Transcript Plik do pobrania w formacie PowerPoint

BAJKOTERAPIA W PRACY
LOGOPEDYCZNEJ
AGNIESZKA JANOWSKA
„Spójrz na świat oczami dziecka…”
Doris Brett
„Świat jest wielki, a po drodze tyle pytań.
Odpowiedzi poszukajcie w kartach książek.
Książki mówią: - Nie zabłądzi ten, kto czyta!
Książki mówią, że ciekawscy żyją mądrzej …”
Wanda Chotomska
„Od bajki się wszystko zaczyna ...”
Maria Molicka
PODSTAWOWA TERMINOLOGIA
BIBLIOTERAPIA
 Maria Molicka zalicza biblioterapię do metod terapeutycznych i mówi o
niej w kontekście psychoterapii, terapii pedagogicznej i profilaktyki.
Biblioterapia ma na celu wspieranie w trudnych sytuacjach
emocjonalnych i wspomaganie w procesie rozwoju psychicznego.
(Molicka 2011:147).
 Irena Borecka biblioterapię postrzega jako proces terapeutyczny, w
którym odpowiednio wyselekcjonowane i przystosowane materiały
czytelnicze wykorzystuje się jako środek wspierający proces leczniczy i
wychowawczy. Natomiast właściwy proces biblioterapeutyczny to:
rozpoznanie problemów z jakimi boryka się pacjent, odpowiedni dobór
literatury i postępowanie terapeutyczno-wychowawcze.
(Borecka 1998:78).
BAJKOTERAPIA
 Maria Molicka postrzega ją jako metodę profilaktyczną i terapeutyczną, która
adresowana jest do małych dzieci w wieku od czterech do dziewięciu lat. A jej
oddziaływanie polega na zapoznaniu małego słuchacza z bajkami, zwanymi
terapeutycznymi, które stymulują jego procesy poznawcze i emocjonalne
(Molicka 2011).
 Agnieszka Łaba umiejscowiła ją w biblioterapii i arteterapii. Bajkoterapia
wzmacnia wiarę w swoje możliwości, zmienia stosunek i nastawienie do siebie i
otoczenia, a także wyrabia pamięć i buduje słownictwo. Stanowi formę
umożliwiającą zmianę zachowania dzięki identyfikacji z bohaterami
(Łaba 2011 : 14).
 Brunon Bettelheim , uważany przez wielu za prekursora bajkoterapii upatruje jej
zastosowanie na płaszczyźnie psychoanalizy , jako sposobu na rozwiązywanie
nieuświadomionych konfliktów wewnętrznych oraz kształtowanie umiejętności
funkcjonowania w grupie społecznej (Bettelheim 1996 : 137)
RODZAJE BAJEK W BAJKOTERAPII
wg Marii Molickiej
 Bajki psychoedukacyjne służą reedukacji negatywnych stanów
emocjonalnych poprzez oddziaływanie na procesy poznawcze
dzieci i zmianę sposobu myślenia o sytuacji emocjonalnej
poprzez oswojenie i pokazanie innych wzorców postępowania.
 Bajki psychoterapeutyczne – kompensacja niezaspokojonych
potrzeb, redukcja lęku związanego z zaburzonym obrazem
własnej osoby o obniżonym poczuciem wartości; zawiera w
sobie elementy bajki psychoedukacyjnej poszerzone o wsparcie
emocjonalne
 Bajki relaksacyjne – ich głównym celem jest wyciszenie,
odprężenie i uspokojenie dziecka za pomocą wyobrażeń, które
opierają się na trzech strukturach: słuchowej, wzrokowej i
czuciowej.
