Transcript Wprowadzenie do teorii stosunków międzynarodowych

Wprowadzenie do teorii stosunków
międzynarodowych, metody
badawcze i modele eksplanacyjne.
Czynniki kształtujące środowisko
międzynarodowe
międzynarodowe stosunki polityczne
• Pojęcie „stosunki międzynarodowe” w dwóch
ujęciach:
– dziedzina życia społeczeństw (rzeczywiste
stosunki między ich uczestnikami) ,
– dziedzina badań lub dydaktyka (na poziomie
akademickim) (dopiero około wieku XIX), gałąź
wiedzy, czyli nauka o stosunkach
międzynarodowych.
międzynarodowe stosunki polityczne
• DEFINICJA:
międzynarodowe stosunki polityczne
to transgraniczne interakcje podmiotów
polityki w środowisku poliarchicznym.
(T. Łoś-Nowak)
POLIARCHIZM jest rozumiany jako „rządy wielu podmiotów”, co nie oznacza
"anarchizmu", czyli bezrządu panującego w środowisku międzynarodowym.
Poliarchia, czyli wielość władz. Towarzyszy temu policentryzm, czyli wielość
istniejących ośrodków oddziaływania, a działania żywiołowe przeważają nad
działaniami zorganizowanymi.
międzynarodowe stosunki polityczne
• Międzynarodowe stosunki polityczne są
częścią stosunków międzynarodowych.
• Międzynarodowe stosunki polityczne to
współzależności transgraniczne związane z
kształtowaniem się władzy i zakresem jej
sprawowania.
Pojęcie ‘polityka’ wywodzi się greckich terminów politike co znaczy „sztuka rządzenia
państwem” oraz politea, terminu określającego organizację ludzką pozostającą pod
określoną władzą, przede wszystkim państwową . Wśród wielu definicji polityki jedną
z najsłynniejszych jest niewątpliwie definicja Maxa Webera: Polityka to dążenie do
udziału we władzy lub wywierania wpływu na podział władzy, czy to pomiędzy
państwami, czy też w obrębie państwa między grupami ludzi, jakie ono obejmuje.
Czy możliwa jest władza
międzynarodowa?
•
Władza jest to współzależność zapisana symbolicznie W = (a:b), (a:bc),
ab:cd).
(a:b) – relacja (o charakterze jednostronnej zależności) między jednostkami,
np. premier - wicepremier;
(a:bc) – relacja między jednostką a grupą, np. premier-rząd;
(ab:cd) – relacja między grupami, np. pomiędzy organizacjami
międzynarodowymi, przy czym jedna strona podejmuje decyzję, druga ją
wykonuje przy zachowaniu nadzoru ze strony organu (osoby) decydującej.
Lubomir W. Zyblikiewicz - zastanawiając się, czy w stosunku do 'władzy'
można zastosować przymiotnik 'międzynarodowa' – stwierdza, że
„dychotomiczny podział, przeciwstawiający sobie światy polityki
międzynarodowej polityce wewnętrznej, jest już nie do utrzymania”
Teoria stosunków międzynarodowych
• Ogólna teoria stosunków
międzynarodowych to usystematyzowany
treściowo i formalnie system warunkowo
sformułowanych twierdzeń
wyjaśniających, które odnoszą się do
funkcjonowania i ewolucji systemów
międzynarodowych.
Teoria stosunków międzynarodowych
• Modele eksplanacyjne:
– model eksplanacji idealistycznej
– model eksplanacji realistycznej
– model eksplanacji behawioralnej
– model eksplanacji postbehawioralnej
„Wielkie debaty”
w nauce o stosunkach
międzynarodowych
Paradygmaty teoretyczne
Klasyfikacja stosunków
międzynarodowych
• kryterium CHRONOLOGICZNE:
- okres historyczny (od starożytności do 1648 roku),
- okres klasyczny (od 1648 do Rewolucji październikowej 1917 r.),
- okres współczesny.
• kryterium FUNKCJONALNE:
- stosunki rywalizacji,
- stosunki współpracy (------ INTEGRACJA).
Cechy
środowiska międzynarodowego
•
•
•
•
POLIARCHIA
PLURALIZM
ZŁOŻONOŚĆ
ŻYWIOŁOWOŚĆ
* przyśpieszenie historyczne
* systematyczny wzrost liczby
uczestników życia międzynarod.;
* globalizacja i wzrost
współzależności m. stronami sm.
* wyścig zbrojeń;
* zmieniające się definicje i
funkcje wojny;
* rozszerzania się pojęcia
bezpieczeństwa;
* erozja państwowocentrycznej
struktury stosunków międz.
