Transcript SİSTEMİK AİLE TERAPİSİ (TOMM, 1984)

SİSTEMİK AİLE TERAPİSİ (TOMM, 1984)

Tarihçe:
 Milanı ekibi: Mara Selvini Palazzoli, Luigi Boscolo, Gianfranco Cecchin,
Giuliana Prata
 I. Dönem (1967): palazzoli ve Boscolo, anorektik ve psikotik hastaların
aileleri ile psikoanalitik yönelim ağırlıklı olarak çalışmışlar.
 II. Dönem (1971) Milano ekibini oluşturarak Palo Alto modeline
yönelmişler. Homeostaza eğilimli sistemde patolojik paradoksal
yineleyici örüntüler aramışlar. Kontrparadoksal girişimler kullanmışlar.
 III. Dönem (1972): Bateson etkili. Sistemlerin evrimleştiği görüşü. Aile
kendi gerçeğini hatalı bir “haritaya” bakarak yanlış algılamaktadır.
Anlam ve eylem düzeyleri ayrıştırılmalıdır. Bağlam önemlidir.
• Yeni bir çerçeve sunma (reframing) ve ritüel ev ödevi teknikleri. Ailenin
yeni örüntüler oluşturması için “enzim” gibi rol oynamak.
• İkinci düzey sibernetik ve varsayım oluşturma-döngüsellik-yansızlık.
 IV. Dönem (1980): Grup ikiye ayrılıyor.
 Palazzoli ve Prata: “Değişmez” ya da “evrensel”
ödev: Ana baba birlikteliğinin ve mahremiyetinin
desteklenmesi ile, sürekli değişen bir sistemde
sağlam bir dayanak noktası oluşturma
 Boscolo ve Cecchin: Eğitime ağırlık vermişler.
Daha esnek ve çeşitli teknikler kullanmışlar. Farklı
varsayımların aynı derecede geçerli olabileceğini
göstermişler.
 Sayıltılar ve Kuram
 Örüntü
ve
bilgisayar
sistemleri
çerçevesini
kullanıyorlar. Bateson’ın sistem fikrini benimsiyorlar.
 Refleksif yaklaşım: Klinik durumların kavramsal
karşılıklarını ve kuramlarında davranışsal örneklerini
bulmaya çalışıyorlar.
 Zihin toplumsaldır.
 Ruhsal sorunlar aslında sosyal etkileşimdeki
sorunlardır.
 Belirti bir niteliği taşıyan birey ile, o bireyin o niteliği
taşıdığına inanan diğer bireyler arasında bir etkileşim
örüntüsü vardır.
 Varsayımsal kişiler arası örüntüleri tedavi etmek,
varsayımsal intrapisişik örüntülerle uğraşmaktan
daha etkin bir yoldur.









Döngüsel epistemoloji
Epistemoloji: dünyaya nasıl baktığımızı, düşünme,
davranma ve varolma biçimimizi belirler.
Döngüsel epistemoloji terapistin neden-sonuç
ilişkileri yerine sistemin parçaları arasındaki
yineleyici etkileşimlere odaklanmasını ve bütüncül
örüntülere ilişkin varsayımlar oluşturmasını sağlar.
Bireylerin suçlanmasını engeller
Aile bireylerinin içine hapsoldukları döngüleri
vurgular.
Terapisti yalnız kılar ve özgürleştirir
Aileyi farklı seçenekler denemeye teşvik eder.
Doğrusal düşünce reddedilmez, tanımlanır
Terapist ise incelediği döngüler arasında yine
döngüsel bir ilişki vardır. İkinci düzey sibernetik







