Transcript O ρόλος οικογένειας και Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας στην

O ρόλος οικογένειας και Υπηρεσιών
Κοινωνικής Ευημερίας στην Κοινωνική
Ενσωμάτωση των Ατόμων με Νοητική
Υστέρηση
ΕUROPE IN ACTION 2011
Family Action for the inclusion of People with intellectual
Disabilities in the Society
Ξενοδοχείο PALM BEACH HOTEL,
Λάρνακα, 12-14 Μαίου 2011.
Εισηγήτρια: Σαββούλα Παπαμιλτιάδου –Ασσιώτου
Λειτουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών Α΄,
Συντονίστρια Τομέα Οικογένειας και Παιδί,
Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, ΚΥΠΡΟΣ
1
Οικογένειες στην Ευρώπη και
επίδραση στην Κύπρο


Οι οικογένειες στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν πολλές οικονομικές,
κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές προκλήσεις, όπως η γήρανση
του πληθυσμού, η αυξανόμενη ποικιλομορφία στις οικογενειακές
δομές και η επίδραση των νέων ρόλων των δύο φύλων στην
οικογενειακή ζωή και τη μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών
στον τομέα της απασχόλησης. Όλες αυτές οι προκλήσεις κάνουν
ακόμα πιο δύσκολο το ρόλο της οικογένειας στην φροντίδα των
μελών της είτε αφορούν παιδιά και ηλικιωμένους είτε ανήλικα ή
ενήλικα άτομα με νοητική υστέρηση.
Όπως όλες οι αλλαγές, έχουν και αυτές τις θετικές και τις αρνητικές
τους πτυχές που αναμφίβολα επηρεάζουν και τη χώρα μας. Οι
σημερινές δημογραφικές τάσεις δείχνουν ότι οι αξίες του
καθήκοντος και της ευθύνης έχουν αντικατασταθεί με τον
ατομικισμό και την κοινωνική αστάθεια, ωστόσο, οι νέες τάσεις
φαίνονται επίσης να συμβάλλουν στη δημιουργία πιο
δημοκρατικών σχέσεων μεταξύ των παιδιών και των γονιών, αλλά
και μεταξύ των ίδιων των γονιών και γενικά όλων των μελών της
οικογένειας.
2
Ρόλος και σπουδαιότητα
της οικογένειας βάση θεσμικών
πλαισίων


Το προοίμιο της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, (Ν. 243
του 1990) αναφέρει ότι « η Οικογένεια είναι η θεμελιώδης μονάδα
της κοινωνίας και το φυσικό περιβάλλον για την ανάπτυξη και την
ευημερία όλων των μελών της και η οικογένεια πρέπει να έχει την
προστασία και την υποστήριξη που χρειάζεται. Επίσης στη
σύμβαση αυτή επισημαίνεται ότι τα ανάπηρα παιδιά έχουν το
δικαίωμα για ειδική μεταχείριση, εκπαίδευση και φροντίδα.
Κάτι αντίστοιχο επισημαίνεται και στη Σύμβαση των Δικαιωμάτων
Αναπήρων Ατόμων των ΗΕ 2007 που επικύρωσε πρόσφατα η χώρα
μας, όπου επισημαίνεται ότι, η οικογένεια δικαιούται προστασίας
από την κοινωνία και το κράτος και ότι τα άτομα με αναπηρίες και
μέλη των οικογενειών τους θα πρέπει να λαμβάνουν την
απαραίτητη προστασία και βοήθεια, προκειμένου να καταστεί
δυνατό στις οικογένειες να συμβάλουν στην πλήρη και ίση
απόλαυση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες.
3
Δικαιώματα Ατόμων με Νοητική
Υστέρηση βάση θεσμικών πλαισίων


Στην πιο πάνω Σύμβαση αναγνωρίζεται στο άρθρο 1, ότι ο σκοπός
της είναι να προάγει, να προστατεύσει και να διασφαλίσει την
πλήρη και ίση απόλαυση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και
θεμελιωδών ελευθεριών, από όλα τα άτομα με αναπηρίες και να
προάγει το σεβασμό της εγγενούς αξιοπρέπειας τους. Τα άτομα με
αναπηρίες περιλαμβάνουν εκείνα που έχουν μακροχρόνια
σωματικά, ψυχικά, διανοητικά ή αισθητήρια εμπόδια, που, σε
αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια, μπορούν να παρεμποδίσουν
την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία, σε
ίση βάση με τους άλλους.
Ο νόμος σχετικά με τα δικαιώματα των Νοητικά Καθυστερημένων
Ατόμων επισημαίνει τον προσδιορισμό της υποχρέωσης της
πολιτείας έναντι τους και τη δημιουργία Επιτροπής και Ταμείου που
είναι ένα σημαντικό εργαλείο στην προώθηση των δικαιωμάτων
των ατόμων αυτών.
4
Αλλαγές στην Οικογένεια


