Transcript 3. Hafta Kuruluş Yeri ve Seçimi

İŞLETMELERDE
KURULUŞ KARARI VE
KURULUŞ YERİ
3. HAFTA
I-İŞLETMELERİN KURULUŞUNA İLİŞKİN
YATIRIM KARARININ OLUŞUMU
1-İşletmelerin Kuruluş Kararlarında
Başlıca Aşamalar
ABCDEFG-
Yatırım Düşüncesi
Yapılabilirlik (Fizibilite) Araştırmaları
Yapılabilirlik Projesi(ön proje)
Değerlendirme ve Yatırım Kararı
Kesin Proje
Projenin Uygulanması
İşletmeye Geçiş Aşaması
Bu evreler yürütülürken alınması gereken çeşitli
kararlarda vardır. Bunlar:
•Ön inceleme ve esas inceleme kararları
•Yatırım kararları
•Harcama kararları
•Gözden geçirme ve düzeltme kararları
•Deneme çalışmasına ve sürekli çalışmaya başlama kararları
A-YATIRIM DÜŞÜNCESİ
Bir işletme kurulmadan önce, en başta belli bir
alanda, belli bir çapta üretim yapma düşüncesinin
girişimcilerin kafasında oluşması gerekir.
Yatırım düşüncesinin oluşmasındaki etkenler:

