ARTIKULACIJA NASTAVNE SITUACIJE (NASTAVNOG SATA)

Didaktika

Artikulacija nastavne situacije

Što je to artikulacija nastave i učenja?

• pod pojmom artikulacije situacije nastave i učenja podrazumijevamo raščlanjivanje i strukturiranje, oblikovanje procesa nastave i učenja u pojedinim situacijama odgojno-obrazovnog rada • proces učenja i nastave, kao vrlo složeni proces i aktivnost, sastoji se od više jednostavnijih procesa, faza i operacija, više komponenti koje čine njegovu strukturu

Artikulacija nastavne situacije

Razine strukturiranja

• struktura i funkcija procesa učenja i nastave može se razmatrati na globalnoj i pojedinačnoj razini •

MAKROSTRUKTURA PROCESA UČENJA I NASTAVE

– bitne temeljne (opće) komponente i odrednice tipoloških struktura situacije nastave i učenja (usvajanje novih znanja, vježbanje, ponavljanje, sistematiziranje i generaliziranje, evaluiranje ...) •

MIKROSTRUKTURA PROCESA UČENJA I NASTAVE

metodičkih postupaka – određuje konkretnost svake pojedinačne situacije i determinira je svaki konkretan sadržaj, ciljevi i zadaci, sudionici i kompleks didaktičko-

Artikulacija nastavne situacije

Odnos makro i mikro strukturianja

• • • • mikrosituacija nastave i učenja ovisna je o elementima makrosituacije mikrosituacija nastave i učenja u svojoj ukupnosti čini vrlo dinamičan, promjenjiv i neponovljiv fenomen dinamičnost, promjenjivost i neponovljivost svake situacije nastave i učenja proizlazi prije svega iz specifičnosti psihostrukture sudionika tih procesa (učenika i nastavnika), događaju), sociostrukture ciljeva i sadržaja tehnološke podrške (uvjeti u kojima se ti procesi nastave i učenja, didaktičko-metodičke i u strukturiranju svake situacije učenja i nastave u skladu s njenom specifičnosti i svrhovitosti potrebno je pristupiti razradi svake situacije, njene strukture, te da se u skladu s tim primjene odgovarajući postupci koji će dati optimalni učinak u procesu učenja

Artikulacija nastavne situacije

Proces nastave i učenja

Proces nastave i učenja sastoji se od

:  više didaktičkih funkcija    više tipova situacija (uvođenje i priprema, usvajanje znanja, vježbanja, ponavljanja, sistematiziranja i generaliziranja, evaluacije) više elemenata i faktora uvjetovanosti više faza • sve komponente ne moraju biti u cijelosti i jednakoj mjeri ugrađene u svaku situaciju nastave i učenja (u nastavnim situacijama prevladavaju pojedine funkcije, komponente procesa učenja i nastave – govorimo o raznim tipovima situacija)

Artikulacija nastavne situacije

Razredno-predmetno-satni sustav

• • • učenici grupirani u razrede prema dobi programski sadržaji raščlanjeni na nastavne predmete i unutar toga na niz sadržajnih jedinica (nastavnih jedinica, tema) nastavne jedinice su raspoređene u fiksne vremenske periode (vremenske jedinice – nastavne satove od 45 minuta) • • •

Nedostaci

razredno-predmetno-satnog sustava • uniformiranje dinamičkog procesa nastave i učenja usmjeravanje cjelokupnog procesa na prosječnog učenika nefleksibilnost organizacije • ne uzimanje u obzir razlike u kognitivnim, afektivnim i psihomotornim osobinama ličnosti učenika sputavanje kreativnih potencijala

Artikulacija nastavne situacije

Nastavni sat

• • • u razredno-predmetno-satnom sustavu nastave i učenja temeljna situacija učenja i nastave uzima se nastavni sat kao osnovna vremenska jedinica nastavni sat zauzima centralno mjesto u artikulaciji (u razredno predmetno-satnom sustavu) u okviru nastavnog sata strukturiraju se sve druge komponente i elementi nastave i učenja (ciljevi, zadaci, sadržaji, metode, oblici, tehnologija i druge didaktičko-metodičke komponente i postupci)

Artikulacija nastavne situacije

Situacija nastave i učenja

• • • u RPS sustavu umjesto nastavnog sata pravilnije je govoriti o temeljnoj strukturnoj jedinici kao situaciji učenja i nastave situacija učenja i nastave temeljni je strukturni element procesa učenja i nastave (bit je u cjelovitosti i logičkoj povezanosti sadržaja učenja, u smišljenom odabiru i racionalnoj primjeni odgovarajućih didaktičko-metodičkih postupaka i tehnologije učenja u racionalno korištenom vremenu u kojem se ostvaruju etapni zadaci učenja i nastave) situacija učenja i nastave predstavlja cjelinu i element nastave i učenja (u RPS sustavu je nastavni sat)