Η Οικογένεια ως θεσμός έχει υποστεί τέτοιες αλλαγές κι επιδράσεις
στην δομή, το μέγεθος και τέτοιες διαφοροποιήσεις ως έννοια που
σήμερα δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός της
έννοιας οικογένεια, ούτε και είναι εύκολο να βρεθεί ορισμός
ενός προτύπου το οποίο να θεωρείται ως ιδανική οικογένεια.
Τελευταία διεθνώς αναφέρεται πλέον και πιο συχνά ο όρος
γονιός/γονείς και άσκηση γονικού ρόλου(parenting) ή η
Οικογένεια γενικά.
5
Άσκηση γονικού ρόλου (parenting)ή
Οικογένεια γενικά
Αναγνωρίζεται:
 η ύπαρξη της διαφορετικότητας της οικογένειας,


το δικαίωμα του παιδιού/ανάπηρου/με νοητική υστέρηση, να
ανατραφεί σε συνθήκες οικογένειας ανεξάρτητα από την κοινωνική
κατάσταση των ενηλίκων που συνθέτουν την οικογένεια και
η συνέχιση της οικογενειακής ζωής ως μοντέλο και σημείο
αναφοράς ανεξάρτητα από τις σημαντικές αλλαγές που
συμβαίνουν στην οικογένεια.
6
Η Κυπριακή οικογένεια


Στην Κύπρο ο θεσμός της οικογένειας παρόλο που βρίσκεται
ακόμα ψηλά, έχει υποστεί σοβαρές επιδράσεις και αλλαγές , έχει
περάσει οδυνηρές εμπειρίες όπως: οι συνέπειες της Τούρκικης
εισβολής το 1974, αλλά κρύβει αθέατες πλευρές, ανάγκες και
προβλήματα που συχνά καταδυναστεύουν τα μέλη της οικογένειας
ιδιαίτερα τα παιδιά συμπεριλαμβανομένων και των ατόμων με
αναπηρίες ή και νοητική υστέρηση.
Συχνά οι ίδιες οι οικογένειες καταπατούν τα βασικά θεμελιώδη
δικαιώματα των μελών της με αναπηρίες/νοητική υστέρηση κτλ,
στις οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται: η κακοποίηση, η
παραμέληση, η ανισότητα στις σχέσεις, παράγοντες που τελικά
εμποδίζουν την ανάπτυξη αυτών των μελών τους στη δημοκρατική
διαδικασία.
7
Η Κυπριακή οικογένεια



Η οικογένεια ήταν και εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό, η
βασική κοινωνική, οικονομική και ηθική μονάδα της Κυπριακής
κοινωνίας. Χωρίς αμφιβολία η οικογένεια αποτελεί τo βασικό
πυρήνα της κοινωνίας και η αξία της έγκειται στις σημαντικές
κοινωνικό -οικονομικές της λειτουργίες.
Αυτό καταδεικνύουν και οι διάφορες σχετικές μελέτες και έρευνες
που εκπονήθηκαν κατά διάφορα χρονικά διαστήματα.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, με τον εκσυγχρονισμό της
Κυπριακής κοινωνίας, αναπτύσσεται μια νέα δυναμική που φαίνεται
να επηρεάζει τη διαμόρφωση της δομής και της λειτουργίας της
οικογένειας.
8
Επιβαρυντικοί παράγοντες στην
Κυπριακή Οικογένεια







Η αστικοποίηση, η εκβιομηχάνιση, η τεχνολογική ανάπτυξη, η μαζική
πληροφόρηση.
Η ένταξη της γυναίκας στην αγορά εργασίας, η ανισότητα των φύλων
και η απουσία ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων για τη διατήρηση της
ισορροπίας ανάμεσα στην επαγγελματική και την οικογενειακή ζωή.
Η αλλαγή των ηθών, των αντιλήψεων, των κοινωνικών αρχών και η
αντιγραφή ξένων προτύπων συμπεριφορών.
Το παραδοσιακό μοντέλο της εκτεταμένης οικογένειας, διαφοροποιείται
και κυριαρχεί το δυτικό μοντέλο της πυρηνικής οικογένειας.
Αναδύονται νέες μορφές οικογένειας όπως: οι μονογονεϊκές, οι
ανασυγκροτημένες και οι διαπολιτισμικές.
Νέες τάσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές σε τρόπο που κλυδωνίζεται
ο γάμος, αυξάνονται τα διαζύγια, όπως και οι περιπτώσεις
συγκατοίκησης εκτός γάμου. Αυξάνονται οι οικογένειες με ή χωρίς
παιδιά από 2ο και 3ο γάμο.
Μείωση στη γέννηση των παιδιών.
9
Δημογραφικές αλλαγές /κοινωνικά
προβλήματα