•
•
•
•
Talebin artması
Büyüme eğilimi
Maliyet düşürme çabası
Yeni mal
Teknolojik yenilikler ve uygulanması
B-YAPILABİLİRLİK (Fizibilite)ARAŞTIRMALARI
Proje düşüncesi belirlendikten sonra, ayrıntılı ve kesin araştırmalara
girişilmeksizin, yeterli bilgileri sistemli çözümlemelere uygun biçime
getirmek gerekir.
Yapılabilirlik Projesinin Amaçları
a. Pazara ilişkin yeterli ve öz bilgiler sağlamak
b. İşletmenin büyüklüğü ve kuruluş yerine ilişkin seçim yapmak
c. Yatırımın büyüklüğünü ve dış kaynak gereksinmesini belirlemek
d. Özendirme önlemlerinden yararlanılacaksa DPT gibi ilgili
kuruluşlara yapılabilirlik projesini sunmak
e. Projenin gerçekleşmesinden sonra çıkacak
olumsuzlukları önceden görüp, önlem almak
B-Yapılabilirlik Projesi Araştırmaları
A- Ekonomik Araştırmalar
1- Pazar araştırmaları
2- İstem kestirimleri
3- İşletme büyüklüğünün ve kapasitesinin
saptanması
4- Kuruluş yerinin seçimi
B- Teknik Araştırmalar
1. Üretim süreci ve teknoloji seçimi
çalışmaları
2 .Teknik maliyet çalışmaları
C- Finansal Araştırmalar
D- Yasal Araştırmalar
E- Örgütsel Araştırmalar
C-YAPILABİLİRLİK PROJESİ
(Ön Proje)
Araştırmalara dayanılarak yapılan bu proje bir ön
inceleme niteliğindedir ve yatırım düşüncesinin
gerçekleştirilebilme olasılığını ortaya koyar. Kesin
projeye kaynaklık eder.
D-DEĞERLENDİRME VE YATIRIM
KARARI
Yapılabilirlik raporu, ayrıntılı olarak projeye ilişkin tüm bilgileri
içerir ve yatırım değerlemesine ilişkin önemli bir göstergedir.
Değerlendirmeler sonucunda, yatırım kararı verilir ya da yatırımdan
vazgeçilir.
Ön proje iki yönden değerlendirilir.
1-Girişimci Yönünden
Kârlılık girişimci için değerlendirmede ana ölçüttür.
2-Toplumsal Yönden
Tüm ekonomiye sağladığı katkının düşünülerek yatırım kararı
verilir.
E- Kesin Proje
Proje kabul edildikten
sonra kesin proje
biçimine dönüştürülür.
Bu aşama, projenin
somutlaştırılması ve
ayrıntılarının
belirlemesini içerir.
F-Projenin
Uygulanması(Yatırım)
İşletmeye geçiş aşamasıdır. Bu aşamada
Arsa alımı
Yapım
Donanım
Araç gerecin alımı
Montaj
Proje ve mühendislik tasarımlarının oluşumu
Eğitim gerçekleşir.
G-İşletmeye Geçiş Aşaması
Yatırım projesinin uygulanması
aşaması bitirilmesi sonra, deneme
üretimine geçilmesi son aşamada
gerçekleşir.
 Deneme üretiminde malın
 Nitelik
 Nicelik
 Maliyetlerinin uygunluğu
denetlenir.
II-İŞLETMELERİN KURULUŞ
YERİNİN BELİRLENMESİ
İşletmelerin yerleşeceği alanın seçimi, tüm işletmelerin karşı
karşıya kaldığı ve çözmek zorunda olduğu bir sorundur.
Kuruluş yeri sorunu yalnızca işletmelerin ilk kuruluşlarında
değil büyüme, pazarların değişmesi, arz kaynaklarının
değişmesi gibi çeşitli nedenlerle yerleşim alanının değiştirilmesi
sırasında ortaya çıkar.
2. Kuruluş Yeri Etkenlerinin Genel Olarak
Bölümlendirilmesi
A-Weber’e Göre Etkenler
a-Genel Etkenler
b-Özel Etkenler
c-Bölgesel Etkenler
B-Rössle’ye Göre Etkenler
a-Ekonomik Etkenler
b-Ekonomi Dışı Etkenler
C-Bağlayıcılık Yönünden Etkenler
a-Bağlayıcı Etkenler
b-Bağlayıcı Olmayan Etkenler
A-Weber’e Göre Etkenler
a-Genel Etkenler: Kuruluş yerine ilişkin yararları genel olarak
kapsayan ve tüm işletmeler için geçerli olan etkenlerdir.
b-Özel Etkenler: Belli bir alanda yer alan işletmeler için geçerli
olan etkenlerdir.
c-Bölgesel Etkenler: İşletmelerin bir bölgede toplanmasının ya da
bir bölgede toplanmış işletmelerin dağılmasının ortaya koyduğu
yarar ve sakıncaları belirten etkenlerdir.
B-Rössle’ye Göre Etkenler
a-Ekonomik Etkenler: İşletmenin en ekonomik biçimde çalışmasını
sağlayacak etkenlerdir. Hammadde, pazara yakınlık, işçilik, enerji
kaynakları gibi etkenlerin tümü bu sınıfa girer.
b-Ekonomi Dışı Etkenler: Ekonomik gereklere uygun olmamalarına
karşın kuruluş yerinin seçilmesinde önde tutulan etkenlerin
tümüdür. Ekonomi dışı etkenler psikolojik, fizyolojik, kültürel ve
siyasal yönlü olabilir.
C-Bağlayıcılık Yönünden Etkenler
a-Bağlayıcı Etkenler: İşletmelerin ekonomik ya da hukuksal
nedenlerle belirli bir yerde kurulmasını zorunlu kılan
etkenlerdir. Örneğin; tersanelerin deniz kenarlarına ya da
nehir ağızlarına kurulması.
b-Bağlayıcı Olmayan Etkenler: İşletmelerin kuruluşunda
herhangi bir bağlayıcılığı olmayan, girişimcinin kendi kararı
çerçevesinde yeğleyeceği etkenlerin tümüdür. Hammadde,
pazara yakınlık, taşıma, insan gücü gibi pek çok etken bu
sınıfa girer.
Kuruluş Yerinin Seçilmesinde Etkili
Olan Başlıca Etkenler
İşletmelerin kuruluş yeri seçimindeki
seçenek aşamaları
1.Aşama
Belli bir ülkede belli bir bölge seçmek
2.Aşama
Seçilen bölgede belli bir nokta saptamak
3.Aşama
İşletmeyi oluşturup, üretime geçebilecek
düzeni kurmak.
Kuruluş Yeri Seçimindeki Etkenler
A- Hammadde
B- Ulaştırma(Taşıma)
C- Pazara Yakınlık
D- İnsan Gücü(Emek)
E- Enerji ve Yakıt
F- Su
H- Artıkların Atılması
I- Özendirme Önlemleri
G- İklim Koşulları
J- Öteki Etkenler
HAMMADDE