* zmierzch ideologii;
* kształtowanie się nowego ładu
międz.
Czynniki kształtujące
stosunki międzynarodowe
• SYSTEMATYKA CZYNNIKÓW
•
•
Według kryterium czasowego czynniki stosunków międzynarodowych dzielimy na:
historyczne, aktualne i potencjalne. Odzwierciedlają one relacje między teraźniejszością
a przeszłością i przyszłością oraz wskazują na sposoby ukierunkowania i wykorzystania
tych związków.
Według kryterium przestrzennego czynniki stosunków międzynarodowych dzielą się
na: narodowe (lub państwowe) i międzynarodowe (lub pozanarodowe).
•
Czynniki międzynarodowe można podzielić na podstawie ich zasięgu terytorialnego
na: lokalne, regionalne, kontynentalne i globalne.
•
Według kryterium strukturalnego wyodrębnia się czynniki obiektywne (materialne,
rzeczywiste) i subiektywne (moralne, świadomościowe). Cz. obiektywne obejmują a)
czynniki naturalne (człowiek, obszar, klimat, środowisko, zasoby naturalne) i czynniki
b) stworzone przez człowieka (gospodarka, technika, systemy i partie polityczne). Cz.
subiektywne obejmują idee, poglądy, koncepcje, doktryny, programy polityczne, religie.
Czynniki ‘warunkujące’ i ‘realizujące’
• Kryterium dynamiki i intensywności oddziaływań
(inaczej siły i zasięgu):
– czynniki warunkujące procesy oddziaływań
międzynarodowych (mają wpływ pośredni, bo tworzą przesłanki i warunkują
procesy działań i oddziaływań podmiotów stosunków międzynarodowych);
– czynniki realizujące te procesy (mają wpływ bezpośredni, bo
inicjują i organizują te procesy oraz je kontrolują).
Czynniki obu grup są współzależne.
Czynniki ‘warunkujące’ i ‘realizujące’
•
Czynniki WARUNKUJĄCE :
1) geograficzne; 2) demograficzne; 3) narodowe; 4) ideologiczne; 5) religijne.
Ich działanie i wpływ przejawia się w dłuższych okresach czasu.
•
Do grupy elementów REALIZUJĄCE:
1) ekonomiczno-techniczne; 2) militarne; 3) organizacyjno-społeczne;
4) osobowościowe.
Wpływ ujawnia się w krótszych okresach czasu.
Dynamika i intensywność wpływu tych czynników na stosunki międzynarodowe są zmienne:
Wolniej i słabiej oddziałują czynniki warunkujące, które wpływają głównie na ewolucję
stosunków międzynarodowych. Dynamika czynników realizujących jest większa podobnie jak
ich intensywność, a ich oddziaływanie jest widoczne po krótszym czasie.
Formy stosunków międzynarodowych
• Forma stosunków międzynarodowych stanowi obiektywnie
istniejący sposób uzewnętrzniania się struktury tych stosunków
i ich treści.
Podstawową płaszczyznę działalności międzynarodowej stanowi
szeroko rozumiana aktywność dyplomatyczna korzystająca z 4 form
stosunków międzynarodowych. Są to:
1) dyplomatyczne misje specjalne,
2) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne (poselstwa i ambasady),
3) konferencje międzynarodowe,
4) organizacje międzynarodowe.
Ewolucję form stosunków międzynarodowych (2 tendencje):
a) formy doraźne przekształcały się w formy istniejące stale.
b) formy dwustronne przekształcały się w formy wielostronne.
LITERATURA
• L. W. Zyblikiewicz: Stosunki międzynarodowe jako dyscyplina
naukowa [w:] E. Cziomer, L. Zyblikiewicz: Zarys współczesnych
stosunków międzynarodowych. Kraków 2000, s. 11-23.
• L. W. Zyblikiewicz: Metody badań stosunków międzynarodowych
[w:] E. Cziomer, L. Zyblikiewicz, Zarys… jw., s. 24-34.
• A. Gałganek: Geneza stosunków międzynarodowych i ich teoria [w:]
W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz (red.): Stosunki międzynarodowe,
Wrocław 2000, s. 11-24.
• J. Bryła: Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe [w:] W.
Malendowski, Cz. Mojsiewicz (red.): Stosunki… jw., s. 25-41.
• T. Łoś-Nowak: Stosunki międzynarodowe. Wrocław 1997, R I
(Stosunki międzynarodowe), s. 11-19, R II (Teoria stosunków
międzynarodowych), s. 20-29.
• R. Bierzanek: Współczesne stosunki międzynarodowe, Warszawa
1972, RII. Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe, s. 27-104.