την αβεβαιότητα λόγω του πολιτικού μας προβλήματος,
την αποδυνάμωση και διάβρωση της κυπριακής οικογένειας,
τη βία στην οικογένεια,
την αύξηση στις μονογονικές οικογένειες λόγω αύξησης των
διαζυγίων
την αστικοποίηση της κοινωνικής ζωής ακόμα και στις αγροτικές
περιοχές,
τον τουρισμό,
Το χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο ζωής που σχετίζεται με
μια σειρά πιεστικών συνθηκών ζωής πχ. ανεργία, αρρώστια, φτωχό
σπιτικό, περιορισμένη εκπαίδευση, δυσκολία πρόσβασης σε
υποστηρικτικές υπηρεσίες,
τις κοινωνικά απομονωμένες οικογένειες, οποιασδήποτε τάξης,
10
Δημογραφικές αλλαγές /κοινωνικά
προβλήματα






τους οικονομικούς μετανάστες,
τις ραγδαίες κοινωνικές αλλαγές χωρίς να υπάρχει χρόνος
και φόρμουλα αφομοίωσης τους από τον πληθυσμό,
τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη,
τα ναρκωτικά, τις εξαρτήσεις και την ενασχόληση με το
αλκοόλ,
την παραβατικότητα ή την εμπλοκή σε εγκληματικές
ενέργειες, ιδιαίτερα στα πολύ νεαρά άτομα
την απουσία ελέγχου στις Δισκοθήκες, τα clubs με συνέπειες
το ξενύχτι, μεθύσι, κάπνισμα και την εκμετάλλευση
ιδιαίτερα των νέων ελλείψει δημιουργικής απασχόλησης
τους.
11
Προκλήσεις της νέας εποχής








Διακίνηση και εμπορία προσώπων για σεξουαλική και άλλη
εκμετάλλευση.
Οικονομικοί μετανάστες- οικογένειες, οι οποίες ζούν σε άθλιες
συνθήκες που τα παιδιά τους δεν φοιτούν σε κανένα σχολείο και
διατρέχουν όλους τους πιθανούς κινδύνους και οι οποίοι είναι
κοινωνικά αποκλεισμένοι.
Ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτητές ασύλου.
Ανήλικοι με γονείς αιτητές ασύλου.
Παράνομοι αλλοδαποί που συλλαμβάνονται και τα παιδιά τους
χρειάζονται προστασία.
Παιδιά οικογενειών που μεγαλώνουν τις περισσότερες ώρες με την
παρουσία αλλοδαπών οικιακών βοηθών που σε αρκετές
περιπτώσεις δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα.
Οργανωμένη επαιτεία από εγχώρια και διεθνή κυκλώματα.
Οι αρνητικές επιδράσεις της τηλεόρασης, των ηλεκτρονικών
παιχνιδιών και του διαδικτύου στα παιδιά/τους νέους (εξάρτηση
τους)
12
Αυξημένες απαιτήσεις στην οικογένεια
οι οποίες προέρχονται από:
 τους εργοδότες,
 τις δημόσιες αρχές,
 τα μέσα μαζικής επικοινωνίας,
 τα ίδια τα μέλη της οικογένειας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για
άτομα με αναπηρίες/ νοητική υστέρηση ή άλλες
ιδιαιτερότητες που έχουν επιπρόσθετες ανάγκες με την
φροντίδα και προστασία τους.
Πολλές από αυτές τις απαιτήσεις είναι ιστορικά νέες και οι
εμπλεκόμενοι στην άσκηση του γονικού ρόλου σήμερα
χρειάζονται πληροφόρηση, στήριξη και δεξιότητες για να
μπορέσουν να πραγματώσουν το δυναμικό των μελών τους και
των ιδίων.
13
Σημαντικά μηνύματα προς τους
γονείς/οικογένεια


Σήμερα τα άτομα με νοητική υστέρηση είτε ανήλικα είτε ενήλικα
μεγαλώνουν σε διαφορετικό κόσμο από αυτό που μεγάλωσαν οι
μητέρες και οι πατέρες τους. Αυτό στη νέα εποχή δημιουργεί
προκλήσεις για τους γονείς/την οικογένεια και ευρύτερα την
κοινωνία των πολιτών προκειμένου, να αναθεωρήσουν και σε
κάποιες περιπτώσεις να ξαναμάθουν πώς να μεγαλώσουν και να
φροντίσουν τα άτομα με νοητική υστέρηση που είναι μέλη των
οικογενειών τους ή ακόμη μέλη φιλικών ή συγγενικών τους
οικογενειών γιατί και αυτά έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις και
δικαιούνται χωρίς διακρίσεις να τα απολαμβάνουν στη βάση των
προνοιών του νέου νόμου που πρόσφατα η χώρα μας κύρωσε τη
σύμβαση των Η.Ε του 2007 για τα δικαιώματα των αναπήρων
ατόμων.
Έγνοια των γονιών πρέπει να είναι η ευημερία και η ανάπτυξη του
παιδιού αλλά και ιδιαίτερα των μελών της με νοητική υστέρηση.
14
Σημαντικά μηνύματα προς τους
γονείς/οικογένεια