Malın belli bir bölümünün oluşmasına katkıda bulunan girdiler
hammadde, öbürleri ise yardımcı madde ya da malzeme adını alır.
Hammaddeler iki çeşit olabilir
1-Doğrudan ham olarak elde edilen işlenmemiş
maddeler. Örneğin; tarımsal ürünler ve ham petrol.
2- Belli endüstriler için son ürün olan kimyasal
maddeler ve işlenmiş deri gibi yarı bitmiş mallar.
Bunlar başka endüstriler için hammadde olarak
kullanılır.
Hammadde;
•Fiziksel ve kimyasal nitelikleri açısından çağdaş ve
geçerli bir işletme yönteminin uygulanmasına olanak
vermeli,
•Sağlanmasında süreklilik ve güvenlik bulunmalı,
•Fiyatı elverişli olmalı
• İyi bir ulaştırma şebekesinin yakınında bulunmalı.
Hammaddesi doğal kaynaklara dayanan sanayide, kuruluş yerinin
seçiminde ana etmen doğal kaynaktır. En çok yarar sağlayan yerin
seçimi için karşılıklı hesapların yapılması gerekir.
Hammaddeler çabuk bozulur tarımsal ürünlerse, bunları kullanan
işletmeler bu ürünlerin yetiştirildiği bölgelerde kurulurlar.
ULAŞTIRMA (TAŞIMA)
Hem girdiler açısından hem de çıktılar açısından
ulaştırmanın önemi bulunmaktadır.
İşletmenin kullanacağı girdilerin, istenen nicelik ve
nitelikte, istenen zamanda ve yerde bulundurması, ayrıca
fiyatlarının ve ödeme koşullarının uygun olması ulaşım
olanaklarıyla doğrudan bağlantılıdır.
Taşımada temelde beş yol kullanılır;
Demiryolu
Denizyolu(Suyolu)
Karayolu
Havayolu
Boru Hattı
Günümüzde hızlı ve yoğun ulaşımın önem kazanması,
ağırlığın karayolu, demiryolu ve havayolu taşımacılığına
verilmesini gerektirmiştir. Ürünleri özel taşıma olanakları
gerektiren işletmeler, bu olanakların bulunduğu yerlere
yerleşirler.
Pazara Yakınlık
İşletmelerin kuruluş yeri seçilirken, işletmeyi pazara bağlayan
ulaştırma sistemi ve taşıma ücretleri gözönüne alınmalıdır.
Ulaştırma sisteminin yetersizliği ya da taşıma ücretlerinin yüksekliği
nedeniyle, işletme, kuruluş yeri olarak mallarının satılacağını
umduğu pazarlara yakın bir yer seçmek zorunda kalabilir.
Pazar seçiminde gözönünde alınacak
etkenler:
Ulaştırma sistemi
Taşıma ücretleri
Satış sonrası müşteriye ulaştırılacak
Bakım- onarım hizmetleri
İnsangücü (Emek)
İşletme için eğitimli beceri kazanmış işletmenin amaçlarına yönelik
olarak çalışacak insan gücü yaşamsal önemde ve pahalı bir üretim
ögesidir.
İşgücünün kuruluş yerini etkileme dereceleri
İşgücünün büyüklüğü
İşgücünün becerisi
Ücret düzeyleri
Sendikalaşma derecesi
Çalışanların işe karşı tutumu
İşgücünün büyüklüğü: Yerinde bir kuruluş kararı, işletmenin gerek
duyduğu işgücünün birkaç katının bulunacağı bir bölgeye yönelik
olur.
İşgücünün becerisi: Nitelikli işgücü gereksinmesinin karşılanması
için, düz işçinin işe alınıp eğitilmesi kadar, hazır eğitilmiş işgücünün
çeşitli yollarla işletmeye çekilmesi de söz konusu olabilmektedir.
Ücret düzeyleri: Maliyet giderleri içinde işçilik payının çok yüksek
olduğu işkollarında yer alan işletmeler, ilke olarak düşük işçilik
maliyeti olan bölgeleri seçerler.
Sendikalaşma derecesi: İşletmelerin işçi
sendikalarına bakışı değişkendir. Kimi
işletmeler, olumsuz bakışları nedeniyle
sendikalaşmanın olmadığı bölgeleri
yeğlerken kimi işletmeler
sendikalaşmaya karışmazlar.
Çalışanların işe karşı tutumu:
Çalışanların yaptıkları işi benimseme
derecesi işletmelerde ve bölgelerde
farklılık göstermektedir.
Enerji ve Yakıt
Bölgedeki enerji olanakları, kuruluş yeri kararlarında önem
taşır. Kömür ya da elektrik enerjisi sağlama olanakları, maliyetler,
enerjinin sürekliliği kararları etkiler. Enerji gereksinmesi sanayiden
sanayiye değişim gösterir.
Su
Yer seçimine etkisi bakımından su sağlanması bazı endüstri
dallarında en başta gelen etken olmaktadır. Önem derecesi
değişmekle birlikte her canlı gibi her işletmenin de suya
gereksinmesi vardır ve susuz yerde endüstri kurulamayacağı
açıktır.
İklim Koşulları
İklim koşulları işletmede çalışanların sağlığını çalışma
yeteneğini üretkenliğini etkiler; ayrıca ısı derecesi, nemlilik
derecesi ve bunların değişme derecesi ve çabukluğu da işletmelerin
üretimlerini doğrudan etkiler.
Bir işletmenin daha verimli çalışması belli iklim koşullarına
bağlıysa, bu durumun yer seçiminde gözönünde tutulması gerekir.
Artıkların Atılması
Endüstri atıkları gaz, sıvı ya da katı biçimde bulunabilir.
Bunların çevrede herhangi bir zarara, rahatsızlığa yol açmadan
atılmaları gerekir.
Artıkların atılmasında işletme en az maliyetli kuruluş yerini
seçmelidir. Atıkların dönüşümü yapılarak zararsız hale
getirilerek kamusal tepki önlenmelidir.
Özendirme önlemleri
Özendirme önlemleri iki ana küme olarak el alınır.
Birincisi, enerji, ulaştırma ve haberleşme gibi
altyapının devlet tarafından sağlanması
İkincisi vergi ayrıcalığı ve indirimleri sağlamak
Organize sanayi bölgeleri ve sanayi siteleri çeşitli
alt yapıları hazırlanarak girişimcilere çok uygun
koşullarda satılır.
Öteki Etkenler

