Transcript Kimya laboratuarlarinda guvenlik ve saglik

KİMYA ARAŞTIRMA
LABORATUVARLARINDA
SAĞLIK VE GÜVENLİK
Hasan Seçen
Atatürk Üniversitesi
Fen Fakültesi,
Kimya Bölümü
Erzurum/TURKİYE
[email protected]
1
İÇERİK
1
Laboratuvar Kazaları
2
Sistematik Laboratuvar Protokolü
3
Kişisel Dikkat
4
Ortak Duyarlılık
5
Yasal Sorumluluklar
2
Ohio State Üniversitesi’nde yangın ve patlama
(ABD, 2005)
8 nisan Cuma akşamı Ohio State
Üniversitesi’nde Prof. Robert S.
Coleman’ın laboratuvarında kimya
öğrencileri için günlük işlerin bitirildiği
sıradan bir gündü.
Bazı öğrenciler tezgah başında idi ;
diğerleri sipariş edilen hekzan’ı
depodaki çözücü dolabına
yerleştirmeye çalışıyorlardı.
O esnada bir kıvılcım patlamaya
neden oldu ve laboratuvardaki
öğrenciler ancak hayatlarını
kurtarabildiler.
Laboratuvardaki her şey
tamamiyle yok oldu ;
araştırmaları içeren her şey,
laboratuvar notları ,
Coleman ve öğrencilerinin
diğer çalışmaları da bu
arada yok oldu.
3
Deney tüpü patladı, bir öğrenci gözünü
kaybetti (Türkiye, 2008).
Öğrenciler sınav için laboratuvara
girdi. Sınav başladıktan sadece beş
dakika sonra bir deney tüpü patladı.
Patlamada oluşan cam parçacıkları bir
kız öğrencinin sağ gözüne saplandı.
Ameliyat olmasına rağmen kız öğrenci
sağ gözündeki görme yeteneğini
kaybetti.
Tüp patlamasının nedeni
laboratuvarda önceki günden kalan
deney tüpünün içindeki kalıntının
temizlenmemesiydi.
4
Vermont’da laboratuvar çalışanı yalnız
çalışırken az daha ölüyordu (ABD, 2007)
Vermont üniversitesinde tecrübeli
bir araştırmacı laboratuvarda
yalnız çalışırken az daha
ölüyordu.
Araştırmacı, 250 ml ‘den daha az
metanol ve biraz eter ile
çalışıyordu.
Bu çözücüleri daha önce yüzlerce
kez kullanmıştı.
Fakat distilasyon şişesi patladı.
Patlama nedeni, muhtemelen,
eter içinde havayla oluşan küçük
bir miktar peroksitti.
5
Yanan kimyacı hayatını kaybetti
(Türkiye, 2007)
Kaza kozmetik fabrikasında
meydana geldi.
İş makinesinde oluşan küçük
bir kıvılcım solventi tutuşturdu.
Yanan solvent, kimyacının
yüzüne sıçradı.
Yüzü tamamen yanan kimyacı,
ne yazık ki kurtarılamadı.
6
Asetil klorür şişesi kırıldı , bütün sınıflar
boşaltıldı (Türkiye, 2007)
Görevliler kimya bölümünde bazı
kimyasalları taşıyorlardı.
Bazı şişeler karton kutulardaydı.
Kimya bölümünün girişinde, kutunun altı
açıldı; asetil klorür şişesi yere düştü ve
kırıldı.
İşçiler hemen suyla kimyasalı kontrol
altına almak istedi.
Fakat hidroliz reaksiyonu meydana geldi.
HCl ve AcCl gazları binanın her tarafına
yayıldı.
O gün için tüm dersler iptal edildi.
7
Kimya araştırma laboratuvarlarında sağlık ve
güvenlik için önemli kurallar
Sistematik laboratuvar
protokolü ve mevzuatı.
Kişisel dikkat.
Laboratuvar çalışanları
arasında dayanışma.
8
Sistematik laboratuvar protokolü:
Depolama
Kimyasallar dayanıklı depolama raflarında saklanmalı.