Να φροντίζουν και να προστατεύουν τα άτομα με νοητική
υστέρηση με σεβασμό στα δικαιώματα τους και με τρόπο που να
τα καθιστούν όσο το δυνατό πιο ικανά να λειτουργούν όσο γίνεται
καλύτερα στο σπίτι, στο σχολείο, στο φιλικό και το ευρύτερο
κοινωνικό τους περιβάλλον.
Τα άτομα με νοητική υστέρηση λειτουργούν καλύτερα όταν οι
γονείς τους επικοινωνούν με τον τρόπο που τα ίδια κατανοούν ότι
είναι στοργικοί και υποστηρικτικοί, ξοδεύουν γενναιόδωρο χρόνο
μαζί τους, κατανοούν τη ζωή , τις δυσκολίες και τη συμπεριφορά
τους, αναμένουν από αυτά να ακολουθούν κανόνες, ενθαρρύνουν
την ανοικτή επικοινωνία και αντιδρούν στην κακή τους
συμπεριφορά, παρέχοντας σωστές εξηγήσεις και συνέπειες αλλά
όχι βίαιη ή σκληρή τιμωρία.
Να θυμάστε ότι οι κανόνες και τα όρια σε κάθε οικογένεια είναι
πολύ βασικά για μια ισορροπημένη οικογενειακή ζωή.
15
Ο ρόλος της οικογένειας στη φροντίδα
των μελών της με νοητική υστέρηση
Βασική φροντίδα : Διασφάλιση της ικανοποίησης των βασικών αναγκών





τους, π.χ. φαγητό, στέγαση, ιατρική φροντίδα, υγιεινή, κατάλληλη ένδυση
υπόδηση και ζεστασιά·
Διασφάλιση ασφάλειας: παροχή ασφάλειας με προστασία από βλάβη ή
κίνδυνο μέσα και έξω από το σπίτι·
Συναισθηματική στοργή: διασφάλιση της παροχής συναισθηματικής
στήριξης και εκτίμησης·
Ερεθίσματα: παροχή ερεθισμάτων για τη μάθηση και τη νοητική ανάπτυξη
τους τη συμμετοχή σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες καθώς και την
προώθηση εκπαιδευτικών ευκαιριών·
Καθοδήγηση και Οριοθέτηση: παροχή καθοδήγησης και οριοθέτησης και
υπόδειξη της αρμόζουσας συμπεριφοράς
Σταθερότητα: συνεχής παροχή συναισθηματικής στοργής, θετική
ανταπόκριση και διασφάλιση της επαφής των ατόμων με νοητική υστέρηση
με τα άτομα που είναι σημαντικά γι’ αυτά.
16
Πώς οι γονείς βοηθούν τα παιδιά με
νοητική υστέρηση να μάθουν καλές
συμπεριφορές





Παρέχουν τακτική θετική προσοχή και μεταδίδουν αυτό στο παιδί
ανεξαρτήτως ηλικίας. Καθώς μεγαλώνει το παιδί, να είναι ενήμεροι
και να ενδιαφέρονται για τις φιλικές του σχέσεις και τη σχολική του
απόδοση·
Ακούν προσεκτικά τα παιδιά τους και τα βοηθούν στην έκφραση
των συναισθημάτων τους·
Βοηθούν τα παιδιά στο μέτρο του δυνατού των ικανοτήτων τους,
να αντιλαμβάνονται τις πιθανές συνέπειες των επιλογών τους·
Ενθαρρύνουν τις επιθυμητές συμπεριφορές παρέχοντας προσοχή
και έπαινο και αγνοώντας μικρότερης σοβαρότητας ανεπιθύμητες
συμπεριφορές·
Συμπεριφέρονται και επικοινωνούν μαζί του με σεβασμό και
επιδεικνύουν τρόπους για λύση των συγκρούσεων (με
εποικοδομητικό τρόπο).
17
Οι γονείς και οι ανάγκες τους



Είναι ζωτικής σημασίας οι γονείς να βρίσκουν χρόνο να φροντίζουν
και τους εαυτούς τους ως ενήλικες, να δίνουν σημασία και στις
δικές τους ανάγκες για οικειότητα, συντροφικότητα και ψυχαγωγία,
πρακτικές που τους ανατροφοδοτούν και τους ενισχύουν στη
συνέχιση της φροντίδας και στήριξης των παιδιών τους με νοητική
υστέρηση.
Η ισορροπία της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής έχει
μεγάλη επίδραση στην ποιότητα της άσκησης του γονικού ρόλου.
Οι γονείς χρειάζονται πόρους και στήριξη για να μπορούν να
ασκούν αποτελεσματικά το γονικό τους ρόλο, να παρέχουν επαφή,
στήριξη και καθοδήγηση στα παιδιά τους είτε είναι ανήλικα ή
ενήλικα με νοητική υστέρηση.
18
Η Αρωγή του Κράτους προς την
οικογένεια και τα μέλη της με νοητική
υστέρηση