Vergiler, resim ve harçlar

Belediye ve yerel yönetimlerin girişimciye
sağladığı kolaylıklar

Kültürel koşullar

Dışsal ekonomiler

Siyasal etki ve yeğlemeler
Arsa Seçimi(Konumluluk Yeri)





Konumluluk yeri seçiminde
Ulaştırma
Enerji, su ve artıkların en az maliyet
giderleriyle sağlanabilmesi
Rüzgarların yönü
Kent merkezlerine
Yakınlık-uzaklık faktörleri göz önüne
alınmalıdır.
Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri
Belli bölgelerde yol, su, elektrik, kanalizasyon, PTT, sağlık ve
eğitim merkezleri, ar-ge büroları gibi çeşitli alt yapı ve temel
hizmetlerin önceden gerçekleştirilmiş olması, işletmelerin
kuruluşlarını kolaylaştırmaktadır.
Organize sanayi bölgeleri, kurucular bakımından üç yönde
gelişebilmektedir:
1. Merkezi devlet, yerel yönetimler ya da ticaret odası, sanayi
odası gibi kuruluşlarca kurulabilir.
2. Özel ve kamu kuruluşlarınca ortak oluşturulur.
3. Özel yatırımcılar ya da arsa sahiplerince kâr amacıyla
kurulabilir.
Hizmet İşletmelerinde Kuruluş Yeri
A-Toptancı İşletmelerin Kuruluş Yeri
Kuruluş yeri seçiminde gözönünde tutulması gereken
noktalar
Perakendeci mağazalara yakınlık
Ulaşım ağına yakınlık
Toplanma bölgelerine yakınlıktır
B- PERAKENDECİLERİN KURULUŞ YERİ
Perakendecilerin yerleşim etkenleri
1. Yaya trafiği
2. Bulunulan bölgenin gelişme olanakları
3. Araba park olanaklarının elverişliliği
4. Alış veriş merkezlerine ve toplanma bölgelerine
5. Rakip işletmelere yakınlık
6. Mağazanın kirası ya da satış fiyatı
7. Kent içinde ya da kent dışında kalma isteğidir
yakınlık
C- SERVİS VE BÜROLARIN YERLEŞİMİ
Garaj ve servis istasyonları, lokantalar, kuru temizleyiciler,
güzellik salonları, berber gibi hizmet işletmelerinin de
yerleşim sorunları vardır. Geniş anlamda düşünüldüğünde
perakendeci işletmeler için geçerli olan yerleşim etkenleri, bu
işletmeler için de geçerlidir.
En Uygun (Kıvamlı) Kuruluş Yerinin Seçimi
En uygun kuruluş yerinin belirlenmesindeki ölçütler
A- Kazanç Ölçütü:Satış gelirlerine karşılık materyal, işçilik ve
öbür giderlerin tümü her almaşık kuruluş yeri için ayrı ayrı
hesaplanır.
B- Maliyet Ölçütü: Temel olarak maliyet giderlerini alır.
C- Etkenleri Karşılaştırma Ölçütü (Puanlama) : Değişik kuruluş
bölgelerine göre etkenler derecelendirilir.
D-Yatırım Rantabilitesi Ölçütü: Her kuruluş bölgesi için ayrıntılı
yatırım hesapları yapılır.