Artikulacija nastavne situacije

Trajanje situacije nastave i učenja

• • • • u artikulaciji tog procesa mora se polaziti od toga da je svaka situacija nastave i učenja dio logičkog niza složene i raznovrsne cjeline procesa nastave i učenja (povezana je sa situacijama koje prethode i slijede svakoj konkretnoj situaciji učenja) vremensko trajanje ovisi o cjelokupnoj strukturi situacije učenja (ciljevima, zadacima, sadržajima, mogućnostima učenika, motivaciji, interesu, didaktičko-metodičkih odluka, strategija i postupaka, konkretnih uvjeta u kojima se odvija proces učenja) vremenska komponenta u tom slučaju mora biti samo jedan od strukturnih elemenata situacije učenja i nastave u fleksibilnoj organizaciji nastave situacija učenja nije unaprijed određena fiksnim vremenskim intervalom (45 ili 90 minuta)

Artikulacija nastavne situacije

Didaktičke funkcije

• • • • • • •

uvođenje u proces nastave i učenja usvajanje novih znanja, spoznaja, činjenica i generalizacija vježbanje ponavljanje primjena znanja sistematiziranje i generaliziranje evaluiranje uspjeha i postignuća u procesima učenja

Artikulacija nastavne situacije

Ostvarivanje didaktičkih funkcija

• • • • • u svakoj konkretnoj situaciji učenja i nastave ne mogu se ostvariti sve didaktičke funkcije nastavnog procesa u konkretnoj nastavnoj situaciji ostvaruju se pojedini dominantni dijelovi, faze, elementi i funkcije procesa učenja i nastave situacijama nastave i učenja određuju se dominantne didaktičke funkcije prema tome se određuje njihova klasifikacija i nema mogućnosti da se prema didaktičkim funkcijama odredi «čista» klasifikacija situacija učenja i nastave postoje razne klasifikacije i tipologije situacije nastave i učenja

Artikulacija nastavne situacije

Tipologija situacija nastave i učenja

• • • • •

situacije uvođenja učenika u proces nastave i učenja

cjeline, novo područje nastave i učenja) (veće sadržajne

situacije u kojima je dominantan proces učenja u užem smislu

(stjecanje, usvajanje, prenošenje znanja)

situacije u kojima je dominantno vježbanje i primjena usvojenog znanja

(razvitak i usavršavanje sposobnosti, vještina i navika)

situacije u kojima je dominantno ponavljanje, utvrđivanje i sistematiziranje

usvojenih znanja

situacije u kojima je dominantna kontrola, evaluacija procesa i rezultata

nastave i učenja

Artikulacija nastavne situacije

Struktura situacije nastave i učenja

• struktura situacije nastave i učenja ima brojne sastavne elemente i zavisi od mnogih faktora (ti faktori i elementi su međusobno povezani i cjeloviti i potrebno ih je u konkretnoj analizi raščlaniti i razlikovati)

Elementi strukture situacije nastave i učenja

:       ciljevi zadaci sadržaji didaktičko-metodičke odluke i strategije učenja tijek (faze) unutarnja povezanost strukturnih elemenata

Artikulacija nastavne situacije

Fleksibilnost artikulacije situacije nastave i učenja

• • struktura nastavne situacije i situacije učenja razlikuje se s obzirom na tip situacije (struktura situacije usvajanja novih znanja razlikuje se od situacije ponavljanja ili vježbanja) na konkretnu artikulaciju, strukturiranje i oblikovanje situacije učenja i nastave treba gledati kao na jednu od mogućih artikulacija ( ne treba gledati kao na jedinu moguću artikulaciju koja se može primijeniti uvijek i svugdje zbog složenosti procesa nastave i učenja )

Artikulacija nastavne situacije

Faktori i elementi artikulacije situacije nastave i učenja * Bitni faktori i elementi koje treba uvažavati i od kojih treba polaziti pri strukturiranju i artikulaciji situacije učenja i nastave

:  cilj nastave i učenja  spremnost i gotovost za procese nastave i učenja  prepreke u procesu nastave i učenja  sadržaj nastave i učenja  didaktičko-metodička podrška nastave i učenja

* dodatak u tiskanim materijalima

Artikulacija nastavne situacije

Faze situacije nastave i učenja

• • • potrebno je utvrditi pojedine faze, dijelove situacije nastave i učenja situacija nastave i učenja nije izolirana cjelina pa se njenu strukturu po fazama ne smije određivati po činiteljima formalnog karaktera (pokušaj utvrđivanja faza po formalnoj-logičkoj strukturi Herbarta) unatoč tome svaka bi nastavna situacija morala kao orijentaciju imati sljedeće

FAZE PROCESA NASTAVE I UČENJA

: 

faza preparacije

situacije nastave i učenja (uvodni dio) 

faza realizacije

situacije nastave i učenja (centralni, glavni dio) 

faza evaluacije

situacije nastave i učenja (završni dio)

Artikulacija nastavne situacije

Odnos faza i tipova situacije nastave i učenja

• • • • faze situacije nastave i učenja ovise o tipološkoj strukturi situacije određene uvođenje unifikacije (ujednačavanje strukture) situacije nastave i učenja vodi šablonizmu, formalizmu i stereotipnosti nastave i učenja ciljevi, zadaci, sadržaji, didaktičko-metodički postupci, tehnološka rješenja i ostale komponente po pojedinim fazama su različiti u odnosu na tipove situacije učenja sve elemente (aspekte) situacije nastave i učenja elementima potrebno je detaljno analizirati za svaku konkretnu situaciju i izvršiti pripremu po pojedinim

Artikulacija nastavne situacije

HVALA NA PAŽNJI PITANJA?