Προφανώς, για να μπορέσει η οικογένεια να συνεχίσει τον
πολλαπλό ρόλο της και να συνεχίσει να προασπίζεται τα
δικαιώματα των μελών της με αναπηρίες/ νοητική υστέρηση, έχει
άμεση ανάγκη της αρωγής του κράτους, δηλαδή μιας σύγχρονης
πολιτικής, δράσεων και μέτρων, φιλικών στη σύγχρονη οικογένεια
που να αντέχει στις προκλήσεις της εποχής.
Τέτοιες πολιτικές είναι ενσωματωμένες:
Α. Στον Εθνικό Φορέα για τη δημογραφία και τις ολοκληρωμένες
πολιτικές στήριξης/ενδυνάμωσης της οικογένειας,
19
Η Αρωγή του Κράτους προς την
οικογένεια και τα μέλη της με νοητική
υστέρηση


Β. Στα Εθνικά Σχέδια Δράσης που αφορούν ξεχωριστά τα
θέματα αναπήρων και ηλικιωμένων ατόμων, της βίας στην
οικογένεια, της εμπορίας προσώπων, της εγκληματικότητας,
των ναρκωτικών, της ισότητας των φίλων τα οποία με
ποικιλόμορφες δράσεις και μέτρα συμβάλουν μεταξύ άλλων
και στην ενίσχυση του ρόλου της οικογένειας και ιδιαίτερα
της αυτής που είναι πιο ευάλωτη λόγω των αυξημένων
αναγκών και υποχρεώσεων της στη φροντίδα, προστασία,
συντήρηση και την κοινωνική ενσωμάτωση των μελών της
με νοητική υστέρηση.
Γ. Στα προγράμματα του νέου Τμήματος για την Κοινωνική
Ενσωμάτωση Ατόμων με Αναπηρίες του Υπουργείου
Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (για τα οποία
αναφέρθηκε η κα Χρ. Φλουρέντζου).
20
Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας
Τομέας Οικογένεια και Παιδί


Μέσω των προγραμμάτων συμβουλευτικής και στήριξης
οικογενειών παρέχεται τέτοια βοήθεια στις οικογένειες με
ανήλικα και ενήλικα άτομα με νοητική υστέρηση,
Όπου η οικογένεια του ανήλικου ατόμου με νοητική
υστέρηση για διάφορους λόγους δυσκολεύεται να το
κρατήσει στο οικογενειακό περιβάλλον τότε το άτομο αυτό
λαμβάνεται υπό τη νομική Φροντίδα της Διευθύντριας
Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας και τοποθετείται είτε σε
ανάδοχη οικογένεια είτε σε κατάλληλο Ίδρυμα για την
περαιτέρω φροντίδα και προστασία του.
21
Τομέας Οικογένεια και Παιδί

Επίσης σε άτομα με νοητική υστέρηση στα οποία υπάρχουν
αναφορές για κακοποίηση τους όταν τέτοια περιστατικά
γίνονται εντός οικογένειας ενεργοποιούνται οι σχετικές
πρόνοιες διερεύνησης και προστασίας τους με βάση το
σχετικό Νόμο περί βίας στην Οικογένεια. Όταν τέτοια
περιστατικά γίνονται εκτός οικογένειας, για τα ανήλικα
άτομα τηρείται η εν λόγω διαδικασία, ενώ για τα ενήλικα
άτομα τηρούνται οι σχετικές πρόνοιες του ποινικού κώδικα
και αντιμετωπίζεται στα πλαίσια του προγράμματος
συμβουλευτικής και στήριξης ενηλίκων ατόμων από πλευράς
των υπηρεσιών μας.
22
Τομέας Δημοσίων Βοηθημάτων
Ηλικιωμένων και Ανάπηρων
Επιδόματα

Στα πλαίσια της Κοινωνικής Συνοχής και Ενσωμάτωσης όλων των
ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των
ατόμων με αναπηρία/νοητική υστέρηση, παραχωρείται δημόσιο
βοήθημα στην βάση οικονομικών κριτηρίων, τα οποία καθορίζονται
από την ισχύουσα νομοθεσία του περί Δημόσιου Βοηθημάτων και
Υπηρεσιών Νόμου του 2006, 95(Ι)/2006 και τους σχετικούς
κανονισμούς. Η εν λόγω Νομοθεσία καθορίζει ρητά ποιες
κατηγορίες αντιμετωπίζονται θετικά αλλά σε καμία περίπτωση δεν
εξαιρεί ευπαθή ομάδα από τη παροχή δημόσιου βοηθήματος χωρίς
να λαμβάνει υπόψη τα εισοδήματα όπως αυτά καθορίζονται στο
άρθρο 2 στις «εισαγωγικές διατάξεις» του όρου «οικονομικοί πόροι
και εισοδήματα».
23
Τομέας Δημοσίων Βοηθημάτων
Ηλικιωμένων και Ανάπηρων
Επιδόματα




