Transcript QMU so

QMU sotsial ekonomika
fakulteti 1-B ekonomika guruhi
talabasi Abdusharipov
Javohirning Iqtisodiy nazariya
fanidan.
Taqdimot ishi.
Режа:
Иш кучи, унинг микдор ва сифат
улчами
Ишсизлик сабаблари ва турлари
Ишсизликнинг иктисодий ва социал
окибатлари
Иш билан таъминлаш ва мехнат
биржалари
Филипс эгри чизиги
Иш кучи
 Иш кучи бу инсоннинг жисмоний ва акяий
кобилияти булиб, мазкур кобилиятни амалда
ишлатилиши мехнат ёки иш деб аталади.
 Иш кучи шундайки, уни инсондан ажратиб
булмайди. У моддий шаклга хам эга эмас,
яъни инсоннинг узидаги кобилият. Шу
сабабли уни ишлаб чикаришнинг инсон
омили деб хам аталади. Ишчи кучи бозорда
мехнат омилини таклиф этувчи сифатида
намоён булади.
Иш кучининг микдорий ва сифат улчами мавжуд. Иш кучининг
микдори бу ишлай оладиган, яъни мехнатга лаекатли кишилардир.
Уларни одатда мехнат ресурслари деб юритилади. У уз ичига
куйидагиларни олади:
1. Мехнатга лаёкатли ёшдаги,
республикамизда:
16 ёшдан 55 ешгача аёллар,
16 ёшдан 60 ёшгача эркаклар;
мехнатга лаёкатли ёшдан (55-60 ёш)
катта ёшдаги ишловчилар (пенсиядаги
ишловчилар);
ишловчи усмирлар (16 ёшгача булган
ёшлар).
Шу билан бирга иктисодиётда
иктисодий фаол ахоли тушунчаси кенг
ишлатилади.
Иктисодий фаол ахоли таркибига
миллий хужаликда банд булган барча
кишилар билан бир каторда иш
кидираётган мехнатга лаёкатли ахоли
хам киради.
Мехнат ресурслари (иктисодий фаол
ахоли) микдорига икки омил таъсир
килади:
Ахолининг табиий
усиши
Ахолининг
(иш кучи) миграцияси
 Ахолининг табиий усиши суръатлари турли
регионларда турлича. Унга катор омиллар
таъсир этади. Бизнинг республикамизда
20йилларда 4 миллиондан салгина купрок
ахоли яшаган булса, хозирда 25 миллиондан
ортик. Шу йиллар давомида катор саноат
корхоналари кад кутарган Чирчик, Олмалик,
Ангрен, Навоий, Бекабод, Янгиер каби катор
шахарлар барпо этилди.
 Мехнат ресурслари (иктисодий фаол ахоли)
микдорига ишчи кучи миграцияси хам катта таъсир
курсатади.
 Мехнат бозори иш кучини юкори даражада
сафарбарлик имкониятига эга булишини талаб этади.
Иш кучи миграцияси иш кучининг кучиб юришини
ифодалайди. Иш кучининг миграциясига куп омиллар
сабаб булади, лекин уларнинг асосийлари иккита: а)
иш хакидаги фарк; б) ишсизлик.
Иш кучи миграцияси икки хил ички ва
халкаро миграцияга булинади
Ички миграция бир мамлакат микёсида
юз беради.
Xалкаро миграцияга мамлакатлар
микёсида юз беради.
Ички миграция, яъни мехнат ресурсларининг кучиши:
батамом, тебранувчи, сезонли, эпизодик тарзда юз
беради.
 1. Иш кучининг батамом миграцияси шаклида ахоли кучиб
бориб доимий яшаш учун колади.
 2. Тебранувчи шаклида, эса кунлик, хафталик, ойлик тарзида
иши билан доимий яшаш жойи уртасида катнаб ишловчилар
ташкил килади.
 Уларнинг иш ва яшаш жойи турли жойларда булади.
 3. Сезонли иш кучи миграцияси вактинчалик руй беради. У
ишлаб чикаришнинг сезонли характери билан боглик булиб
асосан кишлок хужалиги, курилиш, овчилик каби сохаларда бир
неча ойлик вактинчалик иш жойига кучиш юз беради.
 4. Эпизодик иш кучи миграцияси иш билан командировкага
бориш, ишбилармонларни иш билан бордикелди харакати,
вакти ва йуналиши гохида булиши билан характерланади.
 Иш кучи миграциясининг бош функцияси миллий
мехнат бозорида иш кучи ва унинг таркиби талаб ва
таклифини мослаштириш.
 Иш кучини факат жисмоний куч билан чеклаб
булмайди. Иш кучи сохиблари билим, малака,
махорат ва иш тажрибасига эга булиши керак.
Шундагина улар ишлаб чикаришда махсулот ва
хизматларни яратувчи куч була олади.
 Иш кучининг сифат жихатини айнан унинг билими,
малакаси, махорати, тажрибаси белгилайди. Жамият
тараккиёти натижасида иш кучининг сифат
курсаткичи тубдан узгариб боради.
Мехнат бозоридаги таклиф талабнинг узгаришига
мувофик тамомила узгариб борди. Щозирги замон
бозоридаги таклифни шартли равишда учта
категорияга булиш мумкин:
а) устун даражада жисмоний ишлар
билан шугулланувчи ишчилар;
б) турли хизмат курсатиш билан
шугулланувчилар;
в) аклий мехнат билан шурулланувчи
инженертехник ходимлар.
XX асрнинг иккинчи ярмида юз берган фантехника
революцияси мехнат бозори таркибида сифат ва
микдор жихатдан туб узгаришлар юз беришига олиб
келди.
1. Умумий ишчилар таркибида кам
малакали ва малакасиз ишчилар
хиссаси камайди.
2. Инженер-техниклар, интеллигенция,
хизмат курсатиш сохасида банд
булганлар хиссаси усди.
3. Устун даражада жисмоний хамда
аклий мехнат билан шугулланувчилар
уртасидаги катта фарк кискарди.
Иш билан банд ахоли
ETIBORINGIZ UCHUN
RAXMAT.