketlerde yaşayan ve
oranın vatandaşı olmayan toplumları, etnik
kökeni, dini inançları, renkleri ve dillerine göre
sınıflandırması...
Slayt 20
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 6. Hesaplama:
 Hesaplama işlemleri de bilgisayarlar için oldukça
önemlidir.
 Bizim yüzlerce yılda ancak yapabileceğimiz hesapları
birkaç saniye içerisinde ve hatasız olarak yapabilirler.
 Örneğin bir süpermarkette bilgisayar, kasalardaki
barkod okuyuculardan gelen kodlar yardımıyla, stok
bilgilerinin her satılan mal için bir eksilterek stok
durumunu hesaplar.
 Bunun yanı sıra, bir kasada yapılan tüm alışverişlerin
parasal değerini toplar.
Slayt 21
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 7. Çoğaltma:
 Çoğaltma işlemi birçok alanda büyük önem taşımaktadır.
 Örneğin, süpermarketin bilgisayarı, bir yandan müşteri
için kasa fişi üretir.
 Kasa fişini müşterinin okuyup anlayabileceği ve
saklayabileceği bir biçimde üretmesi gereklidir.
 Öte yandan süpermarket çalışanları için, reyonlardaki
raflara yerleştirilecek olan malların miktarını içeren
raporlar hazırlar.
 Bu raporlar da müşteriye kasa fişi hazırlarken kullanılan
aynı veriler yardımıyla hazırlanır.
 Yani bir anlamda çoğaltma yapılmıştır.
Slayt 22
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 8. Saklama:
Saklama bilgi işlemin en temel adımlarından
biridir.
 Örneğin bir süpermarkette yapılan satış
miktarları ve tutarları çeşitli nedenlerle
saklanmak zorundadır.
Bilgisayar sistemlerinde verilerin ve bilgilerin
saklanması için çok çeşitli teknolojiler
geliştirilmiştir.
 İleriki ünitelerde bu teknolojileri detaylı bir
şekilde göreceksiniz.
Slayt 23
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 9. Erişim:
Bilgilere erişim son derece önemlidir.
 Örneğin, müşterilerin ilgisini çekerek daha çok mal
satmak isteyen bir süpermarket, satmakta olduğu
tüm ürünlerin fiyatlarının yer aldığı bir bülten
oluşturur.
 Bülten veya fiyat listeleri süpermarkete ait bir
internet sitesinde yayınlanarak müşterilere iletilir.
 Böylece müşterileri, süpermarkete ait fiyat listesine
ulaşarak fiyatlar hakkında bilgi alabilirler.
Slayt 24
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ ADIMLARI
 10. İletme:
İletim işi için de çok farklı teknolojiler
kullanılabilir.
 Örneğin süpermarkette barkod okuyucudan
bilgisayara ya da bilgisayardan kasaya giden
verilirler ve bilgiler, veri hatları aracılığıyla
iletilir.
 Kasadan hazırlanan fatura bilgileri ise müşteriye
kasa fişi ile iletilir.
 Bankalar müşterilerine gerekli yenilikleri veya
önemli duyuruları e-posta aracılığı ile iletirler.
Slayt 25
TEMEL KAVRAMLAR
Verinin bilgi haline dönüşebilmesi için, bilgi
işlem sürecinin adımlarının birkaçından
geçmesi yeterli olabilir.
BİLGİ:
Bilgi bir karar vermekte anlam
taşıyan, karar vericiye gerektiği
zamanda ve gereken biçimde
ulaştırılan ve doğru olan,
işlenmiş veridir.
Slayt 26
TEMEL KAVRAMLAR
 Bilgi işlem sürecinde dikkat edilmesi gereken iki önemli
nokta neler olabilir?
 Birincisi, her bilgi işlem sürecinde bütün işlem adımları
zorunlu değildir.
 Bazı
durumlarda
verilerin
kaydedilmesi,
sınıflandırılması ve iletilmesi yeterli olabilir.
 Bir başka durumda kaydedilen veri üzerinde
hesaplama yapılması ve bilginin gerekli kişiye
ulaştırılmasından başka işlem gerekmeyebilir.
 Önemli olan bilgi işlem sürecinin sonunda, istenilen
bilginin elde edilebilmesidir.
 İkincisi, bir bilgi işlem sürecinde her işlem adımında
farklı teknolojiler kullanılabilir.
Slayt 27
TEMEL KAVRAMLAR
 Bilgi işlem sürecinde bilgisayarlar, üç durumda
büyük avantaj sağlar:
 Birinci olarak, eğer çok miktarda veri işlenecekse,
bilgisayarların yardımı olmadan sonuç almak
olanaksız denecek kadar güçtür.
 İkinci olarak, eğer çok kısa süre içinde sonuca
ulaşmak gerekiyorsa, yine bilgisayarların zorunlu
olduğunu söyleyebiliriz.
 Son olarak da, çok yoğun ve karmaşık işlem gereken
durumlarda da, ancak bilgisayarlardan yararlanılarak
sonuç alınabilir.
Slayt 28
TEMEL KAVRAMLAR
 Bilgisayarların olmadığı dönemlerde de karar vermek
zorunda kalıyorduk.
 Vermek zorunda olduğumuz kararlar için bilgiye
ihtiyacımız vardı ve bu bilgileri yine verilerden
üretiyorduk.
 Verilerden bilgi üretmek için, daha önce bahsettiğimiz
işlem adımlarına başvuruyorduk.
 Söz konusu işlem adımları için kalem, kağıt, hesap
makinesi gibi cihazlardan yararlanıyorduk.
 Yani bilgisayarlardan önce de bir tür bilgi
teknolojimiz vardı.
Slayt 29
TEMEL KAVRAMLAR
 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ilk bilgisayarlar
yapıldı.
 İlk başlarda son derece hantal ve yetersiz olan
bilgisayarlar, çok kısa bir süre içinde olağanüstü
gelişme gösterdiler.
 1980’li yıllardan itibaren kişisel bilgisayarlar yayılmaya
başladı.
 Aynı süreç içinde bilgi toplumu kavramı da tartışılmaya
başladı.
 Bilgi toplumunda kuralları bilgiye sahip olan tayin
etmeye başladı.
Slayt 30
HANGİ TOPLUMUNDA YAŞIYORUZ?İNSANLIK TARİHİ
Avcı-toplayıcı- Avlanma
Tarım-Toprağın işlenmesi
 Sanayi- Fabrikaların çalışması
 Bilgi- Kişisel bilgisayar
Slayt 31
HANGİ TOPLUMUNDA YAŞIYORUZ?İNSANLIK TARİHİ
Slayt 32