Στα άτομα που ανήκουν στη πιο πάνω ομάδα και πληρούν τα
κριτήρια των δικαιούχων του δημόσιου βοηθήματος λαμβάνουν τα
πιο κάτω δικαιώματα:
Βασικές Ανάγκες για λήπτη: €452,00
Αναπηρικό επίδομα:
€226,00
1ο εξαρτώμενο λήπτη Δ.Β άνω των 14 χρονών επίδομα, €226,00
2ο εξαρτώμενο λήπτη Δ.Β κάτω των 14 χρονών επίδομα, €135,60
Στην πιο πάνω ομάδα όπως και σε όλους τους λήπτες δημόσιου
βοηθήματος παραχωρούνται επιπρόσθετα δικαιώματα για κάλυψη
των ειδικών αναγκών: ενοίκιο, δίαιτα, δόση και τόκους δανείου για
ιδιοκατοίκηση, δημοτικούς φόρους, μεταφορικά, πανιά μιας χρήσης
(μέχρι 77 Ευρώ), χορήγημα θέρμανσης μία φορά τον χρόνο,
οικιακό εξοπλισμό, ανάγκες ένδυσης –υπόδησης, διημερεύουσας
φροντίδας εκτός σπιτιού και Ιδρυματική 24ωρη φροντίδα (από
623,02-745 ευρώ μηνιαίως ανάλογα με τις εξειδικευμένες ανάγκες
κάθε περίπτωσης).
24
Τομέας Δημοσίων Βοηθημάτων
Ηλικιωμένων και Ανάπηρων

Βάση του άρθρου 8(ζ) του Νόμου 95(Ι)/2006, σε περίπτωση
ανάπηρου ατόμου παρέχεται επιπλέον ειδικό επίδομα για
προσωπικές ανάγκες, ίσο με το μισό του επιδόματος που
χορηγείται στο εν λόγω ανάπηρο άτομο για βασικές ανάγκες.
Έτσι, τα άτομα που ανήκουν στην πιο πάνω κατηγορία, ληπτών
δημοσίου βοηθήματος, τα οποία λόγω της κατάστασης της υγείας
τους έχουν εγκριθεί ως ανάπηρα άτομα, όπως καθορίζεται στον
όρο «ανάπηρο άτομο» του άρθρου 2 στις εισαγωγικές διατάξεις και
λαμβάνουν δημόσιο βοήθημα, παραχωρείται επιπλέον επίδομα
αναπήρου το οποίο ανέρχεται στο ½ των βασικών αναγκών.
25
Τομέας Δημοσίων Βοηθημάτων
Ηλικιωμένων και Ανάπηρων


Παράλληλα, όλα τα ανάπηρα άτομα λήπτες δημόσιου βοηθήματος,
λαμβάνουν επιπλέον ποσό ύψους €142,25 στα πλαίσια των
Μέτρων Κοινωνικής Συνοχής.
Επιπρόσθετα από τα πιο πάνω, σε περιπτώσεις ανάπηρων ή και
ατόμων με νοητική υστέρηση ληπτών Δ.Β, που έχουν ανάγκη από
φροντίδα και δεν επωφελούνται από τα Σχέδια παραχώρησης
φροντίδας του Τμήματος Κοινωνικής Ενσωμάτωσης, είναι δυνατό
να καλυφθεί επίδομα μερικής φροντίδας, ή πλήρης φροντίδα από
αλλοδαπή φροντίστρια ύψους €311,00 και επιπλέον €78,89
εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
26
Τομέας Δημοσίων Βοηθημάτων
Ηλικιωμένων και Ανάπηρων


Επισημαίνεται ότι στα πλαίσια του Άρθρου 9(1)(α)(ιι), για την
παροχή δημόσιου βοηθήματος ή του καθορισμού του ύψους του
δεν λαμβάνεται υπόψη το ποσό ύψους €518,00 μήνα όταν
προέρχεται από εργασία και ο αιτητής ή η αιτήτρια ή η σύζυγος ή ο
σύζυγος, αντίστοιχα είναι ανάπηρο πρόσωπο.
Επισημαίνεται ότι με βάση το άρθρο 2 του Νόμου περί Διαχείρισης
Ανίκανων Προσώπων Νόμος 23(1)/96, ρυθμίζεται η διαχείριση της
περιουσίας των Διανοητικά καθυστερημένων ατόμων. Η
Διευθύντρια Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας (ΔΥΚΕ) σύμφωνα με
το άρθρο 4 του εν λόγω νόμου νομιμοποιείται να υποβάλει αίτηση
στο δικαστήριο ως <ενδιαφερόμενο πρόσωπο> για την προάσπιση
των δικαιωμάτων του διανοητικά καθυστερημένου ατόμου. Αυτή η
παρέμβαση δεν είναι απαραίτητη όταν υπάρχουν γονείς, συγγενείς,
παιδιά και εγγόνια που ενδιαφέρονται για τα επηρεαζόμενα άτομα.
27
Σχέδιο Ενίσχυσης Οικογενειών για
διακοπές Ανάπηρων ή/και νοητική
υστέρηση Μελών τους