RODZAJE BAJEK W BAJKOTERAPII
 Bajki rymowane (Agnieszka Łaba)
-
rozbudzanie możliwości intelektualnych i wyobraźni twórczej
wyrobienie umiejętności słuchania i rozwoju mowy
zdobywanie doświadczeń językowych dzięki zastosowaniu rymu
 Bajki rozwijające sprawność językową (Małgorzata Młynarska)

-
wykorzystanie metody psychostymulacyjnej kształtującej i rozwijającej mowę i
myślenie
rozwijanie wszystkich aspektów języka poprzez ćwiczenia językowe
wdrażanie do nauki opowiadania bajek
Bajki logopedyczne (Anna Tońska – Mrowiec)
rozwijanie aparatu artykulacyjnego, oddechowego i słuchowego
rozwijanie mowy opowieściowej i wiązanej
kształtowanie myślenia przyczynowo – skutkowego, spostrzegawczości, pamięci
słuchowej
Wpływ bajki na dziecko
Bajki:
 odpowiadają sposobom myślenia dzieci, ich marzeniom i
wyobrażeniom
 rozwijają język, stymulują mowę oraz wzbogacają słownictwo
 pozwalają interpretować rzeczywistość i doświadczać świata
ludzi i zwierząt oraz rozumieć siebie
 dają wzorce do naśladowania oraz pomagają zrozumieć co jest
dobre, a co złe
 pomagają w identyfikowaniu, rozpoznawaniu i nazywaniu emocji
oraz uczuć
 pozwalają doświadczać świat różnymi zmysłami
 wzbogacają doświadczenia językowe poprzez symbole,
metafory i rymy
 wprowadzają w świat poezji i sztuki
 rozwijają wyobraźnię, fantazję i kreatywność
Bajkoterapia a kształtowanie się
mowy dzieci









Bajki:
w naturalny sposób przystają do poziomu rozwoju umysłowego
dzieci w wieku przedszkolnym i przemawiają językiem
dostosowanym do możliwości ich percepcji,
uczą poprzez doświadczenia, wrażenia i naśladownictwo,
pełnią niezwykle ważną rolę w stymulacji rozwoju symbolicznej
reprezentacji poprzez wzbogacanie języka, zastosowane
metafory i symbole
poszerzają świadomość językową
stymulują naturalny rozwój mowy
wspierają proces kształtowania się słuchu językowego
umożliwiają łatwiejszą werbalizację osób, zjawisk i przedmiotów
dają możliwość do eksperymentowania słowem i rozwijania
zasobu słownikowego dzieci
pozwalają zrozumieć dzieciom własne słabości
Bajkoterapia a kształtowanie się
mowy dzieci
 umożliwiają dziecku znalezienie odpowiedzi na wiele pytań,
 pozwalają przezwyciężać własne lęki i nieśmiałość
 ułatwiają nazywanie emocji i pełnią szczególną rolę w
budowaniu związków między emocjami a procesami
poznawczymi
 jako dziedzictwo kulturowe wprowadzają w świat poezji i
ogólnie mówiąc sztuki,
 rozwijają szacunek wobec natury, wyobraźnię, fantazję i
kreatywność,
 pobudzają do aktywności językowej
 uwrażliwiają na różnorodność dźwięków otoczenia
 rozwijają zdolności komunikacyjne
 poszerzają doświadczenia językowe i słuchowe
 pobudzają wrażliwość językową
 przygotowują do nauki czytania i pisania
Wykorzystanie bajkoterapii
 Bajkoterapia a medycyna
Bajkoterapia a psychologia
Bajkoterapia a pedagogika
Bajkoterapia a językoznawstwo
Bajkoterapia a logopedia
Zastosowanie bajkoterapii w
logopedii
Terapeutyczna rola bajki w pracy z dzieckiem
 W jakiej sytuacji mogę wykorzystać bajkę w terapii z
dzieckiem?
 Ile mogę wydobyć z bajki jako logopeda?
 Ile może otrzymać z bajki dziecko wymagające terapii
logopedycznej?
