Transcript Bolum 18 serdar

İKTİSAT FAKÜLTESİ
İKTİSAT BÖLÜMÜ
Para Teorisi ve Politikası
Doç.Dr.Murat Birdal
BÖLÜM:18
1
•Para Politikasının
İdaresi: Amaçlar ve
Hedefler
2
Para Politikasının Amaçları
1.Yüksek İstihdam
2.Ekonomik Büyüme
3.Fiyat İstikrarı
4.Faiz İstikrarı
5.Finansal Piyasa İstikrarı
6.Döviz Piyasası İstikrarı
Amaçlar çoğu zaman çatışır.
3
Yüksek İstihdam
Yüksek istihdam iki nedenle önemlidir:
1. İşsizlik arttığında yoksulluk, sosyal patlama, suç
artışı.
2. İşssizlik yüksek olduğunda sadece atıl işgücü değil
atıl kapasite de vardır, GSYİH daralır.
• İşsizlik ne kadar düşük olmalıdır? Friksiyonel işsizlik
(daha uygun iş arayışı) ve yapısal işsizlik (işçilerin
becerileri ile işin gereklilikleri arasındaki uyumsuzluk)
nedeniyle sıfır işsizlik hedefi gerçekçi değildir.
• Emek arzı emek talebine eşit olduğu noktada u > 0
olsa da tam istihdam vardır: Bu işsizlik düzeyi Doğal
İşsizlik Oranı olarak adlandırılır.
4
Ekonomik Büyüme
• Düşük u hedefi ile yakından ilişkili: Eğer u düşük ise
firmalar verimliği arttıracak sabit sermaye
yatırımlarına girişir, u yüksek ve atıl kapasite varsa
sabit sermaye yatırımlarından kaçınır.
• Politikalar firmaları daha fazla yatırıma ya da bireyleri
daha fazla tasarrufa (yatırımcıya kredi) yönlendirerek
büyümeyi hedefleyebilir.
• Arz yönlü iktisat: Vergi teşvikleri ile firmaların daha
fazla yatırıma bireylerin daha fazla tasarrufa
yönlendirilmesi.
5
Fiyat İstikrarı
• Fiyat istikrarı iktisat politikası amacı olarak
daha ön plana çıkmaktadır, çünkü:
1.Enflasyon belirsizlik yaratarak büyümeyi
olumsuz etkiler.
2.Enflasyon gelecek planlamasını zorlaştırır.
3.Enflasyon sosyal çatışmaları körükler.
4.Aşırı enflasyon, hiperenflasyon, Arjantin,
Brezilya, Rusya gibi ülkelerde görüldüğü gibi
yavaş ekonomik büyümeye neden olur.
6
Faiz İstikrarı
• Faiz oranlarındaki istikrarsızlık bireylerinfirmaların tüketim-yatırım kararlarını
güçleştirir.
• M.Bankaları yukarı doğru faiz hareketlerini
önlemeye çalışır, kurumun bağımsızlığını
tehdit edecek bir sosyal-politik ortam
oluşmaması için.
7
Finansal Piyasaların İstikrarı
• Finansal krizler finansal piyasaların fon fazlasına sahip
aktörlerden fon ihtiyacı bulunan aktörlere fonları
yönlendirmesini sekteye uğratabilir ve ekonomik
daralmaya neden olur.
• Bu yüzden finansal sistemin istikarı MB’nın başlıca
hedeflerindendir.
• Faiz oranındaki istikrarsızlıklar finansal şirketlerin kar
oranları ve piyasa değerlerini doğrudan etkileyerek
geleceklerine dair belirsizliği arttırır (gap-duration
analizi).
8
Döviz Piyasalarında İstikrar
• Bir ülkenin para biriminin yabancı paralar
karşısında değer kazanması ülke sanayinin
rekabet gücünü azaltırken, değer yitirmesi
enflasyonu körükler.