Fark ve Dil
Kişiye atfedilen nitelikler görelidir. Başka kişilerin farklı
nitelikleriyle karşılaştırma anlamına gelir. İlişki ve döngü
barındırır.
“Doğrusal ya da döngüsel yaklaşımı sağlayan dildir” diye
düşünerek ilişkiyi vurgulamak için “olmak” yerine
“göstermek / sergilemek” terimini yeğlemişler.
Evrimleşme
Önceleri sabit ve homeostatik olarak kavramlaştırdıkları
sistemlerin aslında durmaksızın değişen ve evrimleşen
nitelikte olduğunu düşünmüşler.
Terapistin tavrı yönlendirici değil kolaylaştırıcıdır. Yalnızca
saplanılan yerden çıkmalarına yardım eder; nereye
gideceklerini söylemez.
Deneme yanılma yoluyla işe yarayan davranışlar
örüntüye dönüşür. Harita > saplanma>semptom
Terapötik Değişim
*Varolan değişim örüntelerinin anlam (doğrudan) ya da
(eylem) dolaylı düzeyinde değişmesidir.
yeni çerçeve sunma (regraming)= anlam düzeyinde değiyim
Ritüel ev ödevi verme = Eylem düzeyinde girişim
Farkların araştırılması ve aile bireylerinin inançları ile
davranışlarının arasında bağlantılar kurulması örtülü bilgiyi
açığa çıkartır. Yeni bağlantılar =yeni bilgi
Ailenin inanç sisteminde (haritalarında) değişim sağlanmaya
çalışılır.
Paradoksal fikirler varolan haritaların gözden geçirilmesini
sağlar
Ritüellerin ev ödevi olarak verilmesi, çifte çıkmaz yaratan ilişki
örüntülerine zaman faktörünü katar. Davranışların aynı anda
değil sıra ile gerçekleşmesini sağlar.
Paradoksal girişimler ise çifte çıkmaz yaratarak etkili olur.
Zaman faktörünü saf dışı bırakır.








Uygulama
Randevuyu terapist verir. Arayanın randevu istemem
nedenini nasıl sunduğuna, ses tonuna, sözcük seçimine
dikkat eder. Varsayımlar oluşturur.
Yanlızlığını korur
Kısa görüşür
Sevk eden bir başka profesyonelse, yalnızca temel bilgiyi
alır.
Başlangıçta bir aylık aralıklarla en çok 10 oturum
yaparlarken, zamanla daha esnek uygulamalara
yönelmişlerdir.
Aile bireylerinden biriyle gizli koalisyon yapmamak ve
terapotik inisiyatifi bozmamak için oturum aralarında acil
durumlar dışında aileyle görüşmemişler.
İyileşme sağlanamadığında








sistem genişletilir. Geniş aile, arkadaş,
komşu ya da başka bir profesyonel
görüşmeye katılabilir.
Terapi ekibi genişletilir. Terapist – aile
ilişkisi
gözden
geçirilir.
Terapistin
değişim beklentisi, etkinlik düzeyi ve
yönlendiriciliği ele alınır.





-Terapi Oturumunun Aşamaları
-1. Oturum Öncesi (5-20’)
-2.Görüşme (50-90’)
-3.Oturum Arası (15-40’)
-4.Girişim (5-15’)
-5.Oturum Sonrası (5-15’)
• Oturum Öncesi
Varsayımlar oluşturma
Aile nasıl sevk edilmiş? Aile bireylerinden hangisi aramış?
Telefondaki hava nasılmış? Başvuru nedeni nedir? Durumu
nasıl anlatmışlar? Ne tür açık ve örtülü beklentileri olabilir?
Sorulabilecek sorulara karar verme
Bir önceki oturumun gözden ve iki oturum arasında olup bitenler
Terapide ailenin genel gelişimi
Görüşme
Hemen tümüyle soru sorma (Sokratik yöntem).
Sorular başlangıçta genel ve açık-uçlu
Giderek daha özgül ve derine inen sorular
Her bir aile bireyine yöneltilir ve yanıt süreleri kısa tutulur.
Aile bireyleri arasındaki etkileşim gözlemlenir ancak terapist
tarafından başlatılmaz.
Direktif bir girişimde bulunmaz, görüş bildirmez
Girişim yalnızca sorular aracılığıyla yapılır. Sorular bilgi ya da
farkları vurgulama amacına hizmet eder.
Değişimin görüşmeler sırasında gerçekleşmesi beklenir
İkinci dönemlerinde bir erkek bir kadın ko-terapistler olarak
görüşmelere girmişler amaç iyi bir model oluşturmak
Zamanla terapotik olanın sorular ve altta yatan varsayımlar
olduğunu fartekmişler. Aileyi eğitmeye çalışmanın hata olduğuna
karar vermişler. Tek terapiste dönmüşler gözlemcilerin oturum
sırasında önerilerde bulunmasına izin vermişler.