9
Sistematik laboratuvar protokolü:
Etiketleme
Örnek:
10
Sistematik laboratuvar protokolü:
Kimyasalların güvenli taşınması…
Birkaç kimyasalı
taşımak için basit bir
polipropilen taşıma
kabı kullanılabilir.
Eğer tek bir şişeyi
taşıyorsanız , şişe kabı
idealdir.
11
Sistematik laboratuvar protokolü:
Elektrik
Tüm elektrik sistemi
topraklanmış olmalı.
Tüm prizler masaların
üzerinde olmalı,altında
olmamalı
12
Sistematik laboratuvar protokolü:
Aydınlatma
Laboratuvardaki tüm
lambalar havayla teması
kesilmiş sistemlere sahip
olmalı
Aksi halde lambalar
kimyasallarla temas
ederek patlayabilir
13
Sistematik laboratuvar protokolü:
Yerler ve masalar…
Masalar birinden
diğerine hareket için
uygun uzaklıkta olmalı.
Koridorda sandalye ,
kutu , atık bidonları
bulunmamalı.
Yer temiz ve kuru olmalı.
Masanın veya yerin
üzerinde her hangi bir
döküntü varsa , kaymayı
önlemek için hemen
temizlenmeli
14
Sistematik laboratuvar protokolü:
Distilasyon
Laboratuvarların çoğunda solvent
(çözücü) saflaştırmak için distilasyon
düzeneği kullanılır.
Bütün distilasyon balonlarının içine
kaynama taşı veya manyetik
karıştırıcı koyulmalı.
Isıtma için, ısıtma ceketi, sıcak su
veya yanmayan yağlar kullanılmalı
Solventler asla kuruyana kadar
distile edilmemeli (peroksit
içerebilirler)
15
Sistematik laboratuvar protokolü:
Buzdolapları
Laboratuvarda kullanılan
buzdolapları patlamaya dayanıklı
olmalı.
Tüm kimyasallar etiketlenmeli ve
tepsi üzerinde plastik şişe veya
kaplarda saklanmalı.
Yiyecek ve içecekler bu dolaplarda
saklanmamalı.
16
Sistematik laboratuvar protokolü:
İmha etme yöntemi:
Yan ürün, artan kimyasallar, atık kimyasallar, kirlenmiş maddeler
gereğince saklanmalı ve/veya imha edilmeli.
Hidrokarbonlar , halojenli solventler gibi farklı kimyasallar için farklı
bidonlar kullanılmalı.
Tüm bidonlar etiketlenmeli.
Kimyasallar asla lavabo veya pis su borularına dökülmemeli.
Kullanılan süzgeç kağıtları , şırıngalar ,
kırık camlar , termometreler ayrı kaplar
içinde tutulmalı.
Kimyasal olmasa bile, kimyasal kap veya
şişeler genel çöp bidonlarına atılmamalı
(Başka birisi bunları yiyecek/içecek kabı
olarak kullanıp zehirlenebilir.)
17
Sistematik laboratuvar protokolü:
Acil plan:
Tüm acil telefon
numaraları görünür
bir yerde olmalı.
18
Sistematik laboratuvar protokolü:
Acil plan…
Bir kimya laboratuvarında kesinlikle olması gerekenler
Yangın tüpü
Gaz maskesi
Yangın battaniyesi
Göz yıkama
Güvenlik duşu
ünitesi
19
Sistematik laboratuvar protokolü:
Acil plan…
Laboratuvar kapılarında
içeriyi görmek için küçük
pencere olmalı ve kapılar
dışa doğru açılmalı.
20
Sistematik laboratuvar protokolü:
Acil plan…
Laboratuvarlarda ilk
yardım çantası
bulunmalı.
Tüm çalışanlar ilk
yardım eğitimi almalı.
21
Sistematik laboratuvar protokolü:
Kişisel sorumluluklar
Laboratuvardaki herkes,
gelen ziyaretçiler, her zaman
koruyucu gözlük takmalı.
Laboratuvarda sıçrama ve
dökülmelere karşı
laboratuvar önlüğü giyilmeli.
Kişisel korunmanın önemli
bir unsuru eldivendir.