Zastosowanie bajkoterapii w
logopedii










Bajki rozwijają:
komunikację
werbalizację
słownictwo bierne i czynne
mowę powieściową
myślenie
rozumienie
artykulację
sprawność ruchową aparatu artykulacyjnego
dykcję
relaksują
Bajka logopedyczna
 Bajka logopedyczna to krótka historyjka, której bohaterami mogą być
zwierzęta, postaci ze świata bajek, a także samo dziecko.
 Dobór tekstu może być zupełnie abstrakcyjny lub odzwierciedlać
aktualną sytuację w życiu dziecka.
 Do pracy z dziećmi , oprócz bajek logopedycznych można
wykorzystywać literaturę dla dzieci.
 Dzieci wykonują różnorodne ćwiczenia usprawniające narządy mowy
na podstawie wysłuchanego fragmentu bajki.
 Wszystkie ćwiczenia powinny być dzieciom zademonstrowane.
 Ćwiczenia artykulacyjne należy urozmaicać poprzez inne aktywności
(ruch, wyrazy dźwiękonaśladowcze).
Bajkoterapia w terapii logopedycznej
Zasady prowadzenia zajęć logopedycznych z wykorzystaniem
bajki logopedycznej:
 Dobór odpowiedniego tekstu bajki.
 Znajomość teksu i ćwiczeń przez prowadzącego.
 Zachowanie właściwej odległości ze wzajemnym skierowaniem
twarzy.
 Wzorcowe prezentowanie ćwiczeń przez terapeutę.
 Dbanie o prawidłowe i dokładne wykonywanie ćwiczeń przez dziecko.
 Systematyczna kontrola pracy dziecka i ewentualna poprawa ćwiczeń.
 Życzliwy stosunek do dziecka i motywowanie do dalszej pracy.
 Dbanie o własną wysoką kulturę posługiwania się językiem.
 Czas bajki i ćwiczeń dostosowujemy indywidualnie do każdego dziecka.
 Oczekiwane efekty można osiągnąć dzięki systematyczności i
wytrwałości.
 Wykazywanie się własną twórczością i ciągłymi poszukiwaniami
nowych tekstów bajek.
 Ustalić i stosować wzajemny system zasad.
Bajkoterapia w pracy logopedycznej
– badania i wnioski
Analiza przypadku
Cele i problemy badawcze
Przedmiotem badań była metoda bajkoterapii wykorzystywana w
terapii logopedycznej.
Cel badań to odnalezienie odpowiedzi na następujące pytania:
1.Jak metoda bajkoterapii wpływa na rozwój mowy dzieci z zaburzeniami
komunikacji?
2. W jaki sposób metoda bajkoterapii wpływa na ogólny rozwój dzieci 4 letnich?
Głównym problemem badawczym pracy było pytanie:
Jaki jest wpływ bajkoterapii na mowę dzieci z zaburzeniami
językowymi?
Metody badań
(techniki i narzędzia badawcze)
Główna metoda jaką wykorzystałam w pracy to metoda bajkoterapii.
Technikę badawczą, która zastosowałam w pracy jest wywiad.
Narzędzia badawcze, które pomogły przeprowadzić mi badania to
oprócz kwestionariusza wywiadu są nimi: kwestionariusz obrazkowy,
karta badania mowy oraz karta badania motoryki artykulacyjnej.
Celem zastosowania wyżej wymienionych narzędzi badawczych było:
-uzyskanie informacji na temat rozwoju mowy dziecka
- stopnia opanowania sprawności językowych przez dziecko
- ukierunkowanie działań w planowaniu i pomocy logopedycznej.
Opis badanego dziecka
1. Wiktor w wieku 3 lat
2. Analiza arkusza obserwacji pedagogicznych
dziecka trzyletniego
3. Analiza arkusza obserwacji cech rozwojowych
dzieci 4 – letnich
4. Diagnoza logopedyczna w przedszkolu
5. Opinia wychowawcy
Etap pierwszy postępowania
terapeutycznego (opis dokumentacji dziecka)
1.Kwestionariusz wywiadu z mamą chłopca
(częściowo stworzony w oparciu o wywiad wg Elżbiety Marii
Minczakiewicz- 2010 : 201 – 208)
2. Kwestionariusz obrazkowy
(wg Genowefy Demel)
3. Karta badania mowy
(wzór karty częściowo zaczerpnięty z przykładowej karty Elżbiety Marii
Minczakiewicz 2010 : 197 – 199).