Oturum Arası
Sistemik bir varsayım oluşturma
Girişime karar verme
 Girişim
Sistemik bir görüş bildirme
Ailenin inançlarına yeni bir bakış açısı sunma
Ayrıntılı bir ritüel önerme
Terapotik çaresizliği bildirme
Bir analoji sahneye koyma
Ailenin ikilemini açıklama (ilk görüşmelerde)
Kısa ve biraz şaşırtıcıdır.
Görüşme bir anda bitirilir.











Oturum Sonrası
Aile bireylerinin girişim amacıyla söylenenlere tepkileri
tartışılır.
Sistemik varsayımın geçerliği tartışılır. Gerekirse yeni
varsayımlar oluşturulur.
Ailenin girişime evdeki yanıtları tahmin edilmeye çalışılır
Girişim aşamasının içerik ve sunum açısından eleştirisi
yapılır
Görüşmenin özeti yazılır
Milan yaklaşımında döngüsel epistemolojiyi merkez alan
düşünce örüntüsü ve terapistin etkinliği çok önemlidir
Sistemik düşünceyi öğrenmiş olan ve kendisi girişimler
yaratabilen terapistler tek başlarına da çalışabilirler.
Yine de düzenli süpervizyon almaları ya da en azından
sorun olguları meslektaşları ile tartışabilmeleri gerekir.
Terapi ekibinin 3-5 kişiden oluşması idealdir.










Görüşme ilkeleri – I: varsayım oluşturma
Ailenin sunduğu soruna farklı açıklamalar haritalar
getirmektir.
Terapist varsayımın doğruluğunu sorular sınayan sorar
Varsayımlar görüşmeyi düzenler
Sistemik terapistin varsayımları döngüseldir
Amaç ailenin tümünü kapsayan en doğru değil, en
yararlı açıklamayı sunmaktır.
 Varsayım Kaynakları
Davranış
gözlemleri
(davranışların
sözel
betimlemelirinden daha önemlidir)
Ekibin daha önce gördüğü ve benzerlikler taşıyan aileler
Kuram (lar)
O dönemde ekibin gündeminde olan bilgi kavramlar










Varsayım
Ailenin kendi varsayımlarından farklı olmalı ancak çok farklı
da olmamalıdır
Önce ailenin varsayımları öğrenilir. Bunlar genellikle
doğrusaldır. Bir aile bireyi varsayımlarını anlattığında diğer
aile bireylerine katılıp katılmadıkları sorulur.
Terapist kendi varsayımını doğrudan sormaz. Doğrulayıcı
kanıtları barındıran verileri ortaya çıkaracak sorular sorar.
Terapist bu varsayıma çok sıkı (inanç derecesinde) sarılırsa
sistemik bakışını yitirir.
 Döngüsellik
Terapistin soruları “bilgi” açığa çıkarır. Bilgi farklardadır.
Davranışın anlamı bağlamına göre değişir.
Fark soruları
Varsayımsal sorular
Davranışın etkisi soruları
Triyadik sorular










Fark
Zihinsel süreçleri anlamak için farkları anlamak
gerekir. Fark yaratan farkları ayırabilmek önemlidir
Fark zihnin parçaları arasındaki etkileşimi tetikler
İki şey arasında fark varsa ilişkide vardır. Bir şey
diğerinden farklıysa, diğeri de o şeyden farklıdır. Bu
nedenle bu ilişki döngüseldir.
Uzmansal: Kişiler, ilişkiler, fikirler, algılamar, inançlar.
Geçmişte bugün ve gelecekte.
Zamansal: Geçmiş-geçmiş, geçmiş-bugün, bugüngelecek, gelecek- gelecek.
Geleceği ilgilendiren sorunlara varsayımsal sorular
denir.
Sınıflama soruları









Davranışın Etkisi
 Bir aile bireyinin davranışının bir diğerinin davranışını
nasıl etkilediğine ilişkin sorulardır.
 Ardışık davranışları ve davranışın uzam ve zaman
bağlamını anlamaya yarar
 Yineleyen bir davranışın sistemik anlamını anlamak
için niyetten çok sonuca bakmak gerekir
 Davranış dizisini tam döngüsünü anlamak için
davranışın hangi özelliğinin etkili olduğunu ve
zamansal bağlantıları bulmak gerekir. Etki ve tepki
arasında çok zaman geçebilir.
Triyadik sorular
İki kişi arasındaki ilişkinin üçüncü kişiye sorulmasıdır.
Kişi sayısı artırılabilir.
Üçgenlerdeki örüntüleri anlamaya yarar. Bu konuların
konuşulması sırasında ortaya çıkan analojik veriler,
konunun önemini gösterir.
Her zaman döngüseldir. Bu döngüsellik aile için
genellikle yeni bilgidir.
Aile
bireylerinin
kendi
sistemik
süreçlerini
gözlemlemelerini sağlar
Soruyu yanıtlayan kişi gözlemci konumunda farklı bir
bakış açısı sunacaktır
En tarafsız gözlemci olabilecek üçüncü kişiyi seçmek
önemlidir
Soruylu yanıtlayan kişi ilişkinin kendisi üzerindeki
etkisini anlama şansı bulur








Sorular
Zihin okuma soruları
Orada olmayan kişinin yerine konuşma soruları
Çok fazla sorunun ard arda sorulması kafa
karıştırır
Neyin sorulacağına karar vermek için varsayım
çerçevesinde kalmak en iyisidir
Soruların mekanik değil doğal biçimde ve yeri
geldikçe sorulması önemlidir.






Yansızlık
 Aileye karşı saygılı, kabil edici ve öğrenmeye açık bir tutum
benimsemektedir.
 Terapist sistemin nasıl çalıştığını merak eder
 Ailenin doğal evrimi gereği o noktaya geldiğine ve kendini
açıkladığına inanır
 Ailenin bireyi olmaktan kaçınır ve daha üst bir konumda
kalmaya çalışır.
 Bireylere karşı
 Bireyler arasındaki ilişkilere karşı
 Düşünceler, inançlar, değerler ve hedeflere karşı
 Değişme ve terapinin sonucuna karşı (amaç ailenin değişim
becerisinde değişim sağlamaktır)
 Aile oturum sonunda şu soruları yanıtlayamamalıdır:
 Terapist kimden yana?
 Neyin doğru olduğunu düşünüyor?
 Neyi değiştirmemizi istiyor?

Girişimler
Doğrudan önerilerde bulunulmaz
Ailenin özerkliğini ve özgürlüğünü kullanmasını sağlamak
amaçtır
Görüşme sırasında sorulan döngüsel sorular ve terapistin
yansızlığı terapötiktir
Sistemik bir çerçeve sunma ve retüel ödev verme

Sistemik Çerçeve
Oturum sonunda terapist ekibin sistemik görüşünü özetler
İçerik ailenin inançlarından farklıdır
Tüm aile bireylerini kapsaması en iyisidir
Ailenin sorun olarak betimlediği davranışlara yansız ya da
olumlu yaklaşılır
Başvuru nedenine olumlu bir anlam yüklenir
Davranışlar ve sonuçları arasında mantıklı bağların olması çok
önemlidir
İçerikte yalnızca ailenin verdiği bilgiye dayanan yorumlar yer alır
Olumsuz anlam yüklemekten kesinlikle kaçınılır.













Olumlu Anlamlandırma
Daha çekici ve kabul edilir niteliktedir
Olumsuz değerlendirmelerin aksini sunmak, ailedeki
kısıtlamaları kaldırır ve özgürleştirir.
Denetim
dışı
imiş
gibi
sunulan
davranışın
sorumluluğunun alınmasını sağlar
Şimdilik değiştirmemeleri önerisi seçim şansı sağlar
 Ritüel
Ekibin aile içi hazırladığı ödev terapist tarafından
anlatılır
Bir deney ya da sembolik bir tören gibi önerilir.
Yapılması için ısrar edilmez
Uygulayamamaları, sisteme ilişkin bilgi sağlar
Uygulayabilmeleri, inançları ve kurallarını gözden









geçirmelerini sağlar.