22
Sistematik laboratuvar protokolü:
Laboratuvarlarda izin verilmeyen
durumlar!...
Yalnız Kontakt
çalışma lens
Uzun topuk
Tişört
Uzun saç
23
Kişisel dikkat:
Kimyasallarla çalışmadan önce
Kimyasal etiketlerin üzerindeki tüm
tavsiyeleri dikkate alınız
24
Kişisel dikkat :
Deneyde kullanılan kimyasalların MSDS
formunu okuyunuz
25
Kişisel dikkat :
MSDS formlarına aşağıdaki adresten ulaşılabilir
http://www.msds.com/
1. Ürünün tanımı
2. İçerik bilgisi
3. Tehlikeleri
4.İlk yardım önlemleri
5. Yangın önleme tedbirleri
6. Kaza tedbirleri
7. Kullanma ve depolama
8. Maruz kalma
Önlemleri/Kişisel korunma
9. Fiziksel ve kimyasal özellikler
10. Kararlılık ve etkinlik
11. Toksik özellikler
12. Ekolojik Bilgi
13. İmha etmede dikkat edilmesi
gereken hususlar
15. Mevzuat Bilgisi
16. Diğer Bilgiler
26
Kişisel dikkat :
Brombenzen’in MSDS formu
27
Kişisel dikkat :
Kimyasallarla çalışırken…
Yapacağınız deneyle ilgili kimyasallar
ve cam malzemeler hariç diğer bütün
kimyasalları masanızdan uzaklaştırınız
Eğer bir kere için standart bir
prosüdürle çalışıyorsanız
İlkinde , literatürde verilen ile sonuçlar ı
görmek ve karşılaştırmak için en küçük
miktarlarda çalışınız.

Eğer yeni bir deney yapıyorsanız


Danışmanınız veya laboratuvarda daha deneyimli bir kişi ile
yapacağınız yeni deneyi tartışınız.
Tüm riskleri göz önüne alınız…

Önceden tüm önlemleri alınız.
28
Kişisel dikkat :
Laboratuvardan ayrılmadan önce !...
Talimatlara göre atıkları kontrol
altında tutun.
Tüm masaları , cam malzemeleri ,
çeker ocakları v.b. temizleyin.
Laboratuvarda lab önlüklerini ,
koruyucu gözlükleri ve eldivenleri
kaldırınız.
Laboratuvardan ayrılmadan önce
ellerinizi sabun ve suyla yıkayın.
29
Ortak duyarlılık
Laboratuvar çalışanları
dikkatli , sorumlu ve eğitimli
olmalıdır.
Herkes diğer çalışanların
yaptıklarından haberdar
olmalıdır.
Aksi halde , dikkatli bir
şekilde çalışsanız bile başka
birisinin bir mağduru
olabilirsiniz.
30
Yasal sorumluluklar
Türk iş kanunları ve ilgili alt bölümlerine
göre:
İşveren/yönetici, sağlık ve güvenlik için
gerekli tedbirleri almak zorundadır.
Tüm çalışanlar sağlık , güvenlik ve olası
riskler için eğitim almak zorundadır.
İşveren/yönetici, tedbir uygulamalarının
hepsini incelemek , kontrol etmek ve
denetlemek zorundadır.
Laboratuvar çalışanları da talimatları
uygulamak zorundadır.
31
Daha ileri bilgiler…
http://www.osha.gov/
http://osha.europa.eu/en
http://osha.europa.eu/en
32
Faydalı kitaplar
33
Bir güvenlik felsefesi: Testi kırılmadan önce
34
Nasrettin Hoca dedi ki:
Testiyi kırdıktan sonra
çocuğu dövmenin bir
anlamı yok!
35
Teşekkür
Halil Kırmacı (OHSAS eğitimleri için )
Doç. Dr. Ramazan Altundaş (Tavsiyeleri için)
Doç. Dr. Mustafa Sözbilir (Slayt dizaynı için)
Bilal Altundaş (Yazı düzeltmeleri için)
Meryem Fıstıkçı (Laboratuvar fotoğrafları için)
Ve SiZLERE
36