4. Karta badania motoryki artykulacyjnej
(wg Hanny Rodak -1997 : 43 – 44)
Etap drugi postępowania terapeutycznego
(diagnoza medyczno - logopedyczna)
I. Wywiad z matką dziecka
II. Badanie mowy przy pomocy kwestionariusza obrazkowo – wyrazowego:
-nieprawidłowa realizacja głosek (š, ž, č, ǯ)
-nieprawidłowa realizacja głosek (s, ś, c) – substytucje na (f, t)
-nieprawidłowa realizacja głoski (r)
-substytucje, elizje i metatezy głosek (k, h, w)
III. Badanie na podstawie karty motoryki artykulacyjnej:
-próby języka - poprawnie wykonanych 8 ćwiczeń, niepoprawnie 4 ćwiczenia
-próby warg – poprawnie wykonanych 5 ćwiczeń, niepoprawnie 7
IV. Karta badania mowy
Wstępna diagnoza chłopca
Przypuszczam, że dziecko w przyszłości może mieć następujące problemy w
zakresie prawidłowej mowy: sygmatyzm i rotacyzm.
Dlatego wymaga ćwiczeń wspomagających i stymulujących ogólny rozwój oraz
rozwój mowy, m.in. w zakresie:
-utrwalania prawidłowego toru oddechowego
-usprawniana artykulatorów (warg, języka, podniebienia)
-utrwalania głoski s i ś w wyrazach
- przygotowania do wywołania głosek szeregu szumiącego oraz głoski r
- wzbogacania zasobu językowego oraz ogólna stymulacja procesu mówienia
Etap trzeci postępowania terapeutycznego
(terapia indywidualna z dzieckiem)
1. Program indywidualnej terapii logopedycznej z chłopcem
(cele, zdania, zasady, metody, etapy pracy, pomoce
dydaktyczne, ćwiczenia)
2. Czas i miejsce pracy logopedycznej z chłopcem
3. Bajkoterapia
(terapeutyczne, relaksacyjne, rymowane, logopedyczne)
4. Ćwiczenia
(aparatu artykulacyjnego, oddechowego, fonacyjnego)
Efekty terapii logopedycznej
Podczas 10 sesji terapeutycznych dziecko rozwijało, usprawniało, kształtowało oraz
nabyło wybrane umiejętności w ogólnym rozwoju oraz rozwoju mowy.