Κάθε χρόνο προκηρύσσεται Σχέδιο διακοπών, βάση του οποίου
επιχορηγείται κατόπιν σχετικής αίτησης ληπτών δημόσιου
βοηθήματος, η διαμονή και διατροφή σε ξενοδοχεία ή άλλα
εγκριμένα τουριστικά καταλύματα εντός της Κύπρου για πέντε
διανυκτερεύσεις με ποσό που ανακοινώνεται επίσης κάθε χρόνο.
Τα τελευταία 2 χρόνια το εν λόγω σχέδιο ανατέθηκε στο Τμήμα
Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες του Υπουργείου
Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Επισημαίνεται ότι οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας βρίσκονται
στη διαδικασία αναθεώρησης της ισχύουσας νομοθεσίας Ν
95(Ι)/2006, ώστε τα ανάπηρα άτομα να εξετάζονται από ξεχωριστή
Νομοθεσία.
28
Τομέας Κοινοτικής Εργασίας
Ιδρυματική Φροντίδα

Η υψηλή ποιότητα της ημερήσιας ή της 24ωρης φροντίδας
θεωρείται σε αυξανόμενο βαθμό, ως σημαντική συνεισφορά
στην κοινωνική συνοχή, στο βαθμό που βοηθά στην
κοινωνική, συναισθηματική, πνευματική και σωματική
ανάπτυξη όλων των ατόμων με νοητική υστέρηση και
δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να ακούγονται στα θέματα
που τα αφορούν.
29
Κοινωνική Φροντίδα ευάλωτων ομάδων
πληθυσμού σε Κρατικά Ιδρύματα


Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας λειτουργούν από τον
9ον/1977 το Ίδρυμα <Νέα Ελεούσα> το οποίο ιδρύθηκε με
δαπάνες της Υπάτης Αρμοστείας των Η.Ε για τους
πρόσφυγες, όπου στεγάζει και φροντίζει άτομα με σοβαρή
νοητική υστέρηση επί 24ωρης βάσης, ενώ παράλληλα
ανακουφίζει τις οικογένειες τους.
Το κράτος αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη προσοχή τις κοινωνικές
ανάγκες των ατόμων με νοητική υστέρηση ,ενώ παράλληλα
αξιοποιεί κάθε εθελοντική πρωτοβουλία και προσφορά που
συμβάλλει στις επιδιώξεις των στόχων του εν λόγω
Ιδρύματος.
30
Πρακτικές αποϊδρυματοποίησης και
ένταξης /ενσωμάτωσης στην κοινότητα


Οι ΥΚΕ ξεκίνησαν πιλοτικά το 1996 την αποκατάσταση των
ατόμων με νοητική υστέρηση με τη δημιουργία του πρώτου
σπιτιού στην κοινότητα στον Άγιο Ανδρέα στη Λευκωσία,
όπου αποκαταστάθηκαν 5 νεαροί ενήλικες από τη «Νέα
Ελεούσα» και με τη βοήθεια προσωπικού σε 24ωρη βάση
ξεκίνησαν μια νέα ζωή όσο το δυνατό πιο οικογενειακή που
συνεχίζει μέχρι σήμερα να λειτουργεί ομαλά.
Σήμερα λειτουργούν 8 κρατικά σπίτια στην κοινότητα όπου
εξυπηρετούνται 35 ενήλικες. Ένα σπίτι στην κοινότητα
καλύπτει ανάγκες ανήλικων με νοητική υστέρηση.
31
Πρακτικές αποϊδρυματοποίησης και
ένταξης /ενσωμάτωσης στην κοινότητα

Ιδρύματα 24ωρης και διημερεύουσας φροντίδας τέτοιων
περιπτώσεων λειτουργούν παγκύπρια από Εθελοντικές
Οργανώσεις Κοινωνικής Πρόνοιας καθώς και Διάφορους
Δήμους/Κοινότητες που μπορούν να υποβάλουν σχετική
αίτηση για κρατική χορηγία από τις Υπηρεσίες μας και
ανάλογα με την αξιολόγηση των αναγκών τους να
επιχορηγηθούν η όχι από το σχέδιο Κρατικών χορηγιών,
Σημειώνεται ότι το 29.89% περίπου, του προϋπολογισμού
του εν λόγω σχεδίου διατέθηκε για ανάγκες των ΜΚΟ και
των ΑΤΑ για τη λειτουργία ή συντήρηση προγραμμάτων των
αναφερόμενων φορέων για άτομα με νοητική υστέρηση. Πιο
συγκεκριμένα κατά το 2011, για 39 προγράμματα διατέθηκε
συνολικό ποσό ύψους 2.616.000 ευρώ.
32
Προτάσεις για στήριξη της οικογένειας
των ατόμων με νοητική υστέρηση