• Döviz kurunda istikrar uluslararası ticaret ile
uğraşan aktörlerin geleceğe dair planlama
yapmasını kolaylaştırır.
• Dış ticarete dayalı ekonomilerde kur istikrarı
daha büyük önem taşımaktadır.
9
Amaçlar Arasında Çatışma
• Birçok hedef birbiriyle tutarlıdır, örneğin:
• Yüksek istihdam ve ekonomik büyüme
• Faiz istikrarı ve finansal piyasaların istikrarı.
• Ne var ki, P istikrarı i istikrarı ve düşük u hedefi ile (kısa vade
de olsa ) çatışabilmektedir. Örneğin ekonomi genişlerken ve u
gerilerken, enf. ve i artışa geçebilir. Eğer MB i artışını önlemek
için genişlemeci para politikası uygularsa bu enf. artışına
neden olabilir. Diğer yandan, MB enf. artışını engellemek için
i’yi arttırırsa, kısa vadede işsizlik artabilir.
• Amaçlar arasındaki çatışma M.Bankalarını zor seçimlerle karşı
karşıya bırakabilir (Örn. Avrupa Merkez Bankası 2010: Borçlu
ülkelere yardım- Fiyat İstikrarı).
10
Merkez Bankası Stratejisi
Araçlar: APİ,
reeskont, zorunlu
rezerv oranı
İşleyici Hedefler: Rezerv
büyüklükleri (parasal taban
vs.) , faiz oranları) kısa
vadeli-gecelik)
Ara Hedefler:
Parasal
büyüklükler, faiz
oranları
Amaçlar:Yüksek
istihdam, fiyat
istikrarı, finansal
piyasa istikrarı....
Politikaların büyüme (istihdam) veya fiyat istikrarı gibi nihai hedefler üzerindeki
etkilerini bekleyip görmek yerine ara hedefler yoluyla politikanın doğru yolda
olup olmadığı izlenebilir.
11
Hedeflerin Kullanımı
• TCMB nominal GSYİH’da %5 büyüme amaçlıyor. Bu
büyüme oranının yakalanması için M2’de (ara hedef) %4
büyüme ve M2’deki bu genişlemenin elde edilmesi için
ise parasal tabanın MB (işleyici hedef) 3% büyümesi
gerektiği düşünülmektedir. Bu doğrultuda TCMB elindeki
araçlarla (APİ vs.) parasal tabanı 3% genişletmeyi
amaçlayacaktır.
• Politika uygulamaya konulduktan sonra TCMB bu
politikanın M2’yi nasıl etkilediğini gözlemlemeye başlar.
Eğer M2’deki genişleme hedeflenenin altındaysa açık
piyasa alımlarını hızlandırır, hedeflenenin üzerindeyse
açık piyasa alımlarını azaltmaya ya da satışa karar vererek
nihai büyüme hedefine ulaşmaya çalışır.
12
Hedeflerin Seçilmesi
• Örnekte seçilen ara hedef parasal büyüklükte
yüzde 4 artış idi. MB aynı amaca ulaşmak için
hazine bonolarının faiz oranını yüze 3
düşürmeyi de seçebilirdi.
• Merkez Bankası ara hedeflerin birini seçmek
durumundadır: parasal hedefleme ya da faiz
hedefi. Her ikisi bir arada kullanılamaz.
13
Para Arzı Hedefi
MB M d’nin M d* olmasını
beklerken M d üretim,
fiyat düzeyindeki
dalgalanmalar ya da
bireylerin nakit-tahvil
tutma tercihlerindeki
değişim nedeniyle M d'
ve M d'‘ aralığında
dalgalanmaktadır.
2.
Para arzı M*
olarak hedeflendiğinde,
Ms sabit i i' ve i''
aralığında dalgalanır.
14
Faiz Oranı Hedefi
M d M d' ve
M d'‘ aralığında
dalgalanmaktadır
2.
Faiz hedefi
i* olarak
belirlendiğinde
para arzı
ayarlanarak Ms M'
ve M'‘ aralığında
dalgalanır.
15
Hedeflerin Seçilmesi
•Parasal hedefleme durumunda faiz oranları
dalgalanırken, faiz hedeflemesi durumunda ise
para arzı ve parasal taban gibi rezerv büyüklükler
dalgalanır.
• MB bu iki alternatif ara hedeften birini seçmek
durumunda olduğuna göre seçimin hangi
kriterlere göre yapılacağı önemlidir.
16
Hedeflerin Seçimideki Kriterler
Ara Hedeflerin Seçimindeki Kriterler
1. Ölçülebilirlik: i Ms ’e oranla daha kolay ve hızlı ölçülebilir olsa
da GSYH’ya etki eden reel faiz oranlarını (gerçek borçlanma
maliyeti) ölçmek aynı derecede zordur.
2. Kontrol Edilebilirlik: M.B.
tahvil alım-satımı aracılığıyla tahvil
s
fiyatları ve i üzerinde M ’ e oranla daha fazla kontrole sahip olsa
da enflasyonist beklentiler dolayısıyla reel faizleri aynı etkinlikte
kontrol edemez.
3. Amacı Öngörülebilir Bir Şekilde Etkileyebilme:
Hangi ara hedefin daha etkin olduğu tartışmalıdır.
İşleyici Hedeflerin Seçimindeki Kriterler
Rezerv büyüklükleri ve gecelik (kısa vadeli) faiz oranları için 1. 2.
kriterler açısından
yukarıdaki durum geçerlidir. 3. kriter açısından
s
ara hedef M ise rezerv büyüklükler, faiz oranı ise gecelik faiz
oranı daha etkilidir.
17
Taylor Kuralı
FED’in hedef ior (fed funds rate) nasıl seçilmelidir?
Gecelik fed oranı = enflasyon + hedeflenen denge reel faiz oranı+
1/2 enf. farkı + 1/2 üretim farkı
Enflasyon ve üretim farkının Taylor kuralındaki varlığı varlığı
FED’in sadece  düşük tutmak kaygısı gütmediği ayrıca
konjonktür dalgalanmalarını da azaltmayı amaçladığını
göstermektedir.
Örn: Üretim fazlası varsa fed fon oranı yükselecek, üretim
açığı varsa gerileyecektir.Yine enflasyon arttığında fed fon
oranı yükselecek düştüğünde düşecektir.
FED’in Amacı:  kontrolü ve y istikrarı
18
Taylor Kuralı, NAIRU ve Phillips
Eğrisi
Taylor kuralındaki üretim farkı fed oranı ilişkisine dair
alternatif yorum: Üretim farkı gelecekteki ’un göstergesidir
(Phillips eğrisi). Üretim seviyesi farkı büyüdükçe faiz
oranlarını arttırmak fiyat istikrarı açısından önemlidir.
Potansiyel üretim seviyesi doğal işsizlik oranının
fonksiyonudur.
u > NAIRU, ve GSYH < potansiyel GSYH, o zaman  
u < NAIRU, ve GDP > potansiyel GSYH,  
1995 öncesinde, NAIRU’nun 8% dolayında varsayılmaktaydı
ama 1990’ların sonundaki u düşüşüne karşın  artışı
yaşanmaması Phillips eğrisini tartışılır hale getirmiştir.
19
Taylor Kuralına Örnek
• Hedeflenen reel gecelik faiz oranı 2%,
• * = 2% ve  = 3%, pozitif enf. farkı  - * = 1%
(= 3% - 2%).
• Üretim farkı 1%.
– Bu durumda Taylor kuralı gereğince gecelik faizler
aşağıdaki gibi olmalıdır:
– ior = 3% + 2% + ½ (1% enflasyon farkı) +1/2 (1%
üretim farkı) = 6%.
20
Taylor Kuralı ve Gecelik Faiz Oranı
21