Dziecko w mniejszym lub większym zakresie potrafi:
nazwać i wskazać poszczególne części narządu artykulacyjnego
 prawidłowo gospodarować oddechem według możliwości zdrowotnych – wydłuża
fazę wdechu i wydechu oraz prawidłowo reguluje siłę powietrza wykorzystując przy
tym różnorodne materiały
wykonywać różnorodne ćwiczenia oddechowe, oddychać odpowiednim torem
(wdech – ustami, wydech – nosem)
stara się prawidłowo wykorzystywać przeponowo – brzuszny tor oddechowy
rozpoznawać dźwięki (ulicy, otoczenia) i odgłosy wydawane prze zwierzęta oraz je
naśladować
wykonywać ćwiczenia fonacyjne i emisyjne na samogłoskach
Efekty terapii logopedycznej
 wykonywać ćwiczenia fonacyjne i emisyjne na samogłoskach
 właściwie wykonywać ćwiczenia relaksacyjne i rozluźniające mięśnie twarzy
 prawidłowo wykonywać ćwiczenia usprawniające narządy aparatu mowy do
realizacji ćwiczonych dźwięków i głosek
 stara się kontrolować tempo mowy podczas wypowiedzi swobodnych
 stara się prawidłowo wymawiać głoski w wyrazach nie sprawiających większych
trudności artykulacyjnych
 stara się wyróżniać głoski w wyrazie (nagłos, śródgłos, wygłos) oraz sylabizować
 stara się opowiadać historyjkę obrazkową
 z uwagą słuchać bajek i wypowiada się na ich temat
 stara się budować dłuższe formy wypowiedzi
Wnioski z terapii logopedycznej
W ramach dziesięciu spotkań z dzieckiem udało nam się wypracować następujące
efekty, szczególnie:
 usprawnić aparat artykulacyjny i fonacyjny
rozwinąć aparat oddechowy
zrealizować ćwiczenia utrwalające poprawną wymowę głosek s i ś w nagłosie i
wygłosie wyrazów
realizować ćwiczenia przygotowujące aparat mowy do wywołania głosek szumiących
rozwinąć mowę czynną i bierną
poszerzyć zasoby językowe i pojęciowe oraz sprawność komunikacyjną
kształtować zainteresowania literackie i przeżycia estetyczne
rozwinąć i poszerzać sprawność małej i dużej motoryki
poszerzać doświadczenia w zakresie bajkoterapii, muzykoterapii, choreoterapii
Dalsze postępowanie logopedyczne
Wskazana jest dalsza terapia logopedyczna według
indywidualnego programu:
rozwijanie aparatu mowy
wspomaganie rozwoju i funkcjonowania aparatu
oddechowego
 wprowadzanie ćwiczeń wywołujących i następnie
utrwalających dźwięki do tej pory nierealizowane
 stymulowanie ogólnego rozwoju i rozwoju mowy
OPOWIADAJ DZIECIOM BAJKI…
„Logopeda nie może czuć się przypisany ani do jednej
koncepcji, ani do jednego rodzaju oddziaływań. Ponieważ
budowanie czy odbudowywanie sytemu językowego zachodzić
może jedynie w interakcjach staje się także podstawowym
zadaniem logopedy.(…) Taki ogląd problemu wpisuje się w
widzenie logopedii, jako dyscypliny integrującej wiedzę wielu
dyscyplin naukowych, zajmujących się człowiekiem i jego
działaniem w świecie” (Jadwiga Cieszyńska 2011 : 414).
Literatura
 Brett D. (2003) Bajki, które leczą cz. II, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk.
 Brett D. (2006), Bajki, które leczą cz. I, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk.
 Ibisz K., Gruszczyńska A., Dowbor K., Cebula R., Wolszczak G., i inni – praca zbiorowa
(2009), Bajkoterapia, czyli dla małych i dużych o tym jak bajki mogą pomagać, Nasza
Księgarnia, Warszawa.
 Kozłowska A. (2007), Zaczarowane bajki, które leczą dla dzieci i dorosłych,
Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
 Łaba A. (2008) Bajki rymowane w biblioterapii, Impuls, Kraków.
 Nitsch C. (2001), Bajki pomagają dzieciom. Opowieści, które uzdrawiają, pocieszają i
dodają odwagi, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, Warszawa.
 Molicka M. (1999), Bajki terapeutyczne, Media Rodzina, Poznań.
 Młynarska M. (2002) Przygody misia Mokrej Łapki. Bajki rozwijające sprawność językową
dzieci, Impuls, Kraków.
 Skorek E., M. (2009), 100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych, Harmonia, Gdańsk.
 Tońska – Mrowiec A. (2009) Języczkowe przygody i inne bajeczki logopedyczne,
Harmonia, Gdańsk.
 Szeliga K. (red.) (2008) Bajkoterapia czyli jak z Guziolkiem tworzyć i wykorzystywać
bajki i opowiadania w biblioterapii oraz rozwoju aktywności twórczej dziecka w wieku
przedszkolnym, Impuls, Kraków.
Dziękuję za uwagę