Συντονισμός , παρακολούθηση, αξιολόγηση και
εκσυγχρονισμός των Κρατικών Υπηρεσιών και των Μη
κυβερνητικών Οργανώσεων που εφαρμόζουν προγράμματα
για την στήριξη και την ενδυνάμωση της Οικογένειας/Γονιών
των ατόμων με νοητική υστέρηση.
Υιοθέτηση πολιτικών/μέτρων/προγραμμάτων που να
διευκολύνουν τους εργαζόμενους γονείς ατόμων με νοητική
υστέρηση, όπως ευέλικτο ωράριο εργασίας ή και μερική
απασχόληση, πληρωμένη γονική άδεια για την φροντίδα σε
περιόδους μακρόχρονης αρρώστιας ατόμων με νοητική
υστέρηση χωρίς να επηρεάζονται τα εργασιακά δικαιώματα
των γονιών κατά την χρονική διάρκεια που δεν εργάζονται
για να τα φροντίζουν .
33
Προτάσεις για στήριξη της οικογένειας
των ατόμων με νοητική υστέρηση


Ενίσχυση των μηχανισμών συνεισφοράς των άτυπων μέσων, όπως
παραδοσιακά δίκτυα και κοινοτική αλληλεγγύη στην κοινωνική
ενσωμάτωση των ατόμων με νοητική υστέρηση.
Ανάπτυξη έργων σε τοπικά επίπεδα με την εμπλοκή τόσο των ΜΚΟ
όσο και των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης που να επιτρέπουν τη
συμμετοχή γονιών και οικογενειών σε νέα δίκτυα σχέσεων
(οικογενειακές διασυνδέσεις, υποστήριξη οικογενειών, χορηγίες)
και προγράμματα εκπαίδευσης στους γονικούς ρόλους με έμφαση
στην ιδιαιτερότητα φροντίδας/ενσωμάτωσης των ατόμων/μελών
της οικογένειας με νοητική υστέρηση.
34
Προτάσεις για στήριξη της οικογένειας
των ατόμων με νοητική υστέρηση


Δημιουργία χώρων και δικτύων που να βοηθούν τους γονείς,
τα μέλη της οικογένειας να ανταλλάζουν απόψεις και
εμπειρίες με άλλους γονείς σε παρόμοιες καταστάσεις.
Παροχή ευκαιριών για πρόσβαση των ατόμων με νοητική
υστέρηση σε υψηλής ποιότητας ημερήσια φροντίδα και
άλλες διευκολύνσεις ψυχαγωγικού και κοινωνικού
χαρακτήρα πρακτική η οποία αποτελεί υποστήριξη και
απομακρύνει το ενδεχόμενο στιγματισμού και
αποκλεισμού των ατόμων με ειδικές ανάγκες λόγω της
νοητικής τους υστέρησης.
35
Προτάσεις για στήριξη της οικογένειας
των ατόμων με νοητική υστέρηση

Τα σχολικά προγράμματα ανάλογα με τη σοβαρότητα των
αποδεκτών/ατόμων με νοητική υστέρηση, πρέπει να
σχεδιάζονται με στόχο τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και
της ανάπτυξης συνείδησης σεβασμού της διαφορετικότητας χωρίς
διακρίσεις και να στοχεύουν στη διευκόλυνση της κοινωνικής
ενσωμάτωσης των ατόμων με νοητική υστέρηση.
36
O ρόλος οικογένειας και Υπηρεσιών Κοινωνικής
Ευημερίας στην Κοινωνική Ενσωμάτωση των Ατόμων με
Νοητική Υστέρηση
Τελειώνοντας, θέλω να πιστεύω πως όλοι μαζί, κράτος, οργανωμένοι
φορείς, ΜΚΟ, ΑΤΑ, οφείλουμε να συστρατευθούμε σε μια καθολική
προσπάθεια, για να ενισχύσουμε το ρόλο της Οικογένειας και να την
κρατήσουμε ψηλά στο βάθρο της εκτίμησης των λαών, αλλά
και της συνείδησης μας, εκεί που δικαιωματικά την καταξίωσε η
ανεκτίμητη προσφορά και το έργο της για να συνεχίσει να
ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στην φροντίδα, την προστασία και
την κοινωνική ενσωμάτωση των μελών της με νοητική
υστέρηση καθώς και τις άλλες προκλήσεις της νέας εποχής.
37
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!
Σαββούλα Παπαμιλτιάδου –Ασσιώτου
Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας,
Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων
ΣΠΜ,